AEGINA AS A STATE-LIKE POLITY EARLIER THAN MYCENAE

Η ΑΙΓΙΝΑ ΩΣ ΠΡΩΙΜΟ ΚΡΑΤΙΚΟ ΜΟΡΦΩΜΑ ΚΑΙ ΠΡΟΠΟΜΠΟΣ ΤΗΣ ΜΥΚΗΝΑΪΚΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ Οχυρωματικά τείχη (α) οικισμού Los Millares και (β) Χαλανδριανής Σύρου
Παλαμάρι Σκύρου
Οχυρωματικά τείχη και οικίες Κολώνας V[1]
Ο τύπος οχυρώσεως με πεταλόσχημους προμαχώνες απαντά στις θέσεις: Χαλανδριανή Σύρου, Παλαμάρι Σκύρου, Νάξο (Πάνορμος), Αίγινα, Λέρνη, αλλά και στο Liman Tepe, στο τελευταίο μάλιστα σε δύο θέσεις.[2]
Σύμφωνα με τους Ludvik, Kenoyer & Pieniążek είναι:[3]
Το οχυρωμένο κέντρο στα μέσα της 3ης χιλιετίας π.Χ. στην Αίγινα-Κολώνα ανασκάφηκε από το Πανεπιστήμιο του Σάλτσμπουργκ υπό τον C. Reinholdt στα τέλη της δεκαετίας του 1990/αρχές της δεκαετίας του 2000. Η Αίγινα-Κολώνα βρίσκεται στο ελληνικό νησί της Αίγινας στον Σαρωνικό Κόλπο, περίπου 30 χλμ. νότια προς νοτιοδυτικά του Πειραιά, του διάσημου λιμανιού της ελληνικής πόλης-κράτους της Αθήνας. Ο οικισμός στο λόφο της Κολώνας χρονολογείται από την Τελική Νεολιθική (Κολώνα Ι), αλλά τα πρώτα μνημειακά κτίρια ανεγέρθηκαν κατά την ύστερη Πρωτοελλαδική ΙΙ περίοδο (Κολώνα ΙΙ και ΙΙΙ, περ. 2500-2200 π.Χ.). Από τα τέλη της 3ης χιλιετίας π.Χ. (ΠE ΙΙΙ, Κολώννα V) έως τουλάχιστον την περίοδο των λαξευτών τάφων (ΜΕ ΙΙΙ‒ΥΕ Ι, περ. 1700‒1600 π.Χ., Κολώνα X) η Αίγινα-Κολώννα ήταν μια οχυρή ακρόπολη. Ο οικισμός συνεχίστηκε μέχρι την ΥΕ ΙΙΙΒ με ουσιαστική επανακατάληψη ολόκληρης της περιοχής κατά την ύστερη Αρχαϊκή και Κλασική περίοδο. Η τοποθεσία στα τέλη της 3ης χιλιετίας π.Χ. ήταν "ένας εντυπωσιακός και καλά οχυρωμένος οικισμός… [του οποίου] οι οχυρώσεις αξίζουν σύγκριση με τα τείχη της Τροίας". Η αρχιτεκτονική της Κολώνας ΙΙ-ΙΙΙ ανήκει στην παράδοση των λεγόμενων «οικιών με διάδρομο», μιας υποφάσεως της ΠΕ ΙΙ που χαρακτηρίζεται από την εμφάνιση αυτού του τύπου μεγάλης κατασκευής σε θέσεις όπως η Λέρνα, η Θήβα ή η Τροία, παρόμοια. σε γενικό σχέδιο σε κτίρια τύπου Μεγάρων της Ανατολίας και, "συνδυάζεται με μια νέα, πιο συγκεντρωτική μορφή διακυβερνήσεως σε θέσεις στην ηπειρωτική Ελλάδα". Η μνημειακή αρχιτεκτονική, οι εντυπωσιακές οχυρώσεις σε συνδυασμό με συγκεντρώσεις αγαθών πολυτελείας όπως ο θησαυρός που συζητείται λεπτομερώς παρακάτω, παρέχουν στοιχεία για κάποια μορφή ιεραρχικής, συγκεντρωτικής κοινωνικοπολιτικής οργάνωσης ή «ελίτ» στην τοποθεσία. Οι κάτοικοι της Αίγινας-Κολώνας, με ένα καλά προστατευμένο κέντρο, επίσης σε καλή θέση για να επωφεληθούν από το θαλάσσιο εμπόριο με την ευρύτερη περιοχή του Αιγαίου, πιθανότατα είχαν σχετικά εντατική επαφή με τους λαούς της Ανατολίας, με κοινόχρηστους τύπους κεραμεικών και κοσμημάτων και παρόμοια αρχιτεκτονική και κυβερνητικά (;) κτίρια, ιδιαίτερα καλά σε σύγκριση με την κατάσταση στη σύγχρονη Τροία II-III στην δυτική Ανατολία. Οι συγκρίσεις με την Τροία της 3ης χιλιετίας είναι περαιτέρω άξιες αναφοράς, καθώς η τελευταία ήταν ένα πλούσιο και ισχυρό εμπορικό κέντρο κατά τα τέλη της 3ης χιλιετίας π.Χ. με εκτεταμένες υλικές διασυνδέσεις. Οι ελίτ κάτοικοι της Τροίας της 3ης χιλιετίας ήταν οι ίδιοι καλά διασυνδεδεμένοι με τα διαπεριφερειακά συστήματα αλληλεπίδρασης που συνέδεαν την περιοχή καταγωγής τους της δυτικής Ανατολίας με άλλους πολιτισμούς της Ανατολίας, το ευρύτερο Αιγαίο, την Μεσοποταμία και όχι μόνο. Αποδεικνύεται τόσον από ευρήματα που προέρχονται από περιβάλλοντα οικισμών όσο και από αρκετούς ανασκαφέντες θησαυρούς. Χρυσά αντικείμενα που προέρχονται από αυτά τα πλαίσια στην Τροία παρέχουν μερικούς καλούς παραλληλισμούς με ευρήματα από την Αίγινα-Κολώνα. Αυτό υποδηλώνει ότι η αριστοκρατική κοινωνική ομάδα στην Αίγινα-Κολώνα συμμετείχε στην ίδια πολιτιστική σφαίρα αλληλεπιδράσεως με της Τροίας. Δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι ευρίσκουμε ομοιότητες στους τύπους λίθινων χανδρών που βρέθηκαν και στις δύο θέσις.
Χρυσό κρεμαστό κόσμημα[4]

