Και το Νόμπελ Λογοτεχνίας πάει… στον τραγουδοποιό Bob Dylan!

Έκπληξη αλλά και ενθουσιασμό προκάλεσε η είδηση ότι το Νόμπελ Λογοτεχνίας 2016 κέρδισε ο τραγουδοποιός Μπομπ Ντίλαν (Bob Dylan).
Είμαι από αυτούς που υποστηρίζουν ότι ανάμεσα στους στίχους κάποιων τραγουδιών μπορεί κάποιος να βρει στίχους – διαμάντια, ισάξιους με στίχους των διασημότερων ποιητών.
Είδαμε πολλές φορές να συμβαίνει το ανάποδο: στίχοι γνωστών ποιητών να γίνονται τραγούδια. Αυτή τη φορά όμως η επιτροπή της Σουηδικής Ακαδημίας που είναι υπεύθυνη για τα Νόμπελ κατάφερε να εκτιμήσει τους στίχους των τραγουδιών του Αμερικανού τραγουδοποιού, αναγκάζοντας εμάς όλους να ξαναδιαβάσουμε τους στίχους του ποιητή, αυτή τη φορά, Bob Dylan.Το σκεπτικό της βράβευσής ήταν ότι ο Bob Dylan “έφερε νέες ποιητικές εκφράσεις μέσα από τη μουσική παράδοση της Αμερικής”. Για όσους ενδιαφέροντε να μελετήσουν τους στίχους του Bob Dylan μεταφρασμένους στα ελληνικά υπάρχει το βιβλίο με τίτλο «Τραγούδια 1962-2001»  (Ιανός, 2006) σε μετάφραση Γιώργου – Ίκαρου Μπαμπασάκη.
Γράφει ο Μπαμπασάκης στο οπισθόφυλλο της πολύ ενδιαφέρουσας έκδοσης: 
«Ξέροντας ότι είναι τραγούδια, επιχείρησα να τα αποδώσω μένοντας πιστός στο πνεύμα του Ντύλαν, χρησιμοποιώντας ρυθμούς που παραπέμπουν στους δικούς του, αντλώντας συνάμα από τον πλούτο της ελληνικής ποίησης και στιχουργικής. Έπαιξα με τις ομοιοκαταληξίες, κάτι που ενίοτε είχε πολύ να κάνει με σκακιστικό πρόβλημα…»   
Στίχους του Μπομπ Ντίλαν, όμως, μετάφρασαν και Έλληνες τραγουδοποιοί οι οποίοι βασιζόμενοι στους αρχικούς στίχους αλλά και στην μουσική του Ντίλαν μας χάρισαν πολύ όμορφα τραγούδια στα ελληνικά.
Ας δούμε μερικά:
"All Along The Watchtower" (John Wesley Harding - 1967)"There must be some way out of here" said the joker to the thief"There's too much confusion", I can't get no reliefBusinessmen, they drink my wine, plowmen dig my earthNone of them along the line know what any of it is worth.
"No reason to get excited", the thief he kindly spoke"There are many here among us who feel that life is but a jokeBut you and I, we've been through that, and this is not our fateSo let us not talk falsely now, the hour is getting late".
All along the watchtower, princes kept the viewWhile all the women came and went, barefoot servants, too.
Outside in the distance a wildcat did growlTwo riders were approaching, the wind began to howl.
"Γύρω-Γύρω στη Σκοπιά" (Δημήτρης Πουλικάκος: Αδέσποτα σκυλιά - 2004) Θα υπάρξει μια διέξοδος, είπ’ ο παλιάτσος στο ληστήγύρω μας βλέπω συγχυση, γαλήνη δε θα βρειςεμπόροι πίνουν το κρασί μας, κι άλλοι σκάβουν τη γηκανένας νόμος δεν ισχύει, τα πάντα έχουν χαθεί.
Δε χρειάζεται ν’ ανησυχείς, ήταν τα λόγια του ληστήβρίσκοντ’ εδώ πολλοί από μας, που `χουν γι’ αστείο τη ζωήκι ας μη μας ήτανε γραφτό, τα `χουμε ζήσει όλ’ αυτάας μη μιλάμε πια λοιπόν, η ώρα είν’ αργά.
