چند روز پیش کتاب جک * از میلان کوندرا * را تمام کردم . درمورد میلان کوندرا قبلا نوشته بودم. یک نویسنده ناراضی از چک که اکنون درفرانسه زندگی میکند و کتاب هایش به اکثر زبانهای زنده دنیا ترجمه شده اند. و به زبان انگلیسی جزء پرفروش ترین کتاب ها بوده اند. کتاب جک یک نوول بلند است . داستان یک جوان بیست ساله دانشجو است که عضو حزب کمونیست هم هست . با نمرات با لا و پیشینه ای عالی از لحاظ درسی و رفتاری و جزء اعضا ء اصلی شاخه دانشجویی حزب . درتابستان حزب تصمیم میگیرد که گروه هایی را برای آموزش های تئوریک به اردوهای تابستانه بفرستد . پاتریک ( جوان دانشجو) داوطلب نمیشود زیرا فکرمیکند که دوست دخترش در شهر میماند و میتوانند درتمام تابستان با هم باشند. دوست دختر او ( جولی ) هم عضو حزب است البته با رده ای پائین تراز پسر . ولی او با علاقمندی به اردو میرود . پسر بشدت از برخورد دختر ناراخت میشود . دختر از اردو برایش نامه می فرستد و می نویسد که بسیار آموخته است و بشدت درمورد آینده حزب و آینده پرولتاریا امیدوار است . پسر که صرفا به خاطر نبودن دختردرکنارش و تنها بودنش ناراحت و عصبی است میخواهد دختر را برنجاند و به شکل بچگانه ای روی یک کارت پستال می نویسد . خوشبینی افیون توده ها ست . ( گویا این جمله ای از تروتسکی بوده است ) . برای پسر این فقط یک جک است و یک دهن کجی بدوست دخترش اما عواقب همین جک برای او بسیار وخیم تمام میشود. چند روزی پس از ارسال کارت پستال کمیته مرکزی حزب دانشگاه اورا میخواهد . و اعضای کمیته مرکزی اورا مورد بازجویی قرار میدهند. مشخص میشود که کارت پستال را دیده اند. و اورا با سئوال و جواب های متعدد و ریشه یابی جکی که نوشته است به عنوان دشمن طبقاتی پرولتاریا معرفی میکنند. نزدیکترین دوستانش که سالها با او بوده اند برا ی کوبیدن بیشتر او دست بلند میکنند و هرکدام برای اخراج او از حزب و حتی دانشگاه پیشنهاد میدهند. درتمام مدت او تلاش میکند که بگوید منظوری نداشته است و نوشته روی کارت پستال فقط یک جک بوده است . ولی او نمیتواند نظر افراد ی را که اورا با قاطعیت پرولتری و کمونیستی محکوم کرده اند عوض کند. هیچکس از او حمایت نمی کند. و همه اورا به عنوان یک تروتسکیست و یک دشمن طبقاتی مورد سرزنش قرارمیدهند و رای به اخراج او از حزب و سپس دانشگاه میدهند. تصمیم آنها و بخصوص چهره عوض کردن یکی یکی از دوستانش درجمع و دست بلند کردن حتی کسانی که اورا از نزدیک سالهاست که میشناسند بشدت برای او عجیب و باورنکردنی است . ولی اتوریته اعضای کمیته مرکزی و جو دیکتاتوری حزب غالب میشود . او بدون وکیل و بدون حمایت کننده ای ازدانشگاه اخراج میشود و به سربازی فرستاده میشود. در گروهی که همه آنها به عنوان خائنین و دشمنان طبقاتی پرولتاریا خواننده میشوند .