Svean poika - kertomus kansankodista

Folkhemmet #1

by Lena Andersson, Sanna Manninen (Translator)

”Halusin kirjoittaa kirjan sellaisesta ihmisestä, jonka ansiosta kansankoti oli mahdollinen, ihmisestä, joka ruumiillisti kansankodin, uskoi siihen, otti siitä vastuuta ja puolusti sen suoraviivaisuutta ja yhdenmukaisuutta, koska ne nostivat ihmisen pimeydestään – yksilöstä, joka ilmensi kansankotia osallistumatta politiikkaan.

Uskon löytäneeni tämän ihmisen huonekalupuuseppä Ragnar Johanssonista, joka syntyi vuonna nolla eli kansankodin syntymävuotena 1932. Ragnar on kädentaitaja mutta myös mietiskelijä. Ihmisen rationaalisuus on mahdollistanut valtion. Ragnarin mielestä valtio on ihmisen parempi minä. Hän palvoo valtion ideaa, koska se ei ole mielivaltainen, toisin kuin ihminen. Valtio voi päättää pyrkiä totuuteen, hyvyyteen ja oikeudenmukaisuuteen ja sitten pysyä päätöksessään. Ihminen sen sijaan lankeaa jatkuvasti. Häntä vaivaavat intohimot, vietit ja heikkoudet.

Ragnarin äiti Svea, omaa sukua Svensson, on eri aikakaudelta, köyhästä maatalousyhteiskunnasta, jonka moderni aika yrittää kaikin keinoin jättää taakseen. Svea leipoo ja laittaa, hilloaa ja mehustaa. Ragnarille hän edustaa jäännettä maailmasta, joka ei saa koskaan palata.

Seuraava ajanjakso on kuitenkin Ragnarille tuskallisen vieras. Elsa-tyttären mukaan Ragnar on Ruotsi ja Ruotsi on hän, ja Ragnar ymmärtää liiankin hyvin, ettei se ole kehu.

Näitä jännitteitä ja konfliktilinjoja olen yrittänyt ymmärtää ja selittää teoksessani Svean poika – kertomus kansankodista.”

– Lena Andersson

Genres: Fiction, Swedish Literature, Novels, Sweden, Historical Fiction, Roman, Audiobook

265 pages, Hardcover

First published April 15, 2018

About the author

Lena Andersson (born 18 April 1970 in Stockholm) is a Swedish author and journalist. She won the August Prize in 2013 for the novel Wilful Disregard . In the same year, the same book, won her the Literature Prize given by the Swedish newspaper Svenska Dagbladet.

Reviews

[Pernilla (ett_eget_rum) · Rating 4 out of 5]

Sveas son handlar om just honom, Ragnar Johansson, Sveas son. Men det handlar också om Sverige under 1900-talet, folkhemmets och socialdemokratins tid.
Jag tänker att det går att läsa den här på flera olika sätt: både som en idéroman om politikens inverkan på ett land och människorna i det men också om en mans liv och hur han växer upp och bildar sig uppfattningar om Hur Allt Är Beskaffat men tvingas sakta men säkert orientera sig i en tid han inte längre känner igen sig i, och slutligen ger efter för.
Jag irriterade mig på motsägelsefulle Ragnar men kände samtidigt för honom. Så fin bok ändå! Och rolig!
Ibland skrockade jag och tänkte att Lena Andersson verkligen hatar socialdemokratin men jag tyckte ändå att hon hanterade Ragnar och hans åsikter med varsam hand, helt osympatisk var han inte.
Tyckte om den här väldigt mycket. URBRA inläst av Eric Ericson. Han får full pott.

[Frue_s · Rating 5 out of 5]

En klockren betraktelse över ett Sverige som förändrats sedan folkhemmets storhetstid, sett genom en enskild individs ögon. Intelligent och smart! Fnissar högt emellanåt, men känner också en varm sympati med huvudpersonen Ragnar Johansson.

[Leo · Rating 4 out of 5]

Sveas son is a very quiet novel, however it's is very compelling. The story is about Ragnar , Sveas son. Who is born 1932, the time where change came to Sweden. His mother is was in the older generation. And the story is about them but also about swedishness. I enjoyed it, even though it talks about a time I know nothing about, being born in the 90s. Would read more books by Lena Andersson. (Om writing in English because most of my friends on her don't speak Swedish. But I doubt this book is availability in a English speaking country.)

[Maria Strale · Rating 3 out of 5]

Ljudbok
Lena Andersson är formuleringarnas mästare. Ordrik, finurlig och vass är adjektiv jag beskriver texten med. Läsningen är förstås ett nöje när författaren är så skicklig.
Jag känner mig lite osäker på handlingen. Det här är kanske en idéroman och således är personerna något "karikatyreska" vilket är ok. Om det inte är det så fungerar balansgången mellan levande personer och symboler inte, dvs människorna blir till symboler och jag känner ingen sympati med någon av dem.
Det är samtidshistoria och hög igenkänningsfaktor vid ett flertal tillfällen. Absolut läsvärd.

[میعاد · Rating 3 out of 5]

کتاب بخش‌های جذابی داشت اما بعد خوندن “تصرف عدوانی” روی این نویسنده حساب دیگه‌ای باز کرده بودم و خیلی مشتاق این کتاب بودم... توقع داشتم مسائلی رو که میره سراغشون عمیق‌تر بررسی کنه، اما یک جاهایی سطحی بهشون می‌پرداخت و انگار هیجان‌زده بود و می‌خواست از خیلی‌ چیزها حرف بزنه.

[Berit Lundqvist · Rating 4 out of 5]

OK, nu är det självbekännelsetid:
Jag har aldrig varit på Åland.
Jag har aldrig sett filmen Titanic.
Jag har aldrig upplevt det folkhem alla talar så lyriskt om.
Jag hade aldrig läst något av Lena Andersson.

