K��� n��ng m���m hay ki���n th���c c���ng

T��m t���t: Ch��ng ta v���n th�����ng "n��m ����" gi��o d���c Vi���t Nam sao m�� ch��n. B��i vi���t nh���m m���c ����ch cung c���p g��c nh��n m���i, ����� bi���t ����u, m���i ng�����i nh���n ra ��i���u g�� ���� v�� "n��m ����" ����ng ch��� h��n. B��i vi���t c��ng b��n v��� s��� m���t ni���m tin �����i v���i b���ng c���p, d���n �����n t��nh hu���ng "L���a ch���n ng�����c". T�� duy ph���n bi���n �������c nh���c �����n nh�� m���t c��ch ����� vi���c h���c tr��� n��n "c�� ��ch" h��n. V��, cu���i c��ng: T��i n��i g�� khi n��i v��� c���i c��ch gi��o d���c?!... London, 21 th��ng 10, 2015

�����ng Hu���nh Mai Anh



T��nh �����n nay, t��i ���� sang London h���c �������c 6 tu���n, ngh��a ���� v�����t qua l���n ��i n�����c ngo��i l��u nh���t tr�����c ����y. V��, v�� l�� ��i h���c, n��n nh��n chung m���i th��� ���� kh��ng c��n ���fancy��� nh�� nh���ng chuy���n ��i ng���n h���n ����� giao l��u, ����� du l���ch hay ��i h���i th���o. B���n t��i b���o, s��� d�� l�� v�� khi m��nh ��i ng���n ng��y hay m���i t���i, th�� ng�����i ta s��� t���o ��i���u ki���n cho m��nh ��i ch��i, c��n t��� t���p, c��n ch��o ����n, t���m g���i �����y l�� ���Honeymoon phase���, khi m�� ���� x��c �����nh chuy���n n��y kh��ng �����i ch��i��� hay ���v���a ch��i, v���a h���c��� (h���c ��t h��n ch��i) th�� n�� ���� tr��� v��� n���p s���ng th�����ng (th�����ng th�����ng c��ng ch��n n���n ����i khi).


T��i th�� th���y m��nh ��ang trong tr���ng th��i ch���ng ph���i tu���n tr��ng m���t g�� nh��ng c��ng kh��ng �����n n���i lao ��ao tinh th���n, v�� t��i ���� c�� m���t ng�����i b���n c��ng ph��ng th��ch ch��m s��c ng�����i kh��c (v���a v���n t��i l���i l�� ng�����i th��ch �������C ch��m s��c), t��i c��ng chu���n b��� tinh th���n cho vi���c h���c h��nh v����� nghe ti���ng Anh, cho n��n d�� c�� v���t c��� c��ng kh��ng �����n n���i kh���n �����n. Nh��n chung, th�� t��i th��ch vi���c h���c c���a m��nh v�� bi���t c���n h���c th��� n��o cho hi���u qu��� (��i���m n��y th�� ph���i quay l���i c���m ��n VCREME l���n n���a v�� nh���ng ki���n th���c v�� th��� th��ch ���� cho t��i tr���i qua).


Tuy nhi��n, c���n gi���i th��ch th��m ��t nhi���u ��� ��i���m ���Th��ch h���c���. Suy ngh�� c���a t��i tr�����c ����y (v�� c�� l��� nhi���u b���n kh��c c��ng ngh�� nh�� th���) l��: N���n gi��o d���c c���a Vi���t Nam qu�� ch��n. V�� th���y c�� ch��n, gi��o tr��nh ch��n, cho n��n m��nh kh��ng th��ch h���c. V�� b��y gi���, khi ���� �������c h���c qua n���n gi��o d���c kh��c (m�� kh��ng th��� ����� l�� qu�� t���) ����� c�� th��� �����i chi���u so s��nh, t��i th���y r���ng, V��� H��NH TH���C, v���n ch��n y nh�� c��.  Ch��ng ta �����nh ngh��a v��� s��� ���D���y hay v�� h���c hay��� nh�� th��� n��o? N���u ch��ng ta �����nh ngh��a r���ng ���� l�� m���t m�� h��nh ho��n to��n c��ch t��n m�� l�� t�����ng r���ng ��� ���� sinh vi��n chi���m vai tr�� trung t��m v�� ch��� �����ng, n��i nhi���u h��n c��� gi��o vi��n, r���ng ��� ���� l���p h���c vui v�� th�� v��� nh�� ��i xem phim 3D, v�� kh��ng c�� kh��ng kh�� ���g��y m�� c���c b������, th�� t��i th���y ��� n�����c ngo��i c��ng ���ch��n y��� nh�� ��� Vi���t Nam: t���c l�� th���y v���n n��i mi��n man, v���n ghi b���t t���n, sinh vi��n v���n ch��p ch��p, th���nh tho���ng h���i l��c ����c.



