Nhà khoa học và vũ khí hạt nhân

Cách nay đúng nửa thế kỷ, năm 1967, trong quân đội Mỹ có ý kiến về việc sử dụng vũ khí nguyên tử chiến thuật ở Việt Nam.

Freeman Dyson, lúc này đang có vai là cố vấn quân sự  (chắc của lầu năm góc), đã viết một paper phân tích về việc sử dụng vũ khí hạt nhân ở Việt Nam. Các phân tích thuần túy nằm trong giới hạn của các quan điểm quân sự. Bài báo ấy sau này được biết đến với tên “Tactical Nuclear Weapons in Southeast Asia”.  Trong bài báo này Dyson kết luận sẽ tốt hơn cho Mỹ nếu không sử dụng vũ khí hạt nhân ở VN.

Freeman Dyson là nhà vật lý và toán học người Anh rất nổi tiếng …ở Mỹ. Nếu vào TED Talk, các bạn sẽ thấy một bài nói chuyện của Dyson, lúc này đã rất già và vẫn còn hóm hỉnh. Trong bài nói chuyện, Dyson nói về việc nhìn vào vũ trụ bằng cách này hay cách khác, để tìm sự sống bên ngoài hệ mặt trời.

Freeman Dyson là giáo sư vật lý ở Viện nghiên cứu cao cấp Princeton nhưng chưa có bằng tiến sỹ. Lúc còn trẻ ông làm công tác phân tích mục tiêu để Không quân Hoàng gia Anh ném bom Đức quốc xã. Sau chiến tranh ông đi học đại học và trong ký túc xá ông ở phòng ngay dưới Ludwig Wittgenstein. Khi qua Mỹ, ông làm quen với Richard Feynman.

Theo truyền thuyết, bằng mẫn cảm phi thường, trong lúc ngồi trên xe bus ông đã ngộ ra được giản đồ Feynman (Feynman Diagram) trong lĩnh vực của ông là điện động lực học lượng tử (quantum electrodynamics). Từ xe bus chạy về văn phòng, ông viết những gì ông ngộ ở trong tâm trí ra giấy. Và đó chính là bài báo khoa học đầu tiên sử dụng giản đồ Feynman, góp phần đưa giản đồ này từ một công cụ toán học thành lý thuyết vật lý lượng tử được cộng đồng vật lý chấp nhận.

Freeman Dyson rất nổi tiếng trong …khoa học viễn tưởng. Ông rất thích thú với lĩnh vực khám phá không gian, du hành vào không gian. Tên tuổi của ông gắn với một số khái niệm liên quan đến văn minh trong vũ trụ như không quyển Dyson (Dyson Sphere). Một nhân vật trong Half Life cũng được đặt theo tên ông.

Dyson hay viết cho New York Review of Books. Cách đây mấy năm, nhân việc này, anh Ngô Bảo Châu có giới thiệu Freeman Dyson cho nhà báo Thanh Tuấn để Tuấn phỏng vấn Dyson. Nhưng loay hoay mãi chưa thực hiện được.

Trong lúc đó, các bạn có thể nghe Freeman Dyson có bài nói chuyện TED ở đây, bài nói chuyện có tên “Let’s look for life in the outer solar system”: