START-UP: T��� ����u v�� �����n ����u?

Dang Huynh Mai Anh[1]


Trong v��i n��m tr��� l���i ����y, ���Start-up��� (Kh���i nghi���p) hay  ���Entrepreneurship���  b���t �����u tr��� th��nh nh���ng t��� kh��a ph��� bi���n, nh���t l�� trong gi���i tr���. ���� l�� m���t xu th��� t���t y���u, kh��ng ��t nh���ng nh�� kinh t��� h���c n���i ti���ng th��� gi���i hi���n nay xem entrepreneur l�� �����ng l���c trung t��m c���a ph��t tri���n.
Jean-Baptise Say, t��c gi��� cu���n Treatise on Political Economy (1803), ���� b���t �����u ����� c���p �����n entrepreneur nh�� m���t nh��m doanh nghi���p ����a vi���c s��� d���ng c��c t��i nguy��n kinh t��� (g���m t��i ch��nh, nh��n l���c v�� v���t ch���t) l��n m���t m���c cao h��n v��� s��� hi���u qu���. Trong qu�� tr��nh ph��t tri���n, khi ���� s���p ch���m ng�����ng gi���i h���n t��� nhi��n (v��� t��i nguy��n v�� ��i���u ki���n t��� nhi��n), n���n kinh t��� s��� kh�� c�� th��� ti���p t���c t��ng tr�����ng m�� kh��ng c�� nh���ng s��ng t���o v�� �����t ph�� trong ph����ng th���c s���n xu���t. Entrepreneurship c�� vai tr�� �����c bi���t quan tr���ng trong vi���c t��m ra v�� l��m nh���ng vi���c ch��a t���ng c�� ti���n l���, th��c �����y vi���c t��m ra c��i m���i.



Trong b��i vi���t n��y, t��� g��c nh��n kinh t���, t��i hy v���ng c�� th��� ti���p c���n v���n ����� entrepreneurship ��� c��� m���t t��ch c���c v�� h���n ch���, m���t c��ch kh��ch quan (kh��ng ���th���n t�����ng h��a��� v�� c��ng kh��ng ���v��i-d���p-h��a���). Cu���i c��ng, xin �������c chia s��� m���t v��i ph��n t��ch c�� nh��n v��� ti���m n��ng cho start-ups ��� th��� tr�����ng Vi���t Nam.





1. Entrepreneur: ����n nh���n r���i ro


Trong nhi���u cu���n s��ch v��� Innovation Economics, ��o���n nh���c v��� entrepreneurship, t��c gi��� hay b���t �����u r���ng: C��ng ng��y ng�����i ta c��ng l���m d���ng t��� entrepreneurs v�� r���t nhi���u trong s��� ���� kh��ng hi���u h���t �� ngh��a c���a t��� n��y.

T��i nh��� �����n m���y n��m tr�����c khi c��n h���c �����i h���c n��m nh���t, n��m hai, t��i ���� b���t �����u �������c nghe v��� kh��i ni���m ���entrepreneur���, th�����ng th�����ng ng�����i ta hay so s��nh ���entrepreneur��� v���i ���manager��� v�� l��c n��o c��ng khi���n cho t��i th���y entrepreneurs nh�� anh h��ng ��o v���i v���y, r���t "ng���u" - r���t "ch���t".  


Nh��ng ����� �����nh ngh��a m���t c��ch b��i b���n h��n th�� ta c���n nh��n v��o ngu���n g���c, c��ng nh�� t��nh ch���t c���t l��i c���a entrepreneur (����� theo sau b���n ch���t c��� lo���i ���� l�� m���t lo���t c��c h��nh th��i khi���n entrepreneur kh��c v���i manager). T��� ���entrepreneur��� �������c nh���c �����n l���n �����u b���i Jean-Baptise Say , nh�� kinh t��� h���c ng�����i Ph��p, v�� ngh��a g���c c���a t��� n��y l�� ���adventurer���, ngh��a l�� nh�� m���o hi���m.