Men nu har jag det. Läst Lena Andersson, alltså. Folkhemmet blir aldrig mitt, även om jag känner igen delar av det.

Är uppväxt i Biskopsgården på 60- och 70-talet. En no go zone då som nu. Fast vi var svennar allihopa. Samhällskunskapsläraren som blev knivad till döds. Grannen som slängde ut sin fru från femte våningen. Knarket som flödade. Då som nu. Dit nådde aldrig folkhemmet och där var/är tiden fortfarande före år noll (=1932 i boken, dvs då sossarna tog makten). Då som nu.

Dit kommer inte Lena Andersson heller, även om hon snuddar vid Tensta. Hon stannar i radhusidyllen. Ändå känner jag igen en del. Kvinnoförtrycket. Den äldre generationens besatthet av fett och mat pga svält i barndomen. Mantrat om att veta sin plats. Den träiga fyrkantigheten.

Ja, jag gillade det här. Det är insiktsfullt och skrivet med stor ömhet. Slutet kändes dock lite påklistrat.

[Schlimme Helena · Rating 5 out of 5]

Anhand des Lebens von Ragnar Johansson, seiner Mutter und seinen Kindern, wird die Geschichte Schwedens des vergangenen Jahrhunderts erzählt. Sehr gut geschrieben, gute Charaktere und eine sehr gute Übersetzung. Das Buch war leicht und schnell zu lesen und doch nicht flach.

[الهام مقدم راد · Rating 3 out of 5]

از آغاز تاکنون، یک روایت بیش نیست و برای کسی که آن را می‌نویسد هم کاری نیست، جز این‌که نامکرر با آن رودررو شود، بشناسدش و ظرفیت‌های تازه‌ای از آن را آزاد کند. چرا که هسته‌ی آن روایت یگانه و پایدار‌ است و تنها شناخت و دیدگاه اجتماع انسانی نسبت به آن و حقی که برایش در نظر می‌گیرند، می‌تواند تغییر کند. بدین گونه است که تاریخ، دیگر به حضور یا غیاب کسی که جسورانه از آن می‌نویسد، نمی‌تواند بی‌توجه باشد. در این غلبه و غوغای زمان، جوهر آن روایت این گونه جان می‌گیرد و می‌بالد و تبدیل به دانستن و فهمی فراتر از زمان می‌شود و انسانیت چه پشتوانه‌‌ای جز این دارد؟ هم‌چنان که بالزاک انسان پریشان قرن‌های سپری‌شده را این طور دلداری می‌داد و می‌گفت خواستن تو را می‌سوزاند و توانستن تو را ویران می‌کند؛ ولی دانستن است که وجود کم‌توان تو را به آرامشی پایدار می‌رساند.

به این ترتیب است که به گمانِ من، هر رمان کنشی در راه شناخت و دانستن است یا نفوذی شتابان و توأم با ذکاوت و ظرافت در گوهر واقعی روایتی که از همان آغاز ما را به اندیشه وا داشته است. تدارکی که رمان برای انسان می‌بیند چیزی جز روایت طبیعت خود او نیست. چیزی درباره‌ی انسان که باید بسیار قدردانش بود؛ چون کلیدی از درک طبیعت انسان را به دستش می‌دهد.

گاهی فکر می‌کنم اگر رمان به زنجیره‌ای علت و معلولی از گفتارها و رفتارها و حوادث بزرگ و دراماتیک تقلیل یابد، یعنی چنان که قاعده‌ی نوشتاری و ادبی می‌گوید، فقط Story باشد؛ ممکن است حتی مانعی برای درک مستقیم ما از جهان خودمان شود. مانعی که با قوت بر می‌خیزد تا زندگی را چنان که هست، از نظر ما پنهان کند. در صورتی که بزرگترین سرخوشی‌ها و گرفتاری‌های انسان، همین متن زندگی بی‌اهمیت‌ و بسی پیش پا افتاده‌ی او در جهان است. این سرنوشت انسان است و چه نشانه‌ی شانس و انبساط خاطرش باشد، چه نشانه‌ی تیره‌بختی و تحقیرش، تنها پناهگاه و فهمش نیز احتمالاٌ تنها راه رهایی اوست.

لنا آندرشون Lena Andersson ( تلفظ بر مبنای نظر مترجم و ویراستار نشر مرکز) روزنامه‌نگار، نویسنده و منتقد اهل سوئد با بینش ظریف خود راهی برای رفتن به این پناهگاه گشوده است. آندرشون از سرزمینی است که در نقطه‌ای سردسیر بسیار نزدیک به قطب شمال ظاهراً آرام و ساکت و حتی بی‌رخداد محسوب می‌شود. سوئد از شرایط اقتصادی با ثبات و رفاه همگانی برخوردار است و از تاریخ تمدن و هنر و دانش هم بی‌بهره نیست و آکادمی سلطنتی‌اش هر سال بهترین دستاوردهای خدمت به بشریت در تمام جهان را داوری می‌کند. سرزمینی که شواهد تاریخی می‌گوید مردمانش از دوران ما قبل مدرن و عصر وایکینگ‌ها به مفهومِ درست «به اندازه» و درست «برابر» باور داشته‌اند. در حماسه‌ای باستانی منسوب به شمال اروپا و اسکاندیناوی کنونی چنین مضمونی آمده است که در نهاد آن کس که درست می‌اندیشد، هیچ چیزی توانِ افروختنِ نابرابری را ندارد. به این ترتیب قابل درک است که چطور ذهن سوئدی در جهانی که همواره در حال تحول و دگرگونی است، در پی حفظِ تعادل و ثبات است. آندرشون هم دقیقاً مجذوب همین ایده و پرسش شده است که در تلاطم جهان همواره در حال گذار، چنین عقلانیتی اگر وجود دارد، چگونه می‌تواند سرپا بماند؟