Γύρω γύρω στη σκοπιά, πρίγκιπες ξαγρυπνούνκαθώς γυναίκες και παιδιά, αδιάκοπα περνούνκάπου απ’ έξω μακριά, αγριόγατος βογκάειπλησιάζουν καβαλάρηδες, τ’ αγέρι λυσσομανάει.
(Παραλλαγή του ίδιου τραγουδιού δημιουργήθηκε από τον Διονύση Σαββόπουλο και έγινε γνωστότερο με τον τίτλο «Ο Παλιάτσος κι ο Ληστής» στους δίσκους: Μπάλλος, 1971 και Το ξενοδοχείο, 1997. Το τραγούδι συμπεριλήφθηκε επίσης στους δίσκους των αδερφών Κατσιμίχα: Υπάρχει λόγος, 1992 και Παράλληλη δισκογραφία καθώς και της Καλλιόπης Βέττα: Καλειδοσκόπιο, 2001)

"Ο Παλιάτσος κι ο Ληστής"Θα υπάρχει μια διέξοδος, είπε ο παλιάτσος στο ληστήΚι αν σου `χει μείνει μια σταλιά ντροπή, δώσε λιγάκι προσοχή
Εμπόροι πίνουν το κρασί μας, και κλέβουνε τη γηΕσύ είσαι η μόνη μας ελπίδα, σε περιμένουμε να `ρθεις
Τα παίρνεις όλα πολύ στα σοβαρά, ήταν τα λόγια του ληστήΈχουν περάσει όλα αυτάπάει καιρός πολύς
Εδώ απάνω στα βουνάδεν δίνουν δεκάρα τσακιστήΓια ό,τι έχει κερδηθεί για ό,τι έχει πια χαθεί
Πάνω απ’ του κάστρου τη σκοπιά, οι πρίγκιπες κοιτούνΚαθώς γυναίκες και παιδιά, τρέχουν για να σωθούν
Κάπου έξω μακριάο άνεμος βογκάΖυγώνουν καβαλάρηδεςμε όπλα και σκυλιά
Θα υπάρχει μια διέξοδος, είπε ο παλιάτσος στο ληστήΚι αν σου `χει μείνει μια σταλιά ντροπή, δώσε λιγάκι προσοχή
Εμπόροι πίνουν το κρασί μας, και κλέβουνε τη γηΕσύ είσαι η μόνη μας ελπίδα, σε περιμένουμε να `ρθεις
"The Wicked Messenger" ( John Wesley Harding - 1967)There was a wicked messengerFrom Eli he did comeWith a mind that multipliedThe smallest matterWhen questioned who had sent for himHe answered with his thumbFor his tongue it could not speak, but only flatterHe stayed behind the assembly hallIt was there he made his bedOftentimes he could be seen returningUntil one day he just appearedWith a note in his hand which readThe soles of my feet, I swear they're burningOh, the leaves began to fallin'And the seas began to partAnd the people that confronted him were manyAnd he was told but these few wordsWhich opened up his heartIf you cannot bring good news, then don't bring any
Άγγελος Εξάγγελος (Διονύσης Σαββόπουλος: Βρώμικο ψωμί - 1972, Είκοσι χρόνια δρόμος - 1983, Το ξενοδοχείο – 1997 και Ο πυρήνας - 2007). Συμπεριλαμβάνεται επίσης στον δίσκο του συγκροτήματος Τρίφωνο: Καράβια μοιάζουν οι ψυχές – 2003)

"Άγγελος Εξάγγελος"Άγγελος εξάγγελος μας ήρθε από μακριάγερμένος πάνω σ’ ένα δεκανίκιδεν ήξερε καθόλου μα καθόλου να μιλάκαι είχε γλώσσα μόνο για να γλείφει
Τα νέα που μας έφερε ήταν όλα μια ψευτιάμα ακούγονταν ευχάριστα στ’ αυτί μαςγιατί έμοιαζε μ’ αλήθεια η κάθε του ψευτιάκι ακούγοντάς τον ησύχαζε η ψυχή μας
Έστησε το κρεβάτι του πίσω απ’ την αγοράκι έλεγε καλαμπούρια στην ταβέρναμπαινόβγαινε κεφάτος στα κουρεία και στα λουτράκαι χάζευε τα ψάρια μες στη στέρνα
Και πέρασε ο χειμώνας κι ήρθε η καλοκαιριάκι ύστερα πάλι ξανάρθανε τα κρύαώσπου κάποιο βραδάκι βρε τι του `ρθε ξαφνικάκι άρχισε να φωνάζει με μανία
Τα πόδια μου καήκανε σ’ αυτή την ερημιάη νύχτα εναλλάσσεται με νύχτατα νέα που σας έφερα σας χάιδεψαν τ’ αυτιάμα απέχουνε πολύ απ’ την αλήθεια
Αμέσως καταλάβαμε τι πήγαινε να πεικαι του `παμε να φύγει μουδιασμένααφού δεν είχε νέα ευχάριστα να πεικαλύτερα να μην μας πει κανένα
