Η Αλιστράτη πολύ παλιά (1784)

 ÎŸÎ¹ αναγνωστικές βουτιές στο ιστορικό παρελθόν των τόπων, ιδιαίτερα των "δικών μου" τόπων,  ήταν κάτι που πάντα με γοήτευε. Είτε αυτές γίνονταν διαμέσου κάπου ιστορικού μυθιστορήματος, είτε με την ανάγνωση αμιγώς ιστορικών βιβλίων, είτε ακόμη και από τις γλαφυρές περιγραφές των περίφημων περιηγητών. Έτσι, όταν τυχαία έπεσα πάνω στο έργο του Γάλλου περιηγητή Esprit Maria Cousinery, Voyage dans la Macedoine (Ταξίδι στην Μακεδονία) του 1831, αισθάνθηκα την ανάγκη να κάνω μια σχετική εγγραφή.

  ÎŸ E.M. Cousinery ήταν πρόξενος της Γαλλίας στη Θεσσαλονίκη, από το 1784 ως το 1817. Επίσης ήταν αρχαιολόγος και συλλέκτης νομισμάτων. Το 1784 περίπου, πραγματοποιεί ένα 8/μηνο ταξίδι σε όλη την  Μακεδονία. Το ταξίδι γίνεται θεωρητικά, για να διερευνήσει τις εμπορικές ευκαιρίες που μπορούν να υπάρξουν ανάμεσα στην Γαλλική Αυτοκρατορία και τις πλούσιες σε προϊόντα, αγροτικές περιοχές της Μακεδονίας. Βλέπουμε όμως ότι σε όλη τη διαδρομή του, ανάμεσα σε πόλεις, χωριουδάκια, κάμπους και βουνά, αυτό που αναζητά κυρίως είναι: τις περιοχές με ερείπια του Αρχαίου και Ρωμαϊκού παρελθόντος. Τις εντυπώσεις του τις δημοσιοποιεί στο παραπάνω δίτομο έργο, αρκετά χρόνια αργότερα (1831). Στην κατοχή του είχε αρκετές χιλιάδες αρχαίων νομισμάτων, που κατά την άποψη μου, τα αγόραζε έναντι ευτελούς τιμήματος, από τους αγρότες της περιοχής, πρακτική συνήθης την εποχή εκείνη και όχι μόνο. Το ταξίδι του στην Μακεδονική ενδοχώρα ασφαλώς θα του έδωσε την ευκαιρία, να βρει ή να αγοράσει πολλά από αυτά, κάποια τα απεικονίζει και μέσα στο εν λόγω έργο του. Πάντως, αν κάτι χαρακτηρίζει τα γραφόμενα του, είναι ο θαυμασμός του όχι μόνο για τα ερείπια του σπουδαίου παρελθόντος μας, αλλά και για τις ομορφιές που συνάντησε, καθώς και η συμπάθεια του για τους Έλληνες κατοίκους της Μακεδονίας. Ο Cousinery είχε νυμφευτεί Ελληνίδα και κατά την Ελληνική Επανάσταση τάχθηκε με το μέρος των Ελλήνων.

Στην εγγραφή μου αυτή, θα παρουσιάσω και στη συνέχεια θα σχολιάσω (τμηματικά), το σύντομο πέρασμα του E.M. Cousinery το 1784 από την Αλιστράτη, καθώς ÎºÎ±Î¹ τη διαδρομή του προς και από αυτήν. Στο τέλος της εγγραφής μου μπορείτε να βρείτε τον σύνδεσμο του χάρτη της περιοχής, σε μεγαλύτερη ανάλυση, για να παρατηρήσετε καλύτερα τα τοπολογικά στοιχεία που αναφέρονται.  Γράφει λοιπόν:

  "Περάσαμε τη νύχτα σε αυτό το χωριό του οποίου οι κάτοικοι, οι περισσότεροι Έλληνες μας φάνηκαν να είναι άνετοι και φιλόξενοι." 

