What do you think?
Rate this book
Văn chương lâm nguy
Nếu bạn chờ đợi ở cuốn sách này một hệ thống lý thuyết như Thi pháp văn xuôi, Dẫn luận văn chương kỳ ảo thì bạn sẽ thất vọng. Đây là cuốn sách hoài nghi về thuyết cấu trúc, mà tác giả của nó lại là một trong những đại biểu xuất sắc, đã từng tham gia sôi nổi phong trào ấy trong những thập niên sáu mươi, bảy mươi của thế kỷ trước ở Pháp: lý luận gia Tzvetan Todorov.
Văn chương lâm nguy không phải là một công trình lý luận chuyên biệt, hay một tác phẩm giải trình một trào lưu văn học mới nào, nhưng nó thu hút sự chú ý của chúng ta ở tinh thần phê phán quyết liệt của tác giả trước tình hình tiếp cận văn chương hiện nay, không chỉ ở Pháp. Hơn thế nữa, nó còn dành cho độc giả một yếu tố bất ngờ: tính chất tự phản biện và đối thoại của Tzvetan Todorov về hệ thống lý thuyết mà chính ông là người đã thiết lập:
“Tại sao việc giảng dạy văn chương lại hóa ra như thế nhỉ? Sự thay đổi này đã xảy ra hồi các thập niên 60, 70 của thế kỷ vừa qua và nó được hướng dẫn theo ngọn cờ của phương pháp cấu trúc. Tôi đã tham gia vào phong trào này và giờ đây, tôi phải gánh lấy trách nhiệm của tình trạng bộ môn văn học này ư?” (Xem chương: “Phía bên kia nhà trường”).
Theo tác giả, văn học đang bị thâu tóm vào vòng phi lý, bởi sự thống ngự của thuyết cấu trúc, hư vô, duy ngã một cách phổ quát trên các lĩnh vực giảng dạy, nghiên cứu, và tràn lan sang cả giới phê bình – báo chí. Việc tuyệt đối hóa hình thức, đóng khung trong cấu trúc văn bản, hay phủ nhận thế giới ngoại tại, chỉ biết đắm mình trong cái tôi duy ngã với “mọi cảm nhỏ nhặt, kinh nghiệm nhục dục vô nghĩa, ký ức phù phiếm”, đã khiến văn chương trở nên nghèo nàn đến mức phi lý. Thay vì tìm kiếm ý nghĩa đích thực của tác phẩm, chúng ta đã áp dụng một cách thô thiển các phương pháp cấu trúc, ký hiệu, kỹ thuật phê bình và xem đó như một mục đích tối hậu trong việc tiếp cận văn chương.
Văn chương lâm nguy, vì thế, đã đặt chúng ta vào một tình huống không thể thoái thác, phải đối diện với một thực trạng là văn học đang có nguy cơ bị hủy diệt. Chúng ta đang vô tính chặt mất đôi cánh kỳ diệu của văn chương ở thuở ban sơ. Rằng, văn chương không nằm trong những lý luận kinh viện, cũng không phải trong những ốc đảo bí hiểm. Phải trả lại cho văn chương cái bản chất “hồn nhiên” của nó.
Cùng với các tác phẩm như Hoài niệm về cái ác và sự cám dỗ của cái thiện, Cú sốc của nền văn minh châu Âu, cuốn Văn chương lâm nguy đã chứng thực tầm tư tưởng của triết gia, lý luận gia nổi tiếng Tzvetan Todorov.
Năm 2008 ông nhận Giải thưởng của Hoàng gia Asturies cùng với lời vinh danh:
“Todorov đại diện cho một phương pháp cấu trúc – vô cùng nghiêm khắc với chính mình, từng ứng dụng trong địa hạt văn chương và phê bình, dần dần đã chuyển qua lĩnh vực phân tích môi trường văn hóa và lịch sử tư tưởng. Trí tuệ, học thức và sự uyên bác của ông, vượt qua khỏi công cuộc tìm kiếm một chủ điểm, và tất nhiên, khiến ông phải đề cập đến các đề tài nóng bỏng của thời đại chúng ta như: đường hướng phát triển dân chủ, giao thoa của các nền văn hóa, trạng thái mất gốc, tính chất chấp nhận kẻ khác, và tác động bạo lực lên ký ức con người” (Xem: Giải thưởng Hoàng gia Asturies, ngày 23 tháng 6 năm 2008).
Trong tình trạng tiếp cận văn chương phức tạp hiện nay ở Việt Nam, thiết nghĩ, Văn chương lâm nguy là một cuốn sách đang được chúng ta tham khảo và suy ngẫm.
Bản dịch này, chúng tôi đã cố gắng tôn trọng văn phong của tác giả. Một số câu cú có thể sẽ không mang lại sự hài lòng cho độc giả, với lối diễn đạt “dài dòng”, song đó chính là “nguyên tác” của Tzvetan Todorov. Bản dịch cũng đã được nhà biên khảo kiêm dịch giả Trần Thiện Đạo hiệu đính công phu. Chúng tôi xin bày tỏ lòng cám ơn chân thành.
Nhà xuất bản Flammarion, Pháp đã tạo những điều kiện hết sức thuận lợi cho việc xuất bản cuốn sách ở Việt Nam. Nhân dịp cuốn sách ra mắt bạn đọc, chúng tôi xin bày tỏ lời cám ơn về cử chỉ hào hiệp đó.
Văn chương lâm nguy không phải là một công trình lý luận chuyên biệt, hay một tác phẩm giải trình một trào lưu văn học mới nào, nhưng nó thu hút sự chú ý của chúng ta ở tinh thần phê phán quyết liệt của tác giả trước tình hình tiếp cận văn chương hiện nay, không chỉ ở Pháp. Hơn thế nữa, nó còn dành cho độc giả một yếu tố bất ngờ: tính chất tự phản biện và đối thoại của Tzvetan Todorov về hệ thống lý thuyết mà chính ông là người đã thiết lập:
“Tại sao việc giảng dạy văn chương lại hóa ra như thế nhỉ? Sự thay đổi này đã xảy ra hồi các thập niên 60, 70 của thế kỷ vừa qua và nó được hướng dẫn theo ngọn cờ của phương pháp cấu trúc. Tôi đã tham gia vào phong trào này và giờ đây, tôi phải gánh lấy trách nhiệm của tình trạng bộ môn văn học này ư?” (Xem chương: “Phía bên kia nhà trường”).
Theo tác giả, văn học đang bị thâu tóm vào vòng phi lý, bởi sự thống ngự của thuyết cấu trúc, hư vô, duy ngã một cách phổ quát trên các lĩnh vực giảng dạy, nghiên cứu, và tràn lan sang cả giới phê bình – báo chí. Việc tuyệt đối hóa hình thức, đóng khung trong cấu trúc văn bản, hay phủ nhận thế giới ngoại tại, chỉ biết đắm mình trong cái tôi duy ngã với “mọi cảm nhỏ nhặt, kinh nghiệm nhục dục vô nghĩa, ký ức phù phiếm”, đã khiến văn chương trở nên nghèo nàn đến mức phi lý. Thay vì tìm kiếm ý nghĩa đích thực của tác phẩm, chúng ta đã áp dụng một cách thô thiển các phương pháp cấu trúc, ký hiệu, kỹ thuật phê bình và xem đó như một mục đích tối hậu trong việc tiếp cận văn chương.
Văn chương lâm nguy, vì thế, đã đặt chúng ta vào một tình huống không thể thoái thác, phải đối diện với một thực trạng là văn học đang có nguy cơ bị hủy diệt. Chúng ta đang vô tính chặt mất đôi cánh kỳ diệu của văn chương ở thuở ban sơ. Rằng, văn chương không nằm trong những lý luận kinh viện, cũng không phải trong những ốc đảo bí hiểm. Phải trả lại cho văn chương cái bản chất “hồn nhiên” của nó.
Cùng với các tác phẩm như Hoài niệm về cái ác và sự cám dỗ của cái thiện, Cú sốc của nền văn minh châu Âu, cuốn Văn chương lâm nguy đã chứng thực tầm tư tưởng của triết gia, lý luận gia nổi tiếng Tzvetan Todorov.
Năm 2008 ông nhận Giải thưởng của Hoàng gia Asturies cùng với lời vinh danh:
“Todorov đại diện cho một phương pháp cấu trúc – vô cùng nghiêm khắc với chính mình, từng ứng dụng trong địa hạt văn chương và phê bình, dần dần đã chuyển qua lĩnh vực phân tích môi trường văn hóa và lịch sử tư tưởng. Trí tuệ, học thức và sự uyên bác của ông, vượt qua khỏi công cuộc tìm kiếm một chủ điểm, và tất nhiên, khiến ông phải đề cập đến các đề tài nóng bỏng của thời đại chúng ta như: đường hướng phát triển dân chủ, giao thoa của các nền văn hóa, trạng thái mất gốc, tính chất chấp nhận kẻ khác, và tác động bạo lực lên ký ức con người” (Xem: Giải thưởng Hoàng gia Asturies, ngày 23 tháng 6 năm 2008).
Trong tình trạng tiếp cận văn chương phức tạp hiện nay ở Việt Nam, thiết nghĩ, Văn chương lâm nguy là một cuốn sách đang được chúng ta tham khảo và suy ngẫm.
Bản dịch này, chúng tôi đã cố gắng tôn trọng văn phong của tác giả. Một số câu cú có thể sẽ không mang lại sự hài lòng cho độc giả, với lối diễn đạt “dài dòng”, song đó chính là “nguyên tác” của Tzvetan Todorov. Bản dịch cũng đã được nhà biên khảo kiêm dịch giả Trần Thiện Đạo hiệu đính công phu. Chúng tôi xin bày tỏ lòng cám ơn chân thành.
Nhà xuất bản Flammarion, Pháp đã tạo những điều kiện hết sức thuận lợi cho việc xuất bản cuốn sách ở Việt Nam. Nhân dịp cuốn sách ra mắt bạn đọc, chúng tôi xin bày tỏ lời cám ơn về cử chỉ hào hiệp đó.
95 pages, Hardcover
First published January 1, 2007
23 people are currently reading
941 people want to read
About the author
Tzvetan Todorov
207 books362 followersIn Bulgarian Цветан Тодоров. Todorov was a Franco-Bulgarian historian, philosopher and literary theoretician. Among his most influential works is his theory on the fantastic, the uncanny and marvellous.
Ratings & Reviews
Friends & Following
Create a free account to discover what your friends think of this book!
Community Reviews
Displaying 1 - 30 of 124 reviews
July 12, 2023
-هناك الكثير من الكتب الصغيرة التي تحوي بين صفحاتها الكثير من الفائدة بدقة وإبجاز، وهذا الكاتب واحد منها.
- يقوم تيودور بنقد طرق التدريس التي تقوم على بنيوية النص والنظريات الأدبية وتهمل المعنى والجوهر وبذلك تكون هذه الطرق تعي الشكل ولا تفقه المضمون.
- يعرج تودوروف على فائدة معرفة الأدب بالنسبة الى الإنسان ويستشهد ببعض الكتاب والمراسلات حيث الأدب ساعدهم على الحياة واكتشاف انسانيتهم كما يفرق بين العديد من النظرات حول الأدب وغايته.
- من الكتب التي تُقرأ مراراً وتكراراً.
- يقوم تيودور بنقد طرق التدريس التي تقوم على بنيوية النص والنظريات الأدبية وتهمل المعنى والجوهر وبذلك تكون هذه الطرق تعي الشكل ولا تفقه المضمون.
نحن مجبولون من كل ما تمنحنا الكائنات البشرية الأخرى: والدانا اولاً، ثم اولئك الذين من حولنا، الأدب يفتح الى اللانهاية امكانية هذا التفاعل مع الآخرين وهو إذن يثرينا لا نهائياً
- يعرج تودوروف على فائدة معرفة الأدب بالنسبة الى الإنسان ويستشهد ببعض الكتاب والمراسلات حيث الأدب ساعدهم على الحياة واكتشاف انسانيتهم كما يفرق بين العديد من النظرات حول الأدب وغايته.
