Indian Bodhi-Tree or Ivy Scroll in Gandharan Art

 Ινδική Ιερά Συκή & Κισσός στην Γανδαρινή Τέχνη: Ελληνική συσχέτιση;Το διακοσμητικό θέμα των φύλλων του Ινδικού δέντρου Bodhi (ιερά συκή, ficus religiosa, Bodhi tree ή pippal) έχει συχνά παραβληθεί ή και ταυτισθεί με αυτό των φύλλων κισσού. Όπως προκύπτει από σχετική περιγραφή του Foucher, αναφερόμενη στο δημοφιλές διακοσμητικό θέμα βλαστοσπειρών της Gandhara, υπάρχει μιά ευδιάκριτη ομοιότητα μεταξύ των καρδιόμορφων φύλλων αυτού του Γανδαρινού στοιχείου και εκείνων του κισσού, δυστυχώς όμως ο ερευνητής αναγνώρισε εσφαλμένα αυτό το διακοσμητικό ως το ινδικό δέντρο Bodhi. Έκτοτε η εσφαλμένη ταυτοποίησή του έγινε ευρέως αποδεκτή και ακολουθήθηκε από σχεδόν όλους τους μελετητές που ασχολήθηκαν με την τέχνη του πολιτισμού του Ινδού, αφ' ενός, και της Gandhara αφ' ετέρου![1]

Διάφοροι τύποι αναγλύφων & συνθέτων Μυκηναϊκών χανδρών (θολωτός τάφος Μενιδίου ΥΕ ΙΙΙb)[2] Κνωσσιακό δισκάριο MS 249
Ωστόσο, η αξιοσημείωτη διαφορά μεταξύ των καρδιόμορφων φύλλων του κισσού και αυτών του ινδικού δέντρου Bodhi βρίσκεται στο σχήμα της άκρης. Στο πρώτο αυτή είναι ομαλή κυρτή ενώ στο δεύτερο εμφανίζεται σαφώς πριονωτή ή οδοντωτή.[3] Αξίζει να σημειωθεί ότι η διακόσμηση με καρδιόσχημα φύλλα κισσού απαντά στην Μυκηναϊκή Ελλάδα αλλά και παλαιώτερα στην Μινωική Κρήτη (ιερός κισσός) της ΜΜ ΙΙ άν όχι από την ΠΜ ΙΙΙ.[4]
Θραύσμα αγγείου του πολιτισμού Harappa με το φύλλο της ιεράς συκής[5]
Μεταξύ των θεμάτων τα οποία διακοσμούν τα καλλιτεχνήματα της Βακτρίας – Μαργιανής περιλαμβάνεται και αυτό του φύλλου της ιεράς συκής (Ficus religiosa), το οποίο ξεχωρίζει διότι θεωρείται ως κατ’ εξοχήν συνδεόμενο με τον πολιτισμό της κοιλάδας του Ινδού.[6] Το θέμα αυτό έχει ευρεθεί όμως και σε σκήπτρο ανασκαφέν από βασιλικό τάφο της Αβάριος (El-Dabca),[7] όπου ανευρέθη επίσης ξίφος διακοσμημένο με το τυπικό Μινωικό θέμα των ‘εφαπτομένων σπειρών’.[8] Οι συσχετίσεις μεταξύ BMAC, Ινδού και Μινωικής Κρήτης καθίστανται εντονώτερες και αξιομνημόνευτες από το γεγονός ότι το ιδιόρρυθμο φύλλο της ιεράς συκής συναντάται εγχάρακτο και σε Κρητικά δισκάρια.[9]
Αγγείο BMAC στεατίτου με διακόσμηση φύλλων ιεράς συκής[10]

Συμπερασματικά,[11] εφ' όσον ο κισσός συμβολίζει τον θάνατο[12] και τον Διονυσιακό παράδεισο, μπορεί να συμβολίζει επίσης τη Βουδιστική μεταθανάτια ζωή και τον παράδεισο, δηλ. αυτόν του παραδείσου Trāyastrimśa που συσχετίζεται συχνά με ένα άλλο φυτό του Διονύσου, την άμπελο. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η σειρά του καρδιόμορφου σχεδίου ή της καρδιάς του κισσού χρησιμοποιήθηκαν από τους 'γλύπτες της Gandhara' για να διατυπώσουν τη σκέψη τους για την μετά θάνατον ζωή και να διακοσμήσουν τα ανάγλυφα πλακίδιά τους εντάσσοντάς τα στα ταφικά μνημεία του Βούδα. Η ονομασία 'γλύπτης της Gandhara' σημαίνει, στο άρθρο του Tanabe, όχι μόνον έναν περιοδεύοντα Ρωμαίο λιθοξόο ή τεχνίτη, πλανόδιο ή μόνιμα εγκατεστημένο, που ήταν καλά εκπαιδευμένος στην ελληνορωμαϊκή καλλιτεχνική παράδοση, αλλά και τους απογόνους αυτού του είδους των Δυτικών.[13] Περιττό να πούμε ότι το ίδιο ισχύει και για το διακοσμητικό με φυτικό διάκοσμο βλαστοσπειρών άνευ ή μετά ανθρώπινων μορφών επ' αυτού, το οποίο συμβολίζει τον παράδεισο του Trāyastrimśa.[14]

