گیله‌مرد

by بزرگ علوی

کتاب گیله مرد مجموعه‌ی داستانی نوشته‌ی بزرگ علوی 9 داستان دارد و با «نامه‌ها» آغاز می‌شود. داستان‌های بعدی، «گیله مرد»، «اجاره خونه»، «دزاشیب»، «یه ره‌نچکا»، «یک زن خوشبخت»، «رسوایی»، «خائن» و «پنج دقیقه پس از دوازده» نام دارند.

برجسته‌ترین و مشهورترین اثر این مجموعه داستان گیله مرد است. بخشی از داستان گیله مرد برای معرفی داستان نویسی مدرن در ایران در کتاب ادبیات سال دوم دبیرستان آمده است.

گیله مرد بزرگ علوی داستانی واقع‌گرایانه که در عین حال بسیار نمادین روایت شده است. سه شخصیت اصلی داستان بزرگ علوی هرکدام نماینده‌ی طبقه‌ای از جامعه‌ی آن زمان ایران است. گیله مرد نماینده‌ی مردم ستم دیده‌ایست که راه مبارزه را در پیش گرفته اند. «محمد ولی وکیل باشی» مامور اول، نماد دولت است و مامور دوم، «مرد بلوچ» نماد گروهی از مردم ستم دیده است که راه حل عبور از این ظلم را در ظلم به دیگران می‌بیند.

گیله مرد برشی کوتاه از داستان زندگی مردی روستایی است. دهقانی شورشی که علیه ظلم و ستم قیام کرده است. همسر گیله مرد را ماموران دولت کشته اند. داستان جایی میان جنگل‌های گیلان روایت می‌شود، جایی که دو مامور دولت گیله مرد را به پاسگاهی در فومن می‌برند.

مامور اول، «محمدولی» مرد بدطینتی است و دائم گوشه و کنایه می‌زند و گیله مرد را آزار می‌دهد. اما مرد دوم در سکوت راه می‌‌رود. سکوتی که گیله مرد را کلافه کرده است.

بخشی از داستان در ذهن گیله مرد می‌گذرد. او در فکر انتقام صغرا همسرش است و فکر بچه‌اش؛ بچه‌ی شش ماهه‌ای که داخل کومه جامانده و حالا گیله مرد نمی‌دانست چه بر سرش خواهد آمد. او تلاش می‌کند راهی برای فرار پیدا کند.

به موازات گیله مرد، مرد بلوچ ساکت هم در اندیشه زندگی خودش است. او را به زور به گیلان فرستاده‌اند و از همسر و فرزندانش دور مانده است. هوا و غذا در گیلان به او نمی‌سازد و از شرایطش ناراضی است و دنبال راهی برای گریز از این شرایط است.

این گروه سه نفره شب را در قهوه‌خانه‌ای بین راهی می‌گذرانند. در این مکان گفت‌وگویی بین «مرد بلوچ» و «گیله مرد» اتفاق می‌افتد که مسیر داستان را مشخص می‌کند...

Genres: Fiction, Short Stories, Novels, Literature, Classics, Iran, Audiobook

204 pages, Paperback

First published April 1, 1978

About the author

سیّد مجتبیٰ آقابُزرگِ علوی شهرت‌یافته به آقا بزرگ علوی و بزرگ علوی بهمن ۱۲۸۲، تهران -۲۸ بهمن ۱۳۷۵، برلین) نویسندهٔ واقع‌گرا، سیاست‌مدار چپ‌گرا، روزنامه‌نگار نوگرا و استاد زبان فارسی ایرانی بود که بیش از چهار دهه از نیمهٔ دوم سدهٔ بیستم را در آلمان زیست و به ترجمه، نقد و فرهنگ‌نامه‌نویسی نیز پرداخت. او را همراه صادق هدایت و صادق چوبک، پدران داستان‌نویسی نوین ایرانی می‌دانند
علوی همپای صادق هدایت در دگرگونی داستان‌نویسی ایران تأثیر گذاشت و همانند او به سبک واقع‌گرایی می‌پرداخت؛ «با گرایش‌های رومانتیکی که در روحیهٔ ایرانی ریشه دارد.» و با نثری که «طنین زیباپرستانه‌ای دارد»، در داستان‌پردازی‌هایش به نوآوری گرایش داشت. در بیشتر آثارش، ابتدا گِرِه‌ای هست و حادثهٔ اصلی پیشتر روی داده‌است و راوی، حادثهٔ داستان را بازسازی می‌کند. این شگرد را اساساً ویژهٔ ادبیات پلیسی می‌دانند. به سبک واقع‌گرایی اجتماعی می‌پرداخت و در داستان‌هایش به نابسامانی‌های اجتماعی روی می‌آورد؛ شخصیت‌های داستان‌هایش پویا یا مبارز هستند

Bozorg Alavi was an influential Iranian writer, novelist, and political intellectual. He was a founding member of the communist Tudeh Party of Iran in the 1940s and – following the 1953 coup against ...