ان معرفة الأدب ليست غاية لذاتها، وإنما هي احدى السبل الأكيدة التي تقود الى اكتمال كل انسان
مخلوقات الشاعر هي اكثر حقيقة من مخلوقات اللحم والدم لأنها غير قابلة للنفاذ
القارئ العادي الذي يستمر في البحث ضمن الأعمال التي يقرأها على ما يمنح معنى لحياته، هو على صواب ضد الأساتذة والنقاد والكتّاب الذين يقولون له ان الأدب لا يتحدث الا عن نفسه او لا يعلّم الا اليأس
ما تمنحنا الروايات إياه ليس المعرفة الجديدة، بل قدرة جديدة على التواصل مع كائنات مختلفة عنا، وبهذا المعنى فهي نوع من الأخلاق لا العلم
- من الكتب التي تُقرأ مراراً وتكراراً.
Read
September 20, 2020عندما نسارع بالتحدث عن كتاب ما قرأناه ليس إلا لكي نكتشف ذاك الشيء الذي تورطنا فيه ، وعلى ما يبدو إنني كلما قرأت عن الأدب ، تورطت في عالمه أكثر وأكثر ..💚
الأدب في خطر ...طالما ما يُدرس لطلبة المدارس والجامعات التصور الشكلاني والبنيوي للنص الأدبي دون الاهتمام بدراسة المعنى والغاية من الأدب..
كذلك هنالك تهديدات يُشكلها التيار العدمي الذي يرى البشر أشرار وأغبياء في عالم عنيف وقبيح ، وتلك التي تخص تيار الأنانية حيث الكاتب ينكفىء على ذاته مستحضراً أدنى انفعالاته واتفه تجاربه...
الأدب في خطر طالما أنه في قبضة الايدولوجية الراهنة من التسليم لأحكام مسبقة وافكار شائعة...
اذن متى يمكن ان يصبح الأدب في مأمن ؟
عندما نولي اهتمامنا بالغاية من دراسة الأدب ، ندرك كم يُثري ارواحنا بأحاسيس لامتناهية ومداركنا بمفاهيم جديدة ، نتواصل مع شخصيات مختلفة ونتعلم من تجاربهم الحياتية، لا تستهين بهم يُمكن ان يصبحوا رفاقاً موثوقين ...
لا تقرأ الأدب من أجل المتعة ، تلهية ، تزجية للوقت ، أو لتنسى واقع مؤلم يحاصرك بل علينا أن نقرأ الأدب لكي يُمكننا من التعرف على ذواتنا وعالمنا بشكلٍ أفضل ...
الأدب في خطر ...طالما ما يُدرس لطلبة المدارس والجامعات التصور الشكلاني والبنيوي للنص الأدبي دون الاهتمام بدراسة المعنى والغاية من الأدب..
كذلك هنالك تهديدات يُشكلها التيار العدمي الذي يرى البشر أشرار وأغبياء في عالم عنيف وقبيح ، وتلك التي تخص تيار الأنانية حيث الكاتب ينكفىء على ذاته مستحضراً أدنى انفعالاته واتفه تجاربه...
الأدب في خطر طالما أنه في قبضة الايدولوجية الراهنة من التسليم لأحكام مسبقة وافكار شائعة...
اذن متى يمكن ان يصبح الأدب في مأمن ؟
عندما نولي اهتمامنا بالغاية من دراسة الأدب ، ندرك كم يُثري ارواحنا بأحاسيس لامتناهية ومداركنا بمفاهيم جديدة ، نتواصل مع شخصيات مختلفة ونتعلم من تجاربهم الحياتية، لا تستهين بهم يُمكن ان يصبحوا رفاقاً موثوقين ...
لا تقرأ الأدب من أجل المتعة ، تلهية ، تزجية للوقت ، أو لتنسى واقع مؤلم يحاصرك بل علينا أن نقرأ الأدب لكي يُمكننا من التعرف على ذواتنا وعالمنا بشكلٍ أفضل ...
June 19, 2020
کتاب با زندگینامهی خودنوشتگونهای آغاز میشه از سالهای فرار تودوروف از پردهی آهنین بلغارستان ایدئولوژیزده و سفر موقتی به فرانسه که کم کم شکل مهاجرت به خودش میگیره. از سالهایی که حتی توی فرانسه کسی دغدغهی سبکشناسی و زبانشناسی نداره و ژرار ژنت و رولان بارت هنوز تاثیراتشون همهگیر نشده
...
تودوروف توی فصل بعد گریزی میزنه به نظام آموزش ادبیات و بعد شیوهی تدریس ابزارگرایانهی ادبیات در مدارس رو به صلابه میکشه و میگه تحلیلهای ساختارگرایانه به جای اینکه ابزاری باشن برای شناخت معنای اثر تبدیل شدن به هدفی که کل نیروی ذهنی دانشآموزها رو تحلیل میبره. در نهایت تودوروف میزنه زیر میز و میگه این چه وضعشه؟ و به همون شکل روی جلد مخاطبانش رو نگاه میکنه
...
در ادامه تودوروف نگاه مختصری میندازه به تولد زیباشناسی مدرن و زیباشناسی عصر روشنگری. تلاشی از جنس چی بود و چی شدها تا برسه به اینکه ادبیات کارکردش [به فرض داشتن] چیه؟
...
بر خلاف اونچه که در پشت جلد نوشته این کتاب عصیان تودوروف علیه آرای پیشینش نیست. تودوروف بهتر از هر کسی میدونه که تخصصش چه جایگاه و کارکردی داره و از رویکردهای اخیر نظامهای آموزشی احساس خطر کرده که نمیتونن لذت ادبیات رو به نسل آینده انتقال بدن. تودوروف در پی برگردوندن رویکردهای ساختارگرایانه ادبی به جایگاه واقعیشون هست؛ کاری که شاید بهترین راه دفاع از تخصص و آرای پیشین باشه
...
...
تودوروف توی فصل بعد گریزی میزنه به نظام آموزش ادبیات و بعد شیوهی تدریس ابزارگرایانهی ادبیات در مدارس رو به صلابه میکشه و میگه تحلیلهای ساختارگرایانه به جای اینکه ابزاری باشن برای شناخت معنای اثر تبدیل شدن به هدفی که کل نیروی ذهنی دانشآموزها رو تحلیل میبره. در نهایت تودوروف میزنه زیر میز و میگه این چه وضعشه؟ و به همون شکل روی جلد مخاطبانش رو نگاه میکنه
...
در ادامه تودوروف نگاه مختصری میندازه به تولد زیباشناسی مدرن و زیباشناسی عصر روشنگری. تلاشی از جنس چی بود و چی شدها تا برسه به اینکه ادبیات کارکردش [به فرض داشتن] چیه؟
...
بر خلاف اونچه که در پشت جلد نوشته این کتاب عصیان تودوروف علیه آرای پیشینش نیست. تودوروف بهتر از هر کسی میدونه که تخصصش چه جایگاه و کارکردی داره و از رویکردهای اخیر نظامهای آموزشی احساس خطر کرده که نمیتونن لذت ادبیات رو به نسل آینده انتقال بدن. تودوروف در پی برگردوندن رویکردهای ساختارگرایانه ادبی به جایگاه واقعیشون هست؛ کاری که شاید بهترین راه دفاع از تخصص و آرای پیشین باشه
...
June 11, 2016
اگر در مخاطره بودن ادبیات، برایتان ایجاد نگرانی میکند؛ یعنی، اگر دغدغۀ ادبیات دارید و بهعبارت دیگر، اگر عاشق ادبیات هستید، حتماً این کتاب را بخوانید.
این کتاب سراسر نگرانیهای یک آدم است برای ادبیات، آدمی که بهقول ما دود چراغ ادبیات را خورده است و نه اینکه برایش وقت گذاشته باشد، برایش زندگی گذاشته است؛ تزوتان تودوروف.
تودوروف را شاید هنوز به عنوان یک فرمالیست روسی بشناسند، اما در این کتاب میبینیم که انگار نظرش عوض شده است و بهقول پشت جلد کتاب «این کتاب نوعی عصیان تودوروف علیه آرای پیشینش است.» که همین جمله برای مشتاق شدن به خواندن این کتاب، میتواند کافی باشد.
در دو گفتار اولیۀ کتاب، تودوروف دربارۀ نگرانیاش از آنچه که ادبیات نامیده میشود در مدارس و حتی دانشگاهها میگوید. اینکه سالبهسال تعداد کسانی که رشتۀ ادبیات را بهعنوان رشتۀ دانشگاهی خود انتخاب میکنند، کمتر میشود و این یعنی آنچه که از ادبیات در دبیرستان میخوانند و میشناسند، آنچه که باید، نیست.
اصل حرف تودوروف در این خصوص خلاصه میشود در اینکه چرا تمام تلاش دبیرستان و اساتید در آموزش ادبیات منحصر شده است به آموزش «روشها»ی فهم ادبیات، و هرگز به خودِ «ادبیات» و «معنا»ی آن نمیرسد؟ چرا فقط بیان و بدیع و اصول بلاغی، سبکشناسی و نظریات ادبی، و هرگز نوبت آنچه که این روشها باید به آن منتهی شوند، نمیرسد!؟ و جواب این چرا را اینطور میدهد که تصور غالب ادبیات در حال حاضر، تصوریست نادرست و بر این مبنا که ادبیات پیوندی با جهان ندارد.
و در گفتارهای بعد این تصور را نقد میکند و درواقع «دل میسوزاند» برای این تصور که ادبیات به چند نظریه و فرم و قالب و روش خلاصه شده و به هیچ کار دیگری نمیآید.
حضور بیچون و چرای برداشتی که هنر را از جهان جدا میپندارد در نهادها و رسانههای جمعی، و آموزش این نگرش به روش فرانسوی، تصویر بسیار نازلی از هنر و ادبیات ارائه میدهد
ص 63
او معتقد است:
جهان، فینفسه بهطرز وحشتناکی عاری از فرم است و نقش هنر از همینجا آغاز میشود. کار ادبیات، آفرینش به کمک مواد خام دنیای واقعی است؛ آفرینش دنیایی جدید که سحرآمیزتر و پایدارتر و حقیقیتر از دنیایی است که چشمان عوام میبیند. پس خلق جهانی حقیقیتر مستلزم آن است که هنر رابطهاش را با ادبیات قطع نکند.
ص 58
ایدۀ او دربارۀ ادبیات قدری که به نظر میآید مجازی و غیرواقعی نیست. او در گفتار «ادبیات به چه کار میآید» انتظار حقیقیاش از ادبیات را بیان میکند و میگوید که
کارکرد ادبیات، همچون فلسفه و علوم انسانی، تفکر است و شناخت دنیای ذهنی و اجتماعیای که در آن ساکنیم. واقعیتی که ادبیات در پی فهم آن است، به بیان ساده عبارتست از فهم تجربۀ بشری، هرچند چیزی پیچیدهتر از آن وجود ندارد
ص 68
بهطورقطع، انشاءالله، یکبار دیگر این کتاب را خواهم خواند. مرتبۀ اول مثل بهتی بود در مواجهه با یک نظریهپرداز و متنقدِ دل از دست داده در ادبیات! که روان حرف میزند و قلنبهسلنبه نه! از سنگ نیست و قلبش میتپد پای داستانها و شعرهایی که خوانده است. حتی نتوانستم خطی بکشم زیر سطرهایی که بارها تکرار کردم خواندنشان را. بار دیگری که خواندمش، به این ریویو شاید چیزی افزودم.
در آخر بند دیگری از کتاب را میآورم، که معلمان ادبیات، خوب میفهمندش:
شرط میبندم که روسو، استاندل و پروست همواره در ذهن خوانندگان باقی خواهند ماند. اما نام نظریهپردازان کنونی و آرا و مفاهیمشان فراموش خواهد شد. آموزش نظریههای ادبی و بیتوجهی به خود این آثار شاهدی است بر تبختر نظریهپردازان. ما متخصصان، منتقدان ادبی و استادان، اغلب چیزی نیستیم جز کوتولههایی سوار بر شانۀ غولها. شک ندارم خواستۀ قلبی و پنهان بسیاری از مدرسان ادبیات، تمرکز دوبارۀ تدریس ادبیات بر متون است. آنها معلم شدهاند، چون دل در گروی ادبیات داشتهاند. چون معنا و زیبایی آثار ادبی منقلبشان میکند. و کدام آدم عاقلی این شوق را درونش سرکوب میکند؟ نه، تقصیر این اسلوب خشک آموزش ادبیات، بر دوش معلمان نیست.