��i���u n��y v���n ����ng trong �����nh ngh��a kinh t��� ng��y nay v��� entrepreneur, theo ���� �����c ��i���m n���i b���t nh���t l��: Xu h�����ng ����n nh���n r���i ro nhi���u h��n nh���ng doanh nghi���p b��nh th�����ng (Risk-takers).


V���y ch���p nh���n r���i ro li��n quan th��� n��o ����� �����t ph�� k��� thu���t v�� n��ng cao n��ng su���t?

N��ng cao n��ng su���t b���t ngu���n t��� nh���ng hi���u bi���t (knowledge) m���i v��� khoa h���c, k��� thu���t v�� ph����ng ph��p s���n xu���t. Nh���ng hi���u bi���t n��y c�� th��� t��ch l��y t��� vi���c ���l��m l��u tay quen���, nh��ng ph���n nhi���u l�� k���t qu��� c���a vi���c nghi��n c���u v�� ph��t minh. ���S���n xu���t��� ra nh���ng hi���u bi���t n��y �����c bi���t t���n k��m (g���m chi ph�� ����o t���o chuy��n gia, �����u t�� thi���t b��� nghi��n c���u v�� nhi���u chi ph�� kh��c) v�� l���i c���c k��� r���i ro. C�� nh���ng nghi��n c���u m�� h��� kh��ng bi���t ch���c k���t qu��� s��� �����n ����u, m���t bao l��u ����� c�� th��nh ph���m, r���i s���n ph���m t���o th��nh c�� �������c th��� tr�����ng ����n nh���n kh��ng?


N��i t��m l���i, �����t ph�� s��ng t���o v�� ����a ra nh���ng s���n ph���m m���i l�� vi���c l��m ch���a �����y r���i ro. V��, c��ch nh��n nh���n v��� r���i ro c���a m���i c�� th��� trong x�� h���i l���i kh��c nhau: c�� ng�����i ��a r���i ro v�� c�� ng�����i s��� r���i ro. Ch��nh nh��� s��� kh��c bi���t n��y m�� trong x�� h���i t���n t���i m���t nh��m ng�����i c�� m���c ch���p nh���n r���i ro cao h��n v�� h��� tr��� th��nh entrepreneurs. T���o ra m���t s��� ph��n chia tr��ch nhi���m v�� c��n b���ng trong x�� h���i, c�� nh���ng ng�����i t���p trung s���n xu���t d���a tr��n n���n t���ng ���� c��, c��ng c�� ng�����i m��y m�� v�� "m���o hi���m" kh��m ph�� gi�� tr��� m���i. S��� c��n b���ng l�� h���t s���c quan tr���ng, x�� h���i g���m to��n nh���ng ng�����i ��u r���i ro hay to��n nh���ng ng�����i an to��n ch���c ��n th�� �����u kh��ng ���n.



C�� nh��n t��i cho r���ng gi���a "start-up" (kh���i nghi���p) v�� "entrepreneur" c�� ��i���m kh��c bi���t. Start-up theo �����nh ngh��a trong t��� ��i���n l�� b���t �����u kinh doanh, nh�� v���y s��� g���n h��n v���i t��� "kh���i nghi���p" v�� v���n ch��a bao h��m h���t vai tr�� c���a entrepreneurship trong t��ng tr�����ng n��ng su���t th��ng qua vi���c ch���p nh���n r���i ro ����� t���o ra gi�� tr��� "ch��a t���ng c��".

2. Doanh nghi���p nh��� vs. Doanh nghi���p l���n 


Entrepreneurs c��ng hay �������c nh���c �����n nh�� nh���ng doanh nghi���p v���a v�� nh��� (SMEs). Hai kh��i ni���m n��y th�����ng xuy��n �������c s��� d���ng nh�� nhau. D�� hai kh��i ni���m c�� nh���ng s��� kh��c bi���t b���n ch���t, nh�� ���� ����� c���p entrepreneurs g���n v���i s��� ch���p nh���n r���i ro, SMEs ch��� ����� c���p �����n quy m�� doanh nghi���p v�� ch��a bao h��m y���u t��� r���i ro. Nh�� c�� b��n b��nh m�� �����u h���m c��ng c�� th��� xem l�� SME nh��ng kh��ng h���n l�� entrepreneur.




