Shenzhen’da makerspace…

Mutlu Binark, Hacettepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Öğretim Üyesi

[image error]

Çin’nin Guandong eyaletinde yer alan Serbest Ticaret Bölgesi olarak ilk kez bundan 40 yıl önce bir balıkçı köyünden Çin’in Silikon Vadisine doğru evrilen Shenzhen’ın (深圳) bir yüzünden makerspace’lerden bahsedeceğim bu yazıda.

Ancak, ilk olarak Shenzhen’ın Deng XiaoPing’in (邓小平) sözcüklere döktüğü Çin tipi sosyalizmdeki(1) yerini veya öncü rolünü kısaca açıklayalım.  Shenzhen şehri, 1979 yılı “Reform ve Açılma“nın sayesinde çok hızlı bir şekilde gelişmiştir. 1980 yılında Çin’in ilk Özel Ekonomik Alan’ı olan Shenzhen Özel Ekonomik Alanı olarak balıkçı kasabasında kurulmuştur. 2010 yılında Qianhai Shenzhen-Hong Kong Çağdaş Hizmet İşbirliği Alanı (前海深港现代服务业合作区) Merkez Hükümet’in onayıyla kurulmuş, Shenzhen ile Hong Kong’un işbirliği konusunda “Qianhai” politikası geliştirilmiştir. Shenzhen, 2011 yılında Dünya Üniversite Yaz Oyunları’na ev sahipliği yaparak küresel konumunu pekiştirmiştir. 2016 yılında, Shenzhen’in GSYİH’si Guandong eyaletinin en önemli kenti Guangzhou’yu aştı, ve ekonomik büyüklük açısından Çin’in en büyük üçüncü şehir olmuştur. 2018 yılında – “Reform ve Açılma”nın 40. yıldönümünde – Shenzhen’in GSYİH’sı Hong Kong’u da geçmiştir. Shenzhen, Güney Çin’de önemli bir yüksek teknoloji AR-GE ve üretim merkezidir. Tencent, Huawei, ZTE nin merkezleri bu kenttedir. Shenzhen Limanı ise 2013 yılından beri yükleme ve boşaltma miktarı açısından Dünya üçüncüsüdür; üstelik 20 seneden beri Anakara Çin’deki en yüksek toplam yurtdışı ihracat miktarını oluşturan limandır. 

1983 yılında devlet üniversitesi olarak kurulan Shenzhen Üniversitesi, Shenzhen’in ilk tam zamanlı ve kapsamlı yükseköğretim kuruluşu olmuştur. 1999 yılında Shenzhen Şehir Hükümeti, Bilim Parkı’nın güneyinde “Shenzhen Sanal Üniversite Parkı” kuruldu; Çin’in en iyi üniversiteleri – Beijing, Tsinghua, Nankai Üniversiteleri ve Harbin Teknoloji Enstitüsü – dahil olmak üzere bu parkta yüksek lisans okulları kurmuşlardır. Ayrıca Shenzhen Şehir Hükümeti, ülke çapındaki farklı ünlü üniversitelerle birlikte Nanshan semtindeki Xilijian (西丽建)’de Shenzhen Üniversite Kenti’ni kurdu; bunun ana işlevi, lisansüstü öğrencilerini eğitmek ve bilimsel araştırmayı güçlendirmek. Güney Bilim ve Teknoloji Üniversitesi, 2011 yılında araştırma üniversitesi olarak kuruldu. Shenzhen’de hem yerel hem de yabancı üniversitelerle birçok “işbirliği okulu” da kurulmuştur.

[image error]

Shenzhen’de zaman ve yaşam algısını Deng Xiao Ping’ün bir zamanlar kentte fabrikalarda ve kamusal alanlarda asılı şu sözü en iyi simgeler: “Zaman paradır, öyleyse yaşamı etkili kıl/lalım”.

[image error]

Makerspace olgusu, Batı’da kodlama, yaratıcılık ve girişimcilik mekanları olarak bilinir. Sanat, teknoloji, yaratıcılık ve öğrenmenin, işbirliğinin bir araya geldiği mekanlardır. Makerspace, halka teknoloji, imalat araçları ve eğitim olanağı sağlayan merkezler olarak tanımlanmaktadır. Shenzhen’daki makerspaceler Huaqianglü (yolu) üstünde sağlı sollu bulunmakta. Buranın Batıdakilerden farkı, bir anlamda toplama ve düşük teknolojili imalatın burada yeniden “yaratıcılık ve keşifle” yaşama geçmesi. Buralarda ikinci el cep telefonları, kameralar, pcler, laptoplar ve ilgili tüm yan parçalar dönüştürülmekte, tamir edilmekte ve yeniden satış için birleştirilmektedir. Ayrıca bu birleştirilen ürünün “testi” de yapılmaktadır. Ardından “yeniden markalanan” ürün paketlenip talebin olduğu yerlere gönderilmektedir. Bu makerspacelerde bir ürün fabrikasyonu sözkonusudur. Toplama merkezlerinde artık ama işe yarayan parçalar tekrardan gündelik kullanım için “tasarımlanmaktadır”.

[image error]

[image error]

Shenzhendaki makerspace’lerde teknolojiye yönelik üretimin ve zanaatin  farklı bir biçimini görmek mümkündür. Shenzhen’da HiTech Park’ın yanı başında bulunan bu merkezler çok yoğun bir istihdam ve üretim alanlarıdır. Farklı sosyal ve ekonomik ağlar mobilize edilmiştir. Toplama ve yeniden imal etme üzerine bu coğrafyada da “yaratıcılık ve keşif ” ile zanaatin sürekliliği açısından düşünmek gerekli kanımca.

[image error]

(1) Deng Xiao Ping ile ilgili olarak bakınız: Ezra Vogel (2018).Deng Xiaoping ve Çin’in Dönüşümü. İst.: Modus Kitap.