Από την άλλη η Αίγινα της ΜΕ περιόδου έχει προβληθεί πειστικά ως μία προωθημένη πολιτική οντότητα με κρατικές δομές, στην οποία φαίνεται ότι μπορούν να αναζητηθούν μερικά από τα χαρακτηριστικά που θα αποδοθούν αργότερα στην Μυκηναϊκή Εποχή. Η ανασκαφή ενός ‘θολωτού τάφου’ στην Κολώνα με πολύτιμα Μινωικά και Κυκλαδικά κτερίσματα θα αποκαλύψει μιαν εικόνα που δεν έχει να ζηλέψει τίποτα από αυτήν των Μυκηνών.[5] Μάλιστα η ίδια η ύπαρξη του θησαυρού της Αίγινας εκτιμάται ως παρέχουσα την βάση να θεωρήσουμε ότι τα αντικείμενά του απετέλεσαν με την σειρά τους αφιερώματα σε τάφους πολεμιστών, επομένως οι τάφοι αριστοκρατών υπήρξαν πολυάριθμοι. Υπέρ της υπάρξεως πολεμιστών αριστοκρατών στην Αίγινα ήδη από την ΜΕ περίοδο συνηγορεί η διακόσμηση διαζώματος πίθου της πόλεως IX όπου παρουσιάζεται επανδρωμένο πλοίο, καθώς και άλλο όστρακο με σαφή παράσταση πολεμιστών φερόντων δόρατα,[6] ενώ δεν λείπουν παραστάσεις με μυθολογικές αναφορές, που υπογραμμίζουν την μυθολογική – θρησκευτική συνέχεια ως την Κλασική εποχή![7] Στα πλαίσια αυτών των διαπιστώσεων η ύπαρξη σειράς θολωτών τάφων στην Αίγινα, πρώτη κρατική οντότητα του ηπειρωτικού Ελλαδικού χώρου,[8] από τις αρχές της δευτέρας χιλιετίας,[9] προβάλλει το νησί ως προπομπό της Μυκηναϊκής εποχής που ανατέλλει ..
Λαμβάνοντας υπόψιν την ανάπτυξη των λεγομένων σημείων κεραμέων στην Αίγινα, Φυλακωπή, Λέρνη, σπήλαιο Φράγχθι, Τίρυνθα, Αγία Ειρήνη κ.α.[10] καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι, αν και οι γνώσεις μας για το θέμα είναι ελλιπείς, το Αιγαίο φαίνεται ότι συμμετείχε στις διαδικασίες που κορυφώθηκαν με την επινόηση του αλφαβήτου.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