C��c b���n c�� th��� xem m���t b��i gi���ng v��� X��c su���t th���ng k�� t���i MIT (�����i h���c danh gi�� n�����c M���) t���i ����y:  https://www.youtube.com/watch?v=j9WZyLZCBzs&list=PLUl4u3cNGP61MdtwGTqZA0MreSaDybji8



T��i l���y ����y l��m v�� d��� ����� ch���ng t��� r���ng, ch��a k��� �����n n���i dung, l���p lu���n v�� s��� hi���u bi���t c���a gi��o s��, quy m��, trang thi���t b���, nh��n s�� qua l���p h���c tr��ng c�� v��� v���n r���t bu���n ng��� v���i nhi���u ng�����i.


Chuy���n b���ng c���p v�� ���L���a ch���n ng�����c���

Nh�� th���, s��� h���c ch��a bao gi��� l�� s��i n���i v�� h��o h���ng. S��� h���c nh��n chung ��� ����u c��ng v���t v��� v�� c�� th��� ����ng ch��n, b���t k��� l�� n���n gi��o d���c t��n ti���n hay n���n gi��o d���c b��� n��m ����. V�� ch��n h���c v�� tin n���n gi��o d���c n�����c nh�� r���t ����ng ch��n, ch��ng ta ����n nh���n c��c xu h�����ng sau:


(1)  K��� n��ng m���m ����nh b���t ki���n th���c c���ng

C��c b���n tr��� d�� mang ti���ng ��i h���c ��H, nh��ng th�����ng c��p h���c (t��� b��� ki���n th���c c���ng) ����� tham gia c��c ho���t �����ng b��n ngo��i ho���c ��i l��m th��m (t��ch l��y k��� n��ng m���m) - trong ph���m vi b��i vi���t t��i xin ch��a b��n t���i c��c l�� do ho��n c���nh b���t bu���c kh��c, nh�� v�� gia c���nh - ��i���u ki���n t��i ch��nh bu���c ph���i ��i l��m th��m. V�� theo c��c b���n ���ki���n th���c c���ng��� kh��ng th���c t���, trong khi ���k��� n��ng m���m��� tr��ng c�� v��� thi���t th���c h��n. �����ng th���i, c��c di���n gi���, c��c doanh nh��n, c��c cu���n s��ch ph��t tri���n b���n th��n v�� c��c ch����ng tr��nh ����o t���o k��� n��ng m���m, kh��ng ng���ng tung ra nh���ng th��ng tin �����y thuy���t ph���c v�� nh���ng ph��t bi���u h��ng h���n v��� k��� n��ng m���m (trong khi tr�����ng l���p - th���y c��, phe l��� ra n��n �����ng l��n b��nh v���c ki���n th���c c���ng th�� l���i c�� ti���ng n��i qu�� y���u ���t v�� m��� nh���t). T���t y���u, ch��ng ta t���o ra th��� h��� c��� nh��n m���nh k��� n��ng m���m, ki���n th���c c���ng th�� h��n xui.


(2)  M���t ni���m tin v��o b���ng c���p

C���n hi���u r���ng, k��� n��ng m���m l�� s��� �����u t�� mang t��nh ch���t ng���n h���n. T��i kh��ng ph��� nh���n t���m quan tr���ng c���a k��� n��ng m���m, nh��ng b���n ch��� c�� th��� l��m cho m���i th��� thu���n l���i h��n ch��� th���c t��� kh��ng th��� t���o ra gi�� tr��� g�� nhi���u t��� vi���c: Bi���t c��ch vi���t CV hay, bi���t c��ch tr��� l���i ph���ng v���n, bi���t c��ch ��������c nh��n t��m���.