او از مفاهیمی مثل جاه‌طلبی انسان، روابط و نقش‌های خانوادگی و طبقات اجتماعی در نوشته‌هایش استفاده می‌کند، تا بفهمد چگونه می‌توان در دنیایی که به نظر می‌رسد همیشه نیازمند درخشش و نوآوری است، «عادی» بود و درست در نقطه‌ی متوازن قرار گرفت. او رمان «پسر اِسوِئا» را در سال 2018 بعد از موفقیت‌های چشمگیرش در رمان‌‌نویسی و ادبیات نوشته است. اسوئا اسونسُن نام مادر شخصیت اصلی کتاب است که نوعی تلفظ محلی نام کشور سوئد است. عنوان فرعی کتاب نیز «داستانی درباره‌‌ی خانه‌ی مردم» است. با این نشانه‌ها کمابیش می‌توان دریافت که با انسان‌هایی در زمینه‌ی فرهنگی، تاریخی، اجتماعی و سیاسی‌شان سر و کار خواهیم داشت.

داستان از جایی شروع می‌شود که یک محقق دانشگاهی آگهی کرده است، می‌خواهد با سالمندانی که زندگی‌شان در دهه‌های ابتدایی قرن بیستم، شاهد دوران گذار به سوئد مدرن بوده‌ است، از نزدیک مصاحبه کند. السا برای محقق می‌نویسد که پدرش رگنار برای طرح او بسیار مناسب است و برای علاقه‌مند کردن پدرش به پذیرفتن مصاحبه به او می‌گوید که تحقیق به سوئد مربوط است، همان که سابقاً کشوری نمونه در جهان شمرده می‌شده است.

این کلمه‌ی «سابقاً» را در متن کتاب و به تدریج خواهیم فهمید، چون گویا جامعه‌ی سوئد نیز مانند سراسر جهان در حال دگرگونی است؛ البته در حالی که بنیادهای آن پا برجا به نظر می‌رسند. از ابتدایی‌ترین سال‌های پا گرفتن دموکراسی در سوئد، شاهد گرایش‌های برابری‌خواهانه نیز بوده‌ایم. یعنی از دهه‌های ابتدایی قرن بیستم و حتی همزمان با رخ دادن جنگ‌ جهانی دوم تاکنون، دولت‌های سوسیال دموکرات با نام مصطلحِ خانه‌ی مردم یا دولت رفاه از بزرگترین و مهم‌ترین احزاب سیاسی این کشور بوده و برنامه‌ی مترقی خود را در عمل اجرا کرده‌اند.

شخصیت اصلی کتاب رگنار یوهانسون فرزندی است که در این خانه‌ی امن و آزاد پرورده می‌شود. در اجتماعی که آرزو فقط برای همه معنی دارد و با پدر و مادری که پیش از او جهان را چنان که هست پذیرفته بودند، رگنار آغوشِ خود را به روی هر چیزی که جدید و مدرن است می‌گشاید.

رگنار در همراهی با زمانه‌ی خود می‌اندیشد که انسان می‌تواند جهان را طوری که می‌خواهد بسازد؛ پس با جدیت مسئولیت خود را در این خانه که شیفته‌ی آن است به دوش می‌کشد. او صمیمانه باور دارد که آدم‌ها باید نشان دهند که سزاوار زندگی‌اند؛ اما آدم‌ها این سزاواری را به چه کسی باید نشان می‌دادند:

«رگنار فکر می‌کرد که اگر بخشنده‌ای به هیأت خداوند متعال در کار ��ود وظیفه‌ی او بود که به مردم بینوا بگوید که برای بهره‌مندی از زندگی، مجبور نیستند سزاواری خود را ثابت کنند. اما در جهانِ بی‌خدا، کل زندگی به این شکل است که شکوه و شکایت نکردن یا چیزی را برای خود خواستن بی‌ثمر است. به نظر رگنار دروغ بود که همه‌ی انسان‌ها باید بی‌کم‌و‌کاست حقِ بودن داشته باشند و مثل شاهزادگان بنشینند تا دیگران ازشان مراقبت کنند.»



سوئد مدرن به‌راستی آرمان‌شهرِ رگنار است؛ چون او پیش از این خارج از سوئد، مثلاً اسپانیا را دیده و گشته است و این تجربه، اعتقادش به برتری سوئد را تقویت کرده است. کمترین شکاف طبقاتی، بیشترین مکان‌های عمومی، پیشروترین کارگردانان سینما و ادبیات کودکان، چشمگیرترین برابری جنسیتی، کم‌‌نقص‌ترین نظام مالیاتی، بهترین ورزشکاران و ... غرور او در حقیقت از سرچشمه‌های واقعی بود و چیزی کم نداشت.

رگنار وقتی به کودکی سخت و فقیرانه‌ی مادرش اسوئا فکر می‌کرد، بیشتر شیفته‌ی سوئد و مدرنیته‌ی جاری در رگ‌های آن می‌شد و از نظر او بشر همین‌جا و با دست‌های دولت رفاه یا خانه‌ی مردم می‌توانست به تکاملی برسد که همیشه منتظرش بوده است. در خانه‌ی مردم عقل انسان حاکم است و هیچ جایی برای شور و شهوت و سستی وجود ندارد. به نظر رگنار تنها چیزی که سیمای دولت یا سوسیالیسم را گاهی کمی تار نشان می‌داد این بود که:

«وقتی زندگی مردم عادی و بی‌چیز از طریق استفاده‌ی کنترل‌شده و منطقی از منابع مالی بهتر می‌شود، به زحمت کسی از آن خبر می‌یابد؛زیرا کسی درباره‌ی آن صحبت نمی‌کند. آن‌ها درباره‌ی احساسات خود کتاب منتشر نمی‌کنند یا در روزنامه‌ها مقاله نمی‌نویسند و هر اندیشه‌ای را که به ذهن‌شان رسید جار نمی‌زنند؛ اما وقتی کمی جلوی ریخت‌وپاش برج عاج‌نشینانی را می‌گیرند که به قلم‌ها و میکروفن‌های شاکی و نالان دسترسی دارند، همه‌ی جهان خبردار می‌شوند که تحمل صدمه‌ای که آنان دیده‌اند، چقدر سخت است.»

در عین حال با این که جایی برای اشتیاق و بی‌تفاوتی برای انسان باقی نمی‌ماند، رگناری که حالا خانواده‌ای دارد و می‌خواهد جایش را در صف جامعه به فرزندانش اریک و السا بدهد، به آرامی متوجه می‌شود که جهان از بهشت جوانی‌اش در حال تغییر است و ادامه دادن همین راه دیگر شاید ممکن نباشد. میان آن‌چه که هست و آن‌چه که بناست ساخته شود، فاصله‌ی عمیقی وجود دارد. معنی‌اش این می‌شود که چیزی به نام «دوران گذار» معنایی جز در ذهن محدود و معمولی او نداشته است.

«رگنار گفت: این که خیلی پیچیده به نظر می‌رسد. معنی‌اش چیست؟

السا کمی فکرکرد و گفت: تو بیش از حد معمولی هستی.

- چه خوب. پس من راضی‌ام.»

آندرشون ساختار فکری انسان را خوب می‌شناسد و به همین جهت است که خوب و رسا می‌تواند بیانش کند. او حتی شناخت خوبی از شکافِ ناگزیر میان ساختار فکری یا اراده و زبان دارد و محدودیت‌های زبان را می‌شناسد و مثلاً می‌داند که فکر، به شکلی اسیر در شیوه‌های گفتار و زبان است و آن‌چه که گفته می‌شود، هرگز معادل واقعی آن‌چه که در فکر و ذهن وجود دارد، نیست. به همین خاطر انسان پی‌درپی باید تلاش کند به کمک تحلیل و واکاوی و شالوده‌شکنی و البته روایت، محتوای ذهنش را به شکل دیگری که احتمالاً به واقعیت نزدیک‌تر است بگوید تا در یک سطح نماند.

اصلاً چه بسا به قول رولان بارت کارِ ادبیات، همین باشد. یعنی فراهم آوردن شکل‌های گوناگون یک مفهوم. این شکل‌های مختلف همان ظرفیت‌های جدیدی هستند که از یگانه روایت موجود آزاد می‌شود.

آندرشون در پسر اسوئا، بدون پرگویی و حواشی کسل‌کننده نشان می‌دهد که انسان‌های هر دوره فکر می‌کنند که به مهم‌ترین معنای اصلی زندگی دست یافته‌اند؛ ولی کافی است دامنه‌ی تاریخ را کمی فراخ‌تر کنیم تا معنای یگانه به معنایی چندگانه تبدیل شود. همیشه این مخاطب‌ است که با فهم خود معناهای دیگر را در لایه‌ی زیرین معنای نخستین به جست‌و‌خیز وا می‌دارد و این گونه جوهر اثر را نشان داده و به آن ارج می‌نهد.

درست به همین دلیل می‌توان پسر اسوئا را اثری گشوده چنان که اومبرتو اکو می‌گفت نامید. از نظر اکو اثری گشوده است که تعریفش در هر زمان دگرگون می‌شود. اثری که صرفاً واقعیتی مربوط به یک تاریخ نیست؛ بلکه واقعیتی انسان‌شناختی است که هیچ تاریخی آن را فرسوده نمی‌کند. گوناگونی معناهای آن نه به خاطر نسبی‌نگری و دیدن از چشم‌اندازهای مختلف است و نه به خاطر فهم ناقص و نادرست مخاطبان؛ بلکه نشانه‌ی آمادگی و ظرفیت خودِ آن اثر برای گشودگی است. پسر اسوئا به خاطر مضمون و ساختارِ خود چندمعنایی و گشوده است چون به تحول جوامع و مواجهه‌ی آدم‌ها با آن تحول پرداخته است.

به این ترتیب من هم به عنوان یک خواننده دوست ندارم، تفسیری سهل و قطعی از رمان به دست بدهم و نمادسازی کنم یا به آسانی رمان را به معانی سیاسی ربط بدهم؛ بلکه بیشتر دوست دارم در جستجوی معناهای جدید و ممکن برای رمان باشم. چون دقیقاً این کنشِ خواندن است که به نوشتار جان می‌دهد. خودِ آندرشون هم در رمانش صریحاً کاری به این که کجای کار اشتباه پیش رفته است که آرمان‌شهرِ رگنار طوری ترک برداشته است که مثلاً در سال 1986 به ترور نخست‌وزیری رسیده که از کشور خود بزرگتر بود و برای آن بیش از حد خردمند بود، ندارد.

او با روایت خود از روحیات آدم‌ها و نقش‌های خانوادگی و اجتماعی‌شان فقط جهان در حال تغییر زیر پای چند نسل را بررسی می‌کند و گهگاهی هم تصویر کلیشه‌ای آن‌ها از جهان را می‌شکند. تصویری که یا گرفتار ارتجاع و در حسرت گذشته است یا مترقی و از هر لحاظ بی‌پرواست.

این کتاب با این که درون‌مایه‌های سیاسی و حتی فلسفی و اجتماعی دارد، هم توانمندیهای زیبایی شناسانه دارد و هم هرگز در پی جمع‌بندی سیاسی درون‌مایه‌ی خود و تحویل دادن نتایج حاضر و آماده به مخاطب نیست.

نویسنده هوشمندانه به تضاد میان تدبیر و تقدیر هم گریزی می‌زند و روایتش را طوری پیش می‌برد که از خلال آن می‌توان به کیفیت پیوستگی فرد و جامعه پی برد. او در مرکز روایتش رگناری ساخته است که اعتقاد قوی به برنامه‌ریزی اجتماعی و سازمان دادنِ طبیعت توسط انسان دارد و در مقابل او الیسابت را می‌گذارد که فکر می‌کند شاید تمدن این باشد که انسان بفهمد چه زمانی باید از خودبرتر پنداری دست بردارد و در ایمان خود به توانایی‌اش برای برنامه‌ریزیِ همه چیز برای دیگران، کمی تردید کند.

«الیسابت به هیچ یک از زنان دیگری که رگنار دیده بود شباهت نداشت. مثل سنگ خارا سخت و جدی؛ اما پرحرف بود. ترکیب صفات غیرمعمول و از احساسات و خواسته‌ها و هر نیازی که او را به کسی وابسته می‌کرد شرمسار بود. با این وصف، آن لحظاتی که سنگ خارایش نرمی نشان می‌داد، لحظاتی باارزش بودند؛ پس رگنار تصمیم گرفت منتظر او بماند.»

آندرشون برای حفظ ترکیب ابتدا و انتها و یگانگی ساخت رمان به ماجرا قناعت نمی‌کند و بی‌ماجرایی زندگی آدم‌های عادی در روایتش را با آوردن شخصیت‌هایی مبتکر و فعال جبران می‌کند. پرسوناژهایی که خودش می‌تواند هر موقعیت-رفتار یا وضعیت-گفتار شان را مثل یک پدیده‌ بسط دهد. یعنی پیشینه‌ی روانشناختی، فلسفی- اجتماعی رفتارِ آن‌ها را واکاوی کند.

ترجمه‌ی این کتاب را سعید مقدم از زبان سوئدی انجام داده است، که نتیجه‌ی آن نثری کم‌‌نقص و بی‌پیرایه و کاملاً سازگار با محتوای اثر به نظر می‌رسد. همکاری سعید مقدم با نشر مرکز و اختران کارنامه‌ی قابل توجهی از او در انتخاب کتاب‌های خوب در حوزه‌ی اندیشه و ادبیات برای ترجمه نشان می‌دهد. در هر حال توان مترجم برای بیان شفاف آن چه که از متن دریافته به سبب دانش قابل قبولِ او از هر دو زبان، بعلاوه‌ی ادبیات و علوم انسانی است. ادبیات که همان زنِ قهرمانِ تراژدی است. همو که با شناختن خود می‌میرد؛ ولی در جستجوی خویش زندگی می‌کند.

[Dar vieną puslapį · Rating 3 out of 5]

Lena Andersson yra garsi Švedijos žurnalistė, parašiusi jau keletą knygų. Lietuvoje autorė žinoma iš tokių kūrinių kaip “Estera: romanas apie meilę” bei “Be įsipareigojimų”. Jeigu įprastai Lena Anderson nagrinėja moterų klausimus, gilius psichologinius išgyvenimus, tai šįkart knyga visiškai kitokia.

Pirmiausia paminėsiu apie ką ji. Pagrindinis knygos veikėjas - Ragnaras yra puikus pavyzdys to tipiško gerovės valstybės modelio išauginto švedo. Galima sakyti, kad šiuo kūriniu buvo bandoma dekonstruoti gerovės valstybę kaip tokią ir parodyti, kas slypi iš to parodomojo fasado, kuriuo taip žavisi pasaulis ir į kurį lygiuojasi. Taigi Ragnaras. Pagrindinis veikėjas yra gerovės valstybės modelio atstovas iki kaulų smegenų. Pasakysiu dar daugiau - jis tipiška vidutinybė, galvojanti, kad jo laikmetis pranoksta viską, kas buvo iki tol, be to tėvai tikrai nieko nebesupranta apie tai, kas gera ir teisinga ir išvis - reikia stengtis dėl bendro gėrio ir jokių čia individualizmų ar laisvių negali būti. Vienas už visus ir visi už vieną, ane? Ragnarą labai erzina jo paties mama su savo naminiu maistu, buitiniais rūpesčiais ir apskritai atgyvenusiu požiūriu. Nors knygos nugarėlė akcentuoja įtampą tarp motinos ir sūnaus, vis tik, manau, pagrindinis įtampos šaltinis yra pats Ragnaras. Nors ir vidutinybė su absoliutaus teisuolio kauke, bet karts nuo karto sukelia empatijos pliūpsnius, nes bando filosofuoti, kelti klausimus ir ieškoti. Jo pasimetimas yra savaip žavus.

Jeigu Ragnaras yra šiandiena, jo motina - praeitis, tai vėliau jau įvedamas kitas veikėjas - Ragnaro dukra- yra ateitis. Nors tėvas deda didžiules viltis į jauną merginą ir svajoja, kad ji ne tik perims jo pažiūras, vertybes, bet ir taps sporto pasaulio žvaigžde, tačiau bėgantis laikas parodo, kad taip nebus. Ateitis beldžiasi į duris.

Apibendrinant - kūrinyje autorė parodo kitą gerovės valstybės modelio veidą. Juntama ironija, gero humoro taip pat čia apstu. Autorės lakoniškumas puikiai dera ir skaniai susiskaito. Tiems, kurie turi elementarias žinias apie politiką ir ekonomiką - labai rekomenduoju. Smagus ir atraktyvus skaitinys ir, tikiu, kad nieko panašaus nebūsite skaitę. Gero skaitymo!

