Shahnameh: The Persian Book of Kings

دوره چهار جلدی شاهنامه استاد خالقی مطلق

by Abolqasem Ferdowsi, Azar Nafisi (Foreword), Dick Davis (Translator)

Among the great works of world literature, perhaps one of the least familiar to English readers is the "Shahnameh: ThePersian Book of Kings," the national epic of Persia. This prodigious narrative, composed by the poet Ferdowsi between the years 980 and 1010, tells the story of pre- Islamic Iran, beginning in the mythic time of Creation and continuing forward to the Arab invasion in the seventh century. As a window on the world, "Shahnameh" belongs in the company of such literary masterpieces as Dante's "Divine Comedy," the plays of Shakespeare, the epics of Homer- classics whose reach and range bring whole cultures into view. In its pages are unforgettable moments of national triumph and failure, human courage and cruelty, blissful love and bitter grief.

In tracing the roots of Iran, "Shahnameh" initially draws on the depths of legend and then carries its story into historical times, when ancient Persia was swept into an expanding Islamic empire. Now Dick Davis, the greatest modern translator of Persian poetry, has revisited that poem, turning the finest stories of Ferdowsi's original into an elegant combination of prose and verse. For the first time in English, in the most complete form possible, readers can experience "Shahnameh" in the same way that Iranian storytellers have lovingly conveyed it in Persian for the past thousand years.

Genres: Poetry, Classics, History, Iran, Mythology, Literature, Middle East

886 pages, Hardcover

First published January 1, 1010

About the author

Abolqasem Ferdowsi (Persian: ابوالقاسم فردوسی), the son of a wealthy land owner, was born in 935 in a small village named Paj near Tus in Khorasan which is situated in today's Razavi Khorasan province in Iran.
He devoted more than 35 years to his great epic, the Shāhnāmeh. It was originally composed for presentation to the Samanid princes of Khorasan, who were the chief instigators of the revival of Iranian cultural traditions after the Arab conquest of the seventh century. Ferdowsi started his composition of the Shahnameh in the Samanid era in 977 A.D. During Ferdowsi's lifetime the Samanid dynasty was conquered by the Ghaznavid Empire. After 30 years of hard work, he finished the book and two or three years after that, Ferdowsi went to Ghazni, the Ghaznavid capital, to present it to the king, Sultan Mahmud.

Ferdowsi is said to have died around 1020 in poverty at the age of 85, embittered by royal neglect, though fully confident of his work's ultimate success and fame, as he says in the verse:
" ... I suffered during these thirty years, but I have revived the Iranians (Ajam) with the Persian language; I shall not die since I am alive again, as I have spread the seeds of this language ..."

Reviews

[M&A Ed · Rating 5 out of 5]

بی نظیر و تمام!

[BookHunter M ُH َM َD · Rating 1 out of 5]

تخيل تقرأ تاريخ 4000 سنه فى ساعتين منقول عن الفارسيه و محولا من شعر الى سجع بلغة القرن الحادى عشر بكل ما فيه من اساطير و نخع و صدف و حكايا مكرره و مزوره و اسماء صعبة النطق و اعداد لا تحصى من الملوك و المؤامرات و الملاحم الكبرى
لا املك الا ان اقول
سمعنى سلام
سلامتك يا دماغى
!!!!! :-)

[J.G. Keely · Rating 4 out of 5]

The history of the world is a history of jerks. Starting with Gilgamesh, our earliest epic hero, who makes everyone wrestle him until they are exhausted then goes off to sleep with their wives while they pray to the gods to deliver them, to Achilles sulking in his tent, the Athenians sentencing Socrates to die because he talks too much, or Tacitus writing of how Caligula, Claudius, and Nero ruled through assassination and manipulation.

Sure, there are always a few level-headed, intelligent fellows, like Caesar, Odysseus, the Sire de Coucy--and in the Shahnameh, Rostam--but even they can't escape the machinations of the headstrong, foolish jerks that surround them. As far as Epics go, the Shahnameh is one of the darkest I've read, with a jerk quotient that's off the charts. The whole thing progresses as a series of blood feuds, deadly (and tragic) misunderstandings, endless duels over minor points of honor, fathers against sons, sons against mothers, uncles against everyone, mistrust and malicious rumor, and greed-driven betrayals.

Sure, there are a few genuinely reasonable guys throughout, but you can always bet that, in the end, some unstable noble with a chip on his shoulder is going to mess everything up. However, that isn't to say that the jerks are nonsensical or comically evil--pretty much every one has a good side, a sense of honor, a family--it's just that most of them seem to have the emotional self-control of a toddler.

It reminded me of the nobles in A Distant Mirror who would spend all of their crusading gold on matching green silk doublets and then show up to the battle without armor or supplies. Certainly, I never found the characters' actions unlikely, though I would have appreciated a bit more explanation from Ferdowsi on precisely why certain individuals kept making the same stupid errors. Much of the depth and sympathy in the Iliad stems from the fact that Homer uses the power of rhetoric to make it easy to understand the motivations behind all the pointless conflicts.

Ferdowsi is a masterful writer, however, and his prose is full of a vital energy, a poetry of odd and evocative metaphors that made the scenes something more than simply real--made them mythical. The image of an elephant's legs being so stained with man's blood that they seem to be 'pillars of coral', or Rustam's statement that, though he serves the Shah, he is still king of the world, his horse a throne, his sword a seal, his helm a crown, or this description of the coming of a Great Prophet (though I am unsure which one) to Persia:

He reared throughout the realm a tree of godly foliage, and men rested beneath its branches. And whosoever ate of the leaves thereof was learned in all that regardeth the life to come, but whosoever who ate of the branches was perfect in wisdom and faith.

Unfortunately, this translation is incomplete, ending before the coming of Eskandar (Alexander the Great), the full poem being longer than the Iliad and Odyssey combined, so it seems the rest shall have to wait.

Also delightful, particularly for the devoted fantasist, is the depiction of remarkable and wondrous magics of many sorts, from guardian spirits and races of magical beings, both fair and wicked, to great wizard-kings who transform into poison-spitting serpents and watch the world through crystal globes. It is always inspiring to witness depictions of magic that truly surprise and mystify the reader, capable of suggesting a marvelous world somewhere beyond our own.

Of course, to any student of the tradition of the cultural epic, the great work which captures the spirit of a people and an age, and sets the precedent for all works to follow, few works are equal in scope, artistry, and influence--perhaps only that of Homer and Virgil, the Ramayana and Mahabharata of India, the Four Great Novels of China, and the Bible.

[Samaneh Khanlari · Rating 5 out of 5]

با دبیر ادبیات مان کل انداختم یک بار... او می گفت برترین سوگنامه ادب پارسی سوگ تهمینه در مرگ سهراب است... من میگفتم نوحه ی مجنون در مرگ لیلی ست...الان که فکر میکنم برای او که مادر بود قطعا سوگ تهمینه سوزناک تر است...برای من که عاشق بودم به زعم خود نوحه مجنون در مرگ لیلی...

[Vincent Asaro · Rating 5 out of 5]

This is perhaps the greatest collection of stories I have ever read! It is a true "dream book"; if you love wonder stories, myths and heroic epics this is the kind of saga you dream about. Every story is better than the one preceding it and it keeps mounting until it reaches heights of imagination and storytelling that are all but untouchable. As in Persian poetry the language is rich, layered and achingly beautiful. It is basically a long family saga but it never gets too complicated to follow.

A perfect book: humanizing, imagination-expanding and a towering work of literature.

[فؤاد · Rating 5 out of 5]

سرایش شاهنامه
قصه ی سرایش شاهنامه معروف است. فردوسی برای تظلّم به غزنه (پایتخت محمود غزنوی) می رود. در قصر شاه، سه شاعر نامدار دربار را می بیند. می پرسند "کیستی؟" می گوید "شاعرم."
شاعران دربار، برای دست انداختن دهقان زاده ی دهاتی، می گویند "ما هر یک فی البداهه یک مصرع می گوییم، تو مصرع چهارم را بگوی تا قدرت شاعری هر یک معلوم شود."
می سرایند:
چون عارض تو ماه نباشد روشن
همرنگ رخت گل نبوَد در گلشن
مژگانت همی گذر کند از جوشن
و فردوسی می سراید:
مانند سنان گیو در جنگ پشن

سه شاعر دیگر مبهوت می مانند و می پرسند "گیو و پشن کیستند؟" و فردوسی شرح داستان باستان را باز می گوید. پس او را به سلطان غزنه معرفی می کنند و سلطان پیشنهاد سرایش شاهنامه را می دهد.

منبع اصلی فردوسی در سرایش شاهنامه، ظاهراً شاهنامه ی ابومنصوری است. کتابی منثور که توسط چهار دانشور زرتشتی (ماخ و شاهوی و یزدانداد و شادان) روایت شده است و اکنون، جز مقدمه ی آن، باقی نمانده است.

بخشی که من خواندم


اسکندر و درخت سخنگو

بخش اسکندر، مرز بین افسانه و تاریخه. از طرفی، بعضی از قسمت هاش واقعیه، مثل مردن اسکندر در بابل در سنین جوانی، یا شاگرد ارسطو بودنش، یا شکست دارا (داریوش سوم) و کشته شدن دارا به دست افراد خودش و...
از طرفی بیشتر قسمت هاش افسانه است. مثل جستجو در ظلمات به دنبال آب حیات، یا دیدن اسرافیل، یا دیدن درخت سخنگو که خبر مردنش رو بهش میده.

شیوه ی داستان پردازی فردوسی، از یه جهت خیلی جالبه و اون پرداختن به بعضی جزئیاته که شاید ما اطلاعی ازش نداشته باشیم. مثل این که نامه های پر ارزش رو روی پارچه ی حریر می نوشتن، یا این که چطور فرستاده ها به درگاه شاهان می رفتن یا چیزهای مشابه.

اما از طرف دیگه، روایتش بیشتر جاها خیلی خسته کننده و تکراری میشه. پر از حرف های و پندهای تکراری، یا توصیف های مشابه و مکرره. مثلاً نامه های پادشاهان (بخش اسکندر پر از این نامه نگاری ها بود) همیشه مشتمل بر حداقل بیست بیت هستش و مضموناً همه عین همدیگه هستن. همین طور شرح جنگ ها یا تاجگذاری شاه ها، یا ورود شاه ها به شهرها، یا توصیف هدایایی که شاه ها برای هم میفرستن.
اگه این حدیث های مکرر، حذف میشدن، شاهنامه شاید نصف میشد، مخصوصاً حدس میزنم که بخش تاریخی شاهنامه پر از این نوع حدیث های مکرر باشه.

[Peiman · Rating 5 out of 5]

در چند ماه گذشته، بیشتر تمرکز مطالعاتم رو گذاشتم روی شاهنامه و سعی کردم هر کتاب مرتبط رو که در دسترسم هست چه به صورت چاپی چه الکترونیکی بخونم. که در انتها لیستی از کتاب‌ها رو می‌نویسم و سعی می‌کنم برای هر کدوم اگر شد مطلب کوتاهی اضافه کنم اگر در گودریدز موجود بودند.