ص 24
این کتاب سراسر نگرانیهای یک آدم است برای ادبیات، آدمی که بهقول ما دود چراغ ادبیات را خورده است و نه اینکه برایش وقت گذاشته باشد، برایش زندگی گذاشته است؛ تزوتان تودوروف.
تودوروف را شاید هنوز به عنوان یک فرمالیست روسی بشناسند، اما در این کتاب میبینیم که انگار نظرش عوض شده است و بهقول پشت جلد کتاب «این کتاب نوعی عصیان تودوروف علیه آرای پیشینش است.» که همین جمله برای مشتاق شدن به خواندن این کتاب، میتواند کافی باشد.
در دو گفتار اولیۀ کتاب، تودوروف دربارۀ نگرانیاش از آنچه که ادبیات نامیده میشود در مدارس و حتی دانشگاهها میگوید. اینکه سالبهسال تعداد کسانی که رشتۀ ادبیات را بهعنوان رشتۀ دانشگاهی خود انتخاب میکنند، کمتر میشود و این یعنی آنچه که از ادبیات در دبیرستان میخوانند و میشناسند، آنچه که باید، نیست.
اصل حرف تودوروف در این خصوص خلاصه میشود در اینکه چرا تمام تلاش دبیرستان و اساتید در آموزش ادبیات منحصر شده است به آموزش «روشها»ی فهم ادبیات، و هرگز به خودِ «ادبیات» و «معنا»ی آن نمیرسد؟ چرا فقط بیان و بدیع و اصول بلاغی، سبکشناسی و نظریات ادبی، و هرگز نوبت آنچه که این روشها باید به آن منتهی شوند، نمیرسد!؟ و جواب این چرا را اینطور میدهد که تصور غالب ادبیات در حال حاضر، تصوریست نادرست و بر این مبنا که ادبیات پیوندی با جهان ندارد.
و در گفتارهای بعد این تصور را نقد میکند و درواقع «دل میسوزاند» برای این تصور که ادبیات به چند نظریه و فرم و قالب و روش خلاصه شده و به هیچ کار دیگری نمیآید.
حضور بیچون و چرای برداشتی که هنر را از جهان جدا میپندارد در نهادها و رسانههای جمعی، و آموزش این نگرش به روش فرانسوی، تصویر بسیار نازلی از هنر و ادبیات ارائه میدهد
ص 63
او معتقد است:
جهان، فینفسه بهطرز وحشتناکی عاری از فرم است و نقش هنر از همینجا آغاز میشود. کار ادبیات، آفرینش به کمک مواد خام دنیای واقعی است؛ آفرینش دنیایی جدید که سحرآمیزتر و پایدارتر و حقیقیتر از دنیایی است که چشمان عوام میبیند. پس خلق جهانی حقیقیتر مستلزم آن است که هنر رابطهاش را با ادبیات قطع نکند.
ص 58
ایدۀ او دربارۀ ادبیات قدری که به نظر میآید مجازی و غیرواقعی نیست. او در گفتار «ادبیات به چه کار میآید» انتظار حقیقیاش از ادبیات را بیان میکند و میگوید که
کارکرد ادبیات، همچون فلسفه و علوم انسانی، تفکر است و شناخت دنیای ذهنی و اجتماعیای که در آن ساکنیم. واقعیتی که ادبیات در پی فهم آن است، به بیان ساده عبارتست از فهم تجربۀ بشری، هرچند چیزی پیچیدهتر از آن وجود ندارد
ص 68
بهطورقطع، انشاءالله، یکبار دیگر این کتاب را خواهم خواند. مرتبۀ اول مثل بهتی بود در مواجهه با یک نظریهپرداز و متنقدِ دل از دست داده در ادبیات! که روان حرف میزند و قلنبهسلنبه نه! از سنگ نیست و قلبش میتپد پای داستانها و شعرهایی که خوانده است. حتی نتوانستم خطی بکشم زیر سطرهایی که بارها تکرار کردم خواندنشان را. بار دیگری که خواندمش، به این ریویو شاید چیزی افزودم.
در آخر بند دیگری از کتاب را میآورم، که معلمان ادبیات، خوب میفهمندش:
شرط میبندم که روسو، استاندل و پروست همواره در ذهن خوانندگان باقی خواهند ماند. اما نام نظریهپردازان کنونی و آرا و مفاهیمشان فراموش خواهد شد. آموزش نظریههای ادبی و بیتوجهی به خود این آثار شاهدی است بر تبختر نظریهپردازان. ما متخصصان، منتقدان ادبی و استادان، اغلب چیزی نیستیم جز کوتولههایی سوار بر شانۀ غولها. شک ندارم خواستۀ قلبی و پنهان بسیاری از مدرسان ادبیات، تمرکز دوبارۀ تدریس ادبیات بر متون است. آنها معلم شدهاند، چون دل در گروی ادبیات داشتهاند. چون معنا و زیبایی آثار ادبی منقلبشان میکند. و کدام آدم عاقلی این شوق را درونش سرکوب میکند؟ نه، تقصیر این اسلوب خشک آموزش ادبیات، بر دوش معلمان نیست.
ص 24
February 22, 2017
الأدب في خطر حين يكون الكثير من طلاب الأدب (خصوصا طلاب اللغة العربية للأسف) دخلوا هذا التخصص مجبرين "بحكم المعدل"
الأدب في خطر حين يصبح من "خربش" مجموعة أوراق كاتب !! وينشر الكتاب ..ويطبع أكثر من طبعة o_O ..
الأدب في خطر إن استمر أسلوب تدريس الأدب بهذه الطريقة البليدة ..التي تحمل الطلاب على "كره" شيء اسمه الأدب بدلا من جعلهم مغرمون بجماله!
ولكن اه ! كيف سيجعلون الطلاب يحبونه وهم أصلا درسوه مجبرين وتخرجوا ونزلوا إلى ميدان "التدريس" ولم يحبوه قط !!
الأدب في خطر حين يصبح من "خربش" مجموعة أوراق كاتب !! وينشر الكتاب ..ويطبع أكثر من طبعة o_O ..
الأدب في خطر إن استمر أسلوب تدريس الأدب بهذه الطريقة البليدة ..التي تحمل الطلاب على "كره" شيء اسمه الأدب بدلا من جعلهم مغرمون بجماله!
ولكن اه ! كيف سيجعلون الطلاب يحبونه وهم أصلا درسوه مجبرين وتخرجوا ونزلوا إلى ميدان "التدريس" ولم يحبوه قط !!
June 20, 2016
کتابی است دربارهی ادبیات.
از این نویسنده قبلا «بوطیقای ساختارگرا» را خوانده بوم. در آن کتاب بیشتر در مورد ساختار و فرم در ادبیات گفته اما در کتاب جدیدش الویت را به محتوای ادبیات داده و گفته در آن زمان چون تحتِ سانسور و فشار حکوم�� کمونیستی بلغارستان بوده بیشتر به ساختار و فرم اهمیت میداده .
برخلافِ کتاب قبلی این کتابش را دوست داشتم.
برای آشنا شدن با حال و هوای کتاب میتوانید «برخی از جملات کتاب» را بخوانید
http://choobalef.blog.ir/1395/03/29/%...
از این نویسنده قبلا «بوطیقای ساختارگرا» را خوانده بوم. در آن کتاب بیشتر در مورد ساختار و فرم در ادبیات گفته اما در کتاب جدیدش الویت را به محتوای ادبیات داده و گفته در آن زمان چون تحتِ سانسور و فشار حکوم�� کمونیستی بلغارستان بوده بیشتر به ساختار و فرم اهمیت میداده .
برخلافِ کتاب قبلی این کتابش را دوست داشتم.
برای آشنا شدن با حال و هوای کتاب میتوانید «برخی از جملات کتاب» را بخوانید
http://choobalef.blog.ir/1395/03/29/%...
March 7, 2023
À lire par tout professeur de lettres ou aspirant à le devenir
August 6, 2020
بخشی از عرایض بنده در میزگرد بوطیقا درباره کتاب ادبیات در مخاطره جناب تزوتان تودوروف
:
یکی از مهمترین عللی که باعث شده این کتاب برای ما جذاب باشد، شباهتهایی است که بین سیر زندگی هنری تودوروف و سیر تاریخ تطور ادبیات معاصر ایران وجود دارد. نخستین روشنفکران جدی ما که وارد ادبیات شدند و بیانیه دادند و کتاب چاپ کردند همین چپها بودند که به گفتمان ادبیات متعهد دههی 40 و 50 پر و بال دادند. بعدها که چپهای قلم به دست یا اسلحه به دست در ایدئولوژی، در آرمان و سیاستهایشان شکست خورند، گرایش واکنشی جدیدی به سمت ادبیات به مثابه فرم به وجود آمد و گسترش پیدا کرد. همین وضعیتی که تودوروف در کتابش در مورد مدارس فرانسه نوشته در دانشگاههای ما به وجود آمد، چه بسا بدتر از آن وضعیت
.
الان در دانشگاههای ما هر تحقیق و پژوهشی باید مبتنی بر نظریهای ساختارگرا باشد؛ نظریههای محدود و معدودی مثل ژرار ژنت ، بارت و باختین . کل پایاننامههای ارشد و دکترای رشتهی ادبیات در زمینهی ادبیات کهن و معاصر با عینک همین نظریهها نوشته میشود. نتیجهاش این میشود که خود دانشجو بعد از پایان یافتن پژوهشش پای آن نمیایستد، چون او را مجبور کردند متنی را با عینک این نظریههای مشخص بررسی کند؛ در حالی که ممکن است آن عینک با آن متن سازگار نباشد. اساتید هم مجبورند این محدودیتها را برای دانشجو ایجاد کنند، چون نظام ارزشگذاری دانشگاهها اینطور تعریف شدهاست. اگر داور حرفهای این پژوهشها را بخواند متوجه میشود که بسیار ضعیف هستند و حتی در چارچوب همان نظریههای ساختارگرا هم محقق نشدهاند
.
پرسش تودوروف هم همین است؟ آیا درست است که ما متن عطار را بر اساس نظریهی روایتشناسی ژنت یا نظریه روانشناسی یونگ بررسی کنیم؟ آیا این پژوهش به ما فهم ادبی میدهد و بین متن و مخاطب ارتباط ایجاد میکند؟
اگر مسئولیتی داشتم و میتوانستم کتاب «ادبیات در مخاطره» را به عنوان کتاب درسی به دانشگاهها پیشنهاد میدادم تا شاید تحولی در این طرز تفکر به وجود بیاورد. به خاطر همین روشهای غلط نقد و پژوهش است که دانشکدههای ادبیات ایران روز به روز از ادبیات خلاقه فاصله میگیرند. دیگر دانشگاه و دانشکده ادبیات، خروجی شاعر، رماننویس یا فیلمنامهنویس ندارد.
مسئلهای که در رشتهی زبان و ادبیات فارسی در دانشگاههای ما وجود دارد رجوع به متون بیرونی است؛ چه برای محتوا، چه برای ساختار. یادم هست که وقتی مثنوی مولوی را در دانشگاه درس میدادند بیشتر از اینکه دربارهی خود مثنوی صحبت کنند مدام دربارهی ابن عربی صحبت میکردند. خیلی سراغ خود متن نمیرفتند. اگر از یک طرف افراطی وجود دارد که ما برای فهم یک متن فقط به سمت نظریههای ادبی برویم و از متن به نوعی غافل شویم، از طرف دیگر اگر آنقدر سراغ محتوا برویم که خود متن اصلی را فراموش کنیم نوعی افراط محسوب میشود. در این حالت ابزار مورد استفاده ابزار محتوایی است.
در پایاننامههای کلاسیک هم رویکردهای صرفا ساختار با بلاغت سنتی همراه است، مثلا مینشینند در یک دیوان شعری فقط تعداد و نوع استعارهها را مشخص میکنند. با اینکه این روش سنتی و کلاسیک است، باز هم چگونه گفتن است و ربطی به خود ادبیات ندارد. از این منظر هرگونه برونرفتی باعث نابودی ادبیات میشود؛ یا به نفع عرفان یا به نفع نظریههای ادبی. به همین دلیل اکثر دانشجویان رشتهی زبان و ادبیات فارسی در مقطع کارشناسی ارشد و دکترا سراغ فلسفه، عرفان، جامعهشناسی یا روانشناسی میروند.
