ODYSSEUS & POLYPHEMOS

ΟΔΥΣΣΕΥΣ & ΠΟΛΥΦΗΜΟΣ ..
Πολύφημος (Boston MFA, περί το 150 π.Χ. ή νεώτερο)

ODYSSEUS' ENCOUNTER with the Cyclops continues to attract much of the attention of readers of the Odyssey. Its riches extend in many dimensions and many critical paradigms find in it welcome food for interpretation, seeing in it, among other things, a noticeable instantiation of a well-known folktale motif, a shaman's encounter with a Master of Animals, or the prime manifestation of the Odyssey's self-reflexive poetics.! The famous outis/metis naming trick binds most approaches together, as the trickster who wins out over the monster by guile finds his counterpart in the elusive hero who regains hisidentity by renouncing it. The Odyssey construes its protagonist, through the words of the narrator and the characters alike, as a no-man whose name is problematic and cannot be freely mentioned, and the Cyclops episode is often characterized as merely the most overt moment at which this naming and un-naming is enacted.

Polyphemos reclining and holding a drinking bowl. Late 5th to early 4th century BCE, Boeotia, Greece. MFA, Boston.
Given this preoccupation with names and naming in the scene, and in the poem as a whole, it is remarkable that no careful attention has been paid to the name of Odysseus' antagonist in the Cave. The word poluphemos is a collocation of the prefix polu- with an adjusted form of pheme, derived from phe-, one of the verbal roots for speech. The meaning of this composite adjective is glossed in Liddell and Scott-Jones as "abounding in songs and legends," "many-voiced, wordy" (these two senses applying to the use of the adjective as an epithet in Homer, on which see below), and "much spoken of, famous." Of these three senses, the third one has been most consistently, though not exclusively, applied to the Cyclops, which would give us a "much-famed" monster, who owes his fame, and name, to the fame of the story.2 But the standard term for "fame" in the Homeric poems is not pheme but kleos, and the fact that Virgil uses 'fama' to translate the latter term3 should not induce us to treat pheme and kleos as mere synonyms withQut further ado. Moreover, "fame" is never unproblematic in the Odyssey, where language, fame's basic substance, is treated in devious ways, and where the poem's protagonist and narrator are vying with each other in verbal astuteness. And no less importantly, the Cyclops shares the prefix of his name, polu-, with the common element of Odysseus himself in his many epithets. 4 So it may be worth exploring the Cyclops' name beyond the limits of a quick gloss.

Odysseus presents the Cyclopes to his audience as the complete "Other," negatively related to Greek society by two polar contrasts:

Κυκλώπων δ᾽ ἐς γαῖαν ὑπερφιάλων ἀθεμίστων
ἱκόμεθ᾽, οἵ ῥα θεοῖσι πεποιθότες ἀθανάτοισιν
οὔτε φυτεύουσιν χερσὶν φυτὸν οὔτ᾽ ἀρόωσιν,
ἀλλὰ τά γ᾽ ἄσπαρτα καὶ ἀνήροτα πάντα
φύονται,
πυροὶ καὶ κριθαὶ ἠδ᾽ ἄμπελοι, αἵ τε
φέρουσιν 110
οἶνον ἐριστάφυλον, καί σφιν Διὸς ὄμβρος ἀέξει.
τοῖσιν δ᾽ οὔτ᾽ ἀγοραὶ βουληφόροι οὔτε θέμιστες,
ἀλλ᾽ οἵ γ᾽ ὑψηλῶν ὀρέων ναίουσι κάρηνα
ἐν σπέσσι γλαφυροῖσι, θεμιστεύει δὲ ἕκαστος
παίδων ἠδ᾽ ἀλόχων, οὐδ᾽ ἀλλήλων ἀλέγουσιν.

(Od.9.106-15)

[We] reached the country of the lawless outrageous Cyclopes who, putting all their trust in the immortalgods, neither plow with their hands nor plant anything but all grows for them without seed planting, without cultivation, wheat and barley and also the grapevines, which yield for them wine ofstrength, and it is Zeus' rain that waters it for them.These people have no institutions no meetings for counsels: rather they make their habitations in caverns hollowed among the peaks of the high mountains, and each one is the'law for his own wives and children, and cares nothing about the others.