شاهنامه چیست؟

شاهنامه اثری حماسی-تاریخی به نظم از ابوالقاسم فردوسی، شامل حدود پنجاه هزار بیت و از بزرگ‌ترین کتب حماسی جهانه که سرودنش بیش از سی سال به طول انجامیده. غلامحسین یوسفی در مجموعه‌ی اولین و دومین هفته فردوسی میگه:

««شاهنامه‌ی فردوسی برخلاف آنچه ناآشنایان می‌پندارند فقط داستان جنگ‌ها و پیروزی‌های رستم نیست، بلکه سرگذشت ملتی است در طول قرون و نمودار فرهنگ و اندیشه و آرمان‌های آنان است. برتر از همه، کتابی است در خورِ حیثیت انسان. یعنی مردمی را نشان می‌دهد که در راه آزادگی و شرافت و فضیلت، تلاش و مبارزه کرده، مردانگی‌ها نموده‌اند و اگر کامیاب شده یا شکست خورده‌اند حتی با مرگشان آرزوی دادگری و مروت و آزادمنشی را نیرو بخشیده‌اند... شاهنامه فردوسی... همه در حمایت دادگری و خرد و مردمی و آزادگی است و راستی و نیکوکاری و وطن دوستی را تعلیم می‌دهد. چه ارزشی بالاتر از این که شاهنامه برای انسان کمال مطلوبی می‌آفریند والا و بشری مردمی که امید و آرمان و هدفی نداشته باشند، زنده نمی‌توانند بود. پس آن که بتواند برای بشریت آمال و مقاصدی شریف بپرورد که ارزش آنها جاودانی باشد و خلل نپذیرد نابغه‌ای است بزرگ...»

شاهنامه چگونه سروده شد؟

فردوسی برای سرودن شاهنامه از کتابی به نام شاهنامه‌ی ابومنصوری استفاده کرده است. از این کتاب که به نثر نگاشته شده جز مقدمه‌ای چندین صفحه‌ای اثری باقی نمانده است. ابومنصور محمد بن عبدالرزاق دستور داد تا تاریخ ایران را از منابع کتبی و شفاهی گردآوری کنند و نتیجه‌ی آن کتابی شد به نام شاهنامه‌ی ابومنصوری. در خود مقدمه، از چهار فرد به نام‌های ماخ پیر خراسانی از هرات، یزدانداد پسر شاپور از سیستان، شاهوی خورشید پسر بهرام از نیشابور و شادان پسر برزین از توس به عنوان راویان داستان‌های شاهنامه‌ی ابومنصوری نام برده شده است.

اهمیت شاهنامه چیست؟

اولین و مهمترین دلیل اهمیت شاهنامه حفظ زبان و هویت ایرانه. در دورانی که ایران تحت هجوم اعراب بود و زبان فارسی در حال فراموشی و حذف، فردوسی با شاهنامه بزرگترین کمک رو به حفظ این زبان کرد. اهمیت بعدی حفظ تاریخ و اسطوره‌های ایرانه که جزوی از فرهنگ ما هستند.
سیرجانی در کتاب ضحاک ماردوش میگه:

«شاهنامه، به خصوص ��صول اساطيريش قصه‌ی حسین کرد و امیر ارسلان نیست که به قصد سرگرمی و انصراف خاطری یا کوتاه کردن شبی بخوانیم. بگذریم. داستان‌های اساطیری جوهر فرهنگ و معارف ملی است و فشرده‌ی تجارب هزاران ساله قومی. هر شاخ و برگی از روایات اسطوره‌ای حاصل تجربه‌های تلخ و شیرین گذشتگان است که لعاب افسانه‌ای بر آن کشیده و در دارالشفای حکمت برای نسل‌های آینده باقی گذاشته‌اند. روایات اسطوره‌ای از مقوله‌ی اشعار کنایی و به قول فرنگی‌ها سمبولیک است و نیازمند گزارشی روشنگر و به قول اهل اصطلاح تفسیر.»

و یا در کتاب مقالات محمدعلی فروغی داریم:

«شاهنامه فردوسی هم از حیث کمیت هم از جهت کیفیت، بزرگترین اثر ادبیات و نظم فارسی است، بلکه می توان گفت یکی از شاهکارهای ادبی جهان است و اگر من همیشه در راه احتیاط قدم نمی‌زدم و از اینکه سخنانم گزافه نماید احتراز نداشتم، می‌گفتم شاهنامه معظم‌ترین یادگار ادبی نوع بشر است. اما می‌ترسم بر من خرده بگیرند که چون قادر بر ادراک دقایق و لطایف آثار ادبی همه‌ی قبایل و امم قدیم و جدید نیستی، حق چنین ادعایی نداری. بنابراین از این مرحله می‌گذرم، و نیز برای اینکه روح جلال‌الدین بلخی و شیخ سعدی و خواجه حافظ را هم گله‌مند نکرده باشم تصدیق می‌کنم که اگر بخواهیم انصاف بدهیم و تحقیق را تمام نماییم، باید این سه بزرگوار را هم پهلوی فردوسی بگذاریم و ایشان را ارکان اربعه‌ی زبان و ادبیات فارسی و عناصر چهارگانه‌ی تربیت و ملیت قوم ایرانی بخوانیم.»

یک متن خوب در مقدمه‌ی کتاب زندگی و مرگ پهلوانان هست که با وجود طولانی بودن دوست دارم بنویسم

«این کتاب دارای چهار خصیصه مهم است: یکی آنکه سند قومیت و نسب‌نامه‌ی مردم ایران است؛ ریشه‌های آنان را تا گذشته‌های افسانه‌ای می‌گسترد و پنجره این ملک را بروی افق پهناور زمان می‌گشاید. ممکن است پرسیده شود به چه درد می‌خورد این گذشته‌ی دور؟ به این درد که اقتضای طبیعت بشر آن است که می‌خواهد احساس شخصیت و اصالت بکند، وجود ملی خویش را در این جهان توجیه بکند و تکیه‌گاه تاریخی‌ای برای خود بیابد؛ همانگونه که فرد احتیاج به غرور و شخصیت دارد ملت هم احتیاج به غرور و شخصیت دارد.
دوم آنکه شاهنامه عصاره و چکیده تمدن و فرهنگ قوم ایرانی است، ما هیچ کتاب دیگری نداریم که طپش‌های قلب ایران قدیم را به این روشنی و دقت در خود ثبت کرده باشد. شاهنامه هر چند آمیخته به افسانه باشد، ارزش آن برای شناسایی ایران باستانی از تاریخ بیشتر است؛ چه، تاریخ ثبت یک سلسله وقایعی است که بیشتر جنبه مومیایی دارند، در حالی که افسانه‌ها، آنگونه که در کتابی چون شاهنامه آمده‌اند، کشش و کوشش زنده یک ملت را بیان می‌کنند. از خلال شاهنامه، نحوه زندگی کردن و اندیشیدن قوم ایرانی استنباط می‌گردد و ارزش آن به سنجش در می‌آید. مثلاً برای شناخت دو تمدن بزرگ باستانی یکی یونان و دیگری ایران، اگر جنگ ایران و توران را با ایلیاد و اودیسه هومر مقایسه کنیم، به استنتاج های گران‌بهایی دست خواهیم یافت که عمق انسانی تمدن ایران را بر ما آشکار می کند، و حال آنکه هیچ سند دیگری از عهده گواهی‌ای به این گویایی بر نمی آید. سوم آنکه شاهنامه یک کتاب انسانی است؛ نه تنها حماسه ساکنان ایران، بلکه حماسه بشر پوینده را می‌سراید که با سرنوشت قهار دست و پنجه نرم می‌کند، رنج می‌کشد و می‌کوشد تا معنا و حیثیتی در زندگی خاکی خود بگذارد. شاهنامه مانند هر کتاب بزرگ دیگری، از یک سو تعارض و از سوی دیگر تعادل بین جسم و روح را می سراید؛ تعارض به این معنی که بشر پای‌بند وضع محدود خاکی خویش است، به جسم آسیب‌پذیر و اسیر خویش وابسته است، فرسوده و درمانده می‌شود، علیل می‌گردد و می‌میرد؛ اما از سوی دیگر روح آرزو پرور و پهناور و اوج گیرنده دارد، طالب کمال و رهایی است. در این کشمکش بین جسم و روح، بشر فرزانه مقهور نمی‌شود، بلکه می‌کوشد تا تعادلی بیابد؛ آیین زندگی درست این است. انسان در عین آنکه با وضع زمینی خود سازگار و دمساز می‌ماند، حسرت زندگی بهتر و پاکیزه تر را در دل نمی‌میراند. این است سرمشقی که پهلوانان برجسته شاهنامه به ما می‌دهند. بزرگی آنها در آن است که زندگی را دوست می‌دارند، بی آنکه از مرگ بترسند؛ از عمر بهره می‌گیرند، بی آنکه بی‌اعتباری جهان را از یاد ببرند؛ هیچ انسانی نمی‌تواند بزرگ باشد، مگر آنکه بداند چگونه مرگ را خوار بشمارد. ارزش زندگی هر کس تنها به این نیست که چگونه زندگی کرده است، به این نیز هست که چگونه مرده است. راز زندگی چیزی جز عکس‌العمل در برابر طبیعت و داد و ستد با طبیعت نیست. بنابراین چون ارتباط انسان با طبیعت کم شود قدرت جذب او از زندگی نیز کاهش می یابد. احساس من این است که ما امروز خیلی کمتر به معنای واقعی زندگی می‌کنیم، تا این مردان و زنان نیمه افسانه‌ای چند هزار سال پیش که در شاهنامه وصف‌شان آمده؛ از این رو هنوز محتاج آنیم که درسی از آنها بیاموزیم. چهارم آنکه شاهنامه یک اثر ادبی بی نظیر است. شاید تعداد کتاب‌هایی که به این ارزش و عظمت باشند، در سراسر ادبیات جهان به ده نرسد. زیبایی و ابهت کلام فردوسی و بلندی فکر او، حد نهایی توانایی بشر را در سخن گفتن می‌نماید. شاهنامه مانند نور آفتاب بر بی‌سواد و باسواد، بر قصر شاهان و قهوه‌خانه‌های محقر یکسان تابیده است، و شاید تنها کتانی در زبان فارسی باشد که نتوان خواند بی آنکه اشک در دیده بگردد.»

بخش‌های مختلف شاهنامه

به طور عادی شاهنامه به سه بخش عمده تقسیم میشه، بخش اسطوره‌ای، بخش پهلوانی و بخش تاریخی. اما از نظر سلسله‌ای هم میشه شاهنامه رو به چهار بخش تقسیم کرد، بخش اول پیشدادیان، بخش دوم کیانیان، بخش سوم که بخش کوتاهی هست اشکانیان و در نهایت بخش چهارم ساسانیان.

نسخه‌های مختلف

با توجه به گذشت سالیان زیاد از زمان سرودن شاهنامه نسخه‌ها و تصحیح‌ها مختلفی از شاهنامه موجود است. از جمله شاهنامه تصحیح ژول مول، تصحیح حمدا... مستوفی، تصحیح یوهان فولرس، تصحیح دبیرسیاقی، شاهنامه چاپ مسکو، شاهنامه چاپ بروخیم و .... اما بهترین نسخه‌ی شاهنامه تصحیح جناب جلال خالقی مطلق هست که پیشنهاد می‌کنم در صورتی که قصد خواندن یا خرید شاهنامه رو دارید، حتما همین نسخه رو مد نظر قرار بدید که بسیار براش زحمت کشیده شده و با ارزشه.