Ch��ng ta c���n nh���ng c��ch t��n v�� �����t ph��, ��i���u n��y d���a tr��n ki���n th���c. Nh��ng ch��ng ta thi���u nh���ng ki���n th���c n���n t���ng ����� ��i xa h��n v�� ����� d���a v��o ���� t���o ra nh���ng ph��t ki���n. Ng�����i ta hay b���o chuy���n h���c t���p qu��� l�� phi th���c t���, t��i cho r���ng ���� l�� m���t s��� m���t ni���m tin.  V�� xin n��i ngay l�� c���n ph��n minh t��ch b���ch gi���a: b���ng c���p v�� gi��o d���c - Gi��o d���c l�� qu�� tr��nh trang b��� ki���n th���c v�� n���n t���ng ph��n t��ch, v�� b���ng c���p l�� t��n hi���u chu���n h��a cho ki���n th���c (C��ng nh�� cao th���p th�� ��o b���ng th�����c, n���ng nh��� ��o b���ng c��n, b���ng c���p l�� th�����c ��o t����ng �����i cho ki���n th���c). M���t ng�����i c���m tr��n tay b���ng c��� nh��n v�� kh��ng th��� ��p d���ng �������c ��i���u g�� h��� h���c, th�� c��ng c�� 2 kh��� n��ng: m���t l��, ki���n th���c cung c���p c�� v���n ����� (l���i c���a n���n gi��o d���c); hai l��, b���n th��n h��� ���� kh��ng h��� h���c, ho���c kh��ng ����� t��m v��o vi���c h���c (l���i n��y c���a c�� nh��n).


(3)  M���t ni���m tin l��m ch���t l�����ng gi��o d���c ��i xu���ng tr���m tr���ng h��n

V�� khi x�� h���i nh��n chung m���t ni���m tin v��o b���ng c���p, h��� s��� c�� c��i nh��n ���r���t �����nh ki���n��� v��� nh���ng ng�����i c���m trong tay t���m b���ng ��� c��c ���ti���n s�� gi���y���. Trong x�� h���i v���n t���n t���i song song ���ti���n s�� gi���i��� v�� ���ti���n s�� d���m���, �����nh ki���n l���i thi��n v��� vi���c cho r���ng ti���n s�� th�� nhi���u c�� may l�� ���d���m��� h��n l�� l��m �������c t��ch s��� g��. N��n n���u m���t ti���n s�� c�� th���t s��� gi���i, c��ng kh��ng �������c x�� h���i nh��n nh���n nh�� m���c h��� x���ng ����ng. V�� t��i th���y r���t c��ng b���ng khi ng�����i gi���i t��m �����n n��i h��� �������c c��ng nh���n, h��n l�� m���t x�� h���i lu��n ho��i nghi v��� b���ng c���p v�� ���s��� h���c��� c���a h���. Nh���ng ti���n s�� gi���i (kh��ng �������c ����nh gi�� ����ng) ���� t��m sang c��c �����t n�����c kh��c ��� ���� l�� ch���y m��u ch���t x��m. V�� khi m���t ��i c��c ti���n s�� gi���i, s��� l�����ng ti���n s�� ���d���m��� trong x�� h���i s��� tr��� n��n nhi���n h��n, l���i c��ng c���ng c��� ni���m tin c���a m���i ng�����i r���ng: ���Ti���n s�� th�� th�����ng l�� d���m v�� kh��ng l��m �������c t��ch s��� g�����. 
Nh�� th��� c��ng m���t ni���m tin v��o gi��o d���c, th�� n���n gi��o d���c v�� s��� l�����ng tri th���c th���t s��� c��ng ��i xu���ng.

Kinh t��� g���i ���� l�� ���L���a ch���n ng�����c��� (Adverse Selection).


T�� duy ph���n bi���n: L�� bi���t c��ch h���i


T��i kh��ng b���o l�� n���n gi��o d���c t��� th�� kh��ng ����ng b��� n��m ����, nh��ng ch���ng qua l�� n��m c��ng c���n ����ng ch��� m���i c�� t��c d���ng v�� ch��ng ta n��n nh��n v���n ����� ��� g��c nh��n c��ng b���ng h��n, r���ng chuy���n h���c c�� hay v�� hi���u qu��� kh��ng, ph���n nhi���u c��n n���m ��� b���n th��n ng�����i h���c: kh��� n��ng ph��n t��ch, h���p th���, ��p d���ng v�� t��m ra c��i hay t��� nh���ng g�� �������c h���c.


Nh��ng kh��ng c�� ngh��a c��� ch��m h���c, c��� �����c c��� v���n cu���n s��ch th�� s��� tr��� n��n gi���i giang. T��i th���y r���ng, vi���c ch��m ch��� ch���ng ����a ta �����n ����u n���u ch��ng ta kh��ng ch��m ch��� m���t c��ch ����ng �����n. T�� duy ph���n bi���n (Critical Thinking) gi��p ch��ng ta l��m �������c ��i���u n��y.

Cho d�� l�� h���c ��� tr�����ng l���p hay l�� h���c ngo��i �������ng ph���, h���c qua Internet hay l�� t��� h���c, ch��ng ta �����u c���n T�� duy ph���n bi���n, nh�� l�� m���t l�����i l���c ch���n nh���t l���i nh���ng th��ng tin quan tr���ng nh���t, l���c �������c nh���ng c��i hay trong c��i ch��n, hi���u �������c b���n ch���t v�� bi���t ph���n n��o trong m���t n��i ki���n th���c c�� th��� ��p d���ng �������c v��i th���c t���. Ch��nh T�� duy ph���n bi���n n��y t���o ra s��� kh��c bi���t gi���a n���n gi��o d���c t���t v�� n���n gi��o d���c ch��a t���t, gi���a h���c v���t v�� h���c hi���u qu���, gi���a "ti���n s�� gi���y" v�� "ti���n s�� th���t". 


Gi��o s�� Tony Wagner, chuy��n gia th�����ng v���, new Innovation Lab ��� �����i h���c Harvard, t���ng n��i r���ng: Vai tr�� c���a gi��o d���c ����� truy���n t���i ki���n th���c ���� thu���c v��� th��� k��� tr�����c, khi m�� ki���n th���c c��n r���t h���n ch��� v�� kh�� ti���p c���n, ng�����i ta c��n c���m c���i ng���n h��ng n��i s��ch v��� trong th�� vi���n v�� ngo��i th���y c�� ra kh��ng c��n c��ch n��o gi���i ����p c��c th���c m���c. C��n ��� th���i �����i c���a Internet hi���n nay, ki���n th���c ���� ���m������ cho m���i ng�����i, c���n g�� c��� google, c�� h��ng ng��n th�� vi���n v�� ph����ng ti���n tr���c tuy���n ����� b���n ti���p c���n ki���n th���c, th�� vai tr�� c���a gi��o d���c l�� truy���n c��ch t�� duy v�� ph��n t��ch v���n �����, ����� ng�����i h���c t��ch l���c trong ng���p ng���a nh���ng th��ng tin ����.

Gi��o s�� c��ng c�� n��i v��� t�� duy ph���n bi���n v�� ��ng b���o: T�� duy ph���n bi���n kh��ng c�� ngh��a l�� �����t m���t lo���n nh���ng c��u h���i, m�� l�� �����t nh���ng c��u h���i ����NG. N��i n��m na, m���t �����nh ngh��a h���p c���a T�� duy ph���n bi���n l��: BI���T C��CH H���I.



(Trong ��o���n ph���ng v���n gi��o s�� Tony Wagner c�� n��i v��� T�� duy ph���n bi���n: https://www.youtube.com/watch?v=35bq-...)


C�� v��� nh�� ch��ng ta lu��n ���t��� ti��� v��� �����c t��nh h�����ng n���i c���a ng����i ph����ng ����ng. Ch��ng ta lu��n ch�� tr��ch ng�����i h���c kh��ng ch���u h���i. B��� h���p d���n b���i s��� ch��� �����ng t���ng �������c ����� cao trong gi��o d���c ph����ng T��y, nhi���u ng�����i ng��� nh���n: c��� h���i (d�� hay d�� d���) m���i l�� t���t, m���i ham h���c v�� bi���t ph���n bi���n. Nh��ng vi���c h���i m���t c��ch kh��ng ch���n l���c l���i c�� ph���n ���ng ng�����c: l��m ng�����i ta l�����i suy ngh�� t��� t��m ra c��u tr��� l���i cho ch��nh m��nh tr�����c v�� l�����i c��� vi���c nh��n nh���n xem ����u l�� v���n ����� tr���ng t��m c���n ph���i h���i. Khi t��i ��em chuy���n n��y b��n v���i b���n c��ng ph��ng c���a t��i trong l��c ��n m�� g��i bu���i s��ng. B���n t��i c�� tr��ch d���n m���t c��u danh ng��n kh�� h��i h�����c c���a Mark Twain: ���Th�� l�� im l���ng, c��� ����� m���i ng�����i t�����ng l�� m��nh ngu ng���c, c��n h��n m��� mi���ng (n��i linh tinh) v�� m���i ng�����i ch���ng c���n ph���i nghi ng��� g�� n���a��� (It's better to keep your mouth shut and appear stupid than open it andremove all doubt). Kh��ng ph���i c��� h���i nhi���u l�� t���t, ch��ng ta c���n c�� tr��ch nhi���m v���i c��u h���i c���a m��nh.