Trong ph���n n��y, t��i s��� b��n v��� quy m�� c���a doanh nghi���p (firm size) v�� m���c ����� ph��t ki���n s��ng t���o (innovation). Khi g���p chung Entrepreneurs v�� SMEs, ch��ng ta d��� ngh�� r���ng doanh nghi���p c��ng nh��� c��ng s��ng t���o, v�� h��� linh �����ng h��n trong vi���c thay �����i v�� ra quy���t �����nh. Doanh nghi���p c��ng l���n th�� h��� s��� kh�� th��ch ���ng v���i nh���ng �����i m���i.

Schumpter (1942) ����a ra gi��� thuy���t v��� m���i quan h��� gi���a quy m�� v�� s��� s��ng t���o b���ng ����� th��� ch��� U (nh�� h��nh v���).


Nh���n �����nh r���ng doanh nghi���p nh��� s��� linh �����ng v�� s��ng t���o h��n doanh nghi���p l���n �������ng m���t n���a��� trong m�� h��nh n��y. C��� th��� l�� n���m ��� ph���n B c���a ����� th���, ��� ���� khi quy m�� doanh nghi���p t��ng l��n th�� kh��� n��ng linh �����ng s��ng t���o gi���m xu���ng. C�� th��� gi���i th��ch r���ng, khi doanh nghi���p l���n th�� vi���c giao ti���p v�� ra quy���t �����nh s��� kh�� kh��n h��n (ch���ng h���n ph���i ch��� �� ki���n c���a c���p tr��n v�� c���p tr��n c���a c���p tr��n).
Nh��ng n���u m���t doanh nghi���p qu�� nh���, n���m v��o ph���n A c���a ����� th���, th�� h��� thi���u qu�� nhi���u ngu���n l���c v�� v���n �����u t�� ����� c�� th��� �����u t�� s��ng t���o, nghi��n c���u �����t ph��, n��n h��� s��� m���c k���t m�� kh��ng th��� ph��t tri���n s��ng ki���n �������c.


V���y ����� �����t �������c k���t qu��� t���t nh���t, doanh nghi���p ph���i v���a �����m b���o s��� linh �����ng (��u th��� c���a doanh nghi���p nh���) v�� c��� kh��� n��ng ti���p c���n c��c ngu���n l���c (��u th��� c���a doanh nghi���p l���n). ����y ch��nh l�� l��c c���n nh���ng ch��nh s��ch h��� tr��� doanh nghi���p v���a v�� nh���, cho c��c qu��� kh���i nghi���p, qu��� �����u t�� cho c��c d��� ��n kinh doanh m���i. M���c ti��u c���a t���t c��� nh���ng ch��nh s��ch n��y l�� c��n b���ng c��� hai y���u t��� c���n cho s��� s��ng t���o v�� th��c �����y kh��� n��ng s��ng t���o ��� doanh nghi���p. 


3. Vai tr�� c���a entrepreneur v�� start-up v���i th��� tr�����ng lao �����ng


B��n c���nh nh���ng �� ngh��a nh�� t���o ra c��c s���n ph���m m���i, c���ng hi���n c��c th��nh t���u v��� c���i c��ch khoa h���c, k��� thu���t, entrepreneur c��n c�� m���t �� ngh��a �����c bi���t v���i th��� tr�����ng lao �����ng. C��� th���, c��c nghi��n c���u cho th���y, so v���i c��c doanh nghi���p truy���n th���ng, c��c doanh nghi���p start-up t���o ra nhi���u vi���c l��m h��n (c��ng ty m���i th��nh l���p) v�� �����ng th���i c��ng d��� khi���n nhi���u ng�����i th���t nghi���p h��n (c��ng ty b��� ph�� s���n). Nh��ng n���u ��em hai xu h�����ng b�� tr��� th�� entrepreneur v���n c���i thi���n v���n ����� vi���c l��m ����ng k���. Nh���t l�� trong c��c th���i k��� bi���n �����ng kinh t���, entrepreneur l���i t��� ra c���c k��� linh �����ng, th��ch ���ng v�� "c���u" th��� tr�����ng lao �����ng.