کتاب‌های مرتبط

کتاب‌های مرتبط با شاهنامه رو میتونم به چهار قسمت کلی تقسیم کنم. قسمت اول خود شاهنامه به نظم با تصحیح‌های مختلف هست و شرح و معنی‌های کم و زیاد. از این قسمت دو کتاب زیر رو در دسترس داشتم که همون‌طور که گفتم بهترین تصحیح شاهنامه از استاد خالقی مطلق هست که چاپ اول هشت جلدی و چاپ دوم چهار جلدی هست. یک نسخه‌ی دیگه از شاهنامه با نام نامه‌ی باستان اثر استاد کزازی هست که شرح و معنی و توضیحات فراوان داره و بیشتر مناسب دانشجویان ادبیات و محققین هست.

۱- شاهنامه به تصحیح جلال خالقی مطلق
۲- نامه‌ی باستان

دومین بخش کلی از کتاب‌های مرتبط با شاهنامه، کتاب‌هایی هست که کل شاهنامه از ابتدا تا انتها رو به نثر تبدیل کرده‌اند به طور کامل یا بعضاً خلاصه. این کتاب‌ها هم بسیار زیاده و قاعدتاً من به همه‌ی اونها دسترسی نداشتم اما از این بخش هم کتابهای زیر رو داشتم که سعی میکنم برای هر کدوم روی هر کتاب نظرم رو بنویسم

۱- دفتر دانایی و داد از استاد کزازی
۲- برگردان روایت‌گونه‌ی شاهنامه به نثر از دبیرسیاقی
۳- شاهنامه به نثر پارسی سره از میترا مهرآبادی
۴- قصه‌های شاهنامه از آتوسا صالحی
۵- داستان باستان از محمود محبی
۶- برگزیده‌ی داستان‌های شاهنامه از احسان یارشاطر

بخش سوم از کتاب‌های مرتبط با شاهنامه، کتاب‌هایی هستند که به نظم یا نثر به یک قسمت خاص از شاهنامه پرداخته‌اند. مثلا قسمت راجع به ضحاک به نظم یا رزم رستم و سهراب به نثر و در برخی مواقع با اضافه کردن قسمت‌هایی که در شاهنامه نیست برای جذابیت یا شرح بیشتر

۱- فریدون از ابراهیم پورداوود
۲- زال و رودابه از الهام فلاح
۳- رستم و سهراب از حسن انوری
۴- داستان سیاوش از ادیب برومند
۵- بیژن و منیژه از ابراهیم پورداوود
۶- بیژن و منیژه از رحیم زاده صفوی
۷- بیژن و منیژه از مهدی قریب
۸- هفت‌خوان اسفندیار از ادیب برومند
۹- رستم و اسفندیار از حسن انوری

و چهارمین و آخرین بخش کتابهای مرتبط با شاهنامه، کتابهای اقتباس شده از شاهنامه هست و همچنین کتاب‌های نقد و توصیفی افزون بر داستانهای شاهنامه

۱- ضحاک از غلامحسین ساعدی
۲- دوزخ ضحاک از اشکان رهگذر
۳- زنان شاهنامه از زهرا مهذب
۴- سهراب و رستم از ماتیو آرنولد
۵- رستم و اسفندیار از اسلامی ندوشن
۶- چو ضحاک شد بر جهان شهریار از رضا قاسمی
۷- ضحاک از اسطوره تا واقعیت حمزه حسینی‌زاده
۸- مقدمه‌ای بر رستم و اسفندیار شاهرخ مسکوب
۹- رستم و اسفندیار دلاوران زابل از ابراهیم داهیم
۱۰- خون‌بهای اسفندیار از فواد فاروقی
۱۱- زندگی و مرگ پهلوانان در شاهنامه از اسلامی ندوشن

برای مقایسه‌ی بهتر بین نظم و نثر شاهنامه از دو بخش نخست کتاب‌ها، یک قسمت از شاهنامه به نظم رو اینجا می‌نویسیم و روی هر کدوم از کتاب‌های نثر، همین قسمت از کتاب رو میارم تا بهتر بتونید مقایسه کنید.

گفتار اندر رزم کاس‌رود و نبرد بیژن با بلاشان ترک

سه روزش درنگ آمد اندر جرم
چهارم بر آمد ز شیپور دم‏
سپه بر گرفت و بزد ناى و کوس
زمین کوه تا کوه شد آبنوس‏
هر آنکس که دیدى ز توران سپاه
بکشتى، تنش را فگندى به راه‏
همه مرزها کرد بی‌تار و پود
همى رفت ازین گونه تا کاس‌رود
برآن مرز لشکر فرود آورید
زمین گشت از خیمه‏‌ها ناپدید
خبر شد بتوران کز ایران سپاه
سوى کاس‌رود اندر آمد به راه‏
ز ترکان بیامد دلیرى جوان
بلاشان بیدار دل پهلوان‏
بیامد که لشکر همه بنگرد
درفش و سراپرده‌ها بشمرد
به لشکرگه اندر یکى کوه بود
بلند و بیکسو از انبوه بود
نشسته برو گیو و بیژن بهم
همى رفت هر گونه از بیش و کم‏
درفش بلاشان ز توران سپاه
به دیدار ایشان بر آمد ز راه‏
چن از دور گیو دلاور بدید
بزد دست و گرز از میان بر کشید
چنین گفت کامد بلاشان شیر
یکى نامدارى سوار و دلیر
شوم گر سرش را ببرّم ز تن
گرش بسته آرم بدین انجمن‏
بدو گفت بیژن که گر شهریار
مرا داد خلعت بدین کارزار
به فرمان مرا بست باید کمر
به رزم بلاشان پرخاشخر
به بیژن چنین گفت گیو دلیر
که مشتاب در جنگ آن نرّه شیر
نباید که با او نتابى بجنگ
کنى روز بر من بدین جنگ تنگ‏
چو شیرست و هامون ورا مرغزار
جز از مرد جنگى نجوید شکار
بدو گفت بیژن مرا زین سخن
به پیش جهاندار ننگى مکن‏
سلیح سیاوش مرا ده به جنگ
پس آنگه نگه کن شکار پلنگ‏
بدو داد گیو دلیر آن زره
همى بست بیژن زره را گره‏
یکى باره‌ی تیزتک بر نشست
به هامون خرامید نیزه بدست‏
بلاشان یکى آهو افگنده بود
کبابش بر آتش پراگنده بود
همى خورد و اسپش چران و چمان
بلاشان نشسته ��ه بازو کمان‏
چو اسپش ز دور اسپ بیژن بدید
خروشى بر آورد و اندر رمید
بلاشان بدانست کامد سوار
بیامد بسیچیده‌ی کارزار
یکى بانگ بر زد به بیژن بلند
منم گفت شیراوزن و دیوبند
بگوی آشکارا که نام تو چیست
که اختر همى بر تو خواهد گریست‏
دلاور بدو گفت من بیژنم
به جنگ اندرون پیل رویین تنم‏
نیا شیر جنگى پدر گیو گرد
هم اکنون ببینى ز من دستبرد
به روز بلا در دم کارزار
تو بر کوه چون گرگ مردارخوار
همى دود و خاکستر و خون خورى
گه آمد که جانت به هامون برى‏
بلاشان به پاسخ نکرد ایچ رای
برانگیخت آن دیو جنگی ز جای
سواران به نیزه بر آویختند
یکى گرد تیره بر انگیختند
سنان هاى نیزه بهم برشکست
یلان سوى شمشیر بردند دست‏
به زخم اندرون تیغ شد لخت لخت
ببودند لرزان چو شاخ درخت‏
به آب اندرون غرقه شد بارگى
سرانشان غمى شد به یکبارگى‏
عمود گران بر کشیدند باز
دو شیر سرافراز، دو رزمساز
بر آورد بیژن همانگه خروش
عمود گران بر نهاده بدوش‏
بزد بر میان بلاشان گرد
همه مهره‌ی پشت بشکست خرد
ز بالاى اسپ اندر آمد سرش‌
نگون شد بر و جوشن و مغفرش
فرود آمد از اسپ بیژن چو گرد
سر مرد جنگى ز تن دور کرد
سلیح و سر و اسپ آن نامجوى
بیاورد و سوى پدر کرد روى‏
دل گیو بد زان سخن پر ز درد
که چون گردد آن باد روز نبرد
خروشان و جوشان بدان دیدگاه
که تا گرد بیژن کى آید ز راه‏
همى آمد از راه پور جوان
سر و جوشن و اسپ آن پهلوان‏
بیاورد و بنهاد پیش پدر
بدو گفت پیروز باش اى پسر
برفتند با شادمانى ز جاى
نهادند سر سوی پرده سرای
بیاورد پیش سپهبد سرش
همان اسپ و هم جوشن و مغفرش
چنان شاد شد زان سخن پهلوان
که گفتی برافشاند خواهد روان
بدو گفت کین بود پشت سپاه
سر نامداران و دیهیم شاه

[فرشاد · Rating 5 out of 5]

خوانش شاهنامه‌ی فردوسی را هفت سال پیش اغاز کردم و امروز به پایان رساندم. این اثر به خصوص در زمانه‌ای که مملکت ما گرفتار استبداد حاکمان غیر ایرانی شده است، اهمیت دوچندان پیدا کرده است. به اعتقاد من، خوانش شاهنامه نه یک بازگشت به گذشته، بلکه بازآفرینی یک آينده مبتنی بر خرد ایرانی و همچنان سمبلی الهام‌بخش برای پاسداشت هویت و فرهنگ ایرانی است. من این اثر جاودانه را به هر ایرانی وطن‌پرستی که دغدغه‌ی ایران و آزادی از سلطه‌ی بیگانگان دارد پیشنهاد می‌کنم.