The Cyclopes do not know agriculture (οὔτε φυτεύουσιν .. οὔτ᾽ ἀρόωσιν); nor do they have assemblies or laws (ἀγοραὶ βουληφόροι οὔτε θέμιστες). This double negative characterization may hold true for Greek culture in general,[5] but insofar as that culture in the poem is represented by Odysseus, who has left the confines of ordinary Greek civilization and who has to be reintegrated into it, it becomes ironic for him to introduce the Cyclopes in this way. In particular, the lack of agorai "assemblies," the Cyclopes making the law for their wives and children, is a striking detail: isn't that what Odysseus will do himself, killing all the Suitors singlehandedly in his megaron, without any regard for any law or assembly of the polis? Perhaps Odysseus has more in common with the Cyclops than he believes or wants his audience to believe... [ΝΟΤΕ100]

Polyphemus throwing a rock at Acis and Galatea from the 'Galeria nel Palazzo Farnese in Roma ... dipinta da Annibale Caracci', 1657

Η ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΤΟΥ ΟΔΥΣΣΕΩΣ με τους Κύκλωπες συνεχίζει να προσελκύει μεγάλο μέρος της προσοχής των αναγνωστών της Οδύσσειας. Ο πλούτος του θέματος αυτής της συναντήσεως εκτείνεται σε πολλές διαστάσεις και πολλά κριτικά παραδείγματα βρίσκουν σε αυτό καλοδεχούμενη τροφή για ερμηνεία, ανακαλύπτοντας εκεί, μεταξύ άλλων, μιαν αξιοσημείωτη παρουσίαση ενός γνωστού μυθικού θέματος, αυτού της συναντήσεως ενός σοφού - σαμάνου με την Πότνια Θηρών ή την πρωταρχική εκδήλωση της αυτο-αντανακλαστικής ποιητικής της Οδύσσειας.! Το περίφημο τέχνασμα της ονοματοθεσίας ού τις // μή τις // μήτις συνδέει τις περισσότερες προσεγγίσεις μεταξύ τους, καθώς ο πονηρός άνδρας που επικρατεί του τέρατος με δόλο βρίσκει τον ομόλογό του στον άπιαστο ήρωα που ανακτά την ταυτότητά του αποκηρύσσοντάς την.[NOTE5] Η Οδύσσεια ερμηνεύει τον πρωταγωνιστή της, μέσα από τα λόγια του αφηγητού και των χαρακτήρων του έπους ομοίως, ως 'κανένας (ού τίς)', του οποίου το όνομα είναι προβληματικό και δεν μπορεί να αναφερθεί ελεύθερα, το δε επεισόδιο του Κύκλωπα συχνά χαρακτηρίζεται ως απλώς η πιο φανερή - απροκάλυπτη στιγμή κατά την οποία αυτή η ονοματοδοσία και η μη-ονοματοδοσία λαμβάνει χώραν.
Δεδομένης αυτής της ενασχολήσεως με τα ονόματα και την ονοματοδοσία επί σκηνής, αλλά και στο ποίημα συνολικά, είναι αξιοσημείωτο ότι δεν έχει δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στο όνομα του ανταγωνιστή του Οδυσσέα στο Σπήλαιο (ενν. τον Πολύφημο ..). Η λέξη Πολύφημος αποτελεί μια συνεγκατάσταση του προθέματος ΠΟΛΥ- με μια προσαρμοσμένη μορφή φήμης, που προέρχεται από το ΦΗ-, μια από τις λεκτικές ρίζες του λόγου. Η έννοια αυτού του σύνθετου επιθέτου αποκαλύπτεται στους Liddell, Scott & Jones ως "αφθονία σε τραγούδια και θρύλους», «πολλέφωνοι, λογικοί» (αυτές οι δύο έννοιες που ισχύουν για τη χρήση του ως επίθετου στον Όμηρο, για το οποίο βλέπε παρακάτω) και «διάσημος». Από αυτές τις τρεις εκδοχές, η τρίτη έχει εφαρμοστεί με μεγαλύτερη συνέπεια, αν και όχι αποκλειστικά, στον Κύκλωπα, κάτι που θα μας έδινε ένα «πολύ φημισμένο» τέρας, που οφείλει την φήμη και το όνομά του στη δημοφιλία - φήμη της ιστορίας.