Formosa: Cung-C���u, Tr���c Tr���c c���a th��� tr�����ng v�� T��n nhi���m ���� m���t



0. Kinh t��� M��i Tr�����ng l�� g��?


C��ch ����y 2 n��m, t��i bi���t �� Nh���t trong m���t h���i th���o cho gi���i tr��� v��� ph��t tri���n b���n v���ng. L���n ����, trong ph���n v��� Kinh T��� M��i Tr�����ng (KTMT), c�� m���t chuy���n r���t bu���n c�����i l�� khi c��c b���n tr��� ��� c��c ng��nh kh��c (nh�� k��� s��, m��i tr�����ng, c��ng ngh���,... n��i chung kh��ng li��n quan �����n Kinh T���) tham gia th���o lu���n, ��a s��� c��c b���n �����u nh��n ���Kinh T������ nh�� phe ph���n di���n. 

Trong l���n ���y, t��i th���y em l�� ng�����i b��n kho��n nhi���u nh���t r���ng: ���KTMT l�� g��?��� 


Sau ����, t��i l���i b���t g���p em trong r���t nhi���u h���i th���o kh��c nhau v��� m��i tr�����ng. N��i n��o em �����n c��ng ��em theo s��� tr��n tr��� - "R���t cu���c KTMT l�� g��?". ��a ph���n m���i ng�����i ����� c���p �����n KTMT ��� Tr��ch nhi���m x�� h���i c���a doanh nghi���p (CSR ��� Corporate Social Responsibility), ��� c��c quy �����nh r���ng bu���c, v��� l��m sao ����� Kinh T��� (KT) v�� M��i Tr�����ng (MT) chung s���ng h��a thu���n v���i nhau. Ng�����i ta n��i v��� KT nh�� m���t th��� c���n ch��� ng��� v�� dung h��a, nhi���u h��n m���t c��ng c��� ����� b���o v��� m��i tr�����ng.

Trong m���t qu��n n�����c, Nh���t b���o v���i t��i: ���L��c n��o em c��ng mu���n t��m hi���u v��� KTMT, nh��ng ch��a bao gi��� em c�� �������c c��u tr��� l���i th���a ����ng v�� r�� r��ng. L��c n��o em c��ng tin KTMT l�� ��i���u g�� ���� nhi���u h��n nh���ng ��i���u m���i ng�����i v���n n��i���.


N���i tr��n tr��� c���a em, t��� ����, c��ng lan lu��n sang t��i. Nh��ng l��c ����, t��i ch��a ����� ki���n th���c ����� gi���i ����p c��ng em. D�� v���y, 2 n��m tr��i qua, t��i v���n nh���. D�� c�� th��� b��y gi���, Nh���t ���� ch���n m���t m���i b���n t��m kh��c cho m��nh, th�� t��i v���n c��� nh���. �����n khi sang London h���c v��� Kinh T��� v�� Ch��nh S��ch, b��i ti���u lu���n �����u ti��n t��i vi���t c��ng v��� v��� gian l���n kh�� th���i c���a Volkswagen (2016). C��ng h���c h���i, l���i gi���i ����p t��i mu���n d��nh cho em c��ng r�� r��ng. Nh��ng r���i, s��� th�� v��� n��y c��� ch���p n���i s��� th�� v��� kia, v�� m��i t��i c��� th���y c�� qu�� nhi���u th��� t��i ch��a h���c. R���i, t��i c��� ng���n ng��� m��i ch��a vi���t ra.

Nh��n l��c ��ang x��n xao v��� v��� ch���t th���i Formosa ��� V��ng ��ng, t��i ngh�� ���� �����n l��c vi���t b��i n��y, ����� d��nh cho:


1.       C��c b���n h���c Kinh T��� v�� Kinh Doanh, ���� t���ng bi���t qua v��� �������ng cung-c���u v�� s��� v���n �����ng c���a th��� tr�����ng. N��m nh���t ��H, khi h���c nh���ng l�� thuy���t n��y, t��i ���� ng��� d��i trong gi���ng �������ng. S��� d�� t��i ng��� v�� t��i th���y kh��ng th���c t���. M�� kh��ng th���c t��� th�� r���t kh�� hi���u v�� c��ng ch���ng r�� c��� g���ng hi���u ����� l��m g��. C��ch hi���u qu��� nh���t ����� b���t l�����i h���c, l�� hi���u �������c �� ngh��a c���a ��i���u m��nh ��ang h���c. Qua b��i vi���t n��y, t��i mu���n t���n d���ng V��� Formosa nh�� m���t v�� d��� th���c t��� ����� ���ng d���ng c��c ki���n th���c kinh t��� ph��n t��ch v�� gi���i th��ch. Khi th���y n�� thi���t th���c, hy v���ng c��c b���n SV m���i s��� kh��ng ng��� ho��i nh�� t��i.