[Peiman E iran · Rating 5 out of 5]

‎دوستانِ گرانقدر، باید بدانید که، کسی «میهن پرست» و انسان دوست میباشد که مردمِ سرزمینش را نسبت به راستی و درستی ها آگاه میکند
‎بهترین مثال برای این موضوع، شاهنامۀ استاد گرانقدر و میهن پرست بزرگی به نامِ «فردوسی» میتواند باشد
‎پیش از هرچیز، با تمامِ احترامی که برای جناب خالقی، قائل میباشم.. باید بگویم که ایشان هرچه اشتباه بوده را واردِ شاهنامه کرده و تصور نموده است که درست نوشته و واژگان را درست فهم نموده است... تا جایی که میتوانید، برایِ تهیهٔ شاهنامه و خواندنِ آن، از نسخهٔ آقای خالقی استفاده نکنید
‎در ریویویی کامل، سعی میکنم اشتباهات نسخهٔ خالقی را برایتان بنویسم
---------------------------------------------
‎عزیزانم، در زمانِ فردوسی شاعرانِ زیادی بودند که چه در دربار و چه در بیرون از دربار، در تمجید و ستایش از سلطان "محمود غزنوی" شعر میسرودند و پاداش هایِ بسیار زیادی نیز دریافت مینمودند
‎ولی فردوسی در انزوا سالها نشست و بر خلافِ گفتۀ عده ای بیسواد و عرب پرست، فردوسی به سفارشِ هیچ پادشاه و حاکمی، بلکه با نظرِ خویش، سراییدنِ شاهنامه را در زمان سامانیان آغاز نمود و در موردِ بزرگانِ ایران و تاریخِ شکوهمند این مرز و بوم و بزرگواری های ایرانیان و البته غم و دردهای آنها نوشت
‎شاید اگر زنده یاد فردوسی و شاهنامه اش نبود، ما در حال حاضر با این همه تحریفِ مورخانِ دروغگو و ایرانی ستیز، هیچ وقت با عظمتِ شاه های ایرانی و سرزمین ایران باستان و تاریخِ کیانیان یا پیشدادیان آشنا نمیشدیم
‎بدون اغراق میتوان گفت، کتاب فردوسی در دنیا و تاریخِ انسان، در نوع خویش بینظیر است
‎بی انصافی است اگر بخواهیم کسی همچون «هومر» یا «ویکتور هوگو» را با فردوسی مقایسه کنیم
‎فردوسی در توس بدونِ کوچکترین شعار و شمشیر کشی و جنگ و بدون خواستهٔ مالی، به تنهایی کتابی نوشت که از 100 ها لشگرِ سرتا پا مصلح، اثرگذارتر و مفیدتر بود
‎خیلی ها مانندِ طوطی سخن دیگران را تکرار میکنند و آموخته اند که بگویند: سعدی و مولانا به ایرانیان درس اخلاق میداده اند، و سعدی بزرگترین آموزگارِ اخلاق است... البته کسی منکرِ این موضوع نیست که سعدی بسیار اخلاق گرا و مبادیِ آداب بوده است، ولی اگر با دقت شاهنامه را بخوانیم متوجه میشویم که فردوسی بزرگترین استادِ اخلاق و آداب ایرانی بوده و میباشد
‎حافظِ گرامی و سعدی بزرگوار، در ستایشِ فردوسی بارها شعر سروده و فردوسی را استادِ خویش دانسته اند
‎سعدی میگوید
‎چه خوش گفت فردوسی پاکزاد
‎که رحمت بر آن تربت پاک باد
*******************
‎اگر بخواهم مثالی برای اخلاقِ نیکِ فردوسی بیاورم، باید از شعرِ فردوسی در موردِ "دقیقی" یاد کنم، که بر دقیقی خرده گرفته است که چنانچه در موردِ ایرانِ و بزرگانِ ایران مینویسی و میسرایی باید به بهترین شکلِ ممکن باشد، به غیر از این، بی احترامی به این سرزمینِ پاک نموده ای
‎فردوسی خردمند مینویسد

‎چو از دفتر این داستانها بسی
‎همی خواند خواننده بر هر کسی
‎جهان دل نهاده برین داستان
‎همان بخردان نیز و هم راستان
‎جوانی بیامد گشاده زبان
‎سخن گفتنی خوب و طبع روان
‎به شعر آرم این نامه را گفت من
‎ازو شادمان شد دلِ انجمن
‎جوانیش را خوی بد یار بود
‎همه ساله با بد به پیکار بود
‎بدان خویِ بد جان شیرین بداد
‎نبود از جهان دلش یک روز شاد
‎برو تاختن کرد ناگاه مرگ
‎نهادش به سر بر یکی تیره ترگ
‎یکایک ازو بخت برگشته شد
‎به دست یکی بنده بر کشته شد
‎برفت او و این نامه ناگفته ماند
‎چنان بخت بیدار او خفته ماند
‎به نقل اندرون سست گشتش سخن
‎و زو نو نشد روزگار کهن
‎نگه کردم این نظم و سست آمدم
‎بسی بیت ناتندرست آمدم
‎چو طبعی نداری چو آب روان
‎مبر دست زی نامه ی خسروان
‎چو بند روان بینی و رنج تن
‎به کانی که گوهر نیابی مکن
*************************
‎باید یادآوری کنم که "دقیقی" پیش از "فردوسی" شروع به سرودنِ شاهنامه کرده بود و چیزی حدود 1000 بیت در مورد "زرتشت" سروده بود، ولی متأسفانه به رفتارِ بدی دست میزد که آن عمل در آن زمان به نامِ "غلام بارگی" خوانده میشد و همان مفهومِ "بچه بازی" و لواط با پسرِ کم سن و سال را میدهد... ولی فردوسی بزرگ حاضر نیست نامی از این عملِ زشت در شاهنامه بیاورد و فقط میگوید جوانیَش را خوی بد یار بود... و قلمش را آلوده به نوشتنِ این کار زشت نکرده است تا در شاهنامه نامی از این کارِ سخیف برای ایرانیان برده نشده باشد
***********************
‎با حمله مغول های وحشی، بسیاری از آثارِ ارزندۀ هنرمندان ما نابود شد آثاری همچون، اشعار و آثار رودکی، عنصری و حتی بخش هایی از تاریخِ بیهقی، ولی میبینیم که شاید در این چند سال در اشعارِ حکیمِ بزرگ فردوسی، تحریف ایجاد شده، امّا شاهنامه نابود نشد و یا عرب پرستان نتوانستند آن را نابود کنند، چراکه شاهنامهٔ فردوسی در دل و جان مردم این سرزمین نفوذ کرده بود... مردم دهان به دهان و دست به دست نسخه هایی از شاهنامه را در سراسر ایران بخش نمودند، امّا متأسفانه شاهنامه ای که مربوط به 50 تا 200 سال پس از فردوسی باشد در دست نمیباشد.. تا پیش از حملهٔ مغول ها مردمِ ایران زمین به قدری وابستهٔ شاهنامه شده بودند و شاهنامه در بین خانواده ها وارد شده بود که حاکمان اسلامی و حتی شاعران و نویسندگانِ مسلمان همچون "مولانا" با این کتاب مشکل داشتند، چراکه ایرانیان قرآن، کتاب تازیان را فراموش کرده بودند و قرآن را مسخره و بی ارزش میدانستند... مولانا و شمس بارها میگفتند: <شاهنامه> و <کلیله دمنه> را از خانه هایتان بیرون بیاندازید و قرآن را بخوانید... شاید به همین دلیل است که مولانا در بینِ عرب پرستان از محبوبیتِ خاصی برخوردار است و او را بزرگتر از آنچه بوده، جلوه میدهند
‎اعراب و شاعران عرب میگفتند: با اینکه عرب در سرودن شعر سابقه ای دیرینه ای دارد، ولی هیچ شاعری نتوانسته همچون فردوسی منظومه ای این چنینِ زیبا و دلنشین بسراید. و میگفتند: شاهنامه نزد ایرانی ها دقیقاً همچون قرآن در نزد جامعهٔ تازیان است که البته این مقایسه احمقانه است، شاهنامهٔ هنرمندانه و زیبایِ فردوسی کجا و قرآنِ بی محتوا و بی سر و ته و سرشار از تناقضات و اشتباهاتِ فراوان، کجا!! ... امّا به مرور زمان هرچه به زمان حال نزدیک شدیم، غیرت ایرانی و فرهنگ و اخلاقِ ایرانی از یاد مردم این سرزمین رفت و عرب پرستی و خویِ کثیفِ تازیان و دینشان در بینِ مردمِ این سرزمین همچون ویروس و انگلی خطرناک نفوذ کرد
‎حال میبینیم که سخنِ فردوسی ثابت میشود که گفت: اگر عرب هایِ متعفن و حرامی به این سرزمین وارد شوند شادی و سرور از ایران بیرون میرود... اکنون این را شاهد هستیم که مردم مشکلات روانی دارند، عصبی و پرخاشگر شده اند، خنده ها و شادی ها مصنوعی و زودگذر شده است، ادب و احترام دیده نمیشود، فحاشی و ناسزا گویی کاری عادی شده و مسخره کردنِ قومیت ها به تفریح تبدیل شده است و دروغ در زندگی این مردم جایش را محکم کرده است. دیگر خبری از آن ایران و ایرانی نیست که در تاریخ در موردش خواندیم و دنیا در حسرتِ زندگیِ آنها بوده است
**************************
‎امیدوارم روزی برسد که هر ایرانی، یک جلد از شاهنامۀ فردوسی، این بزرگمردِ میهن پرست را در خانۀ خود داشته باشد و به جایِ کتابِ بی محتوایِ اعرابِ تازی، شاهنامه در سفرهٔ سالِ نو و هرجای دیگر دیده شود و فرزندانِ این سرزمین اخلاق و آدابِ بزرگواران و میهن پرستانی چون، <<فردوسی>> و "بهرامِ گور" و "انوشیروان" و "رضاخان" و "یعقوب لیث صفاری" را سر لوحۀ کار خویش قرار داده و آنها را الگویی در زندگیِ خود بشمار آورند
‎<پیروز باشید و ایرانی>
------------------------------------------------
‎چو بسیار از این داستان بگذرد
‎کسی سویِ آزادگان ننگرد
‎همه دل پُر از خون شود، روی زرد
‎دهان خشک و لبها پُر از بادِ سرد
‎چنین بی وفا گشت گردان سپهر
‎دژم گشت و زِما بُبرید مِهر
‎همان زشت شد خوب و شد خوب زشت
‎بشد راهِ دوزخ پدید از بهشت

[Z. Aroosha Dehghan · Rating 5 out of 5]

《پایان جلد یکم از قرار شبانه‌ی نیم ساعت با فردوسی》
********
برای من، شاهنامه کلا جایگاه ویژه‌ای داره. هر چقدر هم در اون ریز بشم نه می‌تونم و نه دانشش رو دارم که ایرادی بگیرم پس طبیعیه که امتیاز کامل رو بهش میدم.
اما درباره‌ی تصحیح چهار جلدی استاد خالقی مطلق؛
این جلد و جلد دوم رو بیشتر از بقیه دوست دارم چون پر از تاریخ اساطیری و یادمان‌های خداینامه و داستان‌هاییه که فقط از طریق اوستا و شاهنامه به ما رسیده و اگر فردوسی نبود، شاید امروز نشانی از این تاریخ اساطیری نداشتیم.
گذشته از این، دلچسب‌ترین داستان‌های شاهنامه برای من، داستان‌های سیاوش و فَروده که هر دو در همین جلد هستند پس باز هم امتیاز کامل.

*******
از روزی که تصمیم گرفتم شاهنامه رو پیوسته و پشت سر هم بخوانم کم‌وبیش سه ماه می‌گذره و خوشحالم که امشب تونستم به یک چهارم هدفم برسم. با قدرت میرم که جلد بعدی رو آغاز ک��م.
*******
درباره‌ی شاهنامه‌خوانی:
شاهنامه رو میشه به دو شیوه خواند
یک) از آغاز تا پایان پشت سر هم و پیوسته
دو) داستانی و جدا جدا (یک داستان رو انتخاب کنید و بخوانید)
من هر دو روش رو امتحان کردم. هر کدوم لذت‌ها و ویژگی‌های خاص خودشون رو دارند اما اگر بار اول هست که سراغ این شاهکار میرید، روش دوم رو پیشنهاد می‌کنم. اگر سخت با شعر ارتباط می‌گیرید از داستان‌هایی آغاز کنید که پیش از خواندن شاهنامه هم ازشون آگاهید. کنار این کتاب، می‌تونید از واژه‌نامه‌ی شاهنامه نوشته‌ی استاد خالقی مطلق هم استفاده کنید.
و در نهایت؛ پادکست شاهنامه‌خوانی هم گزینه‌ی خوبی برای آغاز راهه اما فقط برای آغاز چون بعضی جاها لحن گوینده خوب نیست و اصلا اون حس حماسی و جنگاوری صحنه‌های نبرد رو منتقل نمی‌کنه.