در تمام این شکلهای افراطی ما میخواهیم متن را با عینکهای محتوایی یا ساختاری ببینیم. در واقع مسئلهی ما شده است عینکشناسی. قرار بود این عینکها در خدمت شناخت متن باشند ولی الان شناخت خود این عینکها تبدیل شده به مسئلهی اصلی منتقدان.
همچنین این کتاب مرا یاد کتاب دیگری در ادبیات خودمان انداخت به نام «شاعری در هجوم منتقدان». در این کتاب دکتر شفیعی کدکنی در بحث حزین لاهیجی و سبک هندی نکاتی را میگوید که نشان میدهد در زمان حزین، منتقدان فارسی در هند آنقدر در بحث بلاغت پیشرفت کرده بودند که اصطلاحات ساختاری زیادی ساختند. زمانی که حزین میخواسته بین این منتقدان شعر بخواند این ترس را داشته که چه ایراداتی ممکن است به شعر او وارد کنند. در واقع او دیگر برای مردم شعر نمینوشته و نمیخوانده. این استرس و ترس از منتقدان باعث تضعیف این سبک و زوال آن میشود. دکتر شفیعی کدکنی در این کتاب نتیجه میگیرد که ما در تاریخمان هروقت در نقد ادبی و بلاغت خیلی پیشرفت کردهایم، در خود ادبیات خلاقه بازماندهایم.
:
یکی از مهمترین عللی که باعث شده این کتاب برای ما جذاب باشد، شباهتهایی است که بین سیر زندگی هنری تودوروف و سیر تاریخ تطور ادبیات معاصر ایران وجود دارد. نخستین روشنفکران جدی ما که وارد ادبیات شدند و بیانیه دادند و کتاب چاپ کردند همین چپها بودند که به گفتمان ادبیات متعهد دههی 40 و 50 پر و بال دادند. بعدها که چپهای قلم به دست یا اسلحه به دست در ایدئولوژی، در آرمان و سیاستهایشان شکست خورند، گرایش واکنشی جدیدی به سمت ادبیات به مثابه فرم به وجود آمد و گسترش پیدا کرد. همین وضعیتی که تودوروف در کتابش در مورد مدارس فرانسه نوشته در دانشگاههای ما به وجود آمد، چه بسا بدتر از آن وضعیت
.
الان در دانشگاههای ما هر تحقیق و پژوهشی باید مبتنی بر نظریهای ساختارگرا باشد؛ نظریههای محدود و معدودی مثل ژرار ژنت ، بارت و باختین . کل پایاننامههای ارشد و دکترای رشتهی ادبیات در زمینهی ادبیات کهن و معاصر با عینک همین نظریهها نوشته میشود. نتیجهاش این میشود که خود دانشجو بعد از پایان یافتن پژوهشش پای آن نمیایستد، چون او را مجبور کردند متنی را با عینک این نظریههای مشخص بررسی کند؛ در حالی که ممکن است آن عینک با آن متن سازگار نباشد. اساتید هم مجبورند این محدودیتها را برای دانشجو ایجاد کنند، چون نظام ارزشگذاری دانشگاهها اینطور تعریف شدهاست. اگر داور حرفهای این پژوهشها را بخواند متوجه میشود که بسیار ضعیف هستند و حتی در چارچوب همان نظریههای ساختارگرا هم محقق نشدهاند
.
پرسش تودوروف هم همین است؟ آیا درست است که ما متن عطار را بر اساس نظریهی روایتشناسی ژنت یا نظریه روانشناسی یونگ بررسی کنیم؟ آیا این پژوهش به ما فهم ادبی میدهد و بین متن و مخاطب ارتباط ایجاد میکند؟
اگر مسئولیتی داشتم و میتوانستم کتاب «ادبیات در مخاطره» را به عنوان کتاب درسی به دانشگاهها پیشنهاد میدادم تا شاید تحولی در این طرز تفکر به وجود بیاورد. به خاطر همین روشهای غلط نقد و پژوهش است که دانشکدههای ادبیات ایران روز به روز از ادبیات خلاقه فاصله میگیرند. دیگر دانشگاه و دانشکده ادبیات، خروجی شاعر، رماننویس یا فیلمنامهنویس ندارد.
مسئلهای که در رشتهی زبان و ادبیات فارسی در دانشگاههای ما وجود دارد رجوع به متون بیرونی است؛ چه برای محتوا، چه برای ساختار. یادم هست که وقتی مثنوی مولوی را در دانشگاه درس میدادند بیشتر از اینکه دربارهی خود مثنوی صحبت کنند مدام دربارهی ابن عربی صحبت میکردند. خیلی سراغ خود متن نمیرفتند. اگر از یک طرف افراطی وجود دارد که ما برای فهم یک متن فقط به سمت نظریههای ادبی برویم و از متن به نوعی غافل شویم، از طرف دیگر اگر آنقدر سراغ محتوا برویم که خود متن اصلی را فراموش کنیم نوعی افراط محسوب میشود. در این حالت ابزار مورد استفاده ابزار محتوایی است.
در پایاننامههای کلاسیک هم رویکردهای صرفا ساختار با بلاغت سنتی همراه است، مثلا مینشینند در یک دیوان شعری فقط تعداد و نوع استعارهها را مشخص میکنند. با اینکه این روش سنتی و کلاسیک است، باز هم چگونه گفتن است و ربطی به خود ادبیات ندارد. از این منظر هرگونه برونرفتی باعث نابودی ادبیات میشود؛ یا به نفع عرفان یا به نفع نظریههای ادبی. به همین دلیل اکثر دانشجویان رشتهی زبان و ادبیات فارسی در مقطع کارشناسی ارشد و دکترا سراغ فلسفه، عرفان، جامعهشناسی یا روانشناسی میروند.
در تمام این شکلهای افراطی ما میخواهیم متن را با عینکهای محتوایی یا ساختاری ببینیم. در واقع مسئلهی ما شده است عینکشناسی. قرار بود این عینکها در خدمت شناخت متن باشند ولی الان شناخت خود این عینکها تبدیل شده به مسئلهی اصلی منتقدان.
همچنین این کتاب مرا یاد کتاب دیگری در ادبیات خودمان انداخت به نام «شاعری در هجوم منتقدان». در این کتاب دکتر شفیعی کدکنی در بحث حزین لاهیجی و سبک هندی نکاتی را میگوید که نشان میدهد در زمان حزین، منتقدان فارسی در هند آنقدر در بحث بلاغت پیشرفت کرده بودند که اصطلاحات ساختاری زیادی ساختند. زمانی که حزین میخواسته بین این منتقدان شعر بخواند این ترس را داشته که چه ایراداتی ممکن است به شعر او وارد کنند. در واقع او دیگر برای مردم شعر نمینوشته و نمیخوانده. این استرس و ترس از منتقدان باعث تضعیف این سبک و زوال آن میشود. دکتر شفیعی کدکنی در این کتاب نتیجه میگیرد که ما در تاریخمان هروقت در نقد ادبی و بلاغت خیلی پیشرفت کردهایم، در خود ادبیات خلاقه بازماندهایم.
November 4, 2018
تزفيتان تودوروف يقولها بصراحة: "الأدب في خطر" ، وهو ما كان ليقولها لولا أنه وجد انحرافاً في مهمة الأدب الأصيلة، المتمثلة في التعبير عن كينونتنا الإنسانية؛ في محاسنها ومساوئها، في تناقضاتها، في قلقها ويأسها. وتتضح جسامة المشكلة أكثر في كون متسببيها هم أهل الاختصاص في الأدب أنفسهم، ومن يناط لهم مسؤولية وضع أساليب تدريس المادة الأدبية.
يُرجع تودوروف اكتشافه بالوضع الخطير للأدب إلى عاملين رئيسيين، وهما في الحقيقة يتداخلان و أحدهما يمكن أن يؤدي للآخر. العامل الأول هو طريقة التعليم المدرسي للأدب، حيث يركز على التحليل النقدي عوضا عن اكتشاف معنى وروح النص، وينتهي بالطلاب إلى أن يدرسوا نظريات النقد أكثر من المادة الأدبية نفسها. حاز في نفس تورودوف أن لا يكتشف الناس روعة قراءة الأدب بسبب الأساليب التدريسية التي لا تنفذ إلى روح وعمق النص.
العامل الثاني هو ما أفرزته الحركات الأدبية والفنية التي ظهرت في القرن العشرين، حيث نادت ب "علمنة الفن" وفصله عن الواقع المعاش، وصارت تهتم بالشكل والتركيب أكثر من المعنى. ويكفي النظر إلى الفن التجريدي، وهو أحد نتاج هذه المرحلة وجاء بعد المرحلة الرومانسية، حتى ترعبنا فكرة أننا سنجد الأدب غريبا عنا، لا يخاطب أحاسيسنا، ولا يُمكِّننا من فهم الآخر، ولا يمد لنا جسر عبور بين الثقافات.
يشيد تزفيتان تودوروف بالخدمة العظيمة والنبيلة التي يقدمها الأدب إلى قراءه، ويسوق أمثلة عن أدباء عظام وجدوا في الأدب وسيلة لفهم أنفسهم والعالم بشكل أفضل، ومكنتهم من العيش ب"كثافة" وهم يمرون فوق تلك النصوص قوية المعنى والشعر، وهذا لم يكن ليتحقق لو كان الأدب يرتكز على الشكل لا المعنى.
أختتم المراجعة بمقولة تزفيتان تودوروف: "موضوع الأدب هو الوضع الإنساني نفسه، فالذي يقرأ الأدب ويفهمه سيصير، لا متخصصا في التحليل الأدبي، بل عارفا بالكائن البشري."
يُرجع تودوروف اكتشافه بالوضع الخطير للأدب إلى عاملين رئيسيين، وهما في الحقيقة يتداخلان و أحدهما يمكن أن يؤدي للآخر. العامل الأول هو طريقة التعليم المدرسي للأدب، حيث يركز على التحليل النقدي عوضا عن اكتشاف معنى وروح النص، وينتهي بالطلاب إلى أن يدرسوا نظريات النقد أكثر من المادة الأدبية نفسها. حاز في نفس تورودوف أن لا يكتشف الناس روعة قراءة الأدب بسبب الأساليب التدريسية التي لا تنفذ إلى روح وعمق النص.
العامل الثاني هو ما أفرزته الحركات الأدبية والفنية التي ظهرت في القرن العشرين، حيث نادت ب "علمنة الفن" وفصله عن الواقع المعاش، وصارت تهتم بالشكل والتركيب أكثر من المعنى. ويكفي النظر إلى الفن التجريدي، وهو أحد نتاج هذه المرحلة وجاء بعد المرحلة الرومانسية، حتى ترعبنا فكرة أننا سنجد الأدب غريبا عنا، لا يخاطب أحاسيسنا، ولا يُمكِّننا من فهم الآخر، ولا يمد لنا جسر عبور بين الثقافات.
يشيد تزفيتان تودوروف بالخدمة العظيمة والنبيلة التي يقدمها الأدب إلى قراءه، ويسوق أمثلة عن أدباء عظام وجدوا في الأدب وسيلة لفهم أنفسهم والعالم بشكل أفضل، ومكنتهم من العيش ب"كثافة" وهم يمرون فوق تلك النصوص قوية المعنى والشعر، وهذا لم يكن ليتحقق لو كان الأدب يرتكز على الشكل لا المعنى.
أختتم المراجعة بمقولة تزفيتان تودوروف: "موضوع الأدب هو الوضع الإنساني نفسه، فالذي يقرأ الأدب ويفهمه سيصير، لا متخصصا في التحليل الأدبي، بل عارفا بالكائن البشري."
January 18, 2016
الأدب في خطر
ينتقد تودوروف في هذا الكتاب الجميل والممتع طريقة تعامل المؤسسات التعليمية مع الأدب، وكيف أنها في تركيزها على تعليم النظريات الأدبية من دون التركيز على تذوق الأدب تضع الأدب في خطر، وتصد عنه أجيال من القراء.
ينتقد تودوروف في هذا الكتاب الجميل والممتع طريقة تعامل المؤسسات التعليمية مع الأدب، وكيف أنها في تركيزها على تعليم النظريات الأدبية من دون التركيز على تذوق الأدب تضع الأدب في خطر، وتصد عنه أجيال من القراء.
December 6, 2012
كنت قد اقتبست أكثر من مرة -اقتباس مصورفي تويتر- لتزفيتان تودوروف حول موضوع الأدب وأهميته. وهذه الاقتباسات من هذا الكتاب الصغير ذو العنوان المثير. الكاتب يعرض تفاصيل حول النظرة للأدب عبر التاريخ, منها الكلاسيكية, الجمالية, الرومانسية, والحديثة بشرح مبسط وجميل ويعرض كذلك جانب من نصح جورج ساند لفلوبير حول نظرتها للأدب في رسائل دارت بينهما وغير ذلك...
وللمؤمنين بأهمية الأدب سيزداد إعجابهم به أكثر لأنه يؤكد أكثر من مرة أن للأدب دور مهم في حياة الفرد سواء في السرد أو الشعر.
وهذا رابط للكتاب وتصويره ممتاز ومناسب جدا لأصحاب الكيندل في الوضع الأفقي. http://www.4shared.com/office/EzprvgE...
وللمؤمنين بأهمية الأدب سيزداد إعجابهم به أكثر لأنه يؤكد أكثر من مرة أن للأدب دور مهم في حياة الفرد سواء في السرد أو الشعر.
وهذا رابط للكتاب وتصويره ممتاز ومناسب جدا لأصحاب الكيندل في الوضع الأفقي. http://www.4shared.com/office/EzprvgE...
August 30, 2018
به نام او
این کتاب رو به طور اتفاقی پس از خواندن کتاب رستاخیز کلمات خواندم البته چندان هم اتفاقی نبود، قصد داشتم که این کتاب را پس از آن بخوانم ولی با
دیدن نام مولف ادبیات در مخاطره در کتاب دکتر شفیعی عزمم جزم شد که بخوانمش. حالا چرا این نکته حائز اهمیته؛ چون که این دو کتاب به نوعی مکمل هم محسوب میشوند.
مولف کتاب تزوتان تودوروف فیلسوف، زبان شناس و نشانه شناس بزرگ بلغار- فرانسوی ست که بیشترینه شهرتش را به خاطر تبلیغ و ترویج نظریه های جریان فرمالیست ادبی در اروپا دارد.
نکته ای که باعث اهمیت کتاب شده است این است که ایشان در این کتاب با چشم پوشی از مبانی نقد ادبی و فرمالیسم از لذت مطالعه ادبیات و اهمیت آن سخن گفته است.
کتاب؛ کتاب بسیار کم حجمی ست، در حدود هشتاد صفحه.
تودوروف در ابتدای کتاب ادعا میکند نظام آموزشی مدارس فرانسه در زمینه درس ادبیات به جای آنکه لذت مطالعه ادبیات و اهمیت آن را به دانش آموزان بیاموزد آنان را به سمت و سوی فراگیری مبانی نقد ادبی سوق میدهد و همین امر سبب شده است که نقض غرض صورت بگیرد و نهایتا دانش آموزان از ادبیات زده بشوند.
تودروف در ادامه و در طی سه فصل جریان تاریخی نقد ادبی و نسبت فیلسوفان و نظریه پردازان با ادبیات در اروپا را شرح میدهد و به نوعی میگوید آنها از کجا شروع کرده اند و به کجا رسیده اند.
وی در دو فصل آخر به اهمیت لذت از ادبیات اشاره میکند و به نوعی جریانات نقد ادبی را که به خود ادبیات سایه افکنده اند را نکوهش میکند.
موضع تودوروف در این کتاب نسبت به جریان فرمالیسم (حداقل در جامعه ادبی امروز اروپا) غالبا منفی ست و در مواردی سخنان تندی از این دست را میگوید: 《تاریخ ادبیات نشان میدهد به راحتی میتوان از فرمالیسم به نهیلیسم رسید و برعکس؛ حتی میتوان همزمان هم فرمالیست بود و هم نهیلیست》
و در جایی در مورد سابقه فرمالیست بودن خود می گوید: 《قصد من و کسانی که در آن سالها با من هم نظر بودند ��رقراری توازنی بهتر میان دورن و بیرون، میان نظریه و عمل بود. اما این طور نشد. حال و هوای مه 68، که هیچ ربطی با سمت و سوی مطالعات ادبی آن دوره نداشت، ساختار دانشگاه را متحول کرد و سلسله مراتب نظام موجود را به کلی تغییر داد. نتیجتا نه تنها آونگ در نقطه توازن متوقف نشد بلکه تا منتهی الیه جهت مخالف پیش رفت، تا آنجا که امروز فقط رویکردهای دروننگر و مقولههای نظریه ادبی ارج و اعتبار دارد》
این کتاب رو به طور اتفاقی پس از خواندن کتاب رستاخیز کلمات خواندم البته چندان هم اتفاقی نبود، قصد داشتم که این کتاب را پس از آن بخوانم ولی با
دیدن نام مولف ادبیات در مخاطره در کتاب دکتر شفیعی عزمم جزم شد که بخوانمش. حالا چرا این نکته حائز اهمیته؛ چون که این دو کتاب به نوعی مکمل هم محسوب میشوند.
مولف کتاب تزوتان تودوروف فیلسوف، زبان شناس و نشانه شناس بزرگ بلغار- فرانسوی ست که بیشترینه شهرتش را به خاطر تبلیغ و ترویج نظریه های جریان فرمالیست ادبی در اروپا دارد.
نکته ای که باعث اهمیت کتاب شده است این است که ایشان در این کتاب با چشم پوشی از مبانی نقد ادبی و فرمالیسم از لذت مطالعه ادبیات و اهمیت آن سخن گفته است.
کتاب؛ کتاب بسیار کم حجمی ست، در حدود هشتاد صفحه.
تودوروف در ابتدای کتاب ادعا میکند نظام آموزشی مدارس فرانسه در زمینه درس ادبیات به جای آنکه لذت مطالعه ادبیات و اهمیت آن را به دانش آموزان بیاموزد آنان را به سمت و سوی فراگیری مبانی نقد ادبی سوق میدهد و همین امر سبب شده است که نقض غرض صورت بگیرد و نهایتا دانش آموزان از ادبیات زده بشوند.
تودروف در ادامه و در طی سه فصل جریان تاریخی نقد ادبی و نسبت فیلسوفان و نظریه پردازان با ادبیات در اروپا را شرح میدهد و به نوعی میگوید آنها از کجا شروع کرده اند و به کجا رسیده اند.
وی در دو فصل آخر به اهمیت لذت از ادبیات اشاره میکند و به نوعی جریانات نقد ادبی را که به خود ادبیات سایه افکنده اند را نکوهش میکند.
موضع تودوروف در این کتاب نسبت به جریان فرمالیسم (حداقل در جامعه ادبی امروز اروپا) غالبا منفی ست و در مواردی سخنان تندی از این دست را میگوید: 《تاریخ ادبیات نشان میدهد به راحتی میتوان از فرمالیسم به نهیلیسم رسید و برعکس؛ حتی میتوان همزمان هم فرمالیست بود و هم نهیلیست》
و در جایی در مورد سابقه فرمالیست بودن خود می گوید: 《قصد من و کسانی که در آن سالها با من هم نظر بودند ��رقراری توازنی بهتر میان دورن و بیرون، میان نظریه و عمل بود. اما این طور نشد. حال و هوای مه 68، که هیچ ربطی با سمت و سوی مطالعات ادبی آن دوره نداشت، ساختار دانشگاه را متحول کرد و سلسله مراتب نظام موجود را به کلی تغییر داد. نتیجتا نه تنها آونگ در نقطه توازن متوقف نشد بلکه تا منتهی الیه جهت مخالف پیش رفت، تا آنجا که امروز فقط رویکردهای دروننگر و مقولههای نظریه ادبی ارج و اعتبار دارد》
June 2, 2022
چرا ادبیات میخوانیم؟ آثار ادبی چه دردی از ما دوا میکند؟ اساساً ادبیات به چه کار میآید؟ اینها پرسشهایی است که در جهان بیروح و منفعتزدهی امروز، حتی اگر به زبان نیامده باشد، بارها به ذهن شمار زیادی از کسان آمده است؛ جهانی که در آن غالباً چیزی را تا سودِ ملموس و بهچشمآمدنی نداشته باشد، به رسمیت نمیشناسند و جدی نمیگیرند. تزوتان تودوروف، منتقد و نظریهپرداز نامدار، در این کتاب کوچک بهنوعی به این پرسشها پرداخته و علتها و زمینههای پیدایش چنین نگرشی را کمابیش کاویده است.
تودوروف در این نوشتار، بیش از هر چیز به نظریهزدگیِ بیحاصلی تاخته است که در آموزش ادبیات و نیز خواندن و تفسیر متنهای ادبی غلبه پیدا کرده و کارکرد بنیادی و اولیهی ادبیات را بهوضوح به سایه برده است. برپایهی پارهای از این نظریهها، اثر ادبی را پدیدهای خودآیین و خودایستا میانگارند که سربهسر از عالم واقع بریده است. درنتیجه، غالباً بیمعنی است که بخواهیم معنای اثر را در پیوند با آنچه در واقعیت رخ میدهد، دریابیم و براساس آن، تغییری در جهان بیرون رقم بزنیم. ادبیات معنایی فراتر از خود ندارد. افزونبراین، در پی این تلقی فروکاهنده، درس رسمی ادبیات بیشتر بر خواندن محفوظاتی حاشیهای و یادگیری مهارتهایی فرعی تمرکز یافته است؛ محفوظاتی از این جنس که فلان شاعر یا بهمان نویسنده در چه دورهای میزیسته و چه اندیشهای داشته و چند اثر آفریده است و مهارتهایی از این نوع که آثار او را چگونه میتوان به انتزاعیترین صورت و بیفایدهترین شکل، شرح و تفسیر کرد.
بهگفتهی تودوروف، این نگرش دربارهی ادبیات پدیدهای است که از میانههای قرن نوزدهم کمکم سر برآورده و بر فضای آموزش رسمی ادبیات، یعنی مدرسه و دانشگاه، چیره شده است. «تا اواسط قرن نوزدهم، تدریس ادبیات هنوز بر فن بلاغت (ریطوریقا) استوار بود (میآموختیم چگونه بنویسیم) و تازه پس از آن بود که بر تاریخ ادبیات متمرکز شد (یاد میگرفتیم چگونه بخوانیم).» حاصل چنین وضعی، دلزدگی هرچه بیشترِ کسانی است که بهمعنی واقعی دل در گرو ادبیات دارند:
بهعلاوه، نگاه نخبهگرایانهای که در میان متخصصان ادبیات و نقد ادبی وجود دارد، روزبهروز به شکاف میان خوانندگان عادی و خوانندگان متخصص میافزاید. یک سوی این طیف، ادبیات عامهپسندی است که زندگی روزمرهی خوانندگان در آن بازتابیده است و اقبال فراوان میبیند و سوی دیگر، ادبیات فاضلانهای قرار دارد که چندان نسبتی با واقعیت بیرونی ندارد و مخاطبان کمشماری از استادان دانشگاه و خوانندگان حرفهای به آن روی خوش نشان میدهند. درواقع، یک طرف این درهی بزرگ، آثار پرمخاطب و پرفروش قرار دارد و طرف دیگر، آثار کممخاطب و کمفروش؛ و این گسست بهقدری است که بهگمان اهالی ادبیاتِ فاضلانه، «اقبال چشمگیر خوانندگان به یک اثر نشانهی ضعف هنری آن است و بیتوجهی یا سکوت منتقدان را بهدنبال دارد».
اینها همه در حالی است که غایت ادبیات و آموزشهای ادبی، در نهایت شناخت انسان است؛ شناختی که بهمدد آن میتوان از پس پارهای از پیچیدگیهای امور بشری برآمد و زندگی سعادتمندانهتری برای خود و همنوعان خود ساخت.
بیگمان اگر چنین تلقیای از ادبیات رواج مییافت، آثار ادبی بیشتر به میان مردم عادی راه پیدا میکرد و زمینهساز گفتوگو و تعامل و همدلی میشد. در این حالت، آثار ادبی نهتنها به کار مردم عادیای میآمد که تخصصی در دانشهای ادبی و تحلیلهای لفاظانه و پیچیدهی متن ندارند، بلکه راهی پیش پای دستاندرکاران دانشهای دیگر میگشود:
کوشش ارزندهی تودوروف در این کتاب، فراخوانی است برای نجات ادبیات از ورطهی بحثهای نخبگانی و تخصصیِ بیثمر؛ فراخوانی به تمام استادان و منتقدان دستدرکارِ ادبیات که هنوز به معنا و کارکردی برای این فعالیت بشری باور دارند.