2.       D�� v���y t��i v���n s��� c��� g���ng gi���i th��ch c��c ki���n th���c kinh t��� n���n t���ng m���t c��ch ����n gi���n nh���t ����� nh���ng ai ch��a t���ng h���c qua v���n c�� th��� hi���u �������c. N���u b���n c�� th��� tranh lu���n v��� c��c v���n ����� x�� h���i (d�� kh��ng h���c x�� h���i h���c), tranh lu���n v��� ch��nh tr��� (d�� kh��ng h���c ch��nh tr��� h���c), th�� t��i hy v���ng b���n c��ng c�� th��� tranh lu���n m���i th��� b���ng nh���ng ki���n th���c kinh t��� (d�� ch��a h���c qua bao gi���). T��i tin r���ng nhi���u b���n s��� h���ng th�� v���i vi���c t��m hi���u m���t c��ch t�� duy m���i.


3.       Cu���i c��ng, xin d��nh b��i vi���t cho �� Nh���t, ng�����i ���� lan truy���n cho t��i n���i tr��n tr��� c���a em. D�� ki���n th���c v���n c�� h���n, t��i hy v���ng c�� th��� gi���i ����p cho em ph���n n��o v���: KTMT l�� g��?


����y kh��ng ph���i m���t b��i vi���t khoa h���c, m��nh s��� c��� g���ng ����n gi���n h��a v�� gi���i th��ch m���t c��ch d��� hi���u nh���t cho nhi���u ng�����i hi���u nh���t.


1. M�� h��nh Cung ��� C���u v�� Tr���c tr���c th��� tr�����ng


Khi n��i v��� th��� tr�����ng, nh�� c��c b���n �����u ���� bi���t, s��� c�� s��� trao �����i gi���a ng�����i b��n (Cung c���p) v�� ng�����i mua (Nhu C���u). H��nh vi trao �����i mua b��n, n��i cho ����n gi���n, �������c ph��n t��ch tr��n 2 y���u t���: Gi�� c��� v�� S��� L�����ng. Ta c�� th��� �������� th��� h��a��� cung v�� c���u nh�� trong H��nh 1.


H��nh 1.1, �������ng c���u x��� t��� ���cao ��� b��n tr��i��� xu���ng ���th���p ��� b��n ph���i���. H��nh d���ng n��y c���a �������ng c���u c�� th��� gi���i th��ch r���ng: Khi gi�� c���a m���t m���t h��ng cao (Gi�� 1), s��� l�����ng �������c mua s��� th���p (SL 1, t����ng ���ng). Khi gi�� gi���m xu���ng th���o (Gi�� 2), nhi���u ng�����i s��� c�� kh��� n��ng mua h��n, t����ng ���ng SL2 > SL1.


H��nh 1.2, �������ng cung ng�����c l���i t��� ���th���p ��� b��n tr��i��� l��n ���cao ��� b��n ph���i���. Ngh��a l�� gi�� cao (Gi�� 1), ng�����i ta s��� mu���n b��n nhi���u (SL 1). C��n gi�� xu���ng th���p (Gi�� 2), th�� ng�����i ta mu���n b��n ��t h��n (SL2 < SL1)



��i���m c��n b���ng (equilibrium) l�� n��i �������ng Cung v�� �������ng C���u c���t nhau. Ngh��a l��: Gi��cung = Gi��c���u = Gi��cb v�� SLcung = SLc���u = SLcb. N��i cho n��m na gi���n d���, c��� t�����ng t�����ng nh�� b���n ��ang ��i ch���. B���n s��� ���tr��� gi����� t��� th���p l��n cao, ng�����i b��n c��ng ���n��i th��ch��� t��� cao xu���ng th���p. Cho �����n khi gi�� b���n tr��� b���ng gi�� ng�����i b��n ch���u th�� giao d���ch s��� di���n ra.