[Karine · Rating 4 out of 5]

In an excellent new translation, Shahnameh reads like a modern epic, not a thousand-year old poem. I loved the adventures of kings and heroes, especially Rostam, in the mythology and epic traditions section. However, the succession of kings in the historical traditions section dragged in parts, particularly when kings espoused their philosophies for ruling. Nevertheless, it was a fascinating look into the mindset of an ancient and rich culture.

[Peiman E iran · Rating 5 out of 5]

‎دوستانِ گرانقدر، باید بدانید که، کسی «میهن پرست» و انسان دوست میباشد که مردمِ سرزمینش را نسبت به راستی و درستی ها آگاه میکند
‎بهترین مثال برای این موضوع، شاهنامۀ استاد گرانقدر و میهن پرست بزرگی به نامِ «فردوسی» میتواند باشد
‎در زمان فردوسی شاعران زیادی بودند که چه در دربار و چه در خارج از دربار در تعریف و تمجید و ستایش از سلطان "محمود غزنوی" شعر میسرودند و پاداش های بسیار زیادی نیز دریافت مینمودند
‎ولی فردوسی در انزوا سالها نشست و بر خلافِ گفتۀ عده ای بیسواد و عرب پرست، فردوسی به سفارشِ هیچ پادشاه و حاکمی، بلکه با نظرِ خویش، سراییدنِ شاهنامه را در زمان سامانیان آغاز نمود و در موردِ بزرگانِ ایران و تاریخِ شکوهمند این مرز و بوم و بزرگواری های ایرانیان و البته غم و دردهای آنها نوشت
‎شاید اگر زنده یاد فردوسی و شاهنامه اش نبود ما در حال حاضر با این همه تحریفِ مورخانِ دروغگو و ایرانی ستیز، هیچ وقت با عظمتِ شاه های ایرانی و سرزمین ایران باستان و تاریخِ کیانیان یا پیشدادیان آشنا نمیشدیم
‎بدون اغراق میتوان گفت، کتاب فردوسی در دنیا و تاریخِ انسان، در نوع خویش بینظیر است
‎بی انصافی است اگر بخواهیم کسی همچون «هومر» یا «ویکتور هوگو» را با فردوسی مقایسه کنیم
‎فردوسی در توس بدونِ کوچکترین شعار و شمشیر کشی و جنگ و بدون خواستهٔ مالی، به تنهایی کتابی نوشت که از 100 ها لشگرِ سرتا پا مصلح، اثرگذارتر و مفیدتر بود
‎خیلی ها مانندِ طوطی سخن دیگران را تکرار میکنند و آموخته اند که بگویند: سعدی و مولانا به ایرانیان درس اخلاق میداده اند، و سعدی بزرگترین آموزگارِ اخلاق است... البته کسی منکرِ این موضوع نیست که سعدی بسیار اخلاق گرا و مبادیِ آداب بوده است، ولی اگر با دقت شاهنامه را بخوانیم متوجه میشویم که فردوسی بزرگترین استادِ اخلاق و آداب ایرانی بوده و میباشد
‎حافظِ گرامی و سعدی بزرگوار، در ستایشِ فردوسی بارها شعر سروده و فردوسی را استادِ خویش دانسته اند
‎سعدی میگوید
‎چه خوش گفت فردوسی پاکزاد
‎که رحمت بر آن تربت پاک باد
*******************
‎اگر بخواهم مثالی برای اخلاقِ نیکِ فردوسی بیاورم، باید از شعرِ فردوسی در موردِ "دقیقی" یاد کنم، که بر دقیقی خرده گرفته است که چنانچه در موردِ ایرانِ و بزرگانِ ایران مینویسی و میسرایی باید به بهترین شکلِ ممکن باشد، به غیر از این، بی احترامی به این سرزمینِ پاک نموده ای
‎فردوسی خردمند مینویسد

‎چو از دفتر این داستانها بسی
‎همی خواند خواننده بر هر کسی
‎جهان دل نهاده برین داستان
‎همان بخردان نیز و هم راستان
‎جوانی بیامد گشاده زبان
‎سخن گفتنی خوب و طبع روان
‎به شعر آرم این نامه را گفت من
‎ازو شادمان شد دلِ انجمن
‎جوانیش را خوی بد یار بود
‎همه ساله با بد به پیکار بود
‎بدان خویِ بد جان شیرین بداد
‎نبود از جهان دلش یک روز شاد
‎برو تاختن کرد ناگاه مرگ
‎نهادش به سر بر یکی تیره ترگ
‎یکایک ازو بخت برگشته شد
‎به دست یکی بنده بر کشته شد
‎برفت او و این نامه ناگفته ماند
‎چنان بخت بیدار او خفته ماند
‎به نقل اندرون سست گشتش سخن
‎و زو نو نشد روزگار کهن
‎نگه کردم این نظم و سست آمدم
‎بسی بیت ناتندرست آمدم
‎چو طبعی نداری چو آب روان
‎مبر دست زی نامه ی خسروان
‎چو بند روان بینی و رنج تن
‎به کانی که گوهر نیابی مکن
*************************
‎باید یادآوری کنم که "دقیقی" پیش از "فردوسی" شروع به سرودنِ شاهنامه کرده بود و چیزی حدود 1000 بیت در مورد "زرتشت" سروده بود، ولی متأسفانه به رفتارِ بدی دست میزد که آن عمل در آن زمان به نامِ "غلام بارگی" خوانده میشد و همان مفهومِ "بچه بازی" و لواط با پسرِ کم سن و سال را میدهد... ولی فردوسی بزرگ حاضر نیست نامی از این عملِ زشت در شاهنامه بیاورد و فقط میگوید جوانیَش را خوی بد یار بود... و قلمش را آلوده به نوشتنِ این کار زشت نکرده است تا در شاهنامه نامی از این کارِ سخیف برای ایرانیان برده نشده باشد
***********************
‎با حمله مغول های وحشی، بسیاری از آثارِ ارزندۀ هنرمندان ما نابود شد آثاری همچون، اشعار و آثار رودکی، عنصری و حتی بخش هایی از تاریخِ بیهقی، ولی میبینیم که شاید در این چند سال در اشعارِ حکیمِ بزرگ فردوسی، تحریف ایجاد شده، امّا شاهنامه نابود نشد و یا عرب پرستان نتوانستند آن را نابود کنند، چراکه شاهنامهٔ فردوسی در دل و جان مردم این سرزمین نفوذ کرده بود... مردم دهان به دهان و دست به دست نسخه هایی از شاهنامه را در سراسر ایران بخش نمودند، امّا متأسفانه شاهنامه ای که مربوط به 50 تا 200 سال پس از فردوسی باشد در دست نمیباشد.. تا پیش از حملهٔ مغول ها مردمِ ایران زمین به قدری وابستهٔ شاهنامه شده بودند و شاهنامه در بین خانواده ها وارد شده بود که حاکمان اسلامی و حتی شاعران و نویسندگانِ مسلمان همچون "مولانا" با این کتاب مشکل داشتند، چراکه ایرانیان قرآن، کتاب تازیان را فراموش کرده بودند و قرآن را مسخره و بی ارزش میدانستند... مولانا و شمس بارها میگفتند: <شاهنامه> و <کلیله دمنه> را از خانه هایتان بیرون بیاندازید و قرآن را بخوانید... شاید به همین دلیل است که مولانا در بینِ عرب پرستان از محبوبیتِ خاصی برخوردار است و او را بزرگتر از آنچه بوده، جلوه میدهند
‎اعراب و شاعران عرب میگفتند: با اینکه عرب در سرودن شعر سابقه ای دیرینه ای دارد، ولی هیچ شاعری نتوانسته همچون فردوسی منظومه ای این چنینِ زیبا و دلنشین بسراید. و میگفتند: شاهنامه نزد ایرانی ها دقیقاً همچون قرآن در نزد جامعهٔ تازیان است که البته این مقایسه احمقانه است، شاهنامهٔ هنرمندانه و زیبایِ فردوسی کجا و قرآنِ بی محتوا و بی سر و ته و سرشار از تناقضات و اشتباهاتِ فراوان، کجا!! ... امّا به مرور زمان هرچه به زمان حال نزدیک شدیم، غیرت ایرانی و فرهنگ و اخلاقِ ایرانی از یاد مردم این سرزمین رفت و عرب پرستی و خویِ کثیفِ تازیان و دینشان در بینِ مردمِ این سرزمین همچون ویروس و انگلی خطرناک نفوذ کرد
‎حال میبینیم که سخنِ فردوسی ثابت میشود که گفت: اگر عرب هایِ متعفن و حرامی به این سرزمین وارد شوند شادی و سرور از ایران بیرون میرود... اکنون این را شاهد هستیم که مردم مشکلات روانی دارند، عصبی و پرخاشگر شده اند، خنده ها و شادی ها مصنوعی و زودگذر شده است، ادب و احترام دیده نمیشود، فحاشی و ناسزا گویی کاری عادی شده و مسخره کردنِ قومیت ها به تفریح تبدیل شده است و دروغ در زندگی این مردم جایش را محکم کرده است. دیگر خبری از آن ایران و ایرانی نیست که در تاریخ در موردش خواندیم و دنیا در حسرتِ زندگیِ آنها بوده است
**************************
‎امیدوارم روزی برسد که هر ایرانی، یک جلد از شاهنامۀ فردوسی، این بزرگمردِ میهن پرست را در خانۀ خود داشته باشد و به جایِ کتابِ بی محتوایِ اعرابِ تازی، شاهنامه در سفرهٔ سالِ نو و هرجای دیگر دیده شود و فرزندانِ این سرزمین اخلاق و آدابِ بزرگواران و میهن پرستانی چون، <<فردوسی>> و "بهرامِ گور" و "انوشیروان" و "رضاخان" و "یعقوب لیث صفاری" را سر لوحۀ کار خویش قرار داده و آنها را الگویی در زندگیِ خود بشمار آورند
‎<پیروز باشید و ایرانی>
------------------------------------------------
‎چو بسیار از این داستان بگذرد
‎کسی سویِ آزادگان ننگرد
‎همه دل پُر از خون شود، روی زرد
‎دهان خشک و لبها پُر از بادِ سرد
‎چنین بی وفا گشت گردان سپهر
‎دژم گشت و زِما بُبرید مِهر
‎همان زشت شد خوب و شد خوب زشت
‎بشد راهِ دوزخ پدید از بهشت

[Tahoura · Rating 5 out of 5]

تمام شد!
فکرنمیکنم نیاز به نقد و تحلیلی باشه، شاهنامه‌ست دیگه :)..
ممنون از امیرخادم و پادکست فردوسی‌خوانی که باعث شد بالاخره من تصمیم خوندن شاهنامه رو عملی کنم.

[Quo · Rating 5 out of 5]

Shahnameh: The Epic of Persian Kings is a formidable book & most translations do not include the entire manuscript. Having read parts of the translation by Dick Davis, I was informed that a new translation was in the works, just as I prepared for a visit to Iran during the summer of 2012 & quite conveniently taking a mini-course on the book, taught by Prof. Ahmad Sadri, who just happened to be the person doing the new translation. The new translation in an oversized format within a slipcase, with wonderful illustrations by Hamid Rahmanian, appeared in 2013.