تودوروف در این نوشتار، بیش از هر چیز به نظریهزدگیِ بیحاصلی تاخته است که در آموزش ادبیات و نیز خواندن و تفسیر متنهای ادبی غلبه پیدا کرده و کارکرد بنیادی و اولیهی ادبیات را بهوضوح به سایه برده است. برپایهی پارهای از این نظریهها، اثر ادبی را پدیدهای خودآیین و خودایستا میانگارند که سربهسر از عالم واقع بریده است. درنتیجه، غالباً بیمعنی است که بخواهیم معنای اثر را در پیوند با آنچه در واقعیت رخ میدهد، دریابیم و براساس آن، تغییری در جهان بیرون رقم بزنیم. ادبیات معنایی فراتر از خود ندارد. افزونبراین، در پی این تلقی فروکاهنده، درس رسمی ادبیات بیشتر بر خواندن محفوظاتی حاشیهای و یادگیری مهارتهایی فرعی تمرکز یافته است؛ محفوظاتی از این جنس که فلان شاعر یا بهمان نویسنده در چه دورهای میزیسته و چه اندیشهای داشته و چند اثر آفریده است و مهارتهایی از این نوع که آثار او را چگونه میتوان به انتزاعیترین صورت و بیفایدهترین شکل، شرح و تفسیر کرد.
بهگفتهی تودوروف، این نگرش دربارهی ادبیات پدیدهای است که از میانههای قرن نوزدهم کمکم سر برآورده و بر فضای آموزش رسمی ادبیات، یعنی مدرسه و دانشگاه، چیره شده است. «تا اواسط قرن نوزدهم، تدریس ادبیات هنوز بر فن بلاغت (ریطوریقا) استوار بود (میآموختیم چگونه بنویسیم) و تازه پس از آن بود که بر تاریخ ادبیات متمرکز شد (یاد میگرفتیم چگونه بخوانیم).» حاصل چنین وضعی، دلزدگی هرچه بیشترِ کسانی است که بهمعنی واقعی دل در گرو ادبیات دارند:
پس جای تعجب نیست که دبیرستانیها یاد میگیرند ادبیات هیچ نسبتی با بقیهی جهان ندارد و فقط روابط متقابل عناصر درونی اثر را بررسی میکند. این موضوع بیتردید سهمی بسزا در بیعلاقگی روزافزون دانشآموزان به رشتهی ادبیات داشته است. طی چند دهه، تعداد دانشآموزانی که رشتهی ادبی را انتخاب میکنند از ۳۳ درصد به ۱۰ درصد کاهش یافته است! بهراستی چرا باید ادبیات خواند وقتی ادبیات همهی توشوتوانش را مصروف تشریح روشهای لازم برای تحلیل ادبی میکند؟ دانشجویان ادبیات، در پایان مسیر، مقابل دوراهی دردناکی قرار میگیرند: یا استاد شوند و یا به خیل بیکاران بپیوندند.
بهعلاوه، نگاه نخبهگرایانهای که در میان متخصصان ادبیات و نقد ادبی وجود دارد، روزبهروز به شکاف میان خوانندگان عادی و خوانندگان متخصص میافزاید. یک سوی این طیف، ادبیات عامهپسندی است که زندگی روزمرهی خوانندگان در آن بازتابیده است و اقبال فراوان میبیند و سوی دیگر، ادبیات فاضلانهای قرار دارد که چندان نسبتی با واقعیت بیرونی ندارد و مخاطبان کمشماری از استادان دانشگاه و خوانندگان حرفهای به آن روی خوش نشان میدهند. درواقع، یک طرف این درهی بزرگ، آثار پرمخاطب و پرفروش قرار دارد و طرف دیگر، آثار کممخاطب و کمفروش؛ و این گسست بهقدری است که بهگمان اهالی ادبیاتِ فاضلانه، «اقبال چشمگیر خوانندگان به یک اثر نشانهی ضعف هنری آن است و بیتوجهی یا سکوت منتقدان را بهدنبال دارد».
اینها همه در حالی است که غایت ادبیات و آموزشهای ادبی، در نهایت شناخت انسان است؛ شناختی که بهمدد آن میتوان از پس پارهای از پیچیدگیهای امور بشری برآمد و زندگی سعادتمندانهتری برای خود و همنوعان خود ساخت.
ادبیات به ما امکان میدهد با دیگران تعاملی نامحدود داشته باشیم و نتیجتاً بر غنایمان میافزاید. احساساتی بیبدیل برایمان به ارمغان میآورد که دنیای واقعیمان را پرمعناتر و زیباتر میکند. ادبیات نه یک سرگرمی ساده است و نه تفریحی مختص فضلا؛ فرصتی است پیش روی همگان تا رسالت انسانیشان را بهتر و شایستهتر محقق کنند.
بیگمان اگر چنین تلقیای از ادبیات رواج مییافت، آثار ادبی بیشتر به میان مردم عادی راه پیدا میکرد و زمینهساز گفتوگو و تعامل و همدلی میشد. در این حالت، آثار ادبی نهتنها به کار مردم عادیای میآمد که تخصصی در دانشهای ادبی و تحلیلهای لفاظانه و پیچیدهی متن ندارند، بلکه راهی پیش پای دستاندرکاران دانشهای دیگر میگشود:
اگر چنین تصوری از ادبیات داشته باشیم و آن را در تدریس به کار بندیم، کمک ارزشمندی به دانشجویان آیندهی حقوق و علوم سیاسی، مددکاران اجتماعی و رواندرمانگران، تاریخدانان و جامعهشناسان کردهایم. چه چیز بهتر از تلمذ نزد استادان یگانهای چون شکسپیر، سوفوکلس، داستایفسکی و پروست؟ آیا جز این است که پزشک آینده، برای مهارت در شغلش، از چنین استادانی بیشتر میآموزد تا از کنکورهای ریاضی سرنوشتسازی که امروز پیش رویش قرار دارند؟
کوشش ارزندهی تودوروف در این کتاب، فراخوانی است برای نجات ادبیات از ورطهی بحثهای نخبگانی و تخصصیِ بیثمر؛ فراخوانی به تمام استادان و منتقدان دستدرکارِ ادبیات که هنوز به معنا و کارکردی برای این فعالیت بشری باور دارند.
June 27, 2020
I feel like Todorov has seen through my soul and my deepest literary distresses, and then he shaped them into this book.
Read
August 4, 2025à lire si vous aimez la littérature et les hot takes
en gros sa thèse c'est que l'enseignement de la littérature à l'école pue la merde (réel) et qu'au lieu de se focaliser sur les aspects techniques et l'analyse littéraire on devrait remettre au centre la littérature comme outil de connaissance du monde et de l'être humain (très réel)
parfois un peu obscur quand ça refait l'historique de la signification de l'art et de la littérature mais sinon très clair, court (j'aurais aimé+!)
en gros sa thèse c'est que l'enseignement de la littérature à l'école pue la merde (réel) et qu'au lieu de se focaliser sur les aspects techniques et l'analyse littéraire on devrait remettre au centre la littérature comme outil de connaissance du monde et de l'être humain (très réel)
parfois un peu obscur quand ça refait l'historique de la signification de l'art et de la littérature mais sinon très clair, court (j'aurais aimé+!)
June 9, 2018
بقدم هذا الكتاب البسيط , كتاب الأدب في خطر للكاتب تسفيتان تودوروف , سبع مقالات عن مفاهيم الأدب و علاقته بالمجتمع والقارىء , و تبدأ المقالة الاولة بالتحدث عن كيفية تطوير دراسة الأدب في المدارس الفرنسية عن طريق تطوير فهمنا لدور الأدب في المجتمع و من ثم تتحدث المقالات اللاحقة عن قدسية الفن وفضله على المجتمع البشري و لكن مقالة الكتاب المميزة كانت مقالة ماذا يستطيع الأدب , و هي مقالة تتخصص بدور الأدب في اعادة صياغة مفهوم الحياة لدى القارىء و مساعدته على عبور أنهار الإحباط و الأسى التي تجتاح حياة معظم الأشخاص , و من ثم تضيف المقالة عن دور الأدب في تفكيك نرجسية و عبادة الذات , و قدرته على بسط سعة صدر أكبر لدى القارىء عبر إطلاعه على حيوات و تجارب كثيرة مر بها أبطال الأدب , اما الخطر الذي يراه الكاتب , فهو في تركيز دارسي الأدب على النظريات الادبية , دون الجماليات و تحيد الادب عن دوره الرئيسي , تقيمي للعمل 5/5
مقتطفات من كتاب الأدب في خطر للكاتب تسفيتان تودوروف
-----------------
توفر لي القراءة دائما اشباع تطلعي , واحيا مغامرات , واتذوق ضروب الرهبة والمسرة , دون ان تنالي الاحباطات التي تترصد علاقاتي بأترابي من الاولاد والبنات , الذين كنت احيا بينهم
---------
لم تعد القيم والافكار التي يحملها كل عمل ادبي سجينة اغلال ايديولوجية مقررة سلفاً , فلم يعد موجب لطرحها جانبا وتجاهلها
---------
الأدب لا ينشأ في الفراغ , بل في حضن مجموع من الخطابات الحية التي يشاركها في خصائص عديدة , فليس من المصادفة ان تكون حدوده قد تغيرت على مجرى التاريخ
---------
لو ساءلت نفسي اليوم لماذا أحب الأدب , فالجواب الذي يتبادر عفويا الى ذهني هو : لانه يعنني على ان احيا , لم اعد اطلب منها , كما في الصبا , تجنيبي الجراح التي قد تصيبني من لقائي بأشخاص حقيقين , انه عوض استبعاد التجارب المعيشة , يجلعني اكتشف عوالم على اتصال بتلك التجارب ويتيح فهما افضل لها .
