Vô niệm

Chào các bạn,

Có một điều làm cho mình suy nghĩ từ hồi còn nhỏ xíu: Tại sao các nhà sư Thiếu Lâm tập võ lâm gì? Mà võ học của các vị rất thâm hậu. Đệ nhất giang hồ. Rất ít có đối thủ. Lớn lên mình từ từ hiểu ra là con đường từ bì cũng đòi hỏi hỏi mình phải có sức mạnh nếu muốn sống trong chốn chợ đời để chăm sóc chúng sinh.

Thế cho nên các võ đường chân chính thường lấy hiền dịu hòa bình làm chủ đạo. Luôn dạy võ sinh học võ để tự vệ và để làm việc thiện giúp đời. Võ học thực sự là đường Thiền – tĩnh lặng và yêu người. Chính vì vậy mà trong võ học Nhật Bản, cả quyền đạo, nhu đạo, lẫn kiếm đạo đều luôn luôn lấy Thiền làm trọng – No mind – dịch đúng là Vô niệm. Đây cũng mà một thực hành của vô chấp, thấy tất cả nhưng không bám vào đâu. Chiến binh tĩnh lặng đối diện đối thủ, thấy toàn bộ đối thủ, thấy rất rõ từng chi tiết cử động của cơ thể nhưng không bám vào điểm nào mình thấy.

Vô niệm là thấy mọi thứ, có đủ thứ niệm chạy vào đầu mình, nhưng không bám vào niệm nào. Không phải là “chẳng có niệm nào trong đầu” như các thầy giản dị dịch từng chữ – vô là không, vô niệm là không có niệm nào. Điều này là ú ớ lạc đường cực kì lớn, vì bạn chỉ có thể không có niệm nào trong đầu khi bạn đã nằm đó chết cứng đơ. (Cũng như vô ngã, không tôi, không có nghĩa là không có tôi. Bà xã nói: “Ông nói gì? Không có ông hả? Đứng yên đó tui dộng cho ông mấy đấm để ông còn nói không có tui không.”)

Kiếm sĩ vô niệm, thấy một cử động tay có vẻ như là đối thủ sẽ tấn công từ hướng trái của mình, nhưng không bám vào đó và suy tính gì cả, chỉ tiếp tục quan sát toàn cảnh nhưng rất chi tiết. Khi đối thủ bắt đầu chuyển động mình sẽ chuyển động theo. Nghĩa là đối thủ thường chẳng đánh lừa mình bằng các tín hiệu giả được.

Thấy tất cả nhưng không bám vào đâu, đó chính là awareness (nhận thức) mà chúng ta thường nghe nói đến trong Thiền – Thiền sư thấy tất cả, nhưng không bám vào đâu.

Vô niệm như thế cũng chính là vô chấp – thấy tất cả nhưng không bám vào đâu. Điều này là trung tâm thực hành của Phật triết. Ưng vô sở trụ nhi sanh kỳ tâm – không trụ vào đâu thì sinh tâm bồ đề, tức là tâm giác ngộ (bồ đề, Bodhi là giác ngộ, tỉnh thức).

Chúng ta đi qua mỗi ngày thấy rất nhiều thứ và bám theo hầu như tất cả mọi điều ta thấy – thấy một cô xinh quá đi qua, ước gì cô ấy là bạn gái của mình; thấy chiếc mercedes thể thao màu đỏ chiến quá, ước gì mình có chiếc đó; thấy ca sĩ nổi tiếng, minh quyết tâm thành ca sĩ nổi tiếng; thấy anh kia nói năng kiêu căng, mình muốn bước đến dạy cho anh ta một bài học; bà khách hàng đòi hỏi lung tùng, muốn lấy băng dán dán miệng bà ấy lại…

Chúng ta đi qua mỗi ngày, bám theo cả trăm điều như thế. Thế thì bạn hiểu vô chấp khó thế nào. Vô chấp là chẳng bám vào đâu, chẳng trụ vào đâu. Zero. Từ chấp cả trăm thứ một ngày, giảm xuống đến zero mới gọi là vô chấp. Chẳng dễ.

Nhưng đó là con đường giác ngộ. Kể cả khi bạn đang chiến đấu trên chiến trường.

Thấy đủ mọi thứ và làm đủ mọi thứ trong ngày nhưng với trái tim vô niệm, vô chấp, no mind, tĩnh lặng, tinh tuyền, và từ bi.

Sư Thiếu lâm thường phải đấu một chút với các cậu ăn cướp, để có thể thuyết phục các cậu ngưng ăn cướp. Đó là chiến đấu với cướp nhưng không khinh chê người cướp đó, mà chỉ tìm cách giúp người đó thay đổi tư duy. Đó là vô niệm, không bám vào niệm nào trong đầu mình. Và đó cũng là vô chấp, không chấp vào niệm nào Vô chấp ở đây không có nghĩa là vô can – không can thiệp. Ăn cướp không phải là chuyện của tôi. Cướp ngay trước mắt tôi, tôi cứ lờ đi như chẳng thấy gì, và rẽ sang lối khác. Đó không phải là vô niệm hay vô chấp, mà là vô tâm (không có trái tim), vô cảm (không cảm xúc), vô trách nhiệm, và đôi khi vô nhân đạo.

Các bạn thấy, các khái niệm căn bản của nhà Phật, thực ra chỉ là một điều, diễn tả bằng các từ khác nhau tùy theo mỗi nội dung ngôn ngữ khác nhau. Vô ngã, vô niệm, vô chấp, vô trụ … cũng đều là không bám – Không bám vào tôi là vô ngã. Không bám vào tư duy nào, đó là vô niệm. Không bám vào điều gì cả là vô chấp, vô trụ.

Và mọi chữ vô đó cũng chỉ là một chữ lớn “Không” – bản thể cội nguồn cùa tất cả. Không thì thường hằng; lục giới – sắc thanh hương vị xúc pháp — là hiện ảnh phù du. Khi ta không bám vào điều gì – sắc thanh hương vị xúc pháp – thì đó là Không – Niết Bàn.

Chúc các bạn luôn tính tấn.

Mến,

Hoành

© copyright 2022
Trần Đình Hoành
Permitted for non-commercial use