Ä°nternet Toplu Kullanım Sağlayıcıları Hakkında Yönetmelik ile ilgili olarak dikkat edilmesi gereken hususlar…

Yazan: Av. Faruk Çayır-Ankara Barosu/Alternatif Bilişim Derneği

04/11/2017 tarihli resmi gazetede İnternet Toplu Kullanım Sağlayıcıları Hakkında Yönetmelik yayımlanarak yürürlüğe girdi. (Bakınız :http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2017/04/20170411-3.htm)

Bu yönetmelik ile 1/11/2007 tarihli ve 26687 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan İnternet Toplu Kullanım Sağlayıcıları Hakkında Yönetmelik yürürlükten kaldırılmıştır. Yönetmeliğin  4. Maddesi ile  İnternet toplu kullanım sağlayıcılarına,

a) Konusu suç oluşturan içeriklere erişimi önleyici tedbirleri almak amacıyla içerik filtreleme sistemini kullanmak,
b) Erişim kayıtlarını elektronik ortamda kendi sistemlerine kaydetmek ve iki yıl süre ile saklamak,
c) Kamuya açık alanlarda internet erişimi sağlayan toplu kullanım sağlayıcılar, kısa mesaj servisi (sms) ve benzeri yöntemlerle kullanıcıları tanımlayacak sistemleri kurmak yükümlülüğü getirilmiştir.

(2) İnternet toplu kullanım sağlayıcılar, konusu suç oluşturan içeriklere erişimi önleyici tedbirleri almak amacıyla içerik filtreleme sisteminin yanı sıra, ilave tedbir olarak güvenli internet hizmeti de alabilirler.

Yönetmeliğin  5. Maddesi ile  Ticarî amaçla internet toplu kullanım sağlayıcılarına d) Erişim kayıtlarını elektronik ortamda kendi sistemlerine kaydetmek ve iki yıl süre ile saklama, e) (d) bendi gereğince kaydedilen bilgileri ve bu bilgilerin doğruluğunu, bütünlüğünü ve gizliliğini teyit eden değeri kendi sistemlerine günlük olarak kaydetmek ve bu verileri iki yıl süre ile saklama yükümlülüğü getirilmiştir.

Yönetmeliğin  9. Maddesine göre (1) İşyerlerinde uyulması gereken kurallar şunlardır: ğ) Güvenlik amacıyla işyerlerinin giriş ve çıkışlarını görecek şekilde yüksek çözünürlüklü (en az 3 mega piksel)  ve “IR” (gece görüşlü) kamera kayıt sistemi kurulur. Bu sistem aracılığıyla elde edilen kayıtlar doksan gün süreyle saklanır ve bu kayıtlar yetkili makamlar haricindeki kişi ve kuruluşlara verilemez.

Yönetmelikle birlikte mülki idare amirinin onayı ile valilik veya kaymakamlıklarda bilgi işlem şube müdürlüğü, şefliği veya bu birimlerin bulunmadığı ilçelerde yazı işleri müdürlüğü başkanlığında sorumluluk bölgelerine göre emniyet veya jandarma, belediye başkanlığı veya il özel idaresi, milli eğitim müdürlüğü, sağlık müdürlüğü temsilcilerinden oluşan beş üyeli denetim komisyonu oluşturulmuştur. Denetleme komisyonu tarafından, 5 ve 9 uncu maddelerde yer alan yükümlülükler ve şartlar açısından denetlenir. Kolluk tarafından İnternet toplu kullanım sağlayıcıları genel güvenlik ve asayiş yönünden denetlenir ve tespit edilen hususlar gereği yapılmak üzere mülki idare amirliklerine bildirilir.

Çocukları internetteki zararlı içerikten korumak amacıyla çıkarılan bu düzenlemenin, özel hayatın gizliliği açık olarak ihlal ederek, özel işletmeler tarafından tüm kullanıcıların internet trafiği verilerini saklanması söz konusu olacaktır. İnternet veri trafiği bilgisi olarak örneğin lokasyon, internette hangi kullanıcının hangi adresi ziyaret ettiği, ne kadar süreyle kaldığı, IP adresi, toplu kullanım sağlayıcılar SMS ile kullanım sunulacağından telefon bilgisi, hatta kimlik bilgileri dahi 2 yıl süre ile saklanacaktır.  Oteller, cafeler, wifi hizmeti sunun tüm iletmeler yani kullanıcılara internet sağlayan tüm sağlayıcılar hem kameralar vasıtasıyla ve internet veri trafiğinin izlenmesi ile gözetim yapabilecek hem de sansür uygulayabilecektir. Tüm bu internet veri trafiği bilgisi Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu Başkanlığı (BTK) tarafından denetlenecek ve diğer kamu kurum ve kuruluşlarına istek halinde verilebilecektir. Bu durum özel hayatın gizliliğini ihlal etmektedir ve 6698 Sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanuna aykırıdır.