Reviews

[Maede · Rating 4 out of 5]

کاملا اتفاقی به سراغش رفتم و در حالت معمولی هرگز انتخابم نبود، چون داستان کوتاه به هیچ وجه من رو به خودش جذب نمی کنه و ناتمامی داستان ها اذیت کننده هست. ولی این بار به شدت متفاوت بود. از اولین داستان درگیر کتاب شدم و فضای تاریخی و پرداختن به مشکلات جامعه من رو جذب داستان ها کرد. اسم بزرگ علوی رو بار ها شنیده بودم ولی با همین کتاب کوتاه قدرت قلمش من رو واقعا درگیر کرد

شاید جالب ترین نکته کتاب نقش پر رنگ زنان بود. در اکثر داستان ها مستقیم و غیرمستقیم زنی وجود داره و در تعدادی از آن ها محوریت مشکلات و دغدغه های زنان هست. با توجه به اینکه کتاب فرهنگ زمانه رو نشان میده گاهی واقعا از پسرفت فکری و فرهنگی متعجب می شدم، چون تصور من این بود که شرایط زنان در گذشته ایران بدون شک بدتر از الان بوده

همه داستان ها هم نمادین هستند و هم واقع گرایانه و به نظرم ترکیب این دو کتاب رو متفاوت کرده

٩٧.۶

[M&A Ed · Rating 5 out of 5]

آنقدر توصیفات نویسنده در این کتاب خوب بود که هنوز هم با وجود گذشت چندین سال از خواندن این کتاب صدای ناله های زن در جنگل، صدای شلیک و صدای باد و...در ذهنم تداعی شد.
"گیله مرد : آدمها را به میزان درکشان بسنج نه به اندازه مدرکشان؛
چرا که فاصله ی زیادی از مدرک تا درک وجود دارد.
مدرکی که درک بالاتری به ارمغان نیاورد ، کاغذ پاره ای بیشتر نیست.
مهمترین نشانه ی درک بالاتر تواضع بیشتر است."

[Robert Khorsand · Rating 4 out of 5]

گیله مرد٬ نام کتابی‌ست شامل ۹ داستانِ کوتاه به نام‌های: ۱-نامه‌ها ۲-گیله مرد ۳-اجاره خانه ۴-دزاشوب ۵-یه ره نچکا ۶-یک زن خوشبخت ۷-رسوایی ۸-خائن ۹-پنج دقیقه پس از دوازده٬ نوشته‌ی سیدمجتبی آقابزرگ علوی ملقب به «آقا بزرگ علوی».

این اولین باری بود که از این نویسنده‌ی ایرانی کتابی می‌خواندم و برای همین تصمیم گرفتم ابتدا چند داستانِ کوتاه از او بخوانم تا کمی با طرز فکر و نحوه‌ی نوشتنش آشنا شوم٬ حقیقتا قلمش را پسندیدم و در آینده‌ی نزدیک اگر عمری باقی بماند قطعا به سراغ رمانِ «چشم‌هایش» نیز خواهم رفت.

این مجموعه‌ی متشکل از ۹داستان دارای نکات جالبی‌ست: ۱- نقش پررنگِ زن جز در داستان‌‌ِ آخر انکار شدنی نیست ۲-انتقاد ملایم و گاهی تند نسبت‌ به وضعیتِ اجتماعی٬ سیاسی و اقتصادیِ دورانِ پهلوی به خصوص دورانِ رضاشاهِ پهلوی ۳-تلاشِ موفقِ نویسنده جهت نمایان کردنِ جزئیات و توصیفات از محیط در عینِ حفظِ استانداردِ کوتاهیِ داستان.


در آخر به مانند روال گذشته در خصوص امتیازدهی به کتاب های مجموعه‌ی داستانی٬ من به هر یک از داستان‌ها نمره‌ی جداگانه داده‌ام به شرح: نامه‌ها ۵ ستاره٬ گیله مرد ۵ستاره٬ اجاره خانه ۵ستاره٬ دزاشوب ۴ستاره٬ یه‌ره‌نچکا ۳ستاره٬ یک زنِ خوشبخت ۳ستاره، رسوایی ۳ستاره٬ خائن ۴ستاره٬ پنج دقیقه پس از دوازده ۴ ستاره٬ نهایتا ۳۶ ستاره برای ۹ داستانِ کوتاه که معدل ۴ ستاره برای این مجموعه است.

خواندنِ این مجموعه‌ی داستانی که خواننده‌ را به خوبی با شرایطِ زندگیِ مردم در یکی از دورانِ مهمِ کشورمان آشنا می‌کند به تمامِ دوستانم پیشنهاد می‌کنم.

[sareh amini · Rating 5 out of 5]

امشب بعداز سه سال دوباره رفتم سراغ کتاب گیله مرد و خواندمش . نه از روی تفریح که به خاطر این که چرا به عنوان موفق ترین داستان کوتاه فارسی نوشته شده.
دیدم داستان دو لایه داردهم واقع گرا هم نمادین .زیر لایه واقع گرا ،لایه ای نمادین نهفته ست.امشب خیلی قوی تر یافتمش و دوسش داشتم .
پس حق این کتاب هست که پنج ستاره بگیره

[Pardis · Rating 5 out of 5]

فضا سازی جذاب که فکر میکردم دارم فیلم نگاه میکنم لحظه ای خودمو توی جنگل دیدم
در حالیکه از شدت بارون خیس شدم واز دور صدای شیون یک زن میاد و دارم بحث های گیله مرد و سرباز بلوچ و اتفاقات داستان و میبینم

[نیما اکبرخانی · Rating 3 out of 5]