Trong th��� tr�����ng ho��n h���o, m���i th��� s��� v���n �����ng ����� h�����ng v��� ��i���m c��n b���ng (H��nh 2) c��ng l�� ��i���m m�� n���n kinh t��� s��� hi���u qu��� nh���t v���i s���n l�����ng t���i ��u. �����nh ngh��a hi���u qu��� ��� ����y c�� ngh��a l��: ���C��� nh�� �����u vui���, ai c��ng c�� l���i v�� kh��ng ph���i ch���u b���t c��ng n��o. M���i th��� di���n ra m���t c��ch t��� nhi��n v�� kh��ng c���n b���t k��� s��� can thi���p n��o, nh�� th��� c�� ���m���t b��n tay v�� h��nh��� ��i���n khi���n m���i th��� (Adam Smith, 1759).




Th���c t��� th����� th��� tr�����ng kh��ng ho��n h���o. N�� b��� chi ph���i b���i nhi���u y���u t��� kh��c nhau, khi���n cho n���n Kinh T��� kh��ng n���m ��� ��i���m c��n b���ng v�� s���n l�����ng t���i ��u n���a. V�� ��� m���t ��i���m kh��c ��i���m c��n b���ng/s���n l�����ng t���i ��u, s��� c�� m���t b��� ph���n n��o ���� trong x�� h���i ch���u m���t m��t ��� thi���t th��i.


Ng�����i ta g���i ���� l��: Market Failure, m��nh t���m d���ch vui vui l�� Tr���c Tr���c c���a Th��� Tr�����ng.

V��, kh�� th���i/ch���t th���i/t��c �����ng m��i tr�����ng l�� m���t trong s��� nh���ng tr���c tr���c ����.


2. Tr���c tr���c v���i ch���t th���i


Th��� tr�����ng ho��n h���o m�� ��� ���� ���B��n tay v�� h��nh��� d���n d���t m���i th��� hi���u qu��� v�� t���i ��u, d���a tr��n m���t ��i���u ki���n l��: Vi���c ti��u x��i/s���n xu���t c���a m���i c�� nh��n kh��ng ���nh h�����ng �����n ng�����i kh��c. Vi���c giao d���ch gi���a ng�����i mua v�� b��n kh��ng ���nh h�����ng �����n b��n th��� ba.


V�� d���, b���n ��n b��nh m��, b���n th���y ngon, b���n no. Vi���c ���� kh��ng ���nh h�����ng �����n ng�����i kh��c. Chi ph�� b���n b��� ra l�� ti���n mua ��� b��nh m��. Th��� gi���i v���n b��nh y��n, m���i s��� v���n b��nh th�����ng.


Nh��ng, khi b���n h��t thu���c, kh��i thu���c lan t���a ���nh h�����ng �����n s���c kh���e c���a ng�����i xung quanh. Chi ph�� ����� h��t thu���c �����i v���i b���n l�� ti���n mua ��i���u thu���c, nh��ng chi ph�� th���t s��� ph���i t��nh c��� ti���n l��m nguy h���i �����n s���c kh���e c���a ng�����i kh��c. V�� b���n b��� qua kho���n chi ph�� n��y (chi ph�� ngo���i lai - External Cost), n��n vi���c x��� kh��i thu���c s��� ���r������ h��n. Gi�� b���n ch���u ��� m���i m���c s��� l�����ng ti��u th��� s��� th���p h��n, �������ng c���u s��� cao h��n (H��nh 3.1) v�� ��� ��i���m c��n b���ng m���i, b���n h��t nhi���u h��n m���c b���n n��n h��t (Tr���c tr���c: SL > SLt���i ��u).


M���t v�� d��� t���t l�� vi���c �����c s��ch. Khi b���n �����c s��ch, b���n �������c th�� gi��n v�� tr��� n��n tr�� tu��� h��n. ���� l�� l���i ��ch c���a b���n. Nh��ng b���n kh��ng t��nh �����n l���i ��ch c���a nh���ng ng�����i kh��c, khi s��� hi���u bi���t c���a b���n s��� �������c lan t���a sang c��� nh���ng ng�����i xung quanh. Nh�� v���y, l���i ��ch th���c s��� c���a vi���c �����c s��ch bao g���m l���i ��ch cho b���n th��n v�� l���i ��ch cho ng�����i kh��c. Khi b���n b��� qua l���i ��ch cho ng�����i kh��c, b���n s��� th���y l���i ��ch c���a vi���c �����c s��ch �����t��� ��i m���t ch��t. Gi�� b���n ph���i b��� ra tr��� n��n ��������t h��n��� m���t ch��t ��� m���i m���c s��� l�����ng, �������ng c���u c���a b���n n���m th���p h��n (H��nh 3.2) v�� b���n kh��ng �����c s��ch nhi���u nh�� m���c b���n n��n �����c (c��ng l�� tr���c tr���c SL < SLt���i ��u).