İnternet veri trafiği bilgisi Kişisel Verilerin Korunması Kanuna göre kişisel bir veridir ve bu kişisel verinin, Kişisel Verilerin Korunması Kanununun 5. Maddesine göre verisi işlenen kişi tarafından açık rızası olmaksızın işlenmesi kaydedilmesi ve işlenmesi mümkün değildir. Ayrıca bu durumda bütün toplu internet sağlayıcıları (otel, cafe ve diğer ücret wifi sağlayıcılarının) Kişisel Verilerin Korunması Kanuna göre veri sorumlusu bulundurma yükümlülüğü altına olacaktır.

İnternet veri trafiğinin BTK tarafından denetlenmesi ise mümkün değildir. İnternet veri trafiği işlenen kişinin önce veri sorumlusuna, daha sonrasında ise Kişisel Verilerin Korunması Kurumuna başvuru yapması gerekecektir.

6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu 4. Maddesi kişisel verilerin “ilgili mevzuatta öngörülen ve işlendikleri amaç için ön görülen süre kadar muhafaza edilebileceği” öngörülmüştür. Kanundaki bu düzenlemenin  süre olarak çok geniş ve yoruma açık bir süreyi kapsadığı açık olmakla birlikte, İnternet Toplu Kullanım Sağlayıcıları Hakkında Yönetmelik de belirtildiği gibi 2 yıl kadar uzunca bir süre saklanmasına ve işlenmesine sebep olacaktır.

Benedik/Slovenya davası internet erişim sağlayıcısının bir IP adresiyle bağlantılı kişisel bilgileri, abonenin rızası olmaksızın polise açıklaması yönündeki yasal yükümlülükle ilgili olarak AİHM, davalı Hükümet’e, Ceza Usul Kanunu’nda öngörülen sistemin haberleşmelerin gizliliği hakkıyla bağdaşmadığına karar vermiştir (Benedik/Slovenya, Başvuru no. 62357/14,). Yetkili mercilere internet sağlayıcılarından aboneleri hakkında bilgi edinme konusunda tanınan yasal imkân 8. madde kapsamında değerlendirerek hak ve özgürlüklerin sınırlandırılması sırasında hakların özüne dokunulmaması ve ölçülü olunması gerekmektedir. Hakkın amacına uygun şekilde kullanımını son derece zorlaştıran, ciddi suretle güçleştiren, örtülü bir şekilde kullanılamaz hale koyan ve etkisini ortadan kaldıran sınırlamalar öze dokunur nitelikte olduğuna karar vermiştir. (Ringler/Avusturya, Başvuru no. 2309/10)

Copland davasında, “‘kanunen öngörülmüş’ biçimindeki ibareyle –ki 8. maddenin konu ve amacından da aynı sonuca varılmaktadır– kamu makamlarının 8(1). madde tarafından güvence altına alınmış olan haklara yönelik keyfi müdahalelerine karşı iç hukukta bir yasal koruma tedbiri bulunması gereğinin kastediliyor olduğu içtihatta yerleşik bir husustur. Kamusal denetimin olmadığı ve yetkinin kötüye kullanılması riskinin söz konusu olduğu somut olaydaki izleme gibi alanlarda bu durum daha da geçerlidir.

Bu ifade sadece iç hukuka uygunluğu gerektirmekle kalmayıp, aynı zamanda söz konusu hukukun üstünlüğü kuralına uygun olması gereken kanunun niteliğiyle de ilgilidir. Öngörülebilirlik şartının yerine getirilebilmesi için, kanunun bireyler açısından, resmi makamların hangi durumlarda ve hangi koşullar altında bu tür tedbirlere başvurmaya yetkili olduğuna dair yeterli bir gösterge oluşturmak konusunda yeterince net ifadeler içermesi gerekmektedir.”

İnternet Toplu Kullanım Sağlayıcıları Hakkında Yönetmelik özel hayatın gizliliği ve kişisel verilerin korunması hakkındaki ulusal ve uluslararası hukuk kurallarına ve demokratik toplum düzeninin gereklerine aykırıdır. En temel hak ve özgürlüklerden olan özel hayatın gizliliği ve kişisel verilerin korunması hiçe sayılarak yapılacak olan uygulamalar ölçülü olmadığı gibi, hakkın amacına uygun şekilde kullanılamaz hale koyan ve etkisini ortadan kaldıran bir yönetmelik ile yapılacak olan uygulamaların temel hak ve özgürlüklerin özüne dokunan uygulamalar olduğu açıktır.