"Señor" (Street-Legal - 1978)Senor, senor, can you tell me where we're headin ?Lincoln County Road or Armageddon ?Seems like I been down this way beforeIs there any truth in that, senor ?Senor, senor, do you know where she is hidin' ?How long are we gonna be riding ?How long must I keep my eyes glued to the door ?Will there be any comfort there senor ?There's a wicked wind still blowing on that upper deckThere's an iron cross still hanging down from around her neckThere's a marcing band still playing in that vacant lotWhere's she held me in her arms one time and said, Forget me not.Senor, senor, I can see that painted wagonSmell the tail of the dragonCan't stand the suspense anymoreCan you tell me who to contact here, senor ?Well, the last thing I remember before I stripped and kneeledWas that trainload of fools bogged down in a magnetic fieldA gypsy with a broken flag and a flashing ringHe said, Son, this ain't a dream no more it's the real thing.Senor, senor, you know their hearts is as hard as leatherWell, give me a minute, let me get it togetherI just gotta pick myself up off the floorI'm ready when you are, senor.Senor, senor, let's overturn these tablesDisconnect these cablesThis place don't make sense to me no moreCan you tell me what we're waiting for, senor ?
Senor(Φίλιππος Πλιάτσικας – Πυξ Λαξ: Στίλβη – 1998, Υπάρχουν χρυσόψαρα εδώ; Και Μπάμπης Στόκας: Τραγουδίστε μην ντρέπεστε - 2008)

"Senor, Senor"Μήπως ξέρεις να μου πειςπού πηγαίνεις ποιον θα βρειςΣτο όνειρο μου σε έχω ξαναδείκαι νομίζω ότι ζεις ακόμα εκεί
Senor, SenorΠού να κρύβεται κι αυτήμε ποιον να `ναι πού να ζειΒαρέθηκα την πόρτα να κοιτάωγια ποιο ψέμα και ποια αλήθεια ξενυχτάω;
Έχει γίνει ο αέρας σιδερένιος σταυρόςΣαν αυτό που κρατούσε ο γυμνός της λαιμόςΚι αυτή η φάλτσα ορχήστρα παίζει σαν να γελάΜοιάζει να με φωνάζει και να μην με ξεχνά
Senor, SenorΖω σ’ αυτό το σπασμένο βαγόνιμ’ ένα δράκο που σκοτώνειΜε καλώδια κρατιέμαι ζωντανόςέχω αλλάξει και η ζωή με θέλει αλλιώς
Έχει γίνει και ο αέρας σιδερένιος σταυρός...
Senor, SenorΌ,τι έχει μείνει από μέναστο πάτωμα θέλω απλώς να μαζέψωΔώσε μου ακόμα ένα λεπτόκι είμαι έτοιμος αν είσαι εσύ κι εγώ
Senor, SenorΖω σ’ αυτό το σπασμένο βαγόνι...

"Blowin' In The Wind" (The Freewheelin' Bob Dylan – 1963) How many roads must a man walk downBefore you call him a man?How many seas must a white dove sailBefore she sleeps in the sand?Yes, and how many times must the cannon balls flyBefore they're forever banned?
The answer, my friend, is blowin' in the windThe answer is blowin' in the wind.
Yes, and how many years can a mountain existBefore it is washed to the sea?Yes, and how many years can some people existBefore they're allowed to be free?Yes, and how many times can a man turn his headAnd pretend that he just doesn't see?
The answer, my friend, is blowin' in the windThe answer is blowin' in the wind.
Yes, and how many times must a man look upBefore he can see the sky?Yes, and how many ears must one man haveBefore he can hear people cry?Yes, and how many deaths will it take 'til he knowsThat too many people have died?