Kinh T��� h���c g���i ���� l�� Externality, c��c s��ch gi��o khoa Kinh T��� VN d���ch l��: ���nh H�����ng Ngo���i Lai. ���� l�� khi c��i gi�� m�� c���ng �����ng ph���i g��nh ch���u (Social Cost) nhi���u h��n c��i gi�� m�� m���i c�� th��� b��� ra (Private Cost). T����ng t��� v���i tr�����ng h���p l���i ��ch, Social Benefit > Private Benefit, nh��ng m��nh s��� kh��ng t���p trung trong b��i vi���t n��y (h���n m���t b��i kh��c, v��� Gi��o D���c ch���ng h���n).


Tr��� l���i v���i v��� Formosa, nh��ng v���y r�� r��ng vi���c x��� ch���t th���i ra bi���n g��y �� nhi���m m��i tr�����ng, �����u �����c t��m c�� s��� g��y ra m���t c��i gi�� r���t l���n (Chi ph�� �� nhi���m), ���nh h�����ng �����n r���t nhi���u ng�����i tr��n m���t ph���m vi l���n l��nh th���. L���n �����n m���c kh��ng th��� b��� qua, nh��ng chi ph�� n��y �������c g��nh ch���u b���i ng�����i d��n, tr��n b���ng t��i ch��nh-k��� to��n c���a c��ng ty kh��ng h��� c�� lo���i chi ph�� n��y.


Chi ph��x�� h���i = Chi ph��s���n xu���t + Chi ph�� �� nhi���m


Theo ����ng c��u ���Cha chung kh��ng ai kh��c���, ��a s��� ch��ng ta lu��n h��nh �����ng d���a tr��n l���i ��ch-chi ph�� c���a b���n th��n m�� ��t suy ngh�� �����n h���u qu��� g��y ra cho ng�����i kh��c. C��ng t����ng t��� nh�� vi���c x��� r��c, h��t thu���c, ta nh��n nh���ng vi���c m��nh l��m ��� g��c ����� c�� nh��n v�� chi ph�� c�� nh��n nhi���u h��n. Ch��nh v�� th���, h��nh �����ng c���a chung ta kh��ng hi���u qu��� (Inefficiency): S���n xu���t nh���ng th��� x���u nhi���u h��n m���c t���i ��u v�� ti��u th��� nh���ng th��� t���t ��t h��n m���c c���n thi���t.


3. Gi���i quy���t b���ng c��ng c��� Kinh T���


Nh�� v���y gi���i quy���t v���n ����� th��� n��o? T�� duy m���t c��ch ����n gi���n v�� logic, l��m sao ����� ����a chi ph�� m���i c�� nh��n ch���u l��n ngang b���ng v���i gi�� x�� h���i ph���i ch���u, hay n��i c��ch kh��c bi���n gi�� c���a ���nh h�����ng ngo���i lai (External cost) th��nh gi�� c���a m���i c�� nh��n (Internalize).


M���t c��ng c��� Kinh T��� ph��� bi���n l��: THU���, nh�� trong H��nh 4. Ta ����a �������ng c���u trong hai tr�����ng h���p v��� l���i �������ng c���u t���i ��u, b���ng c��ch n��ng/h��� gi�� ti��u d��ng b���ng thu���. 




��� thu���c l��, ta ����nh thu��� ti��u th��� �����c bi���t: Thu��� = Chi Ph��ngo���i lai

T����ng t���, ����� khuy���n kh��ch �����c s��ch ra c�� thu��� �����m���, hay ng�����i ta hay d��ng c���m Tr��� Gi�� (Tr��� Gi�� = L���i ��chngo���i lai). Trong th���c t���, ch��ng ta c�� Tr��� Gi�� trong nhi���u m���t h��ng (Gi��o d���c), nh��ng ch��a c�� cho s��ch (�����c g�� c�� nh���?!)



