Kâzım Karabekir

“Şark mıntakasında bir orduluk kıtaat vardır. Mü­tarekede 9. Ordunun ismine 15. Kolordu denilerek ordunun tedricî lâğvına gidiliyordu. Dört fırka ve bir orduluk kıtaatı merbuta var. Erzu­rum müstahkem mevkii, sahra şümendöferleri, aşiret kıtaatı gibi yalı­nız askerî vezaif bile kolordu teşkilâtını istilzam ederken valilere varın­caya kadar hâlâ Millet Meclisinin dahi -hey'eti temsiliyede olduğu gi­bi- benimle idare umurunun zarurî olduğu bu devirde -vaktile verilmiş ve ilân edilmiş karara rağmen- Mustafa Kemâl Paşanın bu makul ve muhik olan tekliflerime cevap vermemesini nasıl tefsir ettiğini hatırat­larında okumak ne meraklı bir şeydir. Bu işde birinci derece alâkadar makam ve mes'ul zatlar olan Müdafaai Milliye Vekili Fevzi Paşa ile Erkânı Harbiyei Umumiye Reisi İsmet Bey de acab bunu nasıl tevil ede­ceklerdir. Bugün askerliğin en basit kavaididir ki kendisinden kıdemsiz bir insanın âmir tâyin olunması kıdemli madûna sen istifa et! demek­tir. Halbuki insafsızlıktan ve şarktan ayrılamamak ehemmiyetinden naşî ben Ankarada vazife almayı aklıma bile getirmemiş ve Sivasta Mustafa Kemâl Paşanın Harbiye Nezareti için vaki teklifine de beni şarktan ayırmamak lüzumunu düşünerek Ali Fuat Paşayı ve sonra da Fevzi Paşa ve İsmet Bey gelince birini Harbiye Nezaretine diğerini de Erkânı Harbiyei Umumiye riyasetine teklif etmiştim. Fakat benim or­du kumandanlığım da yukarda sırası gelince bahsettiğim vechile, esa­sen vekâleten ifa ettiğim bir vazife ve hey'eti temsiliyenin tesbit ve ilân ettiği bir makam idi. Bunun neden yapılmadığı artık en ufak rütbedeki bir şifre zabitinin de anladığı bir vaziyetti; fakat Mustafa Kemâl Paşa doğru mu yapıyordu, vaziyet benim haysiyet ve şerefi mevkiiyem ile oynamaktı. Ben istiklâlimizi kurtarmak için her fedakârlığa razıyım. Nitekim icap ettiği zaman İstanbul hükûmetinin ordu müfettişliği pa­yesini de kabul etmedim. Fakat artık millî hükûmet, millî adalet tevzi olunurken bu dirsek çevirmek ne derece doğrudur.”
― Kâzım Karabekir, İstiklal Harbimiz