[2] Αλλά ο τυπικός όρος για την «φήμη» στα Ομηρικά ποιήματα δεν είναι 'φήμη' αλλά 'κλέος', και το γεγονός ότι ο Βιργίλιος χρησιμοποιεί τον όρο fama για να μεταφράσει την τελευταία λέξη[3] δεν θα πρέπει να μας παρακινήσει να αντιμετωπίζουμε την φήμη και το κλέος ως απλά συνώνυμα χωρίς περαιτέρω διαφοροποιήσεις. Επιπλέον, η «φήμη» δεν είναι ποτέ απροβλημάτιστη στην Οδύσσεια, όπου η γλώσσα, η βασική ουσία της φήμης, αντιμετωπίζεται με πονηρούς τρόπους, και όπου ο πρωταγωνιστής και ο αφηγητής του ποιήματος συναγωνίζονται μεταξύ τους λεκτικά.Και κάτι όχι λιγότερο σημαντικό, ο Κύκλωπας μοιράζεται το πρόθεμα του ονόματός του, ΠΟΛΥ-, με το κοινό στοιχείο του ίδιου του Οδυσσέα στα πολλά επιθέματά του.[4] Έτσι ίσως αξίζει να εξερευνήσουμε το όνομα του Κύκλωπα πέρα ​​από τα όρια ενός συντόμου σχολίου.Ο Οδυσσέας παρουσιάζει τους Κύκλωπες στο κοινό του ως τον πλήρη «Έτερο», που σχετίζεται αρνητικά με την ελληνική κοινωνία εμφανίζοντας δύο πολικές αντιθέσεις:                              
Κυκλώπων δ᾽ ἐς γαῖαν ὑπερφιάλων ἀθεμίστωνἱκόμεθ᾽, οἵ ῥα θεοῖσι πεποιθότες ἀθανάτοισινοὔτε φυτεύουσιν χερσὶν φυτὸν οὔτ᾽ ἀρόωσιν,ἀλλὰ τά γ᾽ ἄσπαρτα καὶ ἀνήροτα πάνταφύονται,πυροὶ καὶ κριθαὶ ἠδ᾽ ἄμπελοι, αἵ τεφέρουσιν οἶνον ἐριστάφυλον, καί σφιν Διὸς ὄμβρος ἀέξει.τοῖσιν δ᾽ οὔτ᾽ ἀγοραὶ βουληφόροι οὔτε θέμιστες,ἀλλ᾽ οἵ γ᾽ ὑψηλῶν ὀρέων ναίουσι κάρηναἐν σπέσσι γλαφυροῖσι, θεμιστεύει δὲ ἕκαστοςπαίδων ἠδ᾽ ἀλόχων, οὐδ᾽ ἀλλήλων ἀλέγουσιν.(Od.9.106-15) 
ή στην Νέα Ελληνική (κατά Εφταλιώτη):
Βαριόκαρδοι τραβᾶμε ἐμπρός, κι ἐρχόμαστε  στὰ μέρη ποὺ οὶ δύστροποι κι οἱ ἄνομοι Κύκλωπες κατοικοῦνε·αὐτοὶ ποὺ στοὺς ἀθάνοτους θεοὺς τ' ἀφήνουν ὅλα,καὶ δὲ φυτεύουν, μήτε γῆς ὀργώνουνε ἀπατοί τους,μόν' καθετὶς ἀνέσπαρτο κι ἀνόργωτο φυτρώνει,  στάρια, κριθάρια, κλήματα ποὺ δίνουν τὸ κρασί τους τὸ σταφυλάτο, κι ἡ βροχὴ τοῦ Δία τὰ μεγαλώνει.Βουλὲς δὲν ἔχουν, σύναξες καὶ νόμους δὲ γνωρίζουν, μόνε στῶν ἁψηλῶν βουνῶν τὶς ἄκρες λημεριάζουν, μέσα σὲ σπήλια ὁλόβαθα, καὶ ξέχωρα καθένας κρίνει γυναίκα καὶ παιδιά, καὶ δὲν ψηφάει τοὺς ἄλλους.      Οι Κύκλωπες δεν κατέχουν την γεωργία (οὔτε φυτεύουσιν .. οὔτ᾽ ἀρόωσιν); ούτε έχουν συνελεύσεις ή νόμους (ἀγοραὶ βουληφόροι .. οὔτε θέμιστες). Αυτός ο διπλός αρνητικός χαρακτηρισμός μπορεί να ισχύει για τα τον Ελληνικό πολιτισμό εν γένει,[5] αλλά στον βαθμό που αυτός ο πολιτισμός στο ποίημα αντιπροσωπεύεται από τον Οδυσσέα, ο οποίος έχει απομακρυνθεί από τα (γεωγραφικά μόνον ;) όρια του απλού ελληνικού πολιτισμού και που πρέπει να επανενταχθεί σε αυτόν, καθίσταται ειρωνικό να εισαγάγει τούς Κύκλωπες με αυτόν τον τρόπο. Ειδικότερα, η έλλειψη αγοραίων 'συνελεύσεων',  το γεγονός ότι οι Κύκλωπες συνιστούν οι ίδιοι τον νόμο για τις γυναίκες και τα παιδιά τους, αποτελεί μια εντυπωσιακή λεπτομέρεια:δεν είναι αυτό που θα κάνει ο ίδιος ο Οδυσσέας, σκοτώνοντας όλους τους Μνηστήρες μόνος στο μέγαρό του, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη κανένας νόμος ή συνέλευση της πόλεως; Ίσως ο Οδυσσέας να έχει περισσότερα κοινά με τους Κύκλωπας από όσα ο ίδιος πιστεύει ή θέλει να πιστέψει το κοινό του...
Polyphemos thus becomes a powerful instrument for the Odyssey's selfreflexive poetics that pairs poetry with lying, hiding with presenct?, and kleos with phemis. Sharing the first half of his name with Odysseus polu-metis, the bardlike hero, and the second half with Chari-phemos, one of the mythical forebears of Homer the blind bard, Polyphemos plays, after his blinding, a key poetic role. The Odyssey, it is fair to say, has more than just one poluphemos aoidos. 