Trong c��c ch��nh s��ch t���o vi���c l��m, c���i thi���n t��� l��� th���t nghi���p hi���n nay, ch��nh ph��� c��c n�����c �����c bi���t t���p trung v��o ph��a SMEs v�� entrepreneurs. V�� nh��m n��y linh �����ng v�� c�� nhi���u ti���m n��ng t���o ra c��c v��� tr�� tuy���n d���ng h��n so v���i c��c c��ng ty l���n.


4. Thi���u hi���u bi���t v�� qu�� m���o hi���m


Nh��ng xu th��� kh���i nghi���p ��o ���t v�� khuy���n kh��ch start-up m���i l��c m���i n��i ���n ch���a nh���ng r���i ro nh���t �����nh. Khi vi���c start-up c��ng ng��y c��ng tr��� n��n d��� d��ng d�����i s��� t���o ��i���u ki���n c���a nhi���u b��n, khi start-up c��ng ng��y c��ng �������c ���PR��� v�� ���tuy��n truy���n��� t��ch c���c, th�� nh��m ng�����i �����a m���o hi���m��� s��� t��ng m���t c��ch �����t bi���n v�� h��� ch���n ���d���n th��n��� d�� ch��a h���n h��� c�� ����� nh���ng t��� ch���t v�� kh��� n��ng c���n thi���t.


Ch��ng ta hay �����ng vi��n nhau ���Th���t b���i l�� m��� th��nh c��ng���. Nh��ng nh��n nh���n m���t c��ch ���kinh t������ h��n, �����ng �� ch��ng ta s��� r��t ra �������c b��i h���c n��o ���� sau m���i v���p ng��, nh��ng th���t b���i lu��n c�� c��i gi�� c���a n��. M���i m���t l���n th���t b���i ch��ng ta �����u ���� l��ng ph�� nhi���u t��i nguy��n, g���m th���i gian, ti���n c���a v�� c��ng s���c. T���t c��� nh���ng t��i nguy��n ���� �����u c�� h���n v�� ch��ng ta lu��n �����i di���n v���i s��� �������nh �����i���, kh���i nghi���p ngh��a l�� b��� vi���c c��ng ty, l�� b��� h���c. N���u c���ng h���t c��� chi ph�� c�� h���i v�� chi ph�� m���t m��t, th�� ���th���t b���i��� l�� m���t th��� h��ng h��a xa x��� m�� ch��ng ta kh��ng n��n vung tay qu�� tr��n.


�������c th��c �����y b���i t���t c��� nh���ng h��� tr��� ����� kh���i nghi���p, k��m theo nh���ng v�� d��� th��nh c��ng v�� nh���ng l���i qu���ng c��o ra r���, ����ng lo r���ng ch��ng ta ��ang c�� m���t nh��m kh��ng ��t nh���ng ng�����i kh���i nghi���p: nhi���t t��nh th��i qu��, thi���u c��i nh��n �����y ����� v�� r���t d��� th���t b���i. 



5. D��� ��o��n ti���m n��ng start-up ��� Vi���t Nam


Nhi���u ng�����i v���n n��i v��� Vi���t Nam m���t c��ch �����y l���c quan nh�� m���t th��� tr�����ng ti���m n��ng v�� c�� s���c ti��u th��� m���nh. B���ng ch���ng d��� th���y l�� s��� l�����ng start-ups ��� Vi���t Nam ng��y c��ng t��ng, c�� th��m r���t nhi���u lo���i h��nh d���ch v��� m���i v�� nhi���u ��ng l���n ���� t��m c��ch �����t ch��n l��n th��� tr�����ng n��y.