[1]. https://www.facebook.com/permalink.ph...
[2]. Κονιδάρης 2022, σημ. 9_39. Şahoğlu 2008, pp. 483, 487-488, nn. 36-40; Erkanal and Şahoğlu 2016, p. 157; Alram-Stern 2004, pl. 7. Για την εντυπωσιακή οχύρωση του Παλαμαρίου Σκύρου βλ. Βλαχόπουλο και Παπαδημητρίου Αρμαδώρου, καθώς και τα υλικά σχετικής διεπιστημονικής συναντήσεως (Βλαχόπουλος και Παπαδημητρίου Αρμαδώρου 2016; Ρωμάνου, Χρ. 2015).[3]. Ludvik, Kenoyer and Pieniążek 2020, (3).[4]. Younger, The Iconography of Rulership, BM Catalogue of Jewelry no. 761: gold pectoral, part of Aigina Treasure, perhaps from Mallia, the Chrysolakkos (Higgins 1957: 42-57; Kaiser, Reief 206). Composition: a gold torque with human head finials at either end; each head has two long curls at the back, the eyes once filled with blue inlay. Higgins thinks the heads are of sphinxes; Kaiser compares them to the head of the Mallia sword acrobat; also see the sphinx terracotta aplique from Mallia Quartier Mu ..[5]. Κονιδάρης 2022, σημ. 9_235. Aravantinos 1995, p. 615, n. 11.[6]. Κονιδάρης 2022, σημ. 9_236. Niemeier 1995, p. 76, nn. 35, 36; Rutter 1993, pp. 778-779, figs. 13, 14: b, c.[7]. Κονιδάρης 2022, σημ. 9_237. Niemeier 1995, p. 77, n. 37; Rutter 1993, pp. 778-779, figs. 14: a. Η μυθολογικού χαρακτήρα παράσταση περιλαμβάνει άνθρωπο επί δελφινιού και ερπετοειδές θαλάσσιο ζώο. Ο όφις αποτελεί σύνηθες Μινωικό όπως και Αιγυπτιακό σύμβολο, εμφανίζεται δε με θρησκευτική συσχέτιση σε Θηβαϊκές πινακίδες Γραμμικής Β’, ενώ ως οικουρός όφις αναφέρεται στις τελετές που ελάμβαναν χώραν στην Ακρόπολη, βλ. Varias Garcia (Varias Garcia 2014).[8]. Κονιδάρης 2022, σημ. 9_238. Niemeier 1995.[9]. Κονιδάρης 2022, σημ. 9_239. Niemeier 1995, p. 77. Ο Γερμανός αρχαιολόγος χρονολογεί τον θησαυρό εντός της περιόδου 1900-1700 π.Χ.[10]. Κονιδάρης 2022, σημ. 15_48. Hirschfeld 2007; Lindblom 2001.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

https://journals.openedition.org/pale...
https://journals.openedition.org/pale...
Ludvik, G. E., J. M. Kenoyer and M. Pieniążek. 2020. “New evidence for interregional interaction in the 3rd millennium BCE Aegean: Indus-style carnelian beads at Aegina-Kolonna, Greece,” Varia 46 (1-2), pp. 161-178.

Κονιδάρης, Δ. Ν. 2022. Οι Χετταίοι και ο κόσμος του Αιγαίου, Αθήνα.

https://www.academia.edu/8736438/The_...
https://kuscholarworks.ku.edu/bitstre...
Younger, J. G. 1995. "The Iconography of Rulership in the Aegean: a conspectus," in The Role of the Ruler in the Prehistoric Aegean (Aegaeum 11), ed. P. Rehak, Liège, pp. 151-211.

Younger, The Iconography of Rulership, BM Catalogue of Jewelry no. 761: gold pectoral, part of Aigina Treasure, perhaps from Mallia, the Chrysolakkos (Higgins 1957: 42-57; Kaiser, Reief 206). pl. p. 209 LXa: Composition: a gold torque with human head finials at either end; each head has two long curls at the back, the eyes once filled with blue inlay. Higgins thinks the heads are of sphinxes; Kaiser compares them to the head of the Mallia sword acrobat; also see the sphinx terracotta aplique from Mallia Quartier Mu ..

Ε. Παλαιολόγου, Σ. Αγγελίδου, Β. Μαυροθαλασσίτη. Ο ταφικός κύκλος Β.
http://odysseus.culture.gr/h/2/gh251....

https://www.academia.edu/28607668/J_D...
Davis, 1J. 978. "The Mainland Panelled Cup and Panelled Style," AJA 82, pp. 216-222
.. . There is no reason to believe, however, that the circle was used at all before the final phase of the Middle Bronze Age, contemporary with the MM IIIB period at Knossos.21

MM III: starts at about 1800 .. Phylacopy II, MC, 2000-1700 BC

ΠΛΕΟΝ ΠΡΟΣΦΑΤΟΣ ΕΜΠΛΟΥΤΙΣΜΟΣ - ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: 090223