---------
الادب هو الاكثر كثافة و افصاحا من الحياة اليومية , لكن غير المختلف جذرياً , يوسع من عالمنا , ويحثنا على تخيل طرائق اخرى لتصوره و تنظيمه
-----------
نحن مجبولون من كل ما تمنحنا الكائنات البشرية الاخرى , والدانا اولا , ثم اولئك الذين من حولنا , الادب يفتح الى اللانهاية امكانية هذا التفاعل مع الآخرين , وهو اذن يثرينا لا نهائياً , يزودنا باحساسات لا تعوض تجعل العالم الحقيقي اشحن بالمعنى و اجمل , ما ابعده ان يكون مجرد متعة و تلهية محجوزة للاشخاص المتعلمين , انه يتيح لكل واحد ان يستجيب لقدره في الوجود انساناً
-----------
يمكن الاحتفاظ بمشاريع الماضي الجيدة دون الاضطرار لتسفيه كل ما يجد منبعه في العالم المعاصر
-----------
القارىء الغير مختص , اليوم كما في الامس , يقرأ الاعمال لا ليتقن بشكل افضل منهجا للقراءة , ولا ليستمد منها معلومات عن المجتمع الذي ابدعت فيه , بل ليجد فيها معنى يتيح له فهما افضل للانسان و العالم , وليكتشف فيها جمالا يثري وجوده , وهو اذ يفعل ذلك , يفهم نفسه فهماً أفضل
-----------
ان معرفة الادب ليست غاية لذاتها , وانما هي احدى السبل الاكيدة التي تقود الى اكتمال كل انسان
-----------
هدف الشعر ليس محاكاة الطبيعة ولا الإفادة و الإمتاع , بل ابداع الجمال
----------
الأدب متصل بكل شيء , لايمكن فصله عن السياسة و الدين والاخلاق , انه التعبير عن آراء الناس حول كل واحدة من هذه الاشياء , ومثل كل شيء في الطبيعة , فهو في الآن ذاته علة و معلول , ان رسمه بوصفه ظاهرة معزولة , يعني عدم رسمه
----------
الفن لا يفضي الى معرفة العالم فحسب , بل يكشف في الآن ذاته عن وجود هذه الحقيقة ذات الطبعة المختلفة , و الواقع ان هذه الحقيقة ليست مقصورة على الفن , لانها تشكل افق اشكال الخطاب التأويلي الأخرى : التاريخ , العلوم الانسانية , الفلسفة , والجمال نفسه ليس مفهوما لا موضوعياً , ولا ذاتياً , اي تابعا للحكم الاعتباطي لاي احد , انه بينذاتي , منسب اذن للمجموعة البشرية
----------
لقد جعلني ديوان شعر أشعر انه يوجد في التأمل الهادىء لاشكال الجمال في الطبيعة سعادة حقيقية و دائمة , دون ان يصدني عن تأمل العواطف العادية و مصير الانسانية المشترك , بل بمضاعفة اهتمامي بها
----------
الأدب يستطيع الكثير , يستطيع ان يمد لنا اليد حين نكون في اعماق الاكتئاب , ويقودنا نحو الكائنات البشرية الاخرى من حولنا , ويجعلنا افضل فهما للعالم و يعيننا على ان نحيا , ليس ذلك لكونه , قبل كل شيء , تقنية لعلاجات الروح , غير انه , وهو كشف للعالم , يستطيع ايضاً , في نفس المسار , ان يحول كل واحد منا من الداخل
----------
القارىء العادي , الذي يستمر في البحث ضمن الاعمال التي يقرأها عن ما يمنح معنى لحياته , هو على صواب ضد الاساتذة و النقاد و الكتاب الذين يقولون له ان الادب لا يتحدث الا عن نفسه , او لا يعلم الناس إلا اليأس , اذا لم يكن على صواب , فسيكون محكوما على القراءة بالزوال في اجل قريب
---------
الادب لا يعالج جهلنا بقدر ما يبرأنا من - عبادة الأنا - بمعنى وهم الاكتفاء الذاتي
---------
ما تمنحنا اياه الروايات ليس معرفة جديدة , بل قدرة جديدة على التواصل مع كائنات مختلفة عنا , ,وبهذا المعنى , فهي من نوع الاخلاق لا العلم , والافق النهائي لهذه التجربة ليس الحقيقة بل الحب , الشكل الاسمى للعلاقة الانسانية
--------
مقتطفات من كتاب الأدب في خطر للكاتب تسفيتان تودوروف
-----------------
توفر لي القراءة دائما اشباع تطلعي , واحيا مغامرات , واتذوق ضروب الرهبة والمسرة , دون ان تنالي الاحباطات التي تترصد علاقاتي بأترابي من الاولاد والبنات , الذين كنت احيا بينهم
---------
لم تعد القيم والافكار التي يحملها كل عمل ادبي سجينة اغلال ايديولوجية مقررة سلفاً , فلم يعد موجب لطرحها جانبا وتجاهلها
---------
الأدب لا ينشأ في الفراغ , بل في حضن مجموع من الخطابات الحية التي يشاركها في خصائص عديدة , فليس من المصادفة ان تكون حدوده قد تغيرت على مجرى التاريخ
---------
لو ساءلت نفسي اليوم لماذا أحب الأدب , فالجواب الذي يتبادر عفويا الى ذهني هو : لانه يعنني على ان احيا , لم اعد اطلب منها , كما في الصبا , تجنيبي الجراح التي قد تصيبني من لقائي بأشخاص حقيقين , انه عوض استبعاد التجارب المعيشة , يجلعني اكتشف عوالم على اتصال بتلك التجارب ويتيح فهما افضل لها .
---------
الادب هو الاكثر كثافة و افصاحا من الحياة اليومية , لكن غير المختلف جذرياً , يوسع من عالمنا , ويحثنا على تخيل طرائق اخرى لتصوره و تنظيمه
-----------
نحن مجبولون من كل ما تمنحنا الكائنات البشرية الاخرى , والدانا اولا , ثم اولئك الذين من حولنا , الادب يفتح الى اللانهاية امكانية هذا التفاعل مع الآخرين , وهو اذن يثرينا لا نهائياً , يزودنا باحساسات لا تعوض تجعل العالم الحقيقي اشحن بالمعنى و اجمل , ما ابعده ان يكون مجرد متعة و تلهية محجوزة للاشخاص المتعلمين , انه يتيح لكل واحد ان يستجيب لقدره في الوجود انساناً
-----------
يمكن الاحتفاظ بمشاريع الماضي الجيدة دون الاضطرار لتسفيه كل ما يجد منبعه في العالم المعاصر
-----------
القارىء الغير مختص , اليوم كما في الامس , يقرأ الاعمال لا ليتقن بشكل افضل منهجا للقراءة , ولا ليستمد منها معلومات عن المجتمع الذي ابدعت فيه , بل ليجد فيها معنى يتيح له فهما افضل للانسان و العالم , وليكتشف فيها جمالا يثري وجوده , وهو اذ يفعل ذلك , يفهم نفسه فهماً أفضل
-----------
ان معرفة الادب ليست غاية لذاتها , وانما هي احدى السبل الاكيدة التي تقود الى اكتمال كل انسان
-----------
هدف الشعر ليس محاكاة الطبيعة ولا الإفادة و الإمتاع , بل ابداع الجمال
----------
الأدب متصل بكل شيء , لايمكن فصله عن السياسة و الدين والاخلاق , انه التعبير عن آراء الناس حول كل واحدة من هذه الاشياء , ومثل كل شيء في الطبيعة , فهو في الآن ذاته علة و معلول , ان رسمه بوصفه ظاهرة معزولة , يعني عدم رسمه
----------
الفن لا يفضي الى معرفة العالم فحسب , بل يكشف في الآن ذاته عن وجود هذه الحقيقة ذات الطبعة المختلفة , و الواقع ان هذه الحقيقة ليست مقصورة على الفن , لانها تشكل افق اشكال الخطاب التأويلي الأخرى : التاريخ , العلوم الانسانية , الفلسفة , والجمال نفسه ليس مفهوما لا موضوعياً , ولا ذاتياً , اي تابعا للحكم الاعتباطي لاي احد , انه بينذاتي , منسب اذن للمجموعة البشرية
----------
لقد جعلني ديوان شعر أشعر انه يوجد في التأمل الهادىء لاشكال الجمال في الطبيعة سعادة حقيقية و دائمة , دون ان يصدني عن تأمل العواطف العادية و مصير الانسانية المشترك , بل بمضاعفة اهتمامي بها
----------
الأدب يستطيع الكثير , يستطيع ان يمد لنا اليد حين نكون في اعماق الاكتئاب , ويقودنا نحو الكائنات البشرية الاخرى من حولنا , ويجعلنا افضل فهما للعالم و يعيننا على ان نحيا , ليس ذلك لكونه , قبل كل شيء , تقنية لعلاجات الروح , غير انه , وهو كشف للعالم , يستطيع ايضاً , في نفس المسار , ان يحول كل واحد منا من الداخل
----------
القارىء العادي , الذي يستمر في البحث ضمن الاعمال التي يقرأها عن ما يمنح معنى لحياته , هو على صواب ضد الاساتذة و النقاد و الكتاب الذين يقولون له ان الادب لا يتحدث الا عن نفسه , او لا يعلم الناس إلا اليأس , اذا لم يكن على صواب , فسيكون محكوما على القراءة بالزوال في اجل قريب
---------
الادب لا يعالج جهلنا بقدر ما يبرأنا من - عبادة الأنا - بمعنى وهم الاكتفاء الذاتي
---------
ما تمنحنا اياه الروايات ليس معرفة جديدة , بل قدرة جديدة على التواصل مع كائنات مختلفة عنا , ,وبهذا المعنى , فهي من نوع الاخلاق لا العلم , والافق النهائي لهذه التجربة ليس الحقيقة بل الحب , الشكل الاسمى للعلاقة الانسانية
--------
November 6, 2013
«Αγαπώ τη λογοτεχνία γιατί με βοηθάει να ζω», λέει ο Todorov. Κι εγώ αγάπησα το βιβλίο του :-)
August 23, 2023
Um texto simples que alertou para algumas questões importantes. Soube a pouco.
May 9, 2018
Creo que la grandeza de un texto es que sea capaz de satisfacer tanto a alguien que sabe del tema como aquel que se está introduciendo. La doble grandeza aquí es que esa mente sea Todorov. Una pequeña delicia de teoría y sobre todo, de amor por la literatura.
Read
July 12, 2022فکر میکردم دانش عمومی برای فهم این کتاب کافی باشه. اما اینطور نبود و مخاطب اصلی کتاب افرادی هستند که به نوعی با مقولهی آموزش ادبیات سروکار دارند
November 27, 2021
ادبیات در مخاطره
تزوتان تودوروف، فیلسوف و روایتپژوه، شاگرد مستقیم رولان بارت و ژرار ژنت، نظریهپردازان ساختارگرا، و صاحب آثار مهمی چون بوطیقای ساختارگرا و درآمدی بر ادبیات شگرف بوده است.
او در پیشگفتار بسیار جذاب کتاب «ادبیات در مخاطره»، از زیستنش در بلغارستان کمونیست میگوید و نفرت همگان از نظام حاکم و تلاش در فاصلهگرفتن از ایدئولوژی آن؛ و تصریح میکند که خودش نیز در تلاش برای نوشتن و پژوهش در زمینهای که کمترین اصطکاک و بیشترین تنافر را با ایدئولوژی حاکم داشته باشد، به نظریه ادبی ساختارگرا روی آورد و با رفتن به فرانسه شاگرد مستقیم بارت و ژرار ژنت شد.
تودوروف پس از نقل کوتاهی از تجربه مستقیمش از این دو استاد تاثیرگذار، در فصل «ادبیات فروکاسته به ابسورد»، به نقد آموزش امروزین ادبیات میپردازد که عملا نه به ادبیات، که به روشها و ابزارهای مطالعات ادبی اختصاص دارد. او طی چند فصل بعدی سیر مطالعات ادبی از نگاه کلاسیک تا هنر مدرن، عصر روشنگری، رمانتیسم و سرانجام رویکرد آوانگارد را به اختصار بررسی میکند و نمایی کلی از آن چه در سدههای اخیر بر شیوهی نگریستن به هنر رفته ترسیم میکند.
هنرمند، زمانی که کارفرمایش یا کلیسا بود یا دربار، ابتدا باید پیام و معنا و محتوایی درخور میداشت و سپس چه خوب که بتواند اثری زیبا نیز بیافریند. اما با حذف این دو کارفرما، آرامآرام زیبایی اولویت اول در هنر را یافت و اگر معنایی هم در کار بود چه بِه! تا آن که گسست قاطع ادبیات (همچون هنر) با معنا و جهان بیرون در آغاز سدهی بیستم رخ داد و اساسا اثر هنری، آنگاه هنر بود که از معنا و کارکردش به تمامی منتزع شده باشد. نگاهی که به گفتهی تودوروف، آناندازه در میان نخبگان تاثیرگذار حوزهی هنر و اقتصاد آن در فرانسه مسلط است که گویی رابطهی ظاهری ادبیات با جهان تلهای بیش نیست و حتی زمانی که اثری غیرانتزاعی در نمایشگاهی ارائه میشود لازم میبینند در بروشورها هشدار دهند که قصد ما تنها نمایش خود نقاشی است و کاری به سوژه-بهانههای اثر نداریم و آنچه جز این آفریده شود به طرز تحملناپذیری نازل، ابلهانه یا عامهپسند است.
با این حال تودوروف، سرانجام در فصل «ادبیات به چه کار میآید؟»، میگوید که ادبیات به ما این بخت را میدهد که از دریچهی ذهن دیگری به جهان بنگریم [و زیستجهانی یکسره دیگر را از سر بگذرانیم]. بدینسان ادبیات، ساحت اندیشه و حتی تجربهی زیستهی بشری را میگسترد. [به این اضافه کنید جهانهای خیالی و ناممکنی را که اساسا نه ما و نه هیچ انسان زندهی دیگری نمیتواند تجربه کند، اما در دنیای داستان دستیافتنی میشود، و ببینید ادبیات چه اندازه در گسترش خیال، اندیشه و زیستجهان بشر نقش دارد.]
تودوروف در پایان، این بختِ دیدن از دریچهی ذهن دیگری و تجربهی زیستجهان دیگران، فعالیتهای سیاسی و اجتماعیشان و آموزهها و تحولاتی که از سر گذراندهاند را همچون گفتگویی پایانناپذیر میان آدمیان میداند که به واسطهی خواندن و هر چه بیشتر خواندن آثار ادبی ممکن میشود.
اگر چنین غایتی برای ادبیات، یعنی گستردن ساحت خیال، اندیشه و زیستجهان بشر [و در نتیجه آزادی او]، در نظر بگیریم و نه صرفا تکثیر مکرر استادان نظریه ادبی، آنچه امروزه به عنوان آموزش ادبیات میشناسیم، نیاز به تحولات بنیادین دارد.