گروه آنها به کارهای خیلی سخت درمعدن فرستاده میشوند. به این ترتیب زندگی یک جوان بیست ساله دانشجو با چند کلمه روی یک کارت پستال عوض میشود و از اوج به زیر کشیده میشود. از آفیس مرتب ومنظمش در یکی از دفاتر حزب دردانشگاه رانده میشود . حتی موقعی که میخواهد وسایلش را از کشوی میزش در دانشگاه بردارد می بیند که کشو را قفل کرده اند ووقتی دربان کلید اضافی را به او میدهد همردیفانش سرمی رسند و کلید را با خشونت از او میگیرند و اورا بیرون میکنند. کتاب جک جزء دقیق ترین و روانکاوانه ترین کتاب های میلان کوندرا است و من حتی آنرا برکتاب سبکی غیرقابل تحمل بودن او ترجیح میدهم. دراین کتاب فازهای مختلف زندگی یک جوان دریک حکومت دیکتاتوری ایدئولوژیک و عوارض اجتماعی چنین دیکتاتوری و حکومت توتالیتری بریک جامعه به زیبایی تمام بصورت یک رمان پرکشش و جذاب مورد موشکافی دقیق روانکاوانه و جامعه شناسانه قرار گرفته است . زمانی که او درسربازخانه و درتنهایی و دوری از جامعه بیرون با کارشاق درون معدن و با فرماندهی نیروهای جوان و ایدئولوژیک حزبی سخت ترین شرایط را تحمل میکند. عشقی که درآن شرایط تنهایی و سختی به یک دختر محروم پیدا میکند که تنها عامل ماندن اووتحمل آن شرایط است و موشکافی بسیار ریز و دقیق این رابطه و آنچه که بعدا درروال داستان تا انتها اتفاق می افتد کتاب را به مثابه کالبد شکافی یک جامعه ایدئولوژیک از منظر یک قربانی مورد دقت و ریز بینی قرار میدهد. گویی که تکه ای از جامعه ایدئولوژی زده حزبی در کشور چکسلواکی را درزیر میکروسکپ به مثابه یک تکه بافت بیمار از یک بدن دریک آزمایشگاه پاتولوژی مورد برسی و موشکافی قرار داده شود. مطالعه این کتاب را به همه دوستان توصیه میکنم ( احتمالا ترجمه آن به زبان های گوناگون وجود دارد – البته من نمیدانم که به فارسی هم ترجمه شده است یا نه ) درادامه بخش های قابل توجه ومهم کتاب را ترجمه و بیشتر مورد بحث قرار میدهم. ره آورد این کتاب برای من تجربه ای بسیار ملموس و واقعی از حکومت های تک جزبی و ایدئولوژیک درکشورهای بلوک شرق بود که بخصوص با تجزیه و تحلیل های اجتماعی و فلسفی و روان شناسانه مولف که درابعاد مختلف انجام گرفته است د و حتی اندیشه های جوا ن قربانی را هم به دقت یک روانکاو مورد بررسی و مداقه و نقد قرارداده است کتاب را به یک تجربه بی نظیر و یک نقد تاریخی جذاب بدل میکند
چند روز پیش کتاب جک * از میلان کوندرا * را تمام کردم . درمورد میلان کوندرا قبلا نوشته بودم. یک نویسنده ناراضی از چک که اکنون درفرانسه زندگی میکند و کتاب هایش به اکثر زبانهای زنده دنیا ترجمه شده اند. و به زبان انگلیسی جزء پرفروش ترین کتاب ها بوده اند.
کتاب جک یک نوول بلند است . داستان یک جوان بیست ساله دانشجو است که عضو حزب کمونیست هم هست . با نمرات با لا و پیشینه ای عالی از لحاظ درسی و رفتاری و جزء اعضا ء اصلی شاخه دانشجویی حزب . درتابستان حزب تصمیم میگیرد که گروه هایی را برای آموزش های تئوریک به اردوهای تابستانه بفرستد . پاتریک ( جوان دانشجو) داوطلب نمیشود زیرا فکرمیکند که دوست دخترش در شهر میماند و میتوانند درتمام تابستان با هم باشند. دوست دختر او ( جولی ) هم عضو حزب است البته با رده ای پائین تراز پسر . ولی او با علاقمندی به اردو میرود . پسر بشدت از برخورد دختر ناراخت میشود . دختر از اردو برایش نامه می فرستد و می نویسد که بسیار آموخته است و بشدت درمورد آینده حزب و آینده پرولتاریا امیدوار است . پسر که صرفا به خاطر نبودن دختردرکنارش و تنها بودنش ناراحت و عصبی است میخواهد دختر را برنجاند و به شکل بچگانه ای روی یک کارت پستال می نویسد . خوشبینی افیون توده ها ست .