Tuy nhi��n, t��i cho r���ng s��� ph��t tri���n c���a th��� tr�����ng Vi���t Nam (n���u kh��ng c�� nh���ng thay �����i ph�� h���p) s��� di���n bi���n theo xu th��� t��� nhi��n c���a ����� th��� ch��� S (h��nh v���).

Vi���t Nam l�� m���t th��� tr�����ng ��ang l���n. ��i���m h���p d���n nh���t c���a th��� tr�����ng n��y l�� ch��a b��� khai th��c nhi���u. Ch��ng ta l�� m���nh �����t c��n r���t m���i m���, Starbuck v�� theo sau l�� Mc Donald ch��� v���a ti���n v��o c��ch ����y v��i n��m. Th��� tr�����ng Vi���t Nam ng��y c��ng tr��� n��n nh���n nh���p nh��� nh���ng thi���u h���t ngu���n cung tr�����c ����. Start-ups v�� c��c doanh nghi���p nh���y v��o Vi���t Nam ��ang ph��t tri���n m���nh nh��� �����p v��o ch��� tr���ng ch��a khai th��c.


S���m mu���n g�� c��ng s��� �����n l��c th��� tr�����ng Vi���t Nam ch���ng l���i khi ���� �����t �����n ��i���m b��o h��a t��� nhi��n. B���i:



M���t l��, Vi���t Nam l�� m���t qu���c gia nh���. X��t v��� m���t d��n s���, kh��ng th��� t���o ra th��� tr�����ng ti��u th��� r���ng l���n v���i s��� l�����ng ng�����i ti��u d��ng cao.

Hai l��, Vi���t Nam l�� qu���c gia c�� thu nh���p b��nh qu��n �����u ng�����i th���p, g���n li���n v���i s���c mua c��ng th���p.


N��i nh�� v���y c�� ngh��a: N���u start-up ��� Vi���t Nam ti���p t���c ph��t tri���n theo �����nh h�����ng hi���n t���i l�� cung c���p ch��� y���u t���p trung v��o d���ch v���, c��c gi�� tr��� cung c���p c��ng na n�� nhau v�� ch��� v���n v���n loay hoay trong ���s��n ch��i��� th��� tr�����ng Vi���t Nam th�� ch��ng ta ch��� c�� th��� t���n h�����ng s��� t��ng tr�����ng nhanh trong ng���n h���n. V��� d��i h���n, khi th��� tr�����ng ���� �������c khai th��c, nh���ng thi���u h���t v��� nhu c���u ���� �������c l���p �����y, th�� s��� ph��t tri���n s��� d���ng l���i.


��i���u c���n thi���t l�� ch��ng ta ph���i quan t��m �����n ch���t l�����ng thay v�� ch��� l���c quan d���a tr��n s��� t��ng l��n c���a con s���. Thay v�� start-up ��� ���t, ch��ng ta, t��� nh�� n�����c, c��c t��� ch���c, tr�����ng h���c cho �����n m���i c�� nh��n c�� �� �����nh start-up, c���n c�� �����nh h�����ng v�� chi���n l�����c h���t s���c c���n th���n v�� r�� r��ng. ����� �����t �������c s��� ph��t tri���n l��u d��i, ta c���n nh���ng start-ups t���o ra s���n ph���m c�� th��� thuy���t ph���c �������c c��� th��� tr�����ng ngo��i n�����c, v�� thuy���t ph���c b���i c��� ch���t l�����ng v�� gi�� tr��� s��ng t���o ch��� kh��ng ����n thu���n gi�� th���p v�� nh��n c��ng r���. ����� c�� �������c ��i���u ����, start-ups c���n c�� s��� �����u t�� ch���t x��m, h��n l�� trang b��� ����n thu���n k��� n��ng m���m. C���n c�� b���n l��nh �����t ph�� v�� c��i nh��n s���c s���o, h��n l�� ����n thu���n ch���y theo xu h�����ng, n���m b���t nh���ng c�� h���i nh���t th���i ����� chi���u chu���ng ����m ����ng. 