The Shahnameh comes with a considerable preamble because it is perhaps the most important book within Iran, a mix of mythology, history & epic poetry, detailing 4 love stories & 4 tragedies, 60,000 lines in all and the source of performance art in Iranian cafes & elsewhere in the country.

It is said to be twice the size of Homer's Odyssey & Iliad combined, expressed in an active voice (unlike Homer), with some of the tales going back to the 5th century B.C.E. and ending at about the time of the time of the Arab conquest of Iran in 651 C.E. The conquest caused the displacement of the Zoroastrian religion by Islam, though Zoroastrian New Year is still proudly celebrated in Iran in March.

Reading the new translation is akin to reading a graphic novel, with beautiful computer-generated illustrations by Rahmanian on every page, making it far more visually dynamic than other translations. The author of the Shahnameh, Ferdowsi (which means paradise in Farsi or Persian) speaks directly to the reader & often inserts what might be called guidelines for ethical action.

Among the things the book accomplished was to preserve the language of Iran when the conquering Arabs had demanded that it be replaced by Arabic. Thus, the Shahnameh is not just an epic book of stories but a source of Iranian pride that incorporates science, art, philosophy & especially Persian culture & language, all in ferment after the Arab conquest.



The stories of folk heroes such as the knight Rostam (a sort of Persian superman figure who lived 800 years) match Persia (today's Iran) against the forces of the mythical empire of Turan, or "the East", an area that today includes Turkmenistan, the old Silk Road area of China & similar regions and Rostam seems the invincible force called on periodically to rescue those kings who have made decisions that imperil them. Rostam is also a sort of "Oedipus in reverse", killing his own unrecognized son.

As a word of warning, there are countless bloody battles & beheadings, including some of the more heroic folks within the epic. Alas, even valiant & always resourceful Rostam & his incredible horse Rakhsh are ultimately betrayed by a family member and perish.



While the Persian kings are portrayed with halos, they are quite fallible & often need to be rescued and their various misdirections of authority are explained by authorial cautions in italics. Ferdowi calls the specific chapters "tales" but cautions that they are allegorical--rendered myths or "truths revealed in disguise". There is a magical quality about the book, in part because of the exceedingly colorful illustrations by Rahmanian but also because of the inserted bits of wisdom offered by Ferdowsi:

There is no parity between joy & grief in this den of strife; One thing remains after we're gone: a good name; And that's the lesson of Kay Khosrow's life.

Life is full of mysteries to ponder; None can unravel this riddle of existence: So don't squander your labors on the surface of the stories; Look instead at the truths behind the signs; Where faith & reason are at peace.

The fickle world, capriciously grants favors & ever inflicts unjust pain. Fortunate is the one who supplants worries for serenity of the heart, calms his covetous nature & shares his wealth, without fears & petty qualms.

Out of context, this may seem like fortune cookie wisdom but appearing after battles lost, children slain, willful alliances that fail, family disloyalty & untold mistakes of judgement, Ferdowsi's commentary is uplifting. The author believes in divine forces, inescapable fates and reminds the reader that life in impermanent, thus cautioning to avoid greed & attempt to be happy because all else is illusory.



It seems appropriate to have at long last read The "Persian Book of Kings" because the epic book by Absolqasen Ferdowsi was finally completed after 30+ years in 1010 & so by doubling that date, we have 2020. At book's end, the author comments:

Magnificent buildings decay by the dint of time; And exposure to the elements wrecks even a house of flint; For 3 decades have I suffered to restore; This Persian tongue & now my work is done.

*There is a helpful genealogy of the main characters + an excellent introduction to the illustrations by Hamid Rahmanian, a creative effort that took 10,000 hours to achieve. **Included within my review are photo images of the translator, my friend Ahmad Sadri; the image of the author, Ferdowsi + two examples of the wonderful illustrations by Hamid Rahmanian in this new version of the Shahnameh, an epic book I very much enjoyed.

[Pejman · Rating 5 out of 5]

در جنگ مشهور دوازده رخ، از جنگهای کین سیاوش
کیخسرو لشکر ایران را به چهار بخش تقسیم می کند و
سالاری آن را به رستم، لهراسب، اَشکَش و گودرز می سپارد و
به رعایت داد و مدارا و صلح ، سفارش می کند
بگودرز فرمود پس شهریار
چو رفتی کمر بستهٔ کارزار

نگر تا نیازی به بیداد دست
نگردانی ایوان آباد پست

کسی کو بجنگت نبندد میان
چنان ساز کش از تو ناید زیان

که نپسندد از ما بدی دادگر
سپنجست گیتی و ما برگذر

بپند فراوانش بگشای گوش
برو چادر مهربانی بپوش

بهر کار با هر کسی دادکن
ز یزدان نیکی دهش یاد کن
...
هفدهم خرداد نودونه
.
.
.
در جنگ هماون ،از جنگهای کین سیاوش
ایرانیان به سختی شکست می خورند و
.از خاندان پُر اولاد گودرز کِشواد، سی و هشت پهلوان نامی کشته می شوند
،این مویه و سوگ و جامه دران گودرز سپهبد کهنسال ست بر پیکر فرزندان از دست شده
از زبان فردوسی در شاهنامه

وزین روی لشکر همه مستمند
پدر بر پسر سوگوار و نژند

همه دشت پر کشته و خسته بود
بخون بزرگان زمین شسته بود

چپ و راست آوردگه دست و پای
نهادن ندانست کس پا بجای

همه شب همی خسته برداشتند
چو بیگانه بد خوار بگذاشتند

بر خسته آتش همی سوختند
گسسته ببستند و بردوختند

فراوان ز گودرزیان خسته بود
بسی کشته بود و بسی بسته بود

چو بشنید گودرز برزد خروش
زمین آمد از بانگ اسپان بجوش

همه مهتران جامه کردند چاک
به سربر پراگند گودرز خاک

همی گفت کاندر جهان کس ندید
به پیرانِ سر این بد که بر من رسید

چرا بایدم زنده با پیر سر
بخاک اندر افگنده چندین پسر

ازان روزگاری کجا زاده‌ام
ز خفتان میان هیچ نگشاده‌ام

بفرجام چندین پسر ز انجمن
ببینم چنین کشته در پیش من
...
:گودرز جامه چاک می کند و خاک می ریزد ...می گوید
(کسی در گیتی رنج به اندازه من ندید، از روزی که زاده شدم لباس رزم از تن بر نگرفته ام وحالا پاداشم دیدن کشته ی بیشمار پسرانم ست مقابل دیدگانم)
یک خرداد نود و نه
.
.
.
بدون فردوسی چه از ایران مانده بود؟
بی تردید هیچ
فردوسی به یقین مهمترین و ماناترین فرد تاریخ ایران زمین است
آنچه از زبان و فرهنگ و تاریخ و تمدن سرزمین اهورایی مانده
وامدار رنج و تلاش و هنر بی همتای اوست
.
ستایش بر حکیم ابوالقاسم فردوسی که عمر بر سر آفرینش این کتاب گذاشت و
،جز رنج و سختی و هتک و پلشتی ندید
.که ماندگاران آفرینندگانند
.
چند بخش شاهنامه را که کمتر از آن یاد شده و
من بیشتر دوست دارم
اینجا به یادگار می گذارم
.
شاید تنها قسمتی از شاهنامه ست که فردوسی از همه ی امشاسپندان در کنار هم نام می برد
مربوط است به فراخواندن کیخسرو رستم را، برای نجات بیژن از چاه افراسیاب و
آمدن رستم...به پیشواز رفتن دگر پهلوانان ...و ستایش و احترام جهان پهلوان به کیخسرو

ز اسب اندر آمد جهان پهلوان
کجا پهلوانان بپیشش نوان

بپرسید مر هریکی را ز شاه
ز گردنده خورشید و تابنده ماه

نشستند گردان و رستم بر اسب
بکردار رخشنده آذرگشسب

چو آمد بر شاه کهترنواز
نوان پیش او رفت و بردش نماز

ستایش کنان پیش خسرو دوید
که مهر و ستایش مر او را سزید

برآورد سر آفرین کرد و گفت
مبادت جز از بخت پیروز جفت

چو هرمزد بادت بدین پایگاه
چو بهمن نگهبان فرخ کلاه

همه ساله اردیبهشت هژیر
نگهبان تو با هش و رای پیر

چو شهریورت باد پیروزگر
بنام بزرگی و فر و هنر

سپندارمذ پاسبان تو باد
خرد جان روشن روان تو باد

چو خردادت از یاوران بر دهاد
ز مرداد باش از بر و بوم شاد

دی و اورمزدت خجسته بواد
در هر بدی بر تو بسته بواد

دِیت آذر افروز و فرخنده روز
تو شادان و تاج تو گیتی فروز

چو این آفرین کرد رستم بپای
بپرسید و کردش بر خویش جای

بدو گفت خسرو درست آمدی
که از جان تو دور بادا بدی
...
اردیبهشت نود و نه

[Sara · Rating 5 out of 5]

ریویو ادیت شد:
شاهنامه در خانواده همیشه جایگاه خاصی داشته و از اولین متونی بوده که همیشه میخواستم بخونمش. اولین تجربه‌های خوندن خودم با کتاب کودک‌های مصوری از شاهنامه بود که یه سری داستان‌های جذاب شاهنامه رو با تصویرگری و با داستان متنی ساده شده بیان کرده بودند. بعدش یه سری نوجوان وجود داشت که در این‌ها ترکیب متن ساده شده داستانی و خود شعرها بود و یکم به متن اصلی نزدیک‌تر می‌شدی. دوران راهنمایی بودم که وارد جو خوندن شعر‌های کلاسیک ایرانی شدم و جرات کردم خود متن اصلی شعرها رو کامل بخونم و فهمیدم به ترسناکی‌ای که فکر میکردم نیستند و با پرس‌و‌جو و ممارست میشه فهمید چی میگن و لذت برد ازشون. شاهنامه‌خوانی از روی خود متن اصلی شاهنامه (چاپ مسکو)رو همراه یکی از هم‌کلاسی‌هام سال دوم راهنمایی شروع کردیم و یه سالی طول کشید.

از همون اول هم، بخش اساطیری و پهلوانی شاهنامه برام جذاب‌ترین قسمت‌ها بودنپ. با اینکه اون زمان به تاریخ باستان هم علاقه داشتم، اما با بخش تاریخی شاهنامه اونطور که باید ارتباط نگرفتم. شاید چون رنگ و بوی پهلوانی و اسطوره‌ای بخش‌های قبلی رو نداشت. ولی بخش اساطیری برام یه جرقه بود که برم سراغ اسطوره‌ها و دنیای اون‌ها رو بیشتر بشناسم.
برای همین هم بعدها شعر‌های قسمت داستانی شاهنامه رو بازخوانی کردم اما دیگه سراغ کلش نرفتم.

راجع به متن بخوام از چیزایی که یادمه بگم که اولاش خوندن شعرهاش سخت بود اما بعد که عادت می‌کنی یه سری عبارت و لغات و مدل توصیفی خاصی داره که تکرار میشه و اتفاقا به شیوه‌ای گفته که خیلی قابل درکه اگه تو بطن خود داستان پیش ببریش.