Trong b��i vi���t, m��nh minh h���a ���nh h�����ng ngo���i lai v�� c��ng c��� thu��� tr��n h��t thu���c v�� �����c s��ch, v�� thi��n v��� h�����ng ng�����i ti��u d��ng (t��c �����ng l��n �������ng c���u). Trong c��u chuy���n c���a Formosa v�� c��c tr�����ng h���p t����ng t���, chi ph�� ngo���i lai v�� c��ng c��� thu��� s��� t��c �����ng l��n ph��a s���n xu���t (ngh��a l�� "s���a" �������ng cung). M��nh s��� kh��ng v��� ����� th��� cho �������ng cung, d��nh "�����t" cho b���n n��o mu���n "th���".

Kho���ng thu��� t��ng th��m t��� c��c s���n ph���m c�� t��c �����ng x���u (demerit goods) s��� �������c ��em ����� kh���c ph���c c��c h���u qu��� hay �����u t�� cho ph��c l���i chung. Nh�� v���y c�� th��� hi���u vai tr�� c���a thu��� l�� ����� ph��n ph���i l���i, ����nh thu��� ch��� c���n b���t ����� b�� �����p cho nh���ng ch��� c���n th��m, ph��n ph���i t��i s���n t��� n��i ��t hi���u qu��� �����n n��i hi���u qu��� h��n. Vai tr�� c���a nh�� n�����c l�� t��m ra nh���ng ch��� hi���u qu��� v�� k��m hi���u qu���, v�� x��c �����nh m���c chi ph��/l���i ��ch ngo���i lai ����� �����t m���c thu��� ph�� h���p.


M��nh cho r���ng ����y l�� m���t c��ng c��� r���t �����c th�� Kinh T���, d���a tr��n l�� thuy���t cung-c���u. V���y c��ng c��� n��y n���m ��� v��� tr�� n��o trong s��� r���t nhi���u c��ng c��� ����� gi���i quy���t? Ph��n t��ch c��� th��� trong tr�����ng h���p ch���t th���i/kh�� th���i t��� nh�� m��y.


C��ng c��� ch��� t��i, t��� �����t �����nh m���c �����n c���m ho��n to��n (thu���c kh���i ng��nh Qu���n L��)

��i���m m���nh c���a c��ng c��� n��y l�� �����m b���o v��� m���t t��c �����ng v�� �����t ra m���t m���c t���i ��a ch���t th���i t��� nh�� m��y. Nh��ng h���n ch��� l�� th���c t��� kh��� n��ng v��� c��ng ngh��� k��� thu���t c�� cho ph��p ���xanh��� v�� ���s���ch��� ho��n to��n kh��ng? Vi���c �����t m���c gi���i h���n ho���c c���m ho��n to��n, �����ng ngh��a v���i vi���c c���t gi���m s���n xu���t, v�� r���t nhi���u ng�����i m���t vi���c ���nh h�����ng �����n gia ����nh con c��i. ����y l�� gi���i ph��p h��i mang h��i h�����ng ���ho��n h���o���, s��� ph�� h���p trong d��i h���n khi n���n s���n xu���t ���� c�� nh���ng ti���n b��� nh���t �����nh ����� ����p ���ng y���u t��� ���xanh���. C��n tr�����c m���t... nh���ng c��ng nh��n v���n c���n vi���c l��m.


C��ng c��� v��� gi��o d���c (thu���c kh���i ng��nh X�� H���i H���c)

����y l�� m���t gi���i ph��p c���n thi���t kh��ng c���n b��n c��i g�� th��m, v�� c���n ti���n h��nh song song v���i c��c gi���i ph��p kh��c. ��i���m m���nh l�� t��nh b���n v���ng, nh��ng ��i���m y���u l�� c���n th���i gian.


C��ng c��� v��� c���i ti���n k��� thu���t (thu���c kh���i ng��nh K��� Thu���t)

T����ng t��� nh�� c��ng c��� gi��o d���c


C��ng c��� Kinh T��� (C��� th���: Thu���)

Thu��� ��� ����y c�� 2 �� ngh��a: M���t l��, Thu��� l��m cho vi���c x��� ch���t th���i tr��� n��n "�����t �����" h��n, l��m h���n ch��� h��nh vi g��y �� nhi���m m��i tr�����ng. Hai l��, t��� thu��� thu �������c c�� th��� �����u t�� cho c��ng c��� gi��o d���c v�� c��ng c��� c���i ti���n k��� thu���t b��n tr��n. C��� 2 c��ng vi���c �����u c���n v���n, nh��ng ��t doanh nghi���m quan t��m, r���t c���n s��� �����u t��, h��� tr��� c���a nh�� n�����c.