V���y vai tr�� c���a gi��o d���c trong th��� h��� m���i (n���u t��i c�� �������c h���i: ����� ki���n c���a b���n v��� c���i c��ch gi��o d���c th��� n��o?���) l�� h�����ng d���n ng�����i h���c c��ch t�� duy tr��n. ��i���u ���� c�� ngh��a r���ng, ch��ng ta kh��ng n��n c��� nh���i nh��t th��ng tin v�� ki���n th���c v��o m���t ti���t h���c, ����� gi��o vi��n/gi���ng vi��n ph���i to��t m��� h��i ch���y theo gi��o ��n v�� li��n t���c s��� b��� ch��y gi���. N���i dung m���t ti���t h���c n��n �������c gi���m l�����c b���t, t���p trung v��o nh���ng th��� b���n ch���t, c�� th��� gi���ng ��t n���i dung nh��ng ��i s��u v�� h��nh th��nh �������c m���ch suy ngh��. Suy cho c��ng, ng�����i h���c c�� c��� m���t n��i th��ng tin tr��n m���ng, h��� ch��� c���n m���t ch��a kh��a t�� duy ����� m��� n��i th��ng tin ���� ra. ��i���u ���� �����ng ngh��a v���i vi���c gi���ng vi��n �������c trao quy���n nhi���u h��n ����� quy���t �����nh h��� s��� n��i g�� v�� gi���i ph��ng kh���i r���ng bu���c c���ng nh���c nh���ng n���i dung b���t bu���c trong "gi��o ��n c���a B���".


T�� duy ph���n bi���n: K��� n��ng m���m hay Ki���n th���c c���ng

V���n ����� cu���i c��ng t��i �����t ra l��: T�� duy ph���n bi���n quan tr���ng nh�� th���, nh��ng ch��ng ta n��n ph��n n�� v��o K��� n��ng m���m hay Ki���n th���c c���ng? V�� theo quan s��t c���a t��i, ��a ph���n c��c ngu���n v���n ph��n t��ch T�� duy ph���n bi���n t��� kh��a c���nh k��� n��ng m���m, t��i ho��n to��n �����ng �� v�� s��� kh��ng ���d��nh ch������ b��n s��u th��m m���t v���n ����� ���� �������c b��n nhi���u. Trong ��o���n cu���i, t��i xin ti���p c���n n�� t��� kh��a c���nh ki���n th���c c���ng. T��i cho r���ng vi���c h���c ki���n th���c, nh��n chung kh�� gi���ng xem phim ���C�� d��u 8 tu���i���. T���c l�� d��i �����ng �����ng v�� c�� nhi���u ��o���n slow-motion �����n m���t c��� ki��n nh���n. M���t ��i���m n���a l��, b���n kh��ng th��� c��� th��� nh���y v��o t���p 100, xem v�� hi���u chuy���n g�� ��ang x���y ra. B���n kh��ng bi���t ai ��ang y��u ai, ai ��ang �����c th��n (V�� sao?), ai ��ang c��a c���m ai (c��ng l���i v�� sao?). Vi���c t��ch l��y ki���n th���c c��ng th���, l�� m���t b��� phim d��i t���p, v�� c���n ph���i xem l���n l�����t c��c t���p, t���p n��y k���t n���i v�� gi���i th��ch t���p kia. ����� hi���u m���t ki���n th���c m���i, ����� c�� n���n t���ng t��� h���c, ����� c�� ���v���n��� ��em ph��n t��ch, ph���n bi���n c��c th��ng tin v�� "tranh c��i th���i cu���c", ch��ng ta c���n m���t n���n t���ng ki���n th���c t��ch l��y t��� tr�����c. V�� vi���c t��ch l��y ���y c���n c�� h��� th���ng (kh��ng ph���i g���p ����u ch���p �����y). T��i g���i c��i n���n t���ng ���y l��: Ki���n th���c c���ng. 

 •  0 comments  •  flag
Share on Twitter
Published on October 21, 2015 03:07
No comments have been added yet.


Đặng Huỳnh Mai Anh's Blog

Đặng Huỳnh Mai Anh
Đặng Huỳnh Mai Anh isn't a Goodreads Author (yet), but they do have a blog, so here are some recent posts imported from their feed.
Follow Đặng Huỳnh Mai Anh's blog with rss.