Mərkəzi sinir sisteminin "zövq-əzab" prinsipi barəsində qısa qeyd …

Behaviorist yanaşmanın əksinə olaraq mərkəzi sinir sistemi yalnız duyğu orqanları tərəfindən ötürülən input siqnallara reaksiya verəcəyini gözləyən passiv sistem deyil. Mərkəzi sinir sistemində “daxili nəzarət davranış sistemi” fəaliyyət göstərir. Neyronal səviyyədə bu sistemin fəaliyyəti hələ tam izah oluna bilməsə də onun mərkəzi sinir sisteminin müxtəlif istiqamətlər üzrə fəaliyyətini aktivləşdirdiyi və ya passivləşdirdiyi məlumdur. Ən mühüm olan belə mexanimzlərdən biri insan həyatında gündəlik yuxu-oyaq (sleep-wake) ritminin tənzimləməsidir. Digəri mexanizm isə oyaq zamanı insanın “gümrah” olma vəziyyətini (arousal state) tənzimləyir. Əvvəlki mexanizm kimi burada da siqnallar ətraf mühitdən deyil, daxili nevroloji sistemdən alınır. Arousal state bir istiqamətdə insan beyninin Hypothalamus mərkəzinin funksional fəaliyyətindən asılı olur; digər istiqamətdə isə ön beyin qabığında konkret məqsədlərin qiymətləndirilməsinə və əldə olunmasına istiqamətlənmiş cognitive sistemin fəaliyyəti ilə şərtlənmiş olur. “Daxili nəzarət davranış sisteminin” ən sirrli fəaliyyət mexanizmi isə mərkəzi sinir sisteminin “zövq–əzab” (pleasure-pain) seçimi üzərində işləməsini təmin etməsidir. Mərkəzi sinir sisteminin bu mənada son məqsədi insanın əzablardan qaçıb ətraf mühitdən zövq almasını təmin etməkdir. İnsan həyatında yerdə qalan hər bir şey — vicdandan tutmuş ən yüksək əxlaqi meyarlara qədər — son nəticədə yalnız və yalnız plesure-pain seçiminə hesablanıb.