The answer, my friend, is blowin' in the windThe answer is blowin' in the wind.

(“Αυτά που Ρωτάς” Θανάσης Γκαϊφύλλιας: Αυτά που ρωτάς – Ζωντανά στο Κύτταρο – 2010)
"Αυτά που ρωτάς"Πόσες φορές ένας άνδρας πονά προτού την αλήθεια να βρει, μοιάζει χαμένο πουλί στα νερά, στεριά προτού να χαρεί. Πόσα κανόνια θα ηχήσουν ξανά, προτού τα φάει η σκουριά
Αυτά που ρωτάς τα παίρνει ο βοριάς, τα λόγια τα παίρνει ο βοριάς.
Πόσες φορές αυτό που ζητάς, το βλέπεις το προσπερνάς, πόσες φωνές τα αυτιά σου τρυπούν και εσύ θαρρείς δεν ακούς, τότε θα πεις μ’ αρέσει η ζωή, δε θέλω άλλους νεκρούς
Αυτά που ρωτάς τα παίρνει ο βοριάς, τα λόγια τα παίρνει ο βοριάς.
Πόσο μπορεί το βουνό να σταθεί, στην θάλασσα πριν χαθεί, πόσο σκοτάδι αντέχει η ψυχή ως πού να χαράξει η αυγή, πόσοι θα πουν και τι μ’ αφορά χωρίς να νιώσουν ντροπή.
Αυτά που ρωτάς τα παίρνει ο βοριάς, τα λόγια τα παίρνει ο βοριάς...
"Slow train" (Slow train coming – 1979)Sometimes I feel so low-down and disgustedCan't help but wonder what's happenin' to my companionsAre they lost or are they found?Have they counted the cost it'll take to bring downAll their earthly principles they're gonna have to abandon?There's a slow, slow train comin' up around the bendI had a woman down in AlabamaShe was a backwoods girl, but she sure was realisticShe said, "Boy, without a doubt, have to quit your mess and straighten outYou could die down here, be just another accident statistic"There's a slow, slow train comin' up around the bendAll that foreign oil controlling American soilLook around you, it's just bound to make you embarrassedSheiks walkin' around like kings, wearing fancy jewels and nose ringsDeciding America's future from Amsterdam and to ParisAnd there's a slow, slow train comin' up around the bendMan's ego is inflated, his laws are outdated, they don't apply no moreYou can't rely no more to be standin' around waitin'In the home of the brave, Jefferson turnin' over in his graveFools glorifying themselves, trying to manipulate SatanAnd there's a slow, slow train comin' up around the bendBig-time negotiators, false healers and woman hatersMasters of the bluff and masters of the propositionBut the enemy I see wears a cloak of decencyAll non-believers and men-stealers talkin' in the name of religionAnd there's a slow, slow train comin' up around the bendPeople starving and thirsting, grain elevators are burstingOh, you know it costs more to store the food than it do to give itThey say lose your inhibitions, follow your own ambitionsThey talk about a life of brotherly loveShow me someone who knows how to live itThere's a slow, slow train comin' up around the bendWell, my baby went to Illinois with some bad-talkin' boy she could destroyA real suicide case, but there was nothin' I could do to stop itI don't care about economy, I don't care about astronomyBut it sure do bother me to see my loved ones turning into puppetsThere's a slow, slow train comin' up around the bend
Τρένο στην κορυφογραμμή (Φοίβος Δεληβοριάς: Ο καθρέφτης - 2003)