( O Cousenery αναφέρεται στην Zilaova, όπου ο τοπικός αγάς είχε παραθεριστική κατοικία. Σύμφωνα με τον χάρτη που παραθέτει ο ίδιος, πρόκειται για κάποιο ορεινό χωριό, που βρίσκεται ανάμεσα στη Zigna και την Alistrati, σε απόσταση δύο ωρών πεζοπορίας περίπου και από την Ζίχνη και από την Αλιστράτη. Δύσκολο να προσδιοριστεί ποιο χωριό είναι, μιας και η Zilaova,  παραπέμπει  στην παλιά ονομασία της Ζίχνης: Î–ηλιάχοβα. Είναι πιθανόν, να έχει κάνει κάποιο λάθος εδώ.) 

Τμήμα του χάρτη της Μακεδονίας, που παραθέτει ο Cousinery, με έτος
δημιουργίας Ï„ο 1826.  Διακρίνεται η Αλιστράτη.

 "Την επόμενη μέρα, ακολουθήσαμε τις ίδιες πλαγιές και μετά από δύο ώρες περπατώντας ανατολικά, φτάσαμε στην περιοχή του Aghìo-Strati ή πιο λαϊκά, Ali - Strati, μια μικρή πόλη στην περιοχή Drame, που βρίσκεται στις βάσεις του όρους Cercine, όπου φτάσαμε μέσα από όμορφους αμπελώνες, Î¦Ï…τείες με βαμβάκια, απέραντους ορυζώνες, μεγάλες φυτείες καπνού, αμπέλια διάσπαρτα με χωράφια με σιτάρι, που σχημάτιζαν το πιο ευχάριστο θέαμα μπροστά στα μάτια μας. Αυτή η πεδιάδα που επαίνεσαν οι Αθηναίοι*, λόγω των καρπών και των τριαντάφυλλων της, περιβάλλεται από βουνά που σχηματίζουν ένα οβάλ, περίπου εννέα λευγών** σε μήκος και μέγιστο πλάτος, τρεις λεύγες. Έχει διεύθυνση Î±Ï€ÏŒ τα νοτιοανατολικά προς τα βορειοδυτικά." 

( 1. Î Î±ÏÎ±Ï„ηρούμε ότι η Αλιστράτη, περιγράφεται ως μια μικρή πόλη της περιοχής της Δράμας. Αυτό δεν είναι παράξενο, όλοι γνωρίζουμε τους στενούς δεσμούς που διατηρεί το χωριό, ακόμα και σήμερα, με την περιοχή της Δράμας αλλά και ότι η Αλιστράτη, εντάχθηκε στο Νομό Σερρών, μετά την απελευθέρωση της περιοχής. (1913). 

2. Υπάρχουν τρεις ονομασίες για το χωριό: ALISTRATI στον χάρτη. Aghio-Strati -Άγιο-Στράτη, πιθανόν κάποια παλιά γραφή της περιοχής, άγνωστης εξήγησης. Πάντως δίπλα υπάρχει το Αγιο-χώρι, ίσως αυτά να συνδέονται με κάποιον τρόπο.  Ali-Strati, όπως κοινώς, είναι γνωστή πλέον, από στη εποχή του Cousinery.

3. Λέει ότι η Αλιστράτη είναι κτισμένη στην βάση (πρόποδες) του όρος Cercine (Κερκίνη) αν και στον χάρτη γράφει forêt de Cercine (δάσος Κερκίνης). Αυτό δεν είναι περίεργο αν δούμε ότι όλη η περιοχή επηρεάζεται από την λίμνη του Αχινού (Lac Takinos-Cercine).  Î•Î¯Î½Î±Î¹ η λίμνη που υπήρχε πριν την αποξήρανση της περιοχής και την απόδοση των εκτάσεων της στους κατοίκους των γύρω χωριών το 1932, με το φράγμα στον ποταμό Στρυμόνα και τη δημιουργία της τεχνητής λίμνης της Κερκίνης στα βόρεια του νομού. Î¦Î±Î¯Î½ÎµÏ„αι ότι αυτή η ονομασία επικρατούσε μιας  ο  Cousinery, ÏƒÎµ όλο το έργο του, την περιοχή την ονομάζει Κερκίνη .

4. Στη διαδρομή του από τη Zilaova ως την Αλιστράτη, μένει εκστασιασμένος από το ευχάριστο θέαμα των πολλών και διαφορετικών καλλιεργειών, που δείχνει πέρα από μια πλούσια σε σοδειές περιοχή και μια ποικιλομορφία στις καλλιέργειες, πολλές από τις οποίες έχουν χαθεί σήμερα, πχ ρύζια ή καπνά.

5. Αν παρατηρήσουμε τον χάρτη, αρκετά πριν την Ζίχνη (Zigna), ο δρόμος από τα ανατολικά, διακλαδίζεται σε δύο τμήματα. Ο ένας περνά μέσα από τον κάμπο και ό άλλος πάνω από τα βουνά και οι δύο συναντιούνται στη Αλιστράτη, που είναι το μοναδικό πέρασμα προς της Δράμα. Σίγουρα στη διαδρομή που ακολούθησε ο Coysinery, υπήρχαν και άλλα μικρότερα χωριά, τα οποία δεν αναφέρονται.

6. *Αθηναίοι: Πρέπει να αναφέρεται στους αρχαίους Αθηναίους, που πρώτοι αποίκησαν την περιοχή της Αμφίπολης, όχι βέβαια μόνο για τον πλούτο του κάμπου αλλά κυρίως για να ελέγχουν τα χρυσοφόρα κοιτάσματα του Παγγαίου.

7. **  1 λεύγα: περίπου 4500 μέτρα )

Άποψη της περιοχής της Αμφίπολης, όπως την ζωγράφισε ο Langlume που ακολουθούσε τον Cousinery, από την περιοχή της Ζίχνης. Φαίνεται η λίμνη του Αχινού ή Κερκινίτιδα, ο Στρυμόνας ÎºÎ±Î¹ τα ερείπια της αρχαίας πόλης. "Μετά από μερικές ώρες διαμονής στη μικρή πόλη του Αλή Στράτη, που βρίσκεται στη βόρεια πλαγιά και κατοικείται ως επί το πλείστον από Έλληνες και Τούρκους καλλιεργητές παρά εμπόρους, κατεβήκαμε στο πεδιάδα. Μισή ώρα είναι αρκετή για να φτάσεις εκεί. Λίγα λεπτά αργότερα, βρεθήκαμε δίπλα σε μια γέφυρα με τρεις καμάρες, καλής κατασκευής, κάτω από τις οποίες ρέει ο Αγγίτης (Angitas), που δεν έχει ακόμη πλημμυρίσει, σε αυτό το μέρος, με νερά την πεδιάδα. Σε μικρή απόσταση από αυτήν τη γέφυρα, επισκεφθήκαμε έναν νερόμυλο, του οποίου οι δύο μυλόπετρες καθαρίζουν το ρύζι που συγκομίστηκε στους ορυζώνες. .... "

( 1. Μας δίνει την  πληροφορία ότι η Αλιστράτη κατοικείται κατά κύριο λόγο, από καλλιεργητές παρά εμπόρους. Αυτό πρέπει να θεωρηθεί ως φυσιολογικό, μιας και στη διαδρομή Σερρών - Δράμας, η ενδιάμεση στάση, πρέπει να ήταν η Ζίχνη, όπου εκεί θα υπήρχε και χάνι και άλλα εμπορικά καταστήματα. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι η Αλιστράτη  δεν είχε εμπορικό κέντρο ( την παλιά αγορά, με πάμπολα καταστήματα ολόγυρα της) αλλά ασφαλώς αναφέρεται στην πλειοψηφία των κατοίκων. Επίσης ορίζει του κατοίκους της, μόνο ως Έλληνες και Τούρκους.