خیلی بهتر از چیزی بود که انتظار داشتم.
من کلا با داستان کوتاه مشکل دارم. یعنی خیلی درک نمی‌کنم و به زمان بیشتری یا درست تر بگم کلمات بیشتری نیاز دارم تا داستان برام جا بیوفته.
به عنوان چنین خواننده ای چندتا از داستان هاش واقعا عالی بود. گیله مرد و نامه‌ها به نظرم خیلی خوب بود و واقعا کیف کردم. باقی هم خوب بود و صد البته اینم بگم که این همه سیاهی و اندوه و افسردگی که متعلق به دوره ی بزرگ علوی و صادق هدایت و صادق چوبک و... یه مقداری برای من ناخوشاینده.
قبول دارم که دنیا سیاه تر از این نباشه دیگه به همین سیاهی که اینا می‌گن حتما هست. بیشتر سلیقه ست، روزگار به قدری کافی سیاه هست حداقل من یکی این حجم از تاریکی رو در دنیای مطالعاتی خودم نیاز ندارم. اذیتم می‌کنه.
این کتاب هم مطمئن باشید که حسابی اذیتتون می‌کنه ولی ارزش هم داره

[Night0vvl · Rating 5 out of 5]

"بيگانه پرست و ماجراجو را محمدولي از فرمانده يادگرفته بود و فرمانده هم از راديو و مطبوعات ملي آموخته بود". داستان گيله مرد علي رغم سادگي ماجرا و زبان روايي ساده آن، به زيبايي تصويرگر ميزان از خود بيگانگي مردمي ست كه به هر نحوي دستي بر سطحي از قدرت دارند. و چهره ي بارز آن مردم هم محمدولي و مامور بلوچ هستند كه هر كدام به شكلي فساد و زورگويي را نشان مي دهند. بيشتر از محتوا و ماجراي داستان چيزي كه براي من جذاب بود، تصويرسازي بينظير نويسنده بود، نشان دان فضاي تاريك و سرد اجتماع، فريادهاي ناله مانند و بي ثمر، و نهايتا اشتباه بودن اطمينان كردن بر دشمن حتي در بهترين و منطقي ترين شرايط، همه و همه حكايت از نبوغ نويسنده و درك عميقش از شرايط نابسامان آن زمان دارد. اين كتاب در كل روايتي شايد كوتاه اما بسيار زيبا از اوضاع جامعه آن زمان است.

[Elnaz sh · Rating 4 out of 5]

میزان اهمیت ما به شکم و مغزهامون از مقایسه تعداد کتابسراها وکباب سراهای شهرمون مشخص میشه،افسوس قضیه در اینه که بیشترین جایی که ما به مغزمون اهمیت میدیم تو کله پاچه فروشیه!
اونم نه برای فکر کردن،بلکه برای خوردن!

[Fatemeh · Rating 4 out of 5]

کتاب صوتی داستان، با خوانش رضا عمرانی خوب بود واقعاً.

[Saba Mirzahosseini Barough · Rating 3 out of 5]

داستان‌های کوتاه، فضای مه‌آلود و غم زده‌ای داشتند.
بین داستان‌ها به ترتیب علاقه‌مندی‌ام به آن‌ها، از «نامه‌ها»، «یک زن خوشبخت»، «دزآشوب» و «یه‌ره‌نچکا» بیشتر لذت بردم.

شخصیت‌های زن بزرگ علوی را دوست دارم؛ زنانی که در کشاکش وضعیت معلق ایران بین سنت و مدرنیته، به دنبال حق استقلال خود می‌روند و در روند داستان‌ها تاثیرگذار هستند. دخترانی به نام‌های فرنگیس، مهربانو، شیرین، اقدس، اشرف، مه لقا...

[Amin Sedaghatpour · Rating 3 out of 5]

اولین مجموعه ای بود از بزرگ علوی خوندم.
راستش فکر نمی‌کردم که اینقدر خوب باشه. با توجه به زمانی که اینها نوشته شده، واقعا جذاب و مدرن بودن.
علاوه بر شخصیت پردازی‌‌های خوبی که در قالب داستان کوتاه خیلی سخته که درست از کار دربیان، موضوعات درست و قابل تاملی هم روایت شده بودند.
حالا میتونم با خیال راحت برم سراغ داستان چشمهایش.

[Parvin Meigoli · Rating 4 out of 5]

خب رابطه من و‌ نقد اجتماعی رابطه آفتاب و گل آفتاب گردان است...
بهترین ها برای من:
نامه ها
رسوایی
یک زن خوشبخت

[Uğur Karabürk · Rating 3 out of 5]

Çok beğenemedim. Sadık Hidayet'in arkadaşı Bozorg'un kalemi kankası gibi akıcı değildi

[Mohy_p · Rating 4 out of 5]

امتیاز ۳.۵
بعد از اینکه سالها پیش چشمهایش رو شروع کرده بودم و ادامه ندادم اولین کتابی بود که از بزرگ علوی خو��دم و بهتر از انتظارم بود «نامه ها»،«گیله مرد» و «دزاشوب» رو بیشتر پسندیدم

[Amir Hosein PKZ · Rating 4 out of 5]

باران هنگامه کرده بود. باد چنگ می انداخت و می خواست زمین را از جا بکند. درختان کهن به جان یکدیگر افتاده بودند. از جنگل صدای شیون زنی که زجر می کشید می آمد. غرش باد آواز های خاموشی را افسار گسیخته کرده بود. رشته های باران آسمان تیره را به زمین گل آلود می دوخت. نهر ها طغیان کرده و آب از هر طرف جاری بود.

داستان گیله مرد رو، احتمالا مثل همه، اولین بار در کتاب سوم دبیرستان خواندم. اساسا گیله مرد، با همه داستان هایی که در کتاب های ادبیات خوانده بودم، زمین تا آسمان تفاوت داشت و شروع آن هم که نور علی نور بود. فضاسازی این داستان هنوز هم که هنوزه برام تکان دهنده است. تا الان خیلی داستان کوتاه خوندم ولی گیله مرد هنوز هم برام جزو بهترین هاست.
خوشبختانه این کتاب یه داستان درجه یک دیگه هم از بزرگ علوی داره به نام نامه ها. گرچه، نامه ها، از گیله مرد بلند تره و در فضای آروم تری روایت میشه ولی بازهم تاثیر گذار است.
مسئله ای که واقعا به بزرگ علوی جایگاه بالایی بین نویسندگان ایرانی میده، تبحر عجیب اوست در فضاسازی. انگار آدم داره یه فیلم تماشا میکنه همراه با موسیقی مبهوت کننده و بازی بی نظیر بازیگران. با اینکه داستان ها کوتاه هستند، اما باز هم شخصیت پردازی با کمترین نقص انجام شده و تقریبا همه ی آفریده هایش باورپذیر اند. هرچند پای جناب علوی هم مثل بیشتر هم نسلانش در داستان پردازی و پیچش های داستانی می لنگد و داستان های بلند آن ها مؤید این موضوع هست. ترجیح میدم متن رو با نقطه قوت ایشان به پایان ببرم.

نفیر باد، نعره های عجیبی از قعر جنگل به سوی کومه همراه داشت : جیغ زن، غرش گاو، ناله و فریاد اعتراض. گیله مرد هرچه دقیقتر گوش می داد، بیشتر می شنید.


شامگاه دوشنبه 24 آذر 99

[Sadaf · Rating 4 out of 5]

به جز دو داستانش بقیشو دوست داشتم انتخاب یه قسمت از این کتاب واقعا کار سختیه اما فکر کنم این تنها تیکه ایه که داستانش رو اسپویل نمی کنه :دی
اقدس خانوم دوید توی حرفش : «شما به من فشاری نیاوردید ولی اگر به جای این که به پدر و برادرم رجوع کنید اول از همه به خود من تقاضایتان را می گفتید شاید من زن شما می شدم‌‌‌...اما وقتی اولین بار تقاضای شما را از زبان پدرم شنیدم دیگر شما هم برای من «خواستگار» بودید...دکتر، «خواستگار» خیلی چیز زننده ایست. تصورش را بکنید، مردی را که نمی شناسید، وارد خانه می شود. حالا از تشریفات آمدن کسانش صحبت نمی کنم. مثل این که کنیزی را به بازار می آورند و می خواهند اندام او را عرضه کنند. از وقتی که شما را «خواستگار» من قلمداد کردند، هر وقت شما را می دیدم، مثل این بود که دارید با چشم هایتان از روی لباس، اندام مرا لمس می کنید. مردی که ندیده اید و نشناخته اید وارد خانه می شود، یک مرتبه خود را بزرگ و فرمانروای آدم تصور می کند. من مخصوصا لج می کردم. به شما بی احترامی می کردم. چایی که برایتان می آوردم، عمدا در نعلبکی می ریختم. تفاله های چایی را به لبه استکان می چسباندم....آخ دکتر، جگرم در آمد، فکری به حالم بکنید.»

[Lord artan · Rating 5 out of 5]

و زنی که در دور دست ها گریه می کند
یک شاهکار دیگر در ادب پارسی
مرد مبارزی که تمام زندگیش را فدای اعتقاداتش می کند و جان خود را نیز در این راه فدا می کند

[ᗩᖇEᘔO · Rating 3 out of 5]

“گاهی بعضی‌ها وقتی نمی‌دانند چه جواب بدهند، می‌خندند که مرموز جلوه کنند.”

“گویی در عمق جنگل زنی شیون می‌کشید، مثل این‌که می‌خواست دنیا را پر از ناله و فغان کند.”

[Elham Ghafarzadeh · Rating 4 out of 5]

ریویوی دوم بعد از دوباره‌خوانی این اثر:
گیله مرد یکی از بهترین داستان‌‌های‌ کوتاه در ادبیات معاصر ایران و شاید بهترین اثر بزرگ علوی است.. بزرگ علوی از معدود نویسنده‌های ایرانی معاصر است که با اسلوب داستا‌ن‌نویسی مدرن به صورت آکادمیک آشناست و همین مساله در آثارش هویداست. شخصیت‌ پردازی‌ها، توصیفات، موقعیت‌ها همگی به زیبایی بیان شده‌اند. گیله مرد یکی از بهترین نمونه‌های موفق بزرگ علوی در نشان دادن هر آنچیزی است که یک نویسنده باید در خلق داستان استفاده کند. با اینکه قبلا داستان را خوانده بودم باز هم لذت بردم و توجه بزرگ علوی به موسیقی پس زمینه‌ی داستان مرا متحیر کرد. اینکه چطور در قالب کلمات صدای باران، باد و شیون زن را در لحظه‌های فراز و فرود عاطفی گیله مرد توصیف کرده واقعا برایم جالب بود.
اما انتهای داستان و آن تردیدی که بالاخره گلوگه به چه کسی اصابت کرده است هنوز هم در فکرم است.
واقعا لذت‌بخش بود خواندن دوباره‌اش. حتی مجدد کتاب صوتی این اثر با صدای رضا عمرانی را گوش کردم و از اجرا و تدوین خوب آن بسی لذت بردم.

ریویوی اول:
در تک تک داستان‌های کوتاه بزرگ علوی میشه پویایی و دغدغه‌ٔ همیشگی نویسنده رو دید: اعتراض به ناعدالتی‌‌های اجتماعی..
من این کتاب رو از ماه آوا به صورت صوتی شنیدم، با اجرای آقای رضا عمرانی.. خیلی کیفیت خوبی داشت. لینک دریافت رایگان این کتاب:
https://t.me/Maahava/136

[Raha · Rating 4 out of 5]

تا جاییکه یادمه بخش هایی از این کتاب رو تو کتاب های ادبیات دوران دبیرستانم خونده بودم(شاید دوم دبیرستان).اما هر بار هم که این کتاب رو بخونم گیله مردی رو پیدا میکنم که راه آزادی و زندگی به روش بسته شده ولی اون همچنان مصمم به پیمودن این راه ادامه میده.

[Parham · Rating 2 out of 5]

آخرین ایستگاه
مجموعه ای شامل هشت داستان . حالا که حال و احوالاتم را هنگام خواندن داستانها به یاد می آورم, فکر میکنم شاید دو یا سه داستان را به معنی واقعی کلمه دوست داشتم و احتمالا در برخورد با باقی داستانها صرفا سطور و بندها را از نظر گذرانده و نهایتاً پس از اتمام کمی به تامل مرا واداشته اند. گیله
.مرد, اجاره خانه و دزاشوب در دسته اول قرار میگیرند و باقی هم در دسته دوم؛ هرچند شاید رسوایی چیزی بینابین دو دسته بود
گیله مرد با توصیفهای دقیق نویسنده ,ماهیتی فیلم گونه در نظر خواننده پیدا میکند و مناظر و تصاویر مثل سایه روشنِ اتاق هتل و بارش بی وقفه باران و سیگار آتش زدن و ... همگی به آسانی برابر چشمان مخاطب پدیدار میشوند . روند داستان هم دقیقا همان چیزیست که یک داستان کوتاه کامل باید دارا باشد و از این رو جایی که باید به وجد بیایی, به وجد می آیی و جایی که بایستی شوک و حیرت را ببینی, شوک و حیرت را میبینی جایی که{خطر لوث شدن} گیله مرد مامور شهربانی را به خاک مینشاند
دلت میخواهد بلند شوی واز فرط هیجان ایستاده کتاب را بخوانی و جایی که با دو تیر خلاص میشود ضعف و یاسی آنی در درون حس میکنی که تنها میخواهد واقعیت اجتناب ناپذیری که داستان- اگر رمانتیک نبود- ایجاب میکند را به رخت بکشد و به یاد ده ها مبارز این وطن که زیر چکمه های رجاله های حکومتها له شده اند و میشوند بیفتی؛ آری, یاسی از همان نوع که آبان 98 و خرداد 88 و جمعه سیاه و بیشمار فاجعه ی تاریخی این مرز و
... بوم در پی داشته و حتما خواهد داشت


اما درباره بزرگ علوی

.اگر کمی در ادبیات تازه کار تر بودم و مثلا اولین نویسنده ی ایرانی که با اثارش آشنا میشدم,علوی بود قطعا جایگاهش با اکنون فاصله ی زیادی داشت
علوی در آثارش چندان روحیه ی تنوع طلبی یا بهتر بگوییم تجربه گرایی نداشته و تقریبا همه ی آثارش با رئالیسم اجتماعی-انتقادی پیوندی تنگاتنگ دارند. حتی وجه عاشقانه ی "چشمهایش" هم کمابیش تحت سلطه ی وجه سیاسی و انتقادیست که شاید در اینکه بسیاری از افراد با استاد ماکان و
.فرنگیس ارتباط برقرار نمیکردند بی تاثیر نبوده و چه بسا اگر کمی از سیاست رمان کاسته میشد شخصیتها مجال بیشتری برای شناساندن خود می یافتند البته نمیتوان یکطرفه و مطلق راجع به سیاست زدگی آثار علوی قضاوت کرد؛ چون که در کشورهای توتالیتر و تحت حکمرانیِ مستبد, هنر به زحمت از سیاست جداست و <<تعهد اهل قلم>> به تعبیر کامو چیزی انتخابی نیست, بلکه خود بخود و اجباری ؛همانطور که مثلا یوسا و فوئنتس عموما در چنین احوالی قلم میزنند و از سوی دیگر اینکه به روایت برخی منتقدان, احمد محمود و محمود دولت آبادی هم تحت تاثیر علوی قرار گرفته اند خود حاکی اینست که اصرار او بر رئالیسم اجتماعی خالی از مزایا و منفعتها نبوده است

با اینحال تکراری که گاهی عینِ ((تکثیر)) میشود -هم در فرم و هم در محتوای قصه ها- باعث میشوند خواننده ذوق و شوق چندانی برای ادامه ی کتابهایش نداشته باشد چرا که متوجه میشود که اگر کتاب ب را بخواند انگار که کتاب الف را دوباره خوانده و نه تنوعی در درونمایه و تم داستان مشهود است و نه بداعت و خلاقیتی در چگونه نوشتن ,حداقل وقتیکه موضوع تکراری و قدیمی باشد؛ شاید اینکه اکنون میل زیادی به خواندن میرزا و سالاریها و ... ندارم بیشتر به همین برگردد و اینجا اول مطلب به یادم می آید که ایا اگر او اولین نویسنده ی ایرانی من بود چنین میگفتم ؟ اگر "بوف کور" و لاله و "توپ مرواری" را از هدایت نخوانده بودم و در هرکدام با ژانر و تم و نحوه روایت متفاوتی روبرو نشده بودم میتوانستم بگویم تکرار مکررات از
اشکالات علویست ؟

از حیث شخصیت پردازی نیز اسامی قصه ها بیشتر اوقات به تیپ میرسند و به ندرت به تمام معنا ((کاراکتر)) میشوند, هرچند که نمیتوان این مسئله را به تنهایی عیب وایرادی برای او قلمداد کرد؛ زیرا رمان فارسی کم نداشته ایم که با همین تیپها در بین بهترینها جای داشته باشد و برابر محک زمان مقاومت کند و به عبارتی کلاسیک شود؛ اما گاهی- برای مثال در "چشمهایش"- اینکه پس زمینه ی تمول و نازپروردگی به فرنگیس میدهد و بعداً با چنین مشخصاتی او را به یک مبارز سیاسی- آن هم با لحاظ موقعیت زن در اوایل دوره پهلوی- تبدیل میکند برای مخاطب سردرگم کننده و درک ناشدنیست و شاید اینجا به مشکلات تیپ سازی پی میبریم... مگر ما انتظار نداریم که چنین دختری ظرفیت ایثار و ازخودگذشتگی در راه آرمانها را
نداشته باشد و یکهو میبینیم که دارد ؟

نحوه روایت علوی هم گاهی اوقات فلاش بک است و گاهی همان مسیر خطی معمول را دارد. در قصه هایی نظیر" رقص مرگ" و "چشمهایش" ,که اتفاقا جزو بهترین اثارش هستند, این روش موجب این میشود که شخصیت بودنِ راوی منحل گردد و وجودش صرفا در کنجکاوی اش برای دانستن قصه (مانند خواننده) خلاصه شود, همانطور که یکی از دوستان گودریدزی هم اشاره کرده بود؛ از سوی دیگر گاهی این فلاش بک بودن تعلیق را افزایش میدهد و هیجان خواننده برای رسیدن به پایان بیشتر میشود که اگر روایت خطی بود شاید چنین چیزی را در داستان شاهد نبودیم . به لحاظ روایت هم میتوان اشاره کرد که با در نظر گرفتن قرنی که علوی در ان میزیسته و زبان خارجه ای که بدان تسلط داشته(آلمانی) میتوانست نوآور تر و مدرن تر از ان چیزی که هست باشد ؛چرا که سیلان ذهن در رمان اروپایی با پروست و جویس و وولف همزمان شکل گرفته بود و حتی هدایت هم در داستان "فردا" آنرا آزموده بود, فردایی که زمانی چاپ شد که سن و سال علوی به هیچ وجه در حدی نبوده که نتواند طور دیگری خودکارش را روی کاغذ
. بکشد و دست به ازمون و خطا نزند که پیشتر به این تکرار و تکثیر اشاره کردم

فضا و محیط داستانهای او نیز درخور توجه است؛ از یکطرف اینکه ((ادبیات زندان)) به عبارتی با نوشته های او اغاز شده واگر اشتباه نکنم در قرون پیشین فقط در شعر و شاعری حبسیه و <<در زندان نوشتن>> داشته ایم و با علوی قصه هایی برامده از دل زندان داریم ,از طرف دیگر پرداختن او به طبقه بورژوازی و متمول جامعه هم جالب است که از این حیث تضاد شدیدی با صادق چوبک پیدا میکند؛ چوبکی که همواره با تنگدستان و جنایتکاران و بدکاران جامعه سروکار دارد و اینجا بزرگ علوی ای که دغدغه های خاص خود را درباره طبقه متوسط و ثروتمند بیان میکند از قبیل: ناارامی های معنوی که با ارامش مادی و مالی پوشیده شده اند, بیگانگی افراد با محیط جشنهای لوکسی که در ان حاضرند و چنین مسائلی که امروزه زیادی شنیده شده و گفته شده اند. با لحاظ سوابق زندان رفتن او و بزرگ شدنش در طبقه متوسط و البته تصمیمش بر اینکه اشنایی اش با ان محیط را وارد داستان کند
. میتوان گفت علوی در محیطی که برای داستانهایش می افریند منحصر بفرد و قابل ملاحظه است

مجموعا بین انگشت شمار نویسندگان ایرانی ای که خوانده ام ,شاید علوی برایم تجربه ی لذت بخشی نسبت به آل احمد که البته خیلی ازش نخوانده ام بود و او را بیشتر پسندیدم؛ اما قطعا به اندازه چوبک و صادق هدایت قلمش را دوست ندارم . شاید در آینده ای نه چندان نزدیک با یک دوره ی دیگر که به
. خواندنش اختصاص بدهم, نظرم عوض شود

[Shakiba Bahrami · Rating 5 out of 5]

نه تا داستان رئالیستی از بزرگ علوی که گاهی من رو یاد جلال آل احمد می‌نداخت و دوست نداشتم تموم شن، شدن یه کتاب به اسم «گیله مرد».
داستان اول «نامه‌ها» طولانی‌ترین داستان کتاب درباره‌ی یک قاضی رو به مرگ بود که دخترش تنها داراییش بود. داستان از اواسط بسیار جذاب‌تر می‌شد. اگه از داستان‌های سیاسی خوشتون میاد، این داستان برای شماست.
داستان دوم «گیله مرد» رو تقریبا توی مدرسه خونده بودیم. راوی فضای روحی گیله مرد رو در طبیعت و هیاهوی باد نشون داده.
داستان «اجاره خانه»، «دزاشوب»، «یک زن خوشبخت» و «رسوایی» درباره‌ی زنه. زن و ارتباطش با جامعه، فقر و زندگی روستایی، جامعه‌ی اشرافی، نگاه جامعه به زن و... اساس این داستان‌هاست. البته داستان نه زنانه‌ست نه به مشکلات زن پرداخته؛ فقط زن رو از دید مردانه توصیف کرده.
«یه‌رنه‌چکا» داستان بعدیه که درباره‌ی دختری لهستانیه. فضای داستان خیلی سورئاله به نظرم؛ شبیه یک خواب. به خاطر اینکه شبیه حال و هوای روسیه بود دوستش داشتم:)
داستان «خائن» رو دوست نداشتم چون زیاد نفهمیدمش. داستان سیاسی‌ایه.
و آخر هم «پنج دقیقه پس از دوازده» به فساد اداری اشاره میکنه. خوندنش من رو یاد «کارمند» چخوف انداخت(:
خلاصه که: لذت بردم و پیشنهادش می‌کنم.

[Sijad · Rating 4 out of 5]

قلم بزرگ علوی رو دوست دارم و خوشم اومد از این کتاب.
البته چندتا داستان هاش زیاد جالب نبودن و چنگی به دل نمیزدن ولی این باعث نمیشه ک از خوندنش منصرف بشید

[Soheila · Rating 4 out of 5]

به صورت کلی قلم بزرگ علوی رو خیلی دوس دارم. جزئیات و توصیفاتش واقعاً خوبه، خسته‌کننده نیست و دید خوبی به آدم می‌ده. موضوع داستان‌هاش هم می‌پسندم و چیزیه که برام جالبه، و این که تلاش می‌کنه در قالب داستان اوضاع رو نشون بده برام جذاب‌ترش می‌کنه. این کتاب رو هم مثل کتاب چشم‌هایش با صدای آرمان سلطان‌زاده گوش دادم که واقعاً مناسب لحن کتاب بود. البته یه مشکل داشت و اونم این بود که بعضاً تغییر شخصیت توی خوانش مشخص نبود اما به صورت کلی خوب بود.

[Sky آسمان · Rating 5 out of 5]

گیله مرد کتابیه که منو شگفت زده کرد. دوبار خوانش کردم و یکبار به صورت صوتی گوش کردمش و هر بار، باز هم جذاب بود.

جزئیات، این داستان سرشار از جزئیاته و برای همینه که خیلی خیلی دوستش داشتم.
کاراکترها، فضا، محیط، عواطف و حتی لحن دیالوگ کاراکترها آنقدر خوب توصیف شده که توی ذهن، موقع خواندن، انگار داری فیلم میبینی.

گیله مرد نماد یک مبارزِ که در راه رسیدن به آرمانش از همه‌ی وابستگی‌ها و دلبستگی‌هاش میگذره.

همیشه دوست داشتم کارهای بیشتری از بزرگ علوی بخوانم، مخصوصا "چشم‌هایش" ولی یکمی تنبلی کردم.

[Pouria · Rating 3 out of 5]

گیله مرد/ بزرگ علوی/ موسسه انتشارات نگاه/ 204 صفحه/ چاپ پنجم 1388/ تاریخ اتمام کتاب: پنجشنبه 16 آذر 1396
این کتاب شامل نُه داستانه. یک ویژگی که توی تمام داستانا به چشمم خورد توصیف خوب از خرده فرهنگ های دوره زمونه ی نویسنده است. اصطلاحاتی برام جالب بود و همینطور طرز فکر مردم توی اون دوره زمونه. زبان کتاب خیلی ساده و رَوونه. داستان ها همشون دارن تیرگی ها رو نشون میدن، تیرگی های جامعه ی اون دوران که خیلیاش الانم هست حتی بیشتر. داستان اول درباره زندگی یک قاضی فاسد که بسیاری از حکم هایش بر اساس پول و رشوه و سود شخصی صادر شده. داستان دوم که اسمش گیله مرده برای من محبوب ترین بود. فضاسازی هاش عالی بود و البته این فقط محدود به این داستانش نبود ولی توی این داستان قوی تر و گیرا تر بود. همچنین توصیف های این داستان برایم جذاب تر بود مثلا :
"باران هنگامه کرده بود. باد چنگ مى‌انداخت و مى‌خواست زمین را از جا بکند. درختان کهن به جان یک‌دیگر افتاده بودند. از جنگل صداى شیون زنى که زجر مى‌کشید، مى‌آمد. غرش باد آوازهاى خاموشى را افسار گسیخته کرده بود."
گیله مرد گیر دو مامور افتاده و زمانی که با یکی از مامورها تنها می شود حرف های جالبه از زبون مامور گفته میشه:
"گوش میدی؟ نترس، من خودم رعیت بودم، می‌دونم تو چه می‌کشی، ما از دست خان‌های خودمان خیلی صدمه دیده‌ایم، اما باز رحمت به خان‌ها، از آن‌ها بدتر امنیه‌ها هستند. من خودم یاغی بودم، به اندازه ی موهای سرت آدم کشته‌ام، برای این است که امنیه شدم، تا از شر امنیه راحت باشم، از من نترس! خدا را خوش نمی‌آد که جوونی مثل تو فدا بشه، فدای هیچ و پوچ بشه، یک ماهه که از زن و بچه‌ام خبری ندارم، برایشان خرجی نفرستادم. اگر محض خاطر آن‌ها نبود، حالا این‌جا نبودم."
توجیهِ شخصیت های منفی برای کارهای بَدِشون هم برام جالب بود مثل مکالمه ی بالا و وقتی گیله مرد بالاخره موفق میشه یکی از مامورها رو خِفت کنه بالاخره زبون باز می کنه و حرفایی خطاب به مامور میزنه که قطعا مخاطب خیلی بزرگتری داره ... :
"آره، من خودم لاور بودم. سواد هم دارم. این پنج ساله یاد گرفتم. خیلی چیزها یاد گرفته‌ام. می‌گی مملکت هرج و مرج نیست؟ هرج و مرج مگه چیه؟ ما را می‌چاپید، از خونه و زندگی آواره‌مون کردید. دیگر از ما چیزی نمونده، رعیتی دیگه نمونده. چقدر همین خودتو، منو تلکه کردی؟ عمرت دراز بود، اگر می‌دونستم که قاتل صغرا تویی، حالا هفت تا کفن هم پوسونده بودی؟ کی لامذهبه؟ شماها که هزار مرتبه قرآن را مهر کردید و زیر قولتان زدید؟ نیامدید قسم نخوردید که دیگر همه امان دارند؟ چرا مردمو بیخودی می‌گیرید؟ چرا بیخودی می‌کشید؟ کی دزدی می‌کنه؟ جد اندر جد من در این ملک زندگی کرده‌اند، کدام یک از ارباب‌ها پنجاه سال پیش در گیلون بوده‌اند؟"
هرکدوم از داستانا حرف های خودشونو دارن و در عین سادگی بیان، نسبتا پرمحتوان. در کل ارزش خوندن داشت قطعا و دوس دارم بازم از بزرگ علوی کتاب بخونم. بعضی داستان ها خوراک فیلم کوتاه ساختن هم هستن به نظرم.

پوریا روشنی

[Hamta karimi · Rating 5 out of 5]

انقدر خوب بود که واقعا نمیتونم چیزی در موردش بگم
فقط میتونم بگم محشر بود

[Mina Arefidoost · Rating 5 out of 5]

" آره، من خودم لاور بودم. سواد هم دارم. این پنج ساله یاد گرفتم. خیلی چیزها یاد گرفته‌ام. می‌گی ‏مملكت هرج و مرج نیست؟ هرج و مرج مگه چیه؟ ما را می‌چاپید،‌ از خونه و زندگی آواره‌مون ‏كردید. دیگر از ما چیزی نمونده، رعیتی دیگه نمونده. چقدر همین خودتو، منو تلكه كردی؟ عمرت ‏دراز بود، اگر می‌دونستم كه قاتل صغرا تویی،‌ حالا هفت تا كفن هم پوسونده بودی؟ كی لامذهبه؟ ‏شماها كه هزار مرتبه قرآن را مهر كردید و زیر قولتان زدید؟ نیامدید قسم نخوردید كه دیگر همه امان ‏دارند؟ چرا مردمو بیخودی می‌گیرید؟ چرا بیخودی می‌كشید؟ كی دزدی می‌كنه؟ جد اندر جد من در ‏این ملك زندگی كرده‌اند، كدام یك از ارباب‌ها پنجاه سال پیش در گیلون بوده‌اند؟"‌‌ ‌‌(گیله مرد، بزرگ علوی)

[Nadia · Rating 3 out of 5]

۶ امین کتابی بود که از بزرگ علوی می خوندم. از چندین داستان کوتاه کتاب تشکیل شده بود که داستان گیله مرد برای همه ی ما ایرانی ها اشنایی خاصی داره چون تو کتاب دوم دبیرستانمون این داستان رو داشتیم.
اگه درباره کتاب بخوام صحبت کنم ، نثر روانی داشت و مثل اکثر داستان های بزرگ علوی همیشه یک زن نقش اصلی رو بازی می کرد. تو همه ی داستان های این کتاب همیشه زنی وجود داشت که می خواست تغییری ایجاد کنه می خواد برا خودش ازادی و حق هایی بیشتر از حقی که جامعه بهش داده به دست بیاره.

[Ellinor ﹏ · Rating 4 out of 5]

ریوو رو بعدا که حالم خوب بود مینویسم