Φυτικό διακοσμητικό στοιχείο με βλαστόσπειρες κισσού άνευ[15] και μετά ανθρωπίνων μορφών[16]

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

[1]. Katsumi Tanabe 2019, p. 88.
[2]. Lolling 1880, pl. IV; Nikita 2003, fig. 3.18; Katsumi Tanabe 2019, p. 99.
[3]. Katsumi Tanabe 2019, p. 89.
[4]. Kantor 1945, p. 307.[5]. Huntington 2014, p. 5.[6]. Sarianidi, V. 2007; Marcia Nugent 2019, pp. 243-245, nn. 536, 537.
[7]. Sarianidi 2007, p. 48; Bietak 1996, pp. 24-29. Πρόκειται για τον τάφο F/1-m/18-no. 3, στρώμα d/1.
[8]. Bietak 1996, pp. 27-29, fig. 22-8.
[9]. Hallager 1987. Πρόκειται για το δισκάριο KN Wc 26 ευρισκόμενο στην ιδιωτική συλλογή Schoyen Collection (MS 249), αλλά και το δισκάριο ΗΤ Wc 3008 κ.ά.[10]. Sarianidi, V. 2007, fig. 199. Ο τάφος #2858 της νεκροπόλεως του Gonur περιείχε κυλινδρικό αγγείο μέλανος στεατίτου διακοσμημένο με δύο σειρές "φύλλων pipala" τα οποία κατά τον Σαρηγιαννίδη συμβόλιζαν την γονιμότητα και την μακροζωία.[11]. Katsumi Tanabe 2019, pp. 103-104.[12].  Katsumi Tanabe 2019, p. 93. Πράγματι σύμφωνα με την Δαράκη (Daraki) ο κισσός συμβολίζει την σκιά και τον θάνατο, συνδεεται δε ποικιλοτρόπως με τον Διόνυσο.[13]. Rowland 1956, p. 361.
[14]. Rowland 1956, pp. 353-354, figs. 1, 3-5.
[15]. Museum Guimet AO2985.
[16]. Katsumi Tanabe 2019, fig. 11.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑhttps://www.academia.edu/38535586/Ind...
Katsumi Tanabe. 2019. “Indian Bodhi-Tree or Ivy Scroll in Gandharan Art ─ A Misidentified Cordiform Floral Motif,” Bulletin of the Ancient Orient Museum, pp. 87-111.

https://digi.ub.uni-heidelberg.de/dig..., H. G. 1880. Das Kuppelgrab bei Menidi, Deutsches Archaeologisches Institut in Athen 1880

https://www.academia.edu/8029099/Myce..., K. 2003. “Mycenaean Glass Beads: Technology, Forms and Function,” in Ornaments from the Past: Bead Studies after Beck, ed. I. C. Glover, H. Hughes-Brock and J. Henderson, London & Bangkok, pp. 23-37.
https://oi.uchicago.edu/sites/oi.uchi..., H. J. 1945. Plant Ornament in the Ancient Near East, Chapter VIII: The DecorativeFlora of Crete and the Late Helladic Mainland, Chicago.
Κονιδάρης Δ. υπό έκδ. Ο Πολιτισμός της Βακτρίας - Μαργιανής και οι Ελλαδικές επιδράσεις, Αθήναι.
Sarianidi, V. 2007. Necropolis of Gonur, Kapon.
https://minerva-access.unimelb.edu.au... Nugent. 2019. "Botanic Motifs of the Bronze Age Cycladic Islands: Identity, Belief, Ritual and Trade" (diss. Univ. of Melbourne).
https://www.jstor.org/stable/3248771R..., B. 1956. "The Vine-Scroll in Gandhāra," Artibus Asiae 19 (3/4), pp. 353-361.
Hallager, E. 1987. “The Knossos Roundels,” The Annual of the British School at Athens 82, pp. 55-70.
Bietak, M. 1996. Avaris. The Capital of the Hyksos, British Museum Press.
Huntington, C. “Harappan Seals,” The Huntington Archive, <http://huntingtonarchive.osu.edu/reso... (22 February 2014).