از چیزایی که توی شعرهای شاهنامه خیلی لذت‌بخشه، واج‌آرایی‌ها و ریتمیه که فردوسی به کار برده؛ جوری که انگار وسط میدون جنگی و صدای شمشیرها و هیاهو رو حس می‌کنی. این ترکیب صدا و کلمات هم به عمق حماسی شاهنامه اضافه می‌کنه و هم باعث می‌شه راحت‌تر با داستان‌هاش ارتباط بگیری


یکمم چیزای مفیدی که مرتبط با شاهنامه و کاراکتراش قبلا نوشته بودم بیارم ریویو یکم مفید بشه.
با توجه به چیزی که تو طومار نقالی هفت لشکر آوردم بذار به کیومرث (گئومرت) اشاره کنیم: در زبان اوستایی از دو جز گَیو (به معنی زندگانی) و مَرَتَن (به معنی میرنده یا فناپذیر) تشکیل یافته‌است.

* طبق بندهش:
کیومرث، نخستین بشر را، اهورامزدا آفرید.
کیومرث به مدت سی سال تنها در کوهساران بسر برد. در هنگام مرگ از او نطفه‌ای خارج شد و به وسیله اشعه خورشید تصفیه شد و در خاک محفوظ بماند. پس از چهل سال از آن نطفه، گیاهی بشکل دو ساقه ریباس بهم پیچیده در مهرماه و مهر روز (جشن مهرگان) از زمین بروییدند.
پس از آن از شکل گیاهی به صورت انسانی تبدیل شدند که در قامت و چهره شبیه هم بودند(مشی و مشیانه) یکی نر موسوم به مشی و دیگری ماده موسوم به مشییانه. پس از پنجاه سال آن دو با هم ازدواج کردند و بعد از نه ماه از آن‌ها یک جفت نر و ماده پدید آمد از این یک جفت هفت جفت پسر و دختر متولد شد.
یکی از ان هفت جفت موسوم بود به سیامک و زنش نساک از سیامک و نساک یک جفت متولد شدند به نام‌های فرواک و زنش فراواکیین از آنان پانزده جفت پدید آمد که کلیه نژادهای همه کشورها از پشت آنان است که یکی از ان پانزده جفت هوشنگ و زنش گوزنگ نام داشتند ایرانیان از پشت آنان می‌باشند.
تو اسطوره های ایران مَشی و مَشیانه (مهله و مهلانه) نخستین جفت انسان محسوب میشن.

* طبق داستان های اوستا؛ میگن که وقتی اهریمن بر جهان چیره گشت و همه جا تیره شد به کیومرث گفت تورا از کجا شروع به خوردن کنم؟
کیومرث گفت از پاهایم تا مدتی طول بکشد و از تماشای دنیا لذتی ببرم اما اهریمن خلاف کرد و از س�� وی شروع به خوردن کرد تا اینکه اهرمن به بیضه‌هایش رسید و در آن هنگام نطفه ای ازش خارج شد، پس از چهل سال گیاه ریواسی رویید این گیاه دارای یک ساقه پانزده برگ بود و از آن دو تن هویدا شد ابتدا چنان به هم پیوند خورده بودند که معلوم نبود کدام ماده و کدام نر است.

پس اورمزد به آنان گفت: من شما را از نظر اندیشه بهترین آفریدم پس پندار نیک، گفتار نیک، و رفتار نیک داشته باشید و دیوان را ستایش نکنید.
آنان با با راهنمایی فرشتگان کشاورزی و آتش آموختند پس گوسفندی و بزی یافتند از بز را دوشیدند و شیرش را خوردند و گوسفند را با آتشی که از چوب شمشاد بود تقدیم ایزدان کردند،
سپس برگ‌ها و پوستین را رها و از پشم برای خود جامه بافتند و کلبه ای برای امان بودن از خورشید ساختند و آهن را یافتند و با سنگ آن را کوبیدند و تیغی فراهم ساختند.

آنان پنجاه سال آمیزش نکردند.
اما پس از پنجاه سال میل جنسی در آنان بیدار شد و پس از نه ما دو فرزند نر و ماده به دنیا می‌آورند؛ اما آنان را می‌بلعند !
اما اورمزد میل فرزند خواری را از آنان گرفته و آنان را می‌بخشد.
سپس آنان دارای هفت جفت فرزند نر و ماده می‌شوند که جفت هفتم سیامک و نشاگ اند که حاصل این دو فرواگ و فرواگین و حاصل این دو نیز هوشنگ و گوزک اند، ( ایرانیا از نژاد سیامک و فرواگ اند. بقیه میشن هندی ها و اعراب و...).


*تو شاهنامه اولش بعد از آغاز کتاب و مقدمه‌ش؛ وقتی شروع می‌کنه داستان شاه‌ها رو بگه با کیومرث بدین صورت شروع می‌کنه:
پژوهنده ی نامه ی باستان
که از پهلوانان زند داستان
چنین گفت کآیین تخت و کلاه
کیومرث آورد و او بود شاه
چو آمد به برج حمل آفتاب
جهان گشت با فر و آیین و آب
بتابید ازآن سان ز برج بره
که گیتی جوان گشت ازآن یکسره
کیومرث شد بر جهان کدخدای
نخستین به کوه اندرون ساخت جای
سر بخت و تختش برآمد به کوه
پلنگینه پوشید خود با گروه
ازو اندر آمد همی پرورش
که پوشیدنی نو بد و نو خورش
به گیتی درون سال سی شاه بود
به خوبی چو خورشید بر گاه بود...
فردوسی, شاهنامه, کیومرث, بخش اول

که میاد میگه کیومرث اولین شاه دنیا بوده و شیوه زندگی و دامپروری رو اون یاد آدم ها داده.
از طرفی دیگه آیین احترام به پادشاه و نماز هم کیومرث یاد داده.

پس همینطور که مشخصه شاهنامه کیومرث رو اولین بشر نمیدونه؛ اولین شاه می‌دونه.
راجع به ادامه نسلش هم سیامک رو‌ پسرش می‌دونه ولی داستان و‌سرونوشتش همون مبارزه با بچه اهریمن و تلف شدنشه.

*مهرداد بهار دیدگاه متفاوتی داره برا اولین بشر داره. میگه طبق مطالعات تاریخی و اسطوره شناختی، اسطوره کیومرث بعد از کشف و استفاده آهن باید درست شده باشه. تو اسطوره های قدیمی تر اولین بشر جم بوده.

*یکی از کتاب های تاریخی قدیمی کتاب تاریخ مسعودیه به اسم مروج الذهب که تو اون میگه آداب خوردن هم کیومرث یاد بشر داده:
گیومرث نخستین کسی بود که فرمود تا هنگام غذا خاموشی گزینند تا طبیعت سهم خود را بگیرد و تن را با غذای که بدان می‌رسد اصلاح کند و جان آرام گیرد و هریک از اعضاء در کار دریافت صافی غذا تدبیری برای تندرستی تن کند و آنچه به کبد و دیگر اعضاء گیرندهٔ غذا می‌رسد مناسب و شایستهٔ اصلاح آن باشد.


از چیزای معروف شاهنامه رو مخ بودن کاووس‌شاهه.:)) یه جایی تو رزم کاووس با شاه هاماوران، گودر میاد کاووس رو این مدلی توصیف می‌کنه:

خرد نیست او را نه دانش نه رای
نه هوشش بجایست و نه دل بجای
(میگه عقل و دانش و نظر درست حسابی نداره، هوش و حواسش هم سر جاش نیست)
یک اندیشه او همی نغز نیست
تو گویی به سرش اندرون مغز نیست
(میگه انقدر فکراش داغونن انگار مغز نداره تو جمجمه‌اش ⦚ این‌یکی بیت تو چاپ مسکو نیست، تو چاپ امیرکبیر هست انگار)

از کارای دیگه کاووس به نقشش تو داستان رستم و سهراب هم اشاره کنیم که رستم بعد از اینکه سهراب رو میزنه و سهراب داره می‌میره دیگه و این داستانا؛ گودرز رو می‌فرسته بره پیش کاووس که شاه اون زمان بوده و فر داشته و فلان که نوش‌دارو بگیره بدن سهراب بخوره نمیره.
بعد گودرز سریع می‌ره سراغ کاووس و نوشدارو می‌خواد برا پسر رستم.
کاووس که هم دیده بود و هم شنیده بوده سهراب چطوریه و چقدر خفن بوده، میگه اگه این پسره زنده بمونه دیگه کسی حریف این پدر و پسر نمیشه که. نوشدارو رو نمی‌ده و سهراب می‌میره و فوقع ما وقع.


یکی از معانی اژدها تو متون قدیمی ایرانی، شجاع و دلیر بودنه.
بعد زال برا رستم میاد افراسیاب رو اینطور توصیف می‌کنه:
(افراسیاب با اسفندیار قاطی نشه، افراسیاب رو بعدا کیخسرو به کین سیاوش می‌کشه ولی قبلش با رستم میجنگه، بعد اصلا افراسیاب جلو رستم کم میاره خودش اعتراف می‌کنه که خب ربطی به این بحث نداره.)

بدو گفت زال ای پسر گوش‌دار
یک امروز با خویشتن هوش‌دار
که آن ترک در جنگ نر اژدهاست
در آهنگ و در کینه ابر بلاست
درفشش سیاهست و خفتان سیاه
ز آهنش ساعد ز آهن کلاه
همه روی آهن گرفته به زر
نشانی سیه بسته بر خود بر
ازو خویشتن را نگه‌دار سخت
که مردی دلیرست و پیروز بخت
#فردوسی, شاهنامه, کیقباد

یه سری میگفتن این اژدها گفتن به افراسیاب بخاطر قدرت جادوگری ایه که داره، اما لزوما این نیست چون تو شاهنامه اشخاص متفاوتی نر اژدها خطاب شده‌ن؛ مهراب و سام و ...

اما جادوگری افراسیاب داستانش چیه؟
میگن یه سری جادو بلد بوده (کنار جاودانگیش و ...) که انجام می‌داده.
به عنوان مثال:
در اساطیر اوستایی یه خشکسالی ای رخ میده که دلیلش رو اسطورهه می‌ذاره برا جادوگری افراسیاب.
ولی تو شاهنامه یه جورایی میگه جادوگری نیست و اتفاقیه که برا دو طرف ایران و توران رخ میده و اصلا میکشدتشون به صلح.
ولی همین بحث جادوی خشک‌سالی رو تو همه نمونه‌های متون پهلوی، اوستایی و ..‌ راجع بهش میگن و یه جورایی ربط میدن بهش. اصلا جشن آبانگان رو میگن روز پیروزی زو بر افراسیابه یه سری جاها.
زَوْ کیه؟ یکی از شاه های ایران، پسر تهماسب.
تو شاهنامه میاد میگه بخاطر خشک‌سالی اینا باهم صلح میکنن و بارون میاد.

یکم از افراسیاب اسطوره بگیم:
افراسیاب تو اوستا فْرنگْرَسیَن Frangrāsyāk عه، یعنی هراس‌آور.
این شاه توران تو اسطوره ها از نیروهای خفن اهریمن رو زمین بوده.
تو اسطوره ها تو یه زیرزمین طوری یه قصری داشته که ستاره و خورشید برا خودش درست کرده بوده و چهار تا رود میومده توش: اب، شیر، شراب و یادم نیست چی.
افراسیاب دنبال به دست آوردن فر تلاش های زیادی میکنه، یه جا کلی چیز میز قربونی می‌کنه برا آناهیتا تا فرّ رو ازش بگیره.
یه تایمی نیم‌چه دستش بهش میرسه البته.
اونم وقتی بوده که یه زنگیاو نامی میاد به دروغ میشه شاه ایران، بعد ایرانیا میرن پیش افراسیاب ازش کمک می‌خوان که اینو سرنگون کنند.
ولی خب به دست نمیاره فرّ رو
بعد داستان مرگش تو اوستا هم همون مدلیه که کیخسرو وقتی به خون‌خواهی سیاوش پاشده بوده رفته بوده سراغش؛ زار و خفیف کنار رود خونه پیداش می‌کنه که داشته در میرفته؛ بعد با شمشیر نصفش می‌کنه.
بعدش حالا زاری و ... می‌کنه و میگه مراسم تدفین بگیریم براش.
ولی خب میکشتش.