Ngo��i ra, ��i���m m���nh c���a c��ng c��� n��y l�� c�� t��nh t���c th���i, ph�� h���p l�� m���t gi���i ph��p trong ng���n h���n ����� ch��� �����i th���i ��i���m ph�� h���p cho vi���c ���xanh ho��n to��n���.

Kh��c v���i vi���c Gi��o D���c ����i h���i s��� ki��n nh���n v�� t��c �����ng t���ng nh��m ng�����i m���t v�� tr��ng c���y v��o �� th���c c���a m���i ng�����i, c��ng c��� Kinh T��� t���o ra m���t s��� thay �����i �����ng b���, thay �����i h��nh vi b���ng vi���c ����nh v��o t��i ti���n c���a h���.


��i���m h���n ch���, l�� c���n s��� nghi��m t��c v�� minh b���ch trong qu���n l�� v�� theo d��i.
4. Vai tr�� c���a nghi��n c���u Kinh T���


Quay l���i c��u h���i ���Kinh T��� M��i Tr�����ng��� l�� g��?

Kh��ng ch��� c�� m��i tr�����ng, ch��ng ta c��n c�� Kinh T��� Gi��o D���c, Kinh T��� S���c Kh���e, Kinh T��� T��i Nguy��n��� Tuy nghi��n c���u ��� c��c ng��nh r���t kh��c nhau, nh��ng �����c ��i���m chung, n��i n��m na, l��: ��i ��o �����c. ��o �����c s��� hi���u qu��� c���a c��c ho���t �����ng Kinh T���, s��� hi���u qu��� c���a c��c ch��nh s��ch, s��� hi���u qu��� c���a c��c quy���t �����nh "to b���".


��o �����c v�� thi���t k��� c��ng c��� kh���c ph���c tr���c tr���c th��� tr�����ng

Trong c��ng c��� Thu��� ����� c���p b��n tr��n, nhi���m v��� c���a c��c nh�� kinh t��� l�� ��i ��o �����c c��c t��c h���i m�� ng�����i kh��c ph���i g��nh ch���u, g���m c��� s���c kh���e, t��i nguy��n, ngu���n thu nh���p, t��� tr�����c m���t cho �����n l��u d��i. T��� kho���n ch�� ph�� x�� h���i g��nh ch���u, m���c thu��� �������c ki���n ngh���. Sau khi c��ng c��� thu��� ���� �������c ��p d���ng, c��c nh�� kinh t��� l���i ��i ��o �����c ti���p xem th��� tr�����ng ����n nh���n gi���i ph��p ���� th��� n��o, c���n ch���nh s���a th��m b���t ch��� n��o.


Ph��n t��ch Hi���u Qu��� Kinh T���: L���i ��ch ��� chi ph�� (Cost and Benefit Analysis)

C��ng gi���ng nh�� m���t doanh nghi���p, khi nh�� n�����c quy���t �����nh ban h��nh m���t ch��nh s��ch hay th��ng qua m���t quy���t �����nh thi c��ng, l��m �������ng, m��� nh�� m��y, tr�����c h���t c���n ph��n t��ch l���i ��ch v�� m���t m��t.

V�� d���, vi���c x��y m���t nh�� m��y, c��i l���i l�� t��ng GDP, t���o ra c��ng ��n vi���c l��m cho nhi���u ng�����i, t���o ra s���n ph���m cho ti��u th���, t���o ra c���a c��i v���t ch���t cho s��� ph��t tri���n. Nh��ng �����ng th���i c��ng c�� c��i gi��, nh�� chi ph�� thi c��ng, chi ph�� qu���n l��, t��c �����ng �����n m��i tr�����ng, t��c �����ng �����n x�� h���i.

S��� kh��c bi���t c���a m���t ph��n t��ch Kinh T��� v���i m���t ph��n t��ch Kinh Doanh, l�� trong Kinh T���, c��c y���u t��� kh��ng n���m tr��n b���n k�� t��i ch��nh, kh��ng c�� gi�� tr��� th��� tr�����ng nh�� s���c kh���e, sinh m���ng, m��i tr�����ng, s��� tho���i m��i c���a ng�����i d��n �����u �������c t��nh �����n. T��nh c��� trong ng���n h���n v�� trong d��i h���n, c��c nh�� kinh t��� ����a c��c l���i ��ch v�� chi ph�� trong t����ng lai v��� hi���n t���i b���ng c��ch nh��n cho n�� m���t h��� s��� ho��n �����i (discounting rate). Gi���ng nh�� t��� ti���n Vi���t sang ti���n ���� c�� t��� gi�� ho��n �����i, th�� ti���n c���a t����ng lai th��nh ti���n ��� hi���n t���i c��ng c�� t��� gi�� ri��ng.