( گویا این جمله ای از تروتسکی بوده است ) . برای پسر این فقط یک جک است و یک دهن کجی بدوست دخترش اما عواقب همین جک برای او بسیار وخیم تمام میشود. چند روزی پس از ارسال کارت پستال کمیته مرکزی حزب دانشگاه اورا میخواهد . و اعضای کمیته مرکزی اورا مورد بازجویی قرار میدهند. مشخص میشود که کارت پستال را دیده اند. و اورا با سئوال و جواب های متعدد و ریشه یابی جکی که نوشته است به عنوان دشمن طبقاتی پرولتاریا معرفی میکنند. نزدیکترین دوستانش که سالها با او بوده اند برا ی کوبیدن بیشتر او دست بلند میکنند و هرکدام برای اخراج او از حزب و حتی دانشگاه پیشنهاد میدهند. درتمام مدت او تلاش میکند که بگوید منظوری نداشته است و نوشته روی کارت پستال فقط یک جک بوده است . ولی او نمیتواند نظر افراد ی را که اورا با قاطعیت پرولتری و کمونیستی محکوم کرده اند عوض کند. هیچکس از او حمایت نمی کند. و همه اورا به عنوان یک تروتسکیست و یک دشمن طبقاتی مورد سرزنش قرارمیدهند و رای به اخراج او از حزب و سپس دانشگاه میدهند.
تصمیم آنها و بخصوص چهره عوض کردن یکی یکی از دوستانش درجمع و دست بلند کردن حتی کسانی که اورا از نزدیک سالهاست که میشناسند بشدت برای او عجیب و باورنکردنی است . ولی اتوریته اعضای کمیته مرکزی و جو دیکتاتوری حزب غالب میشود . او بدون وکیل و بدون حمایت کننده ای ازدانشگاه اخراج میشود و به سربازی فرستاده میشود. در گروهی که همه آنها به عنوان خائنین و دشمنان طبقاتی پرولتاریا خواننده میشوند .گروه آنها به کارهای خیلی سخت درمعدن فرستاده میشوند. به این ترتیب زندگی یک جوان بیست ساله دانشجو با چند کلمه روی یک کارت پستال عوض میشود و از اوج به زیر کشیده میشود. از آفیس مرتب ومنظمش در یکی از دفاتر حزب دردانشگاه رانده میشود . حتی موقعی که میخواهد وسایلش را از کشوی میزش در دانشگاه بردارد می بیند که کشو را قفل کرده اند ووقتی دربان کلید اضافی را به او میدهد همردیفانش سرمی رسند و کلید را با خشونت از او میگیرند و اورا بیرون میکنند.
کتاب جک جزء دقیق ترین و روانکاوانه ترین کتاب های میلان کوندرا است و من حتی آنرا برکتاب سبکی غیرقابل تحمل بودن او ترجیح میدهم. دراین کتاب فازهای مختلف زندگی یک جوان دریک حکومت دیکتاتوری ایدئولوژیک و عوارض اجتماعی چنین دیکتاتوری و حکومت توتالیتری بریک جامعه به زیبایی تمام بصورت یک رمان پرکشش و جذاب مورد موشکافی دقیق روانکاوانه و جامعه شناسانه قرار گرفته است . زمانی که او درسربازخانه و درتنهایی و دوری از جامعه بیرون با کارشاق درون معدن و با فرماندهی نیروهای جوان و ایدئولوژیک حزبی سخت ترین شرایط را تحمل میکند. عشقی که درآن شرایط تنهایی و سختی به یک دختر محروم پیدا میکند که تنها عامل ماندن اووتحمل آن شرایط است و موشکافی بسیار ریز و دقیق این رابطه و آنچه که بعدا درروال داستان تا انتها اتفاق می افتد کتاب را به مثابه کالبد شکافی یک جامعه ایدئولوژیک از منظر یک قربانی مورد دقت و ریز بینی قرار میدهد. گویی که تکه ای از جامعه ایدئولوژی زده حزبی در کشور چکسلواکی را درزیر میکروسکپ به مثابه یک تکه بافت بیمار از یک بدن دریک آزمایشگاه پاتولوژی مورد برسی و موشکافی قرار داده شود. مطالعه این کتاب را به همه دوستان توصیه میکنم ( احتمالا ترجمه آن به زبان های گوناگون وجود دارد – البته من نمیدانم که به فارسی هم ترجمه شده است یا نه )
درادامه بخش های قابل توجه ومهم کتاب را ترجمه و بیشتر مورد بحث قرار میدهم. ره آورد این کتاب برای من تجربه ای بسیار ملموس و واقعی از حکومت های تک جزبی و ایدئولوژیک درکشورهای بلوک شرق بود که بخصوص با تجزیه و تحلیل های اجتماعی و فلسفی و روان شناسانه مولف که درابعاد مختلف انجام گرفته است د و حتی اندیشه های جوا ن قربانی را هم به دقت یک روانکاو مورد بررسی و مداقه و نقد قرارداده است کتاب را به یک تجربه بی نظیر و یک نقد تاریخی جذاب بدل میکند