"Τρένο στην κορυφογραμμή"Έρχονται μέρες που αυτός ο πόνος σφάζεικι αναρωτιέμαι στους συντρόφους τι να συμβαίνειΕίν’ αλλού ή έχουν βρεθεί βρήκαν λες να ναύλα για την διαδρομήμακριά απ’ την γη κι απ’ το χανγκόβερ της την Ειμαρμένη;
Κι είν’ ένα αργό, εν’ αργό είναι τρένο στην κορυφογραμμή
Είχα μια ωραία από την Καλαμάταμε κλειστή προφορά που όμως αλήθεια μου ‘λεγε μονάχαΜου λέει μην αμφιβάλλεις μια στιγμή μέσα σου υπάρχει μια ευθεία γραμμήΠου αν δεν την πάρεις γίνεσαι ακόμα ένα τροχαίο το Πάσχα
Κι είν’ ένα αργό, εν’ αργό είναι τρένο στην κορυφογραμμή
Τούρκοι αγάδες και χαρντροκάδεςκαίνε τα δάση μου και θέλουν να μου γδύσουν τα κορίτσιαΚερνάν τους φίλους μου νόθο κρασί μου λεν ποιοι στίχοι μου είναι σωστοίΚρίνουν το μέλλον με σκόνες για να αντέχουνε στα βίτσια
Κι είν’ ένα αργό, εν’ αργό είναι τρένο στην κορυφογραμμή
Το εγώ φουσκώνει τους νόμους συμπληρώνεικαι συ που πίστεψες στην σάλα κάθεσαι και περιμένειςΣτριφογυρνάει στο μνήμα ο ποιητήςπου δεν τον εμπιστεύτηκε κανείςθυμάται το άρωμα το σώμα ελλήνων της αντρειωμένης
Κι είν’ ένα αργό, εν’ αργό είναι τρένο στην κορυφογραμμή
Άλλοι μιλάν για τέχνη για ρεύματα και τάσειςΠερνάει μια όμορφη κι οι ίδιοι λένε: κοίτα την καριόλαΜιλάν για τους αυτόχειρες πολύΤον Παύλο τον Κομπαίην, μ’ αν κάποιος ζεικαι λέει: αγάπη μου `του λένε μην μου κάνεις πως τα ξέρεις όλα
Κι είν’ ένα αργό, εν’ αργό είναι τρένο στην κορυφογραμμή
Μ’ άφησε το γλυκό μου το μωρό για κείνον με το μαύρο το παλτό
Ζούνε καπνίζοντας και κρύβουν απ’ τα τζάμια τους τα χιόνιαΚαι δεν το λέω φιλοσοφικά και δεν το λέω καν ποιητικάμα με πονάει οι άνθρωποι που αγάπησα να γίνονται πιόνια
Γιατί εν’ αργό, με πλησιάζει τρένο στην κορυφογραμμή
Αχ εν’ αργό, με πλησιάζει τρένο στην κορυφογραμμή
Ο Μπομπ Ντίλαν έχει στο ένεργητικό του περισσότερες από 30 δισκογραφικές δουλειές. Ο τελευταίος του δίσκος είναι ο Fallen Angels (2016). Τα τραγούδια του «Blowin' in the Wind» και «The Times They Are a-Changin” τη δεκαετία του ’60 έγιναν εμβληματικά για τα αμερικανικά πολιτικά δικαιώματα και τα αντιπολεμικά κινήματα.Έχει εκδώσει από το 1994, έξι βιβλία με σχέδια και ζωγραφικά έργα. Το 2008 το Βραβείο Πούλιτζερ του απένειμε εύφημο μνεία για τη σημαντική του επίδραση στη λαϊκή μουσική την αμερικανική κουλτούρα, τα οποία σηματοδοτούν οι λυρικές συνθέσεις του που διαθέτουν εξαιρετική ποιητική δύναμη. Με το ίδιο σκεπτικό η Σουηδική Ακαδημία του απένειμε σήμερα το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας.
Στα ελληνικά κυκλοφορούν τα ακόλουθα βιβλία του Bob Dylan:
Τραγούδια 1962-2001 / Bob Dylan · μετάφραση Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης. - 1η έκδ. - Θεσσαλονίκη : Ιανός, 2006.
Το λεύκωμα του Bob Dylan / Ρόμπερτ Σαντέλι, Bob Dylan · μετάφραση Χίλντα Παπαδημητρίου, Νίκη Προδρομίδου.  - 1η έκδ. - Αθήνα : Μεταίχμιο, 2005.
Bob Dylan, η ζωή μου / Bob Dylan · μετάφραση Χίλντα Παπαδημητρίου,Νίκη Προδρομίδου. - 1η έκδ. - Αθήνα : Μεταίχμιο, 2005.
 Bob Dylan, η ζωή μου, ημερολόγιο 2005 / Bob Dylan · επιμέλεια Χίλντα Παπαδημητρίου · μετάφραση Χίλντα Παπαδημητρίου. - Αθήνα : Μεταίχμιο, 2004.
Τα τραγούδια του Μπομπ Ντύλαν / στίχοι Μπομπ Ντύλαν. - Αθήνα : Εξάντας, 1987.