Un ano m�is, subir ao Pico Sacro.

Sa�do pronunciado na Subida ao Pico Sacro o d�a 20 de xullo.



Artigo publicado en Terra e Tempo.



Referencia en Sermos Galiza.



Como cada ano, a A.C. O Galo e a A.C. Vagalume organizaron a subida ao Pico Sacro para conmemorar a realizada por Castelao no ano 1924. Tr�tase dun acto de lembranza en que tam�n se le o discurso Alba de Gloria e se realizan outras actividades destinadas a afondar no co�ecemento deste lugar emblem�tico desde o punto de vista do patrimonio material e inmaterial.



� un privilexio contarmos con entidades culturais que te�en a fortaleza de continuar a traballar ano tras ano. Grazas a elas mantemos en p� a nosa memoria colectiva e podemos afondar no co�ecemento da nosa identidade. Por iso � unha honra acudir ao seu convite e ser parte deste acto necesario.



Velaqu� as palabras que pronunciei ao p� do Pico:



Entidades organizadoras que me convidastes. Amigas e amigos



Sa�dovos cando acadades � cima deste lugar, monte e cume que foron obxecto de culto do pobo que por dereito habitaba estas terras antes da cristianizaci�n forzosa que quixo ocultar a s�a existencia. Como sucede adoito, non puideron apagar as lendas que no seu formato fant�stico conservan para n�s a historia esix�ndonos que saibamos p�r luz na s�a mesta rede de relatos converxentes. Estamos no altar da Terra Nai, como dixo Daniel, a quen hoxe lembramos e homenaxeamos.



Da subida que hoxe conmemoramos f�lannos as imaxes de Pedro Brey e o relato de Ken Keirades, que eu releo citado por Xo�n Carlos Garrido (�90 aniversario da viaxe de Castelao ao Pico Sacro�, Faro de Vigo, 16-07-2014). Paga a pena ler a descrici�n do comportamento de Castelao cando se deitou no chan para ver o bordo do barranco. Retr�tanos o mesmo home que vemos nos seus dese�os: un ser �nico, mestura de sinxeleza, inocencia, curiosidade e intelixencia. Ese xesto de deixar a un lado aquel sombreiro que o cobre en todas as imaxes, ese arrastrarse polo chan para ir at� onde ningu�n �a, esa satisfacci�n de cumprir os desexos propios e avanzar, ratifican o que vemos na s�a obra, unha persoa �nica que �, con raz�n, unha das estrelas que ilumina a nosa noite. Outra �luci�a� m�is dese �substractum insobornable da nosa Patria� (Castelao, Alba de Gloria, Xunta de Galicia, Vigo, 2008, p�x. 19).



Aqueles homes estaban pescudando a terra que alimenta as nosas ra�ces, fac�ndose fortes nelas. Algo que n�s debemos manter e seguir a practicar: co�ecer e sentir orgullo do que somos. Sacar � luz, visibilizar as abas da nosa historia como realmente foron, para as� sabermos se acadamos o cume ou a�nda temos que percorrer un traxecto necesario e convocar o noso pobo para que comprobe de que elementos estamos feitos.



E se, coma este monte, estamos feitos de cuarzo, somos duros e transparentes, como Castelao foi. Cuarzo, o duro mineral desgastado en mill�ns de anos de chuvia at� se converter en p�a e facer do natural algo extraordinario, confundindo ao propio L�pez Ferreiro quen, onde traballara a natureza, identificou a man dun pobo prehist�rico: �Esta pena � de cuarzo medio cristalizado como as demais daquel sitio; est� naturalmente adherida ao chan; polos seus contornos parece que andou a man do home; e polo que toca � cavidade superior � dif�cil explicala como un efecto das frecuente choivas, pois a s�a �spera superficie non revela a acci�n da auga.� (Groba Gonz�lez, X. e Vaqueiro Rodr�guez, M., A Cova do Pico, Concello de Boqueix�n, 2004, p�x. 118)