ادبیات در مخاطره
تزوتان تودوروف، فیلسوف و روایتپژوه، شاگرد مستقیم رولان بارت و ژرار ژنت، نظریهپردازان ساختارگرا، و صاحب آثار مهمی چون بوطیقای ساختارگرا و درآمدی بر ادبیات شگرف بوده است.
او در پیشگفتار بسیار جذاب کتاب «ادبیات در مخاطره»، از زیستنش در بلغارستان کمونیست میگوید و نفرت همگان از نظام حاکم و تلاش در فاصلهگرفتن از ایدئولوژی آن؛ و تصریح میکند که خودش نیز در تلاش برای نوشتن و پژوهش در زمینهای که کمترین اصطکاک و بیشترین تنافر را با ایدئولوژی حاکم داشته باشد، به نظریه ادبی ساختارگرا روی آورد و با رفتن به فرانسه شاگرد مستقیم بارت و ژرار ژنت شد.
تودوروف پس از نقل کوتاهی از تجربه مستقیمش از این دو استاد تاثیرگذار، در فصل «ادبیات فروکاسته به ابسورد»، به نقد آموزش امروزین ادبیات میپردازد که عملا نه به ادبیات، که به روشها و ابزارهای مطالعات ادبی اختصاص دارد. او طی چند فصل بعدی سیر مطالعات ادبی از نگاه کلاسیک تا هنر مدرن، عصر روشنگری، رمانتیسم و سرانجام رویکرد آوانگارد را به اختصار بررسی میکند و نمایی کلی از آن چه در سدههای اخیر بر شیوهی نگریستن به هنر رفته ترسیم میکند.
هنرمند، زمانی که کارفرمایش یا کلیسا بود یا دربار، ابتدا باید پیام و معنا و محتوایی درخور میداشت و سپس چه خوب که بتواند اثری زیبا نیز بیافریند. اما با حذف این دو کارفرما، آرامآرام زیبایی اولویت اول در هنر را یافت و اگر معنایی هم در کار بود چه بِه! تا آن که گسست قاطع ادبیات (همچون هنر) با معنا و جهان بیرون در آغاز سدهی بیستم رخ داد و اساسا اثر هنری، آنگاه هنر بود که از معنا و کارکردش به تمامی منتزع شده باشد. نگاهی که به گفتهی تودوروف، آناندازه در میان نخبگان تاثیرگذار حوزهی هنر و اقتصاد آن در فرانسه مسلط است که گویی رابطهی ظاهری ادبیات با جهان تلهای بیش نیست و حتی زمانی که اثری غیرانتزاعی در نمایشگاهی ارائه میشود لازم میبینند در بروشورها هشدار دهند که قصد ما تنها نمایش خود نقاشی است و کاری به سوژه-بهانههای اثر نداریم و آنچه جز این آفریده شود به طرز تحملناپذیری نازل، ابلهانه یا عامهپسند است.
با این حال تودوروف، سرانجام در فصل «ادبیات به چه کار میآید؟»، میگوید که ادبیات به ما این بخت را میدهد که از دریچهی ذهن دیگری به جهان بنگریم [و زیستجهانی یکسره دیگر را از سر بگذرانیم]. بدینسان ادبیات، ساحت اندیشه و حتی تجربهی زیستهی بشری را میگسترد. [به این اضافه کنید جهانهای خیالی و ناممکنی را که اساسا نه ما و نه هیچ انسان زندهی دیگری نمیتواند تجربه کند، اما در دنیای داستان دستیافتنی میشود، و ببینید ادبیات چه اندازه در گسترش خیال، اندیشه و زیستجهان بشر نقش دارد.]
تودوروف در پایان، این بختِ دیدن از دریچهی ذهن دیگری و تجربهی زیستجهان دیگران، فعالیتهای سیاسی و اجتماعیشان و آموزهها و تحولاتی که از سر گذراندهاند را همچون گفتگویی پایانناپذیر میان آدمیان میداند که به واسطهی خواندن و هر چه بیشتر خواندن آثار ادبی ممکن میشود.
اگر چنین غایتی برای ادبیات، یعنی گستردن ساحت خیال، اندیشه و زیستجهان بشر [و در نتیجه آزادی او]، در نظر بگیریم و نه صرفا تکثیر مکرر استادان نظریه ادبی، آنچه امروزه به عنوان آموزش ادبیات میشناسیم، نیاز به تحولات بنیادین دارد.
January 16, 2014
أمنح هذه النجمات لفصلين في الكتاب
ماذا يستطيع الأدب
وتواصل لا ينفد
..
بدايته كانت ثقيلة ومليئة بالحديث عن المدارس الفنية والأدبية التي لن تهم سوى من يهتم بها
في فصل ماذا يستطيع الأدب
تحدث عن الروايات وفائدتها
لم يقل بأنها تغني القارئ عن الكتب الأخرى لكنها في الوقت نفسه تمنحه أفاق أوسع في معرفة طباع البشر والمشكلات الحياتية التي قد تواجهنا
بفرض شخصيات ذات أنماط مختلفة قد نكون أحدها
بالطبع هو يقصد - وهذا ما أردده دائما - أن الروايات خصوصا تلك الروايات التي تستهلك من مؤلفها سنين في البحث والدراسة
في خلق وابتكار في غوص وتتقيب عن مشكلات عويصة وخلق شخصيات بردود أفعال واقعية
هي ما تستحق أن تسمى روايات أدبية هامة
..
تحدث مثلا عن رواية الأبله لديستوفيسكي
تحدث عن النص المكتوب فيه وكيف أن فئات كثيرة من القراء فهمت واستوعبت المشكلات النفسية والحياتية التي فيه
بينما لو كتبت هذه المشكلات في كتاب علمي نفسي لما فهمها سوى المختصين في تلك العلوم
..
كما أنه تحدث عن تحويل الأدب لمادة مقررة في المدرسة
كيف سيكون وقعها على الطالب
بحيث أنه يتم التركيز على البحث في تركيب النصوص ودراسة ماقاله النقاد
وقتها يصبح الأدب مادة ثقيلة
وهذا مايحث عندنا عندما ندرس الأدب العربي وقصائده
فنبحث في الصور التشبيهيه والبلاغية والنقد
ونبتعد عن فهم القصيدة والاستمتاع بقصتها ونغمتها
..
في هذا الرابط مقال يتحدث عن الكتاب بشكل أفضل
http://www.alwasatnews.com/ipad/news-...
March 20, 2018
"الأدب يستطيع الكثير.يستطيع أن يمد لنا اليد حين نكون في أعماق الاكتئاب، ويقودنا نحو الكائنات البشرية الأخرى من حولنا، ويجعلنا أفضل فهماً للعالم ويعيننا على أن نحيا".
لو ساءلت نفسي يوماً لماذا أحبّ الأدب؟ فالجواب الذي يتبادر عفوياً إلى ذهني هو: لأنه يعينني على أن أحيا"
من أجمل الاقتباسات التي وردت في الكتاب أثناء الحديث عن أهمية الروايات قوله:"ما تمنحنا الروايات إياه ليس المعرفة الجديدة، بل قدرة جديدة على التواصل مع كائنات مختلفة عنا، وبهذا المعنى فهي نوع من الأخلاق لا العلم"
ويكفي هذا الاقتباس رداً على من يعتبر قراءة الروايات مضيعةً للوقت أو تسلية فقط!
لو ساءلت نفسي يوماً لماذا أحبّ الأدب؟ فالجواب الذي يتبادر عفوياً إلى ذهني هو: لأنه يعينني على أن أحيا"
من أجمل الاقتباسات التي وردت في الكتاب أثناء الحديث عن أهمية الروايات قوله:"ما تمنحنا الروايات إياه ليس المعرفة الجديدة، بل قدرة جديدة على التواصل مع كائنات مختلفة عنا، وبهذا المعنى فهي نوع من الأخلاق لا العلم"
ويكفي هذا الاقتباس رداً على من يعتبر قراءة الروايات مضيعةً للوقت أو تسلية فقط!
December 19, 2020
Lúcido e inspirador, esclarece a cadeia de reações das correntes imanentistas do século XX no ensino da disciplina, o qual no fim leva professores a afastarem-se do objeto de estudo – a obra literária. Uma visão da literatura e suas mutações que explicam essa subversão no imaginário comum sobre o ato de ler, que desestimula novos leitores. Ler implica ser um participante de uma herança da humanidade, entrar no diálogo eterno da busca pela condição humana.
Um texto esperançoso, o qual relembra que as frágeis palavras nos ajudam a viver melhor.
Um texto esperançoso, o qual relembra que as frágeis palavras nos ajudam a viver melhor.
August 16, 2020
"ان معرفة الأدب ليست غاية في ذاتها و انما هي إحدي السُّبُل الأكيدة التي تقود إلي اكتمال كل إنسان "
الأدب في خطر لوهلة تعتقد انه عنوان من تلك
العناوين المثيرة التي تراها في السوشيال ميديا او في الصحافة لجذب القراء لكن بعدها ستكتشف ان الخطر حقيقي و هو خطر ليس من أيديولوجية معينة او من ابتعاد الناس عن الادب بسبب العصر السّريع المُشتّت انما بسبب النّقاد الادبيّين و عندما تعرف ان الكاتب ناقد ادبي اي أنك امام نقد ذاتي عندها أنت في خطر.
كتاب مهم لا يتجاوز 60 صفحة يستحق 5 نجوم لكن سأعطيه 4 نظرا لثِقل الترجمة !
الأدب في خطر لوهلة تعتقد انه عنوان من تلك
العناوين المثيرة التي تراها في السوشيال ميديا او في الصحافة لجذب القراء لكن بعدها ستكتشف ان الخطر حقيقي و هو خطر ليس من أيديولوجية معينة او من ابتعاد الناس عن الادب بسبب العصر السّريع المُشتّت انما بسبب النّقاد الادبيّين و عندما تعرف ان الكاتب ناقد ادبي اي أنك امام نقد ذاتي عندها أنت في خطر.
كتاب مهم لا يتجاوز 60 صفحة يستحق 5 نجوم لكن سأعطيه 4 نظرا لثِقل الترجمة !
November 20, 2015
Delicinha de livro.
"A nós, adultos, nos cabe transmitir às novas gerações essa herança frágil, essas palavras que ajudam a viver melhor."
"A nós, adultos, nos cabe transmitir às novas gerações essa herança frágil, essas palavras que ajudam a viver melhor."
Read
March 17, 2017بعض الكتب، ويا للأسف، يكون من الأفضل لك، وحفاظًا على ما لديك من خزين المشاعر الرومانسية تجاه الكتب، أن تكتفي بقراءة المقتطفات منها/عنها فقط، لا قراءتها بأكملها. لن أقول أن الكتاب لم يعجبني، أو أني لم أفهمه، على الرغم من أني بالفعل لم أفهم بعض ما فيه، لكن ليست هذه هي المشكلة هنا، المشكلة أنه لم يثر اهتمامي بالشكل الكافي، بكل كلامه عن النقد، والبنيوية، والتفكيكية، وأساليب التعليم السليم.
كتاب لطيف على الرغم من كل الحاجات
كتاب لطيف على الرغم من كل الحاجات
August 3, 2014
Excelente reflexão - quase um mea culpa - sobre os rumos da literatura e dos estudos literários, não só na França, mas também nos países de forte influência intelectual francesa, como o Brasil, onde os acadêmicos são "mais realistas que o rei".
January 2, 2016
Hermosa defensa de la literatura como vía para encontrar nuestra humanidad y acercarnos a la de los otros.
Precisamente yo buscaba un apoyo a la idea de que el análisis técnico de un libro no puede ser el único válido, pues ello descartaría a la gran mayoría de lectores.
Precisamente yo buscaba un apoyo a la idea de que el análisis técnico de un libro no puede ser el único válido, pues ello descartaría a la gran mayoría de lectores.
October 5, 2019
La literatura en peligro
Se trata de un texto indispensable para quienes se mueven en el contexto y la discusión de la formación de lectores. Ideas claras y precisas que mueven a la reflexión y al debate.
Se trata de un texto indispensable para quienes se mueven en el contexto y la discusión de la formación de lectores. Ideas claras y precisas que mueven a la reflexión y al debate.
Displaying 1 - 30 of 124 reviews