Η ΔΙΑΡΡΗΞΗ ΤΗΣ ΑΔΕΛΦΙΚΗΣ ΣΧΕΣΕΩΣ ΑΝΤΙΓΟΝΗΣ - ΙΣΜΗΝΗΣ ΣΤΟΝ ΣΟΦΟΚΛΗ
Η παρούσα έρευνα εδραζόμενη στο κείμενο του δράματος παρέχει υποστήριξη στην άποψη ότι, σε αντίθεση με την ερμηνεία που πρόσφατα πρότεινε ο Bonnie Honig, η Αντιγόνη στον πρόλογο του έργου απορρίπτει την Ισμήνη και επιμένει σε αυτήν την απόρριψη στη σκηνή ενώπιον τον Κρέοντος. Βασιζόμενη σε ένα σχήμα / μοτίβο το οποίο παρατηρήθηκε πρώτον από τον Bernard Knox, αποδεικνύω ότι ο Σοφοκλής υιοθετεί τον δυϊκό αριθμό για να σηματοδοτήσει / καταδείξει άν ένας ομιλητής βλέπει την Αντιγόνη και την Ισμήνη από την άποψη - οπτική της οικογένειας, δηλαδή ως ζεύγος αδελφών ενώ υιοθετεί τους εναντιωματικούς συνδέσμους μέν-δέ για να σημάνει ότι ομιλητής τις αντιμετωπίζει από την άποψη της πόλεως, δηλαδή ως πολιτικούς πaράγοντες (ή ως όργανα ασκούντα πολιτική λειτουργία). Ως αποτέλεσμα, αυτοί οι εύκολα παραβλεφθέντες γραμματικοί δείκτες καταλήγουν να διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στον χαρακτηρισμό των Αντιγόνης, Ισμήνης και του Κρεοντος, καθώς και των μεταβαλλόμενων σχέσεών τους μεταξύ τους.
Σελ. 7
Όπως έδειξε ο Griffith στις λαμπρές σημειώσεις του αναφορικά με τους σχετικούς στίχους αλλά και ο Goldhill στην δική του πλούσια ανάλυση, ο Σοφοκλής χρησιμοποιεί μια σειρά από γλωσσικά μέσα για να σηματοδοτήσει την μετάβαση της στάσεως της Αντιγόνης έναντι τής Ισμήνης από την ενότητα στην απόρριψη, συμπεριλαμβανομένων τύπων του δυικού αριθμού.21 Ήδη στην πρώτη πρόταση του έργου, η Αντιγόνη χρησιμοποιεί αυτό το τέχνασμα, μαζί με αρκετά άλλα, για να αποκαταστήσει – ενδυναμώσει – καταδείξει την σύνδεση με την αδερφή της: “οι δύο μας που παραμένουμε ακόμα εν ζωή” (3: νῷν ἔτι ζώσαιν). Δεδομένου ότι η Αντιγόνη ήταν αυτή η οποία ζήτησε τη συνάντηση με την Ισμήνη με την ελπίδα να την πείσει να βοηθήσει με την ταφή του Πολυνείκη, τη αναφορά στις δύο τους ομού μπορεί να θεωρηθεί εδώ ως εργαλείο πειθούς. Δεν δηλώνει απλώς τον αδελφικό δεσμό τους ως γεγονός, αλλά τον χρησιμοποιεί ως έκκληση για την αλληλεγγύη της.22Στην απάντησή της, η Ισμήνη αποδέχεται την σύνδεση μεταξύ τους καθώς παρέχει μιά λεκτική εικόνα της δυστυχίας τους η οποία προέκυψε από την στέρησή τους από τους αδελφούς (αναφερομένους στον δυϊκό αριθμό!) που χάθηκαν ο ένας από το χέρι του άλλου (13-14: δυοῖν ἀδελφοῖν ἐστερήθημεν δύο, μιᾷ θανόντοιν ἡμέρᾳ διπλῇ χερί). Λίγο αργότερα, η Αντιγόνη με τη σειρά της αποκρίνεται χρησιμοποιούσα τον δυϊκό αριθμό για αμφότερα τα ζεύγη, των αρρένων αδελφών και των ιδίων (21: νῷν τὼ κασιγνήτω).23 Σε αυτήν την ίδια ομιλία, θίγει επίσης το θέμα που την οδήγησε να αναζητήσει αυτήν τη συνέντευξη με την αδερφή της: θα την βοηθήσει η Ισμήνη να θάψει τον Πολυνείκη σε αντίθεση με την διαταγή του Κρέοντος; Η Ισμήνη αισθάνεται σαφώς ότι η ένωση της με την αδερφή της εξαρτάται από την απάντησή της και αποκρίνεται τις απαντήσεις με στρογγυλό τρόπο, χρησιμοποιώντας μια σειρά αναφορών σε δυϊκό αριθμό. Αφού υπενθύμισε αρχικώς στην Αντιγόνη τον άθλιο τρόπο που χάθηκε ο πατέρας των δυο τους (49-50: πατὴρ .. νῷν), καθώς και για την αυτοκτονία της μητέρας τους και την αμοιβαία αδελφοκτονία των αδελφών τους, ικετεύει σε αυτό το σημείο όπου από ολόκληρη την οικογένεια “μόνο οι δυο μας έχουν μείνει” (57: μόνα δὴ νὼ λελειμμένα), οι οποίες, ως γυναίκες, δεν ταιριάζει να αντιταχθούν στους άνδρες (61-62: γυναῖχ᾽ ὅτι/ἔφυμεν, ὡς πρὸς ἄνδρας οὐ μαχουμένα).24Μόνο μετά από αυτήν τη λεπτομερή ανάμνηση της κοινής πορείας τους και τις επαναλαμβανόμενες εκκλήσεις για τον δεσμό που τις έχει ενώσει μέχρι στιγμής, η Ισμήνη τελικά δηλώνει ότι είναι ανίκανη να συμμετάσχει στην πολιτική δράση που πρότεινε η Αντιγόνη (65-67: ἐγὼ μὲν οὖν αἰτοῦσα τοὺς ὑπὸ χθονὸς ξύγγνοιαν ἴσχειν, ὡς βιάζομαι τάδε, τοῖς ἐν τέλει βεβῶσι πείσομαι)
…
