Năm học mới (2016)

Thư gởi bạn xa xôi,

Năm học mới (2016)

Mỗi năm, đúng như bạn nói, mình rút dần, rút dần, không còn đủ sức khỏe để dạy nhiều như trước. Nhớ lại 27 năm trước, Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch mới mở, lúc đó còn mang tên là Trung tâm Đào tạo và Bồi dưỡng Cán bộ y tế Thành phố do Bác sĩ Dương Quang Trung làm Giám đốc (chưa gọi là Hiệu trường) thì khóa đầu tiên (1989) chỉ có 44 em sinh viên mà có đến chừng 40 thấy cô là giảng viên. Riêng Bộ môn Sức khỏe Cộng đồng (Bộ môn chủ lực của hướng đào tạo mới, đào tạo người bác sĩ vừa lâm sàng vừa cộng đồng, biết chữa bệnh, phòng bệnh và nâng cao sức khỏe [health promotion] cho người dân) thì có hơn cả chục người, gồm Bs Dương Quang Trung, Nguyễn Văn Truyền, Đỗ Hồng Ngọc, Nguyễn Thanh Nguyên, Lê Trường Giang, Dương Đình Công, Nguyễn Ngọc Chiếu… họp hành ngày đêm, thiết kế nội dung chương trình, phương pháp giảng dạy và tổ chức cơ sở thực địa là Chương trình Săn sóc Sức khỏe Ban đầu (Primary Health Care) ở xã Hiệp Phước, huyện Nhà Bè, Tp HCM.

Mới thôi mà đã 27 năm.  Kẻ mất người còn. Các em khóa đầu tiên đó, nay đã là những giảng viên nồng cốt của trường, là giám đốc của các bệnh viện, trung tâm, các chương trình sức khỏe…

Bây giờ, vài ba năm gần đây, Trường đã có khối lượng sinh viên lên đến cả ngàn em.

Các lớp học như cá hộp. Các em chia ra 4,5 giảng đường mà chỉ có một giảng đường duy nhất thấy… mặt thầy, được tiếp xúc với thầy. Các giảng đường khác các em chỉ nghe tiếng thầy và coi slides chiếu trên màn hình, không có cả video. Phương pháp “Giáo dục chủ động tạo tham gia” phá sản. Thực tập cũng trở nên một vấn đề lớn.

Bộ môn mình phụ trách lúc đầu là Tâm lý học và Xã hội học (cùng với Bs Lâm Xuân Điền, có Bs Nguyễn Khắc Viện làm Cố vấn), sau đổi thành Bô môn Khoa học hành vi và Giáo dục sức khỏe, nay là Bộ môn Y đức – Khoa học hành vi. Bây giờ với tuổi tác, sức khỏe… mình đã trở thành cố vấn và chỉ giảng dạy chút ít thôi.

Thường những buổi học đầu tiên, mình có dịp gặp gỡ với các em với bài “Đại Cương về Y đức và Khoa học hành vi”. Đó là cơ hội để mình gần gũi, chuyện trò với các em khi chân ướt chân ráo bước vào giảng đường đại học Y khoa.

Giảng đường 508. Thầy Đỗ Hồng Ngọc và các em Y 1, ngày 3/10/2016.
(Ảnh: Trương Trọng Hoàng)

Mình chỉ như một thầy thuốc già kể chuyện… ngày xưa với các em. Mình nghĩ đó chính là cách dạy Y đức tốt nhất. Nếu không, chỉ là những bài học máy móc, trả nợ.

Mình hỏi vì sao em chọn học ngành Y? Để làm giàu? để có danh?…hay để có hạnh phúc, sống vì người? Mình nói về vocation (thiên hướng), về nghiệp… Nói với các em về cách học đại học, và ngành y có cái sướng là được học… suốt đời! Rồi khuyên các em giữ sức khỏe để có sức bền mà học Y. Không quên khuyên các em đọc sách. Đọc Cronin, Sommerset Maugham, Tchekov… Khuyên các em học y mà cũng đừng quên rèn luyện những năng khiếu riêng: thể thao, văn nghệ để có sự cân bằng trong cuộc sống đầy cam go của ngành nghề.

Rồi kể chuyện học Y ngày xưa… và ngày nay. Đây là một nghề đặc biệt trước sinh mệnh con người. Con người thì có cả thân lẫn tâm… Dĩ nhiên mình không quên kể chuyện mất sữa mẹ, chuyện đái dầm, chuyện nuốt rắn… Ôi còn biết bao điều!

Sau đó chiếu một số slides. Ít thôi. Nhớ ít thôi. Và chỉ nhớ những điều quan trọng. Thực lòng mình muốn chia sẻ với các em những cảm xúc, những tâm tư, những đặc điểm của người Thầy thuốc với những nguyên lý cơ bản trong y đức có tính phổ quát từ thời Hippocrates đến nay, từ Hải Thượng Lãn Ông đến nay như Primo Non Nocere (Trước hết, không làm hại, First Do No Harm); Làm lợi nhất cho bệnh nhân, Giữ bí mật nghề nghiệp, Công minh (không phân biệt), Tôn trọng sự tự chủ của người bệnh… Rồi những vấn đề trách nhiệm với cộng đồng, với đồng nghiệp, với đàn anh, thầy cô… và đặc biệt với “truyền thông”. Tất cả có trong Nghĩa vụ luận y khoa (Déontologie médicale) từ ngày xưa nhưng nay không còn dạy. Ngày nay người ta thấy trên truyền hình, báo chí xuất hiện nhiều giáo sư, tiến sĩ, bác sĩ này nọ… quảng cáo thuốc và không phải thuốc rất tự nhiên…

Vậy đó. Chuyện dạy học đầu năm của mình với sinh viên Y 1. Năm nay mình cũng không còn dạy môn Chăm sóc sức khỏe ban đầu (PHC) như mọi năm, đã có BsThs Trương Trọng Hoàng thay thế.  Tóm lại, đã đến lúc “về thu xếp lại”, bạn mình ạ.

Thân mến,

Đỗ Hồng Ngọc.

Sinh viên ở các giảng đường khác coi slides… trên màn hình…