B���t k��� vi���c ��o �����c n��o c��ng c���n ����n v���, ����n vi ����� ��o gi�� tr��� trong Kinh T��� l�� ti���n. C��c nh�� kinh t��� s��� c�� nh���ng k��� thu���t kh��c nhau ����� �����c t��nh c��c l���i ��ch v�� chi ph�� v�� cho n�� m���t gi�� ti���n (k��� c��� khi n�� kh��ng th��� mua b��n tr��n th��� tr�����ng). C���ng h���t l���i, xem cu���i c��ng m��nh �������c ��m hay d����ng ti���n t��� m���t quy���t �����nh.


5. T��n nhi���m ���� m���t?


Thi���u ng�����i ��o �����c


N���u nh�� c��c d��� ��n ���� �������c duy���t m�� sau ���� n���y sinh c��c v���n �����, th�� c�� l��� l�� v�� thi���u s��� ��o �����c l���i ��ch ��� chi ph�� tr�����c khi ch���p thu���n. C�� th��� l�� kh��ng h��� ��o �����c, ho���c c�� th��� ��o cho c��, ho���c c�� th��� ��o m�� thi���u (Kh��� n��ng l���n l�� b��� qua c��c t��c �����ng m��i tr�����ng v�� x�� h���i), ho���c ��o �����c ����ng ho��ng nh��ng ng�����i ra quy���t �����nh kh��ng h��� c��n nh���c �����n.


M��nh v���a n��i c�� kh��� n��ng l���n l�� c��c t��c �����ng m��i tr�����ng v�� x�� h���i b��� b��� qua. ��i���u n��y c�� th��� v�� ng�����i ��o c��ng kh��ng h��� quan t��m �����n, ho���c c�� quan t��m nh��ng kh��ng th��� ����a ra �����c t��nh trong b��o c��o v�� kh��ng ����� kh��� n��ng (bao g���m c�� s��� th��ng tin, ngu���n l���c �����n ti���n h��nh nghi��n c���u v�� c��� gi���i h���n v��� m���t tr��nh �����).


Thi���u c��� v��� nh��n l���c (ch���y m��u ch���t x��m v�� c��ng kh��ng nhi���u ng�����i ch���n theo ng��nh nghi��n c���u kinh t��� - ch��nh s��ch), thi���u c��� v��� h��� tr��� c���a nh�� n�����c ����� ti���n h��nh nh���ng nghi��n c���u th���t s��� c�� ���nh h�����ng v�� mang t��nh n���n t���ng. M���i nghi��n c���u v�� ph��n t��ch hi���u qu��� kinh t��� �����u c���n d���a tr��n c��c nghi��n c���u tr�����c. V�� d���, c���n c�� m���t nghi��n c���u t��� tr�����c v��� t��c �����ng c���a nh�� m��y �����n t��i nguy��n bi���n v�� sinh k��� ng�� d��n, c��� th��� m���t m��t ���� �����nh l�����ng l�� bao nhi��u, th�� khi ��o l�����ng hi���u qu��� kinh t���  cho m���t d��� ��n nh�� m��y, ng�����i ta m���i c�� c�� s��� ����� �����c t��nh. Nh���ng nghi��n c���u quan tr���ng v�� l���n nh�� v���y kh��ng th��� ti���n h��nh ����n l���, trong ph���m vi tr�����ng ��H, b���ng ng��n s��ch c���a tr�����ng ��H m�� c���n �����u t�� l���n c���a nh�� n�����c. Cu���i c��ng l�� thi���u s��� �����nh h�����ng. C��c nghi��n c���u Kinh T��� ��� Vi���t Nam kh��ng h��� ��t, nh��ng d��ng �������c th�� kh��ng nhi���u, �����c bi���t c��c kinh t��� mang t��nh �����nh l�����ng.