K���t

Nh�� v���y entrepreneur l�� nh��m doanh nghi���p �����c bi���t, b���i �����c t��nh �����u t�� v��o vi���c nghi��n c���u v�� ph��t tri���n nh���ng gi�� tr��� m���i, bao g���m c��ng ngh��� m���i, c��ch th���c s���n xu���t m���i, d���ch v��� m���i (kh��ng nh���t thi���t g��i g���n trong l��nh v���c IT nh�� m���t s��� quan ��i���m). V�� �����c t��nh ��a r���i ro ����� t���o ra nh���ng gi�� tr��� ch��a t���ng c��, entrepreneur ����ng vai tr�� quan tr���ng trong vi���c n��ng cao n��ng su���t v�� t���o �����ng l���c ph��t tri���n kinh t���.

D�� r���ng nhi���u SMEs v�� start-up v���n nh���n v�� m��nh l�� entrepreneurs, Entrepreneur kh��c v���i SMEs (v�� SMEs ch��� ����� c���p �����n quy m��) v�� kh��c v���i start-up (ch��a bao h��m �������c �� ngh��a t���o ra gi�� tr��� �����t ph��). C��� entrepreneurs, SMEs v�� start-ups �����u t���o ra vi���c l��m cho th��� tr�����ng lao �����ng. Qua bi���u di���n b���ng ����� th��� ch��� U m���i quan h��� gi���a quy m�� v�� kh��� n��ng s��ng t���o, ta c�� th��� th���y c��c doanh nghi���p nh��� c�� nh���ng l���i th��� v�� h���n ch��� ri��ng. C��c ch��nh s��ch h��� tr��� doanh nghi���p v���a v�� nh��� l�� ����� c��n b���ng l���i th��� v�� th��c �����y s��� s��ng t���o.

Cu���i c��ng, xu h�����ng ph��t tri���n c���a cho start-up ��� Vi���t Nam �������c m�� t��� b���ng ����� th��� ch��� S, ����� nh���n m���nh n���u thi���u s��� �����nh h�����ng v�� �����u t�� ����ng �����n, s���m mu���n, th��� tr�����ng Vi���t Nam s��� ch���m ng�����ng b���o h��a v�� kh��ng c��n t��ng tr�����ng m���nh n���a. C��� th���, c��c start-up Vi���t Nam c���n t���p trung v��o c��c gi�� tr��� m���i, c�� s��� �����u t�� ch���t x��m ����� s���n ph���m ����� t��nh thuy���t ph���c v���i c��� th��� tr�����ng trong v�� ngo��i n�����c (Nh�� th���, start-up m���i th���t s��� l�� entrepreneur)


T��i li���u tham kh���o: 1. Pryce, V., Ross, A. and Urwin, P. (2015). "It's The Economy, Stupid". Great Britain: Biteback Publishing2. Fagerberg, J., Mowery, D.C. and Nelson, R.R. (2005). "The Oxford Handbook of Innovation". Oxford: Oxford University Press3. Symeinidis, G. (1996). "Innovation, firm size and market structures : Schumpeterian hypothesis and some new themes". Working paper 161, OECD Economics department
E-mail: maianhdang.ftu@gmail.com

Xin ph��p kh��ng d���ch t��� n��y sang Ti���ng Vi���t, v�� trong ph���m vi hi���u bi���t c���a t��i, t��i ch��a th��� t��m �������c t��� th��ch h���p ����� di���n t��� trong ti���ng Vi���t m�� ch���c ch���n ���kh���i nghi���p��� kh��ng th��� gi���i th��ch ����ng v�� ����� �� t�����ng c���a ���entrepreneurship���

 Small and medium-sized enterprise
 •  0 comments  •  flag
Share on Twitter
Published on March 15, 2016 15:22
No comments have been added yet.


Đặng Huỳnh Mai Anh's Blog

Đặng Huỳnh Mai Anh
Đặng Huỳnh Mai Anh isn't a Goodreads Author (yet), but they do have a blog, so here are some recent posts imported from their feed.
Follow Đặng Huỳnh Mai Anh's blog with rss.