Os cient�ficos f�lannos da antig�idade do Pico, uns 400 mill�ns de anos, orixinado na primeira etapa da formaci�n xeol�xica de Galiza, f�lannos tam�n da s�a singularidade por ser unha monta�a de cuarzo en terra de granito. Dinnos que � un inselberg de 553 metros erixido sobre o punto en que se soldaron d�as placas tect�nicas. Mais esta descrici�n xeol�xica, resultado da investigaci�n e do m�todo cient�fico, que d� resposta racional �s nosas preguntas, � xustamente a que me fai a min dicir aqu� as palabras de Alfredo Vicenti na s�a novela A orillas del Ulla (1875-1880): �Non hai d�bida; a orixinal monta�a garda un secreto. Esfinxe de pedra, pon en tortura a imaxinaci�n de cantos a interrogan (...)�(op. cit. p�x. 25)



A imaxinaci�n, ese elemento imprescind�bel para reco�ec�rmonos. Como di Castelao no Alba de Gloria: �evocar algo irreal, algo puramente imaxinario, que co seu simbolismo nos deixe ver o pasado para proveito do futuro� (Castelao, 2008, p�x. 11). A imaxinaci�n � hoxe o f�o co que corcosemos os anacos de n�s que imos recuperando, coma se f�semos n�s as espele�logas que baixamos por ese �pozo vertical que no negro e pavoroso parece chegar ao centro da terra� (Groba e Vaqueiro, 2004, p�x. 25)



A mi�a imaxinaci�n preg�ntase por Lupa. Os silencios que se estenden entre os retallos que nacen abeirados aos top�nimos que gardan a s�a memoria, po�en en marcha a engrenaxe que acaba por se traducir en palabra po�tica, versos que non esquecen a imaxe da escultura que retratou o seu sometemento � igrexa, case a �nica imaxe que chega a n�s.



A lenda, a historia de Lupa foi sempre utilizada como elemento negativo na construci�n do relato da vinculaci�n do ap�stolo Santiago con Compostela. Retallos � sombra da historia que outros nos dixeron real: a xangada de pedra portadora de �sos sagrados na loita pola construci�n dun pasado cristi�n que dese poder e riqueza �s terras recuperadas. Un relato que se repite en diferentes latitudes e que, se o lemos ben, fala de loitas de poder. Lendas de poder que a�nda hoxe prevalecen e nos impo�en unha forma de mirar � historia.



As� sometida a Santiago, xa como relato secundario, � como, talvez, non chega a esa Santa Compa�a que Castelao creou no seu discurso Alba de Gloria, pronunciado o 25 de xullo de 1948 no Centro Galego de Bos Aires. Santa Compa�a encabezada por Prisciliano, seguido por Teodosio, San D�maso, Eteria, Paulo Orosio, en quen me quero deter hoxe. Eu cheguei a Paulo Orosio pescudando na orixe do que Carvalho Calero dixera que pod�a ser o lema de todas as galegas e galegos: �esperar contra toda esperanza�. Carvalho engad�a naquela entrevista que lle fixera Francisco Salinas para a AS-PG: �mentres non decidamos suicidarnos como povo temos que confiar na posibilidade de rectificar a historia e a historia, por suposto, ten que ser rectificada� (Salinas Portugal, F., Voz e silencio (Entrevista con Ricardo Carballo Calero), Edici�ns do Cumio, Vilaboa, 1991, citado a trav�s do v�deo publicado en 2002 por eDixgal na www.bvg.udc.es)



N�s estamos aqu� xustamente para rectificar a historia, comezando por esclarecer como sucederon os feitos para logo colocalos no lugar que lles corresponde. Visibilizalos e difundilos.



�s veces ser� sacando � luz pergameos, inscrici�ns, pinturas e gravados que permaneceron ocultos baixo a maleza real e metaf�rica. Outras veces, botando man do �puramente imaxinario�, como cemento necesario para edificar a casa de noso. Nese lugar creamos, �s veces, as poetas, procurando constru�r a rede que nos soste�a, o cobertor que nos abrigue.



Como galega, � dicir, muller nacida nesta terra, consciente da mi�a identidade, do meu x�nero, da mi�a clase e de que esta sociedade precisa ser transformada, po�o ao dispor de cantos me acompa�ades o pouco que sei facer, enfiar palabras coas que nomear emoci�ns.



Con esa vontade, deixeime levar un d�a polo galopar das eguas entre a n�boa e corporeicei a ra��a pag� que foi sepultada baixa as palabras oficiais, para que das s�as cinzas nacese a nosa vida. � o meu particular xeito de �ver o pasado para proveito do futuro�



Artigo publicado en Terra e Tempo.