Əxlaqlı davranış, yoxsa praqmatik davranış?

Əxlaqlı davranış ilə praqmatik davranış arasındakı nisbi xətt harada mövcuddur? Biz məsələn, necə deyə bilərik ki, bu xəttdən bir ştrix sol tərəfdə davranış əxlaqlı və bir ştrix sağ tərəfdə praqmatik olaraq təyin edilir? Burada əxlaqlı davranışın həcminə etik müxtəvidə pozitiv qiymətləndirilən bütün digər anlayışlar qrupunu – humanist, ədalətli, fədakar və s. davranışı daxil edirik. Əxlaqlı davranış zamanı insan subyektiv praktik məqsədlər izləmir; praktik məqsədlərin izlənilməsi praqmatik davranışda ehtiva edilir. Məsələn, X adlı satıcı ədalətli ticarət edərək qiymətləri düzgün tənzimləyir, hətta fədakarlıq göstərərək məhsulu mövcud bazar qiymətlərindən daha aşağı satır, bəzən humanistlik edərək imkansız ailələrə həmin məhsullları heç bir ödəniş olmadan verərək yardımlar edir. Əgər həmin insanın davranışını idarə edən şüurlu motivasiya yalnız bunlardan ibarətdirsə, onda o, əxlaqlı insandır. Amma əgər şüurlu motivasiya belə davranmaqla etik müstəvidə pozitiv qiymətləndirilən ad qazanmaqla daha çox müştərinin inam və etibarını qazanaraq daha çox satış etmək və daha çox qazanmaqdırsa, onda o, əxlaqlı deyil, praqmatik insandır. Ona görə ki, əgər daha çox satış edərək daha çox qazanmaq şərtləri dəyişərsə, onda o, artıq öz müştərilərinə qarşı ədalətli, humanist və fədakar davranmayacaq.

Əxlaqlı və praqmatik davranış modelləri arasındakı bu fərqi müxtəlif müstəvilərdə nəzərdən keçirmək mümkündür. Məsələn, müvafiq olaraq dünyanın ən acınacaqlı və təhlükəli qaçqın düşərgəsində yalnız ədalət, humanizm və fədakarlıq prinsipləri əsasında fəaliyyət göstərən həkim və belə sosial məkanda işləməyə ezam olunmuş və ya belə iş təcrübəsi qazanandan sonra karyera yüksəklişini hədəf götürən həkim; ən qaynar müharibə zonalarında həyati risk altında yalnız ədalət, humanizm və fədakarlıq naminə fəaliyyət göstərən jurnalist və ya peşə fəaliyyəti etibarilə ora ezam olunmuş və ya belə iş təcrübəsi qazanandan sonra karyera yüksəklişini hədəf götürən jurnalist və s.