یه چیز دیگه، طبق مینوی خرد، اهریمن افراسیاب رو جاودان کرده بوده ولی خدا عوض می‌کنه اینو (همون‌طور که برا اسکندر و ضحاک رخ داده.)
از اون طرف البته خدا هم جمشید، کی‌کاووس و فریدون رو جاودان می‌کنه ولی اهریمن عوض میکنه.
تو اسطوره ها و اعتقاد باستانی ایرانیان اهورامزدا و اهریمن تقریبا قدرتی برابر دارن یه سری جاها.

[Robert Khorsand · Rating 5 out of 5]

هر آنچه که باید نوشت را در ریویوهای جداگانه برای هر هشت جلد، پیش‌تر نوشته‌ام.
فقط برخی موارد را که لازم است از آن ریویوها کپی و در اینجا قرار می‌دهم:

مجددا از جناب آقای دکتر جلال خالقی مطلق بابت سال‌ها تلاش جهت تصحیح و تشریح شاهنامه‌ی فردوسی٬ جناب آقای دکتر امیر خادم به جهت راه‌اندازیِ پادکستِ شاهنامه‌خوانی که آنقدر شیوا٬ روان و دوست‌داشتنی هر هفته به طور مرتب اپیزودِ جدید را بارگذاری می‌کنند که عاشقِ شاهنامه می‌شوید و در نهایت از دوستانِ عزیزم که در این وب‌سایت پس از اینکه ناراحتیِ خود را در عدمِ توانِ خواندن٬ درک و فهمِ‌ این اثرِ با ارزش به اشتراک گذاشتم به یاری من شتافتند و من را با پادکستِ جناب دکتر امیر خادم و تصحیحِ ۸جلدیِ شاهنامه به قلمِ دکتر جلال خالقی مطلق آشنا نمو‌دند تا من نیز از لذتِ خواندنِ داستان‌های زیبا و خواندنیِ‌ شاهنامه بی‌بهره نمانم٬ صمیمانه تشکر می‌کنم.

دوستانی که همانند من به خواندن شاهنامه علاقه دارند و سطح ادبیاتِ فارسیِ آنان آنقدر نیست که به تنهایی قادر به فهم و درک متون آن باشند می‌توانند از طریق کانال تلگرام زیر:
@readingferdowsi
و یا جستجوی نامِ «شاهنامه خوانی» به فارسی٬ یا جستجوی نامِ
«ReadingFerdowsi»
به انگلیسی در اپلیکیشن‌های پادکست چه در سیستم عامل آی-او-اس چه در سیستم عامل اندروید به پادکستِ جناب دکتر امیر خادم دسترسی داشته باشند و ضمنا بنده‌ی حقیر سوای اینکه زیر هر پست فایل پی‌دی‌اف کتاب را قرار می‌دهم کل فایل‌های ۸جلدِ تصحیح شاهنامه‌ی آقای دکتر جلال خالقی مطلق را یکجا در گوگل درایو برای‌ِ شما بارگذاری نموده‌ام و از طریق لینک زیر می‌توانید به کل آن دسترسی داشته باشید.
https://drive.google.com/drive/folder...

تاریخ شروع مطالعه: نهم اسفندماه یک‌هزار و سیصد و نود و نه
تاریخ پایان مطالعه: یکم مردادماه یک‌هزار و چهارصد

[Peiman E iran · Rating 5 out of 5]

دوستانِ بزرگوار و خردگرا، «میهن پرست» و انسان دوست کسی است که مردمِ سرزمینش رو آگاه کنه، زیرا تنها با آگاه بودن و هوشیار بودنِ مردم و دوری از خرافات و تعصباتِ دینی و مذهبی، میتوان ایرانی ساخت که با اقتدار و متمدن مانندِ زمانِ قبل از حملۀ عرب هایِ نجس، باشه
بهترین مثال برای این موضوع، شاهنامۀ استاد گرانقدر و میهن پرست بزرگی به نامِ « فردوسی» میتونه باشه
در زمان فردوسی شاعران زیادی بودن که چه در دربار و چه در خارج از دربار در ستایش کردن سلطان محمود غزنوی شعر میسرودن و پول ها و پاداش های زیادی میگرفتن
ولی فردوسی در انزوا سالها نشست و بر خلافِ گفتۀ عده ای بیسواد و عرب پرست، فردوسی به سفارشِ هیچ پادشاه و حاکمی، بلکه با نظرِ خود، سرایش شاهنامه را در زمان سامانیان آغاز كرد و در موردِ بزرگانِ ایران و تاریخِ شکوهمند این مرز و بوم و بزرگواری های ایرانیان و البته غم و دردهای آنها نوشت
شاید اگر فردوسی نبود ما الان با این همه تحریفِ مورخانِ دروغگو و ایرانی ستیز، هیچ وقت با عظمتِ شاه های ایرانی و سرزمین ایران باستان آشنا نمیشدیم
بدون اغراق میتوان گفت کتاب فردوسی در دنیا و تاریخِ انسان، در نوع خودش بینظیر هستش
واقعا بی انصافی هستش که بخواهیم کسی مثل «هومر » یا « ویکتور هوگو» رو با فردوسی مقایسه کنیم
فردوسی در توس بدون کوچکترین شعار و شمشیر کشی و جنگ و بدون خواسته مالی، به تنهایی کتابی نوشت که از 100 ها لشگرِ سرتا پا مصلح، اثرگذارتر و مفیدتر بود
خیلی ها مانندِ طوطی سخن دیگران رو تکرار میکنن و یاد گرفتن که بگن، سعدی و مولانا به ایرانیان درس اخلاق میدادن، البته کسی منکرِ این موضوع نیست که سعدی بسیار اخلاق گرا و مبادیِ آداب بوده ولی اگر با دقت شاهنامه رو بخوانیم متوجه میشیم که فردوسی بزرگترین استادِ اخلاق و آداب ایرانی بوده و هست
حافظ گرامی و سعدی بزرگوار، در ستایشِ فردوسی بارها شعر سرودن و فردوسی رو استادِ خویش میدونستن، سعدی میگه:

چه خوش گفت فردوسی پاکزاد که رحمت بر آن تربت پاک باد

اگر بخواهم مثالی برای اخلاقِ نیکِ فردوسی بیاورم، باید از شعرِ فردوسی در موردِ دقیقی یاد کنم، که البته بر دقیقی خرده گرفته که اگر در موردِ ایرانِ و بزرگانِ ایران مینویسی و میسرایی باید به بهترین شکلِ ممکن باشه، به غیر از این، بی احترامی به این سرزمینِ پاک کرده ای... متاسفانه نمیدونم منظورِ فردوسی کدام یک از اشعارِ دقیقی بوده
فردوسی خردمند میگه
چو از دفتر این داستانها بسی همی خواند خواننده بر هر کسی
جهان دل نهاده برین داستان همان بخردان نیز و هم راستان
جوانی بیامد گشاده زبان سخن گفتنی خوب و طبع روان
به شعر آرم این نامه را گفت من ازو شادمان شد دل انجمن
جوانیش را خوی بد یار بود همه ساله با بد به پیکار بود
بدان خوی بد جان شیرین بداد نبود از جهان دلش یک روز شاد
برو تاختن کرد ناگاه مرگ نهادش به سر بر یکی تیره ترگ
یکایک ازو بخت برگشته شد به دست یکی بنده بر کشته شد
برفت او و این نامه ناگفته ماند چنان بخت بیدار او خفته ماند
به نقل اندرون سست گشتش سخن و زو نو نشد روزگار کهن
نگه کردم این نظم و سست آمدم بسی بیت ناتندرست آمدم
چو طبعی نداری چو آب روان مبر دست زی نامه ی خسروان
چو بند روان بینی و رنج تن به کانی که گوهر نیابی مکن

باید یادآوری کنم که دقیقی قبل از فردوسی شروع به سرودنِ شاهنامه کرده بود و چیزی حدود 1000 بیت در مورد زرتشت گفته بود، ولی متاسفانه به رفتارِ بدی دست میزد که اون عمل در اون زمان به اسم غلام بارگی ازش یاد میشد که همون مفهومِ بچه بازی و لواط با پسرِ کم سن و سال است... ولی فردوسی بزرگ حاضر نیست اسمی از این عملِ زشت بیاره و فقط میگه جوانیَش را خوی بد یار بود... و قلمش رو آلوده به نوشتنِ این کار زشت نکرده تا در شاهنامه اسمی از این کارِ سخیف برای ایرانیان برده نشه

با حمله مغول های کثیف بسیاری از آثار ارزندۀ هنرمندان ما نابود شد مثلِ، اشعار و آثار رودکی، عنصری و حتی بخش هایی از تاریخِ بیهقی، ولی میبینیم که شاید در این چند سال در اشعارِ حکیمِ بزرگ فردوسی، تحریف ایجاد شده، ولی اشعار و شاهنامه اون نابود نشد و یا نتونستن نابودش کنن، چراکه شاهنامه فردوسی در دل و جان مردم این سرزمین نفوذ کرده بود... مردم دهان به دهان و دست به دست نسخه هایی از شاهنامه رو در سراسر ایران بخش کردن، ولی متاسفانه شاهنامه ای که مربوط به 50 تا 200 سال بعد از فردوسی باشه در دست نیست.. تا قبل از حمله مغول ها مردم ایران زمین به قدری وابسته شاهنامه شده بودن و شاهنامه در بین خانواده ها وارد شده بود که حاکمان اسلامی و حتی شاعران و نویسندگان مسلمان مثل مولانا با این کتاب مشکل داشتن، چون مردم قرآن رو فراموش کرده بودن.. مولانا میگه شاهنامه و کلیله دمنه را بیرون بیاندازید و قرآن بخوانید!! ... شاید به همین دلیل است که مولانا در بینِ عرب پرستان از محبوبیتِ خاصی برخوردار است و او را بزرگتر از آنچه بوده، جلوه میدهند
اعراب و شاعران عرب میگفتن با اینکه عرب در سرودن شعر سابقه دیرینه ای داره، ولی هیچ شاعری نتوانسته مثل فردوسی منظومه ای این چنینِ زیبا و دلنشین بسراید. و میگفتن شاهنامه نزد ایرانی ها دقیقا مثل قرآن در نزد جامعه عرب هستش... ولی به مرور زمان هرچه به زمان حال نزدیک شدیم، غیرت ایرانی و ایرانی بودن از یاد مردم این سرزمین رفت
حالا میبینیم که حرف فردوسی ثابت میشه که گفت اگر عرب هایِ متعفن و حرامی به این سرزمین وارد بشن شادی و سرور از ایران بیرون میره... الان دقیقا همین موضوع رو شاهدیم که مردم