Ο Πολύφημος καθίσταται έτσι ένα ισχυρό εργαλείο για την αυτοανακλαστική ποιητική της Οδύσσειας που συνδυάζει την ποίηση με το ψεύδος, την απόκρυψη με την εμφάνιση και το κλέος με την φήμη. Μοιραζόμενος το πρώτο ήμισυ του ονόματός του με τον Οδυσσέα πολυ-μήτιν, ο αοιδός - ήρωας, και το δεύτερο ήμισυ με τον Χάρι-φημο, έναν από τους μυθικούς προγόνους του τυφλού αοιδού Ομήρου, ο Πολύφημος παίζει, μετά την τύφλωσή του, έναν βασικό ποιητικό ρόλο. Η Οδύσσεια, είναι δίκαιο να πούμε, έχει περισσότερους από έναν πολυφήμους αοιδούς![NOTE150] 

Ο Πολύφημος λαμβάνει ερωτική επιστολή από την νύμφη Γαλάτεια (Πομπηία)

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

[ΝΟΤΕ5]. Πράγματι ο Οδυσσεύς επιστρέφει στο ανάκτορό του μεταμφιεσμένος σε ζητιάνο, ' αρνούμενος έτσι συμβολικά την ταυτότητά του ..[ΝΟΤΕ100]. Απόσπασμα από τον Bakker (Bakker 2002, pp. 136-137).
[NOTE150]. Απόσπασμα από τον Bakker (Bakker 2002, p. 150).


ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

https://digitalcommons.colby.edu/cq/v...
Bakker, E. J. 2002. "Polyphemos," Colby Quarterly 38 (2 , Article 4), pp. 135-150.

http://emerita.revistas.csic.es/
Yoël L. Arbeitman. 1995. "Odysseus 'by any other/by no name' chez Polyphemos," Emerita XLIII (2), pp. 225-244.
ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ - ΕΜΠΛΟΥΤΙΣΜΟΣ: 011121
 •  0 comments  •  flag
Share on Twitter
Published on November 01, 2021 00:59
No comments have been added yet.