2. Ασφαλώς, εδώ πλέον αναφέρεται στον Κάμπο της Αλιστράτης, όπου φαίνεται ότι μια από τις βασικές καλλιέργειες του ήταν το ρύζι, καθώς ο κάμπος πλημμύριζε ÏƒÎµ μεγάλο μέρος του, από τα νερά του Αγγίτη ποταμού. Να λάβουμε υπόψη μας, ότι δεν υπήρχε κανενός είδους αντιπλημμυρικό Î­ÏÎ³Î¿ στην περιοχή.

3. Η γέφυρα με τις τρεις καμάρες, πρέπει να ήταν πετρόκτιστη, πιθανόν στο ίδιο σημείο με την σημερινή, και αποτελούσε τη μοναδική διάβαση προς την πόλη της Δράμας, από την περιοχή μας. )

Νεότερη γκραβούρα του Αγγίτη ποταμού, αγνώστου δημιουργού.
( του 1850 περίπου, Î±Ï€ÏŒ την προσωπική μου συλλογή)

 " Μπήκαμε σε αυτά τα καλλιεργημένα Î¼Îµ ρύζι έλη και φτάσαμε μου σε ένα ρυάκι με μεγάλη, πολύ γρήγορη ροή, που πλημμυρίζει την περιοχή. Το νερό προέρχεται από μια γειτονική πηγή, την οποία οι Τούρκοι ονομάζουν Bournar-Bachi (μπουρνάμπασι, μτφ: κεφαλή των υδάτων. Από το σημείο γέννησης  του Αγγίτη (Angitas) έως τους Φιλίππους, μέσα σε ένα διάστημα οκτώ λευγών,  πηγάζει αυτός από όλους τους γύρω λόφους, οι οποίες (πηγές) αφού καταστήσουν γόνιμη την πεδιάδα των ορυζώνων και σχηματίσουν βαθιά έλη, ενώνονται στην απέναντι όχθη για να χυθούν τη συνέχεια στον Αγγίτη. Αυτή η πεδιάδα δίνει κάθε χρόνο στο εμπόριο καπνό, βαμβάκι και ρύζι. Τα προϊόντα θα απέδιδαν μεγάλα κέρδη αν η δραστηριότητα των κατοίκων και η μηχανοποιημένη επεξεργασία ανταποκρινόταν στην γενναιοδωρία της φύσης. "

( 1. Ο Cousinery αναφέρεται σε κάποια κοντινή πηγή με την Τούρκικη ονομασία της, την Bournar-Bachi, δεν ξέρουμε πόσο κοντινή αλλά και ούτε ξέρουμε αν την είδε ο ίδιος ή του την ανέφεραν κάποιοι ντόπιοι. Είναι σύνηθες πολλά από αυτά που αναφέρουν οι περιηγητές εκείνων των χρόνων, να μην είναι δικές τους παρατηρήσεις αλλά ακούσματα τρίτων τα οποία εκείνοι απλώς μεταφέρουν, πολλές φορές χωρίς καν να ελέγξουν την ορθότητα της πληροφορίας.

2. Φυσικά και κάνει μια σύγκριση με αυτά που γίνονται στην Ευρώπη την ίδια εποχή, όπου η βιομηχανική επανάσταση, έχει εισάγει κερδοφόρες καινοτομίες σε κάθε παραγωγική δραστηριότητα των ανθρώπων, σε αντίθεση με την Ανατολή, όπου η εκβιομηχάνιση ήταν ανύπαρκτη ακόμα. )

Πατήστε εδώ για να δείτε ολόκληρο τον χάρτη του Cousinery, 

σε μεγαλύτερη ανάλυση.