C�� nh��n m��nh, ��ang l��m kh��a lu���n li��n quan �����n Hi���u Qu��� Gi��o D���c, c�� ����� c���p �����n Vi���t Nam, v�� ch��nh m��nh c��ng th���y kh���n �����n v�� qu�� thi���u s��� li���u th���ng k�� v�� c��c nghi��n c���u n���n t���ng �������c ti���n h��nh t��� tr�����c. Nhi���u khi r���t mu���n l��m v��� Vi���t Nam m�� th���y qu�� b���c x��c v�� s��� thi���u th���n d��� li���u.


T��n nhi���m

N��i ra th�� bu���n, nh�� s��� th���t l�� t��n nhi���m c���a ng�����i d��n d��nh cho nh�� n�����c ta qu�� th���p. Trong b���i c���nh t��n nhi���m th���p, th�� b���t k��� ch��nh s��ch hay quy���t �����nh n��o c���a nh�� n�����c d�� ����ng hay sai, �����u b��� nghi ng��� v�� kh��ng ph��t huy �������c t��c d���ng c���a n��. V�� sao l���i m���t t��n nhi���m, th�� h���n l�� c���n m���t c��u tr��� l���i d��i, m��nh s��� kh��ng ����� c���p trong b��i vi���t n��y.


S��� Minh B���ch v�� Nghi��n c���u �����c l���p

M���t trong nh���ng gi���i ph��p ng���n h���n ����� kh��i ph���c t��n nhi���m (��� ch���ng m���c n��o ����) l�� s��� c��ng khai minh b���ch th��ng tin v�� h�����ng gi���i quy���t. Nh���ng c��u tr��� l���i v�� gi���i ph��p h���p l��, th���a ����ng, k���p th���i h���t s���c c���n thi���t.

D��i h���n h��n, m���t gi���i ph��p ����� kh��i ph���c minh b���ch l�� �����u t�� v�� t���o l���p c��c c�� quan nghi��n c���u �����c l���p (kh��ng thu���c nh�� n�����c, kh��ng ch���u s��� chi ph���i c���a nh�� n�����c). C��c c�� quan n��y s��� ti���n h��nh nh���ng ��o �����c �����c l���p v�� cung c���p th��ng tin cho �����i ch��ng. ����y v���a l�� m���t gi���i ph��p l��m gi��u th��m cho d��� li���u nghi��n c���u n���n t���ng v��� Kinh t��� ��� Vi���t Nam, v���a ki���m so��t v�� ��o �����c c��c ho���t �����ng kinh t���, v���a ���v���t v��c��� v��� m���t t��n nhi���m.


6. K���t


Trong b��i vi���t n��y, m��nh ���� ph��n t��ch v��� ch���t th���i Formosa tr��n n���n t���ng Kinh T��� c��n b���n l�� cung-c���u v�� tr���c tr���c th��� tr�����ng do ���nh h�����ng ngo���i lai. T��� ����, m��nh ����� c���p �����n c��ng c��� Kinh t��� ����� gi���i quy���t v���n ����� (c��� th��� ��� ����y l�� Thu���). Nh���m gi��p c��c b���n hi���u r�� h��n v��� t�� duy Kinh T���, m��nh c�� so s��nh v��� th��� c���a c��ng c��� kinh t��� so v���i c��c c��ng c��� kh���c trong vi���c gi���m �� nhi���m.


Cu���i c��ng, m��nh nh���c �����n c��c nh�� Kinh t��� nh�� ng�����i ��o �����c ����� thi���t k��� c��c c��ng c���, c��ng nh�� cung c���p th��ng tin v��� l���i ��ch ��� chi ph�� c���a m���i quy���t �����nh/ch��nh s��ch/d��� ��n. ����� cu���i c��ng ��i �����n m���t k���t lu���n l��: Nh�� n�����c c���n �����u t��, �����nh h�����ng v�� h��� tr��� th��nh l���p nh���ng c�� quan nghi��n c���u �����c l���p (kh��ng ch���u t��c �����ng c���a nh�� n�����c) ����� ti���n h��nh nghi��n c���u, ��o �����c, gi��m s��t v�� cung c���p th��ng tin minh b���ch, kh��ch quan nh���m kh��i ph���c t��n nhi���m.




Invisible Hand Theory (Adam Smith)

 •  0 comments  •  flag
Share on Twitter
Published on April 27, 2016 15:32
No comments have been added yet.


Đặng Huỳnh Mai Anh's Blog

Đặng Huỳnh Mai Anh
Đặng Huỳnh Mai Anh isn't a Goodreads Author (yet), but they do have a blog, so here are some recent posts imported from their feed.
Follow Đặng Huỳnh Mai Anh's blog with rss.