[Marléne Ärlemalm Dahlin · Rating 3 out of 5]

Lena Anderssons skickliga skildring av det svenska folkhemmet berör mig inte på djupet men får mig att skratta högt flera gånger. Andersson definierar sylvasst epokskiftet mellan Per-Albin Hanssons folkhem och postmodernismen. Generationsklyftan mellan föräldrar och barn blir tydlig.
Huvudkaraktären - en man som heter Ove eller förlåt - Ragnar, är Sveas son. Med sviktande självkänsla och pansarskal försöker Ragnar navigera sina två barn mot en säker framtid. Han bestämmer sig tidigt och vet vad han vill: de ska satsa på idrott och göra rätt för sig. Utan tjafs. Ragnar är så fyrkantig och organiserad att man lätt identifierar sig med hans stackars fru.
Men mest behållning har jag av 12-åriga Elsa som till faderns förtret ställer vad han uppfattar som dumma frågor men som i själva verket visar på förmåga till analys och kritik som inte passar in i hans trista konventionella vardag.
Sonens lättsinnighet med tågluff och vänner och dotterns intresse för etnologi, biblioteksbesök och universitetsstudier tar hårt på Ragnar. Han har misslyckats.
Med den här boken får folkhemsvurmande läsare en inte så smickrande spegel i handen.

Lena Andersson skriver som vanligt lysande men jag kan ändå inte bortse från Fredrik Backman-känslan boken igenom. Ibland är den smala litteraturen anmärkningsvärt nära den kommersiella. Det blir ett medelbetyg.

[Sandra · Rating 1 out of 5]

Reto nuobodumo beletristika, apsimetusi romanu.

[Hanna · Rating 4 out of 5]

Verkligen så mycket bättre än det jag läst av Lena Andersson tidigare (böckerna om Ester Nilsson dvs)! Känner starkt för huvudpersonen samtidigt som han är asjobbig.<3

[Sofia · Rating 5 out of 5]

Otrolig, vill läsa nästa direkt.

[Alva Rasmussen · Rating 5 out of 5]

Lena Andersson briljerar! Sveas son har all den intellektuella spänst, språkliga skärpa och humor som brukar känneteckna författaren men även en värme och sympati som jag inte sett hos henne tidigare och som är mycket välkommen.

[Dennis Lundkvist · Rating 5 out of 5]

"Elisabet som bara ville äta mat gjord på riktiga råvaror lagade alltid från grunden och lärde sig av Tore Wretman. Hon hade varit i Paris och ätit riktiga pommes frites och kunde för sitt liv inte förstå Ragnars förtjusning i halvfabrikat och konstgjorda pulver, han som växt upp med mor Sveas matlagning och bakande. På grund av sin konkreta läggning såg hon inte att Ragnars vurm för pulvermat var ideologisk: den moderna människan hade genom tekniken tagit över naturen för sina egna syften, brutit ned maten i dess beståndsdelar och återskapat dem i en praktisk förpackning av pulver. Kontrollerbar, lätt att bära hem, enkel att laga, demokratisk. Ragnar försökte förklara men Elisabet lyssnade inte särskilt noga, såg inte vidden av det tankearbete som låg bakom hans ord och avfärdade det på sitt lite okoncentrerade vis med att man inte kunde manipulera naturen utan att den slog tillbaka. Detta såg han som en färdigtuggad fras sprungen ur ett gammaldags vidskepligt tänkande. Ragnar hade sett mor Sveas tid uppslukas av arbete i hemmet. Tvätten som tog flera dagar i anspråk, släpandet på kittlar, det omständliga uppvärmandet av vatten, det ständiga diskandet, dukandet, bakandet och matlagandet. Den ohyggliga meningslösheten i det. Hon måste befrias från allt detta som inte syftade till något annat än sig självt. Därför satte han sitt hopp till den nya matlagning som hade gjort inträde i landets kök. Kemisterna hade experimenterat fram alla möjliga sorters god och närande mat. Pulvret skulle bli människans tjänare och kvinnans befriare."

[Gitte Hørning · Rating 4 out of 5]

Håndværkeren Ragnar Johansson har den tvivlsomme ære, at han i et forord til Lena Anderssons roman ’Sveas søn’ bliver afvist som forskningsobjekt med den begrundelse, at han er ”for almindelig”. En etnolog fra Uppsala universitet er i gang med et projekt om modernitetens svenske mentalitetshistorie, men efter et kort møde skønner hun, at Ragnar er et så vellykket afkast af moderniteten, at der går 13 på dusinet af hans slags. At han forkastes, betyder imidlertid intet for Ragnar selv; at stille op var ikke hans ide, men derimod hans datters.

Elsa Johansson er på tidspunktet for ovenstående 29 år og selv universitetsstuderende med idehistorie og lingvistik som fag. Man opfatter det som læser sådan, at hun efter afvisningen vælger selv at skrive faderens historie, prototypisk som den er for udviklingen af folkehjemmet, det svenske velfærdssamfund. At der er tale om en mytisk historie, fremgår til en start af det faktum, at ikke blot deler Ragnars mor fornavn med Moder Svea/Sverige, men hun hedder til overflod også Svensson til efternavn, og så er hun i øvrigt søster til Sven Svensson. Overdrivelse fremmer forståelsen, som man siger, og ”Ragnar Johansson var svensk, og svensken var ham”.

Ragnar kom til verden i 1932, samme år, som socialdemokraterne kom til magten og igangsatte folkehjemprojektet i Sverige, og han internaliserer i den grad den socialdemokratiske stats dogmer i sig, at hans børn, Erik og Elsa, får en stramt styret opvækst. Ragnar har på deres vegne valgt idræt som deres personlige udfoldelsesfelt, og han lader ikke østeuropæiske eliteatleters fædre noget efter, når han skal bakke op om ’barnets store interesse’. Elsa er den i kernefamilien på fire, som længst underlægger sig sin fars ideer, men hendes beslutning om som voksen at fortælle hans historie, giver også det afkast, at hun kan beskrive de omkostninger, der har været ved at vokse op under hans vinger. ’Sveas søn’ søsættes derfor som en slags ideroman, og holdningerne er ind imellem trukket så skarpt op, at det nærmer sig det karikerede, men det bliver på den måde også lidt morsommere, end hvis der var tale om en helt igennem seriøst indigneret beskrivelse.

Svenskerbashing har alle dage været en yndet sport i Danmark, og med Ragnar som studieobjekt er der da noget at komme efter. Allerede i de små folkeskoleklasser gør Ragnar den opdagelse, at bliver man i en eller anden henseende lærerindens udvalgte, så ligger heri kimen til skam, hvis man ikke netop lever op til forventningen. Derfor er det bedst at gå i ét med omgivelserne, så ingen får øje på én: ”Skammens ophav var det, man måtte undgå. Udvalgtheden. Afvigelsen. Anderledesheden.” Senere viser det sig, at Ragnar tiltrækker sig positiv opmærksomhed som fodboldspiller og som snedkersvend, men han minder sig selv om at undgå udvalgtheden, og i forhold til en tilværelse som stjerne abdicerer han og satser i stedet på en fremtid som hhv. træner for fodbolddrenge og sløjdlærer for skoledrenge. ”Fordelene ved lærergerningen var de lange ferier, at have staten som ejer og selv være chef i klasseværelset. Sådan så belønningerne ud for den opofrelse, det var at sænke sig til et lavere niveau, end han retteligt var bestemt for.”

På baggrund af en meget fattig bonde-opvækst er Ragnars mor, Svea, på det nærmeste gået amok i kunsten at have et fyldt fadebur og altid at være leveringsdygtig i mindst syv forskellige kager til kaffebordet. Ragnars kone, Elisabet, er af en anden generation, men producerer også god hjemmelavet mad fra grunden, sådan som hun har lært det under kulturekskursioner til Paris og andre europæiske storbyer. Ragnar kaster vrag på begge kvinders talenter og mener, at de skal glæde sig over at kunne blive befriet fra arbejdet, nu da kemikerne har eksperimenteret alle mulige slags god og nærende mad frem, fremstillet af pulver og vand. ”Den nye pulvermad var et systematisk mirakel, udtænkt og skabt af mennesket. Ragnar syntes, det så lyst ud for menneskeheden, og særligt for det svenske menneske, der kappede alle bånd bagud.”

Ønsket om at kappe alle bånd bagud går ikke kun på noget så isoleret som madlavning, nej, det omfatter hele menneskets kulturhistorie. Da Ragnar møder en ung kvinde, der læser arkæologi, spørger han hende, hvad det egentlig er, hun vil finde i jorden? ”Det der findes der, og som er af interesse for at forstå historien, den vi alle bærer i os og er formet af. Ragnar spiste sit lagkagestykke i få mundfulde. Han gøs ved tanken om at være nødt til at beskæftige sig med gamle, beskidte brugte ting, der havde ligget i jorden i århundreder, og så i øvrigt læse i flere år for at kunne gøre det.”

Mens Ragnar kaster vrag på madlavning, kulturhistorie, underholdning, litteratur, film og rejser, der kun har kulturel nydelse eller oplevelser som mål, betragter han idræt som den mest positive aktivitet af alle. Der er ikke den anstrengelse, han ikke vil gå til for at støtte Erik som cykelrytter og Elsa som skiløber: ”Han ville være som en begribelig og god stat for sine børn, rationelt funderet og med en retfærdighed, der var absolut; vejledende, tjenende og bestemmende i ét. Først og fremmest ville han sørge for, de ikke lod livet forsvinde i uvirksomhed og lystudlevelse.”

Men som enhver kan høre, spænder Ragnar buen for hårdt, og da vi når op til de tiår, hvor der også slækkes på tøjlerne i international politik, som for eksempel da Berlinmuren falder i 1989, og mennesker krydser grænseposterne, uden at vagterne skyder, ja, da må Ragnar erkende, at han tilsyneladende har valgt forkert side: ”Han havde altid haft lettere ved at identificere sig med grænsevogteren end rebellen. Den ene fulgte et gennemtænkt regelsæt og blev automatisk foragtet, den anden brød det og fik letkøbte sympatier.”

Opløsningstendenserne i den svenske velfærdsstat og i Ragnars privatliv skal ikke uddybes her, men romanen bliver i hvert fald en svanesang over Ragnars monolitiske jeg, med andre ord hans unuancerede meninger, der er mejslet i sten. Spørgsmålet er så i hvilket omfang, han er såvel villig til som i stand til at lægge stilen om?

[michal k-c · Rating 3 out of 5]

nice little book about a guy getting fucking steamrolled by the long march of history (though the best novel about this is probably still Dostoyevsky’s The Possessed). the novel itself is workman like but a bit less cohesive in its politics than it thinks it is.

i have finished this novel about generational misunderstanding on the first day of Pesach appropriately, as i have always felt that the relevance of exodus (to paraphrase Celan, I certainly don’t remember fleeing from Egypt) is that every new generation will view themselves as having been freed from bondage.

[Saga Folmerz · Rating 3 out of 5]

Varför blev jag typ ledsen av de sista sidorna?

Boken utspelade sig över väldigt många år och innehöll ju många förändringar i livet, vilket typ gav mig lite ångest eftersom jag har svårt för förändringar i livet och kan även ibland få ångest av förändringar i skönlitteratur. Jag hade nog inte självmant valt att läsa boken men tycker absolut att den gav en bra insyn på folkhemmets tid och hur folk som Ragnar såg på plikterna i livet. Skulle absolut kunna rekommendera boken om man är intresserad av samhälle och folkhemmets tid, men skulle inte rekommendera den om du vill läsa och fly verkligheten lite. Den var inte så intressant för mig i början, men så är det med många böcker tänker jag.

[Riitta · Rating 3 out of 5]

Hmm, träffsäkert, ironi med ömhet om folkhemmet, kändes dock inte som en riktig roman med riktiga personer. Läsvärt men inte på samma nivå som Anderssons tidigare böcker.

[Eva · Rating 3 out of 5]

Det här var ingen varm och levande roman, snarare kylig och avmätt. Men det kan är det som är meningen?

[Hannes Sjöberg · Rating 4 out of 5]

Underbar bok. Språket flyter på. Man vill (kanske pga korta kapitel) inte lägga ner boken.
Hon har lyckats trycka ner allt som var folkhemmet, på gott och (rätt mycket) ont, i en person. Verkligen intressant skildrat.
Känner dessutom igen både morfar och farmor i Ragnar.

[Erik · Rating 5 out of 5]

Jag hatar att skriva recensioner, men den var väldigt väldigt bra. Fem av fem.

[Santtuhh · Rating 3 out of 5]

(3,75/4) oli kiva lukee kirja ilman minkäänlaisia ennakko-odotuksia! Päähahmo oli samaa aikaa symppis ja ärsyttävä. Myös tykkäsin siit et samal käytii vähän Ruotsin yhteiskunnan kehitystä 1900-luvulla mut ei sillee tylsästi :)

[Carl Sjölin Fagerlind · Rating 5 out of 5]

Väldigt bra skriven och extremt fångade. Dessutom ger det en riktigt insyn i Sveriges moderna historia och folksjäl. Fast det kanske starkast intrycket för min del är exakt hur borgerlig min egna familj är, because I do not relate

[Emil · Rating 3 out of 5]

Den här boken fångar skickligt folkhemmets anda, snarare än dess artikulerade idéer. Boken passade mej väldigt bra. Karaktärernas sociala liv kunde ha utvecklats.
Stark trea.

[Carl Johansson · Rating 2 out of 5]

Inte en av Lenas bästa böcker. Jag har alltid fascinerats av karaktärerna i hennes böcker, men personerna i Sveas son ryckte aldrig tag i mig och det kändes mer som att jag läste massor av ord på ett papper.

[Knut L. · Rating 3 out of 5]

A story about Sweden as a home or just a home that happens to be in Sweden

A Swedish novel. This novel depicts a family story that are – according to the subtitle - assumed to occur in Sweden, and furthermore, it is a story that could only happen in Sweden at the time just before and after its Prime Minister Olof Palme (b 1927). He was assassinated in 1986. However, being from another Scandinavian country, it is tempting to ask if the story could have played out in another of the Scandinavian countries, or could it have happened in other countries in the word?

The main character is Ragnar Johansson (it would have been Johannesen in Norway and Hansen in Denmark) born in 1932. He is probably a “social engineer democrat” in his soul, but appears – in the beginning of the story, more like a communist. However, we know from the beginning of the story that he would never pass the border between politics and revolution, in any form. “On the Swedish broadcasting, a society engineer said that in the ideal society should all members of the society have walking- or bicycling distance to the work. … collective travel back and forth to work would be a waste of productive time...” (my translation) p. 103.

An ordinary man. His life is quite ordinary, except for a few extraordinary events in his youth, events that, I think, is embedded in all ordinary people. As far as I can see, those events do not change anything in the hero’s life, not even in his thoughts. I do not think the hero dreams.
“A society should help each person to reach their potential, but at the same time teach each person that their potential probably was not that great, so that they, in reality, could not reach further, and that it only would lead to a disaster if they tried. “ p. 31.

However, Andersson describes the ordinary life, and it is difficult to describe an ordinary life so that it becomes fascinating. Also Ragnar Johansson wife is ordinary, even though – when they meet, she could have been something else and maybe an interesting person.

A Scandinavian novel or wider? I think this story could have been told about a Johansson, a Johannesen or a Hansen in all Scandinavian countries (I do not know what Johansson would have been in Finland.) I even think he could have been a Will Smith growing up in England or a Klaus Becher growing up in northern Germany.

About languages. The novel is better than I found it, because I read it in Swedish. The Swedish language has other subtleties than the Norwegian language and there are lot of sentences that I think I would have enjoyed more had I been better in command of the Swedish language. However, it was not so engaging that I would stop reading and find out about the Swedish subtleties.

[Hanne Aasen · Rating 5 out of 5]

Få samtidsforfattere skriver så skarpsindig som Lena Andersson. Det er ren nytelse å følge persongalleriets mentale irrganger. Ragnar (på samme måte som Ester i de de 2 foregående romanene til Andersson) fremstår som hele, komplekse og troverdige personer: siden jeg leste de 2 bøkene om Ester for 2 år siden - har jeg ikke kommet over noen roman som har maktet å skildre mennesker så ekte at de kommer ut av boksidene.

Tematikken er annerledes enn kjærlighetsromanene om Ester. Selv om Ragnar er svensk (og representerer generasjon «Folkhjemmet») - er parallellen til etterkrigsgenerasjonen her hjemme slående. Jeg kjenner selv mange personer som lett kunne vært Ragnar - og romanen gir en dypere innsikt i en samfunnstankegang som kan virke fremmed for yngre generasjoner.

[Fr.Martinsen · Rating 2 out of 5]

Jeg ble skuffet over Lena Anderssons siste roman Sveas son. Jeg hadde ventet meg kloke analyser om utviklingen av Sverige, innimellom handlingen. Slik hun har vennet meg til, og som jeg har blitt begeistret over.
Visst er det fint å gjenkjenne forholdet til bakverk, nervøsitet som kan oppstå når man må be om ordet og det man har å si ikke er verdig en slik orden. Systemet gagner bare de møtevante. And such.

Uansett, jeg gleder meg til å høre henne på Litteraturhuset i august, og er spent på hvilke spørsmål hun får.

[Svante · Rating 4 out of 5]

En god bok. Rakbladsvass dialog, pricksäker karaktärsgestaltning och en rågad dos subtil humor utgör denna originella bildningsroman. Läste stora delar under tågresa från Skåne till Stockholm och tänkte på hur många gånger jag druckit kaffe med äldre män som har en hand i knät och den andra på bordet, med handflatan vilandes på bordsskivan. Jag har sett det utan att lägga särskilt stor vikt vid det. För Andersson är den sortens passiva petitesser karaktärsbyggande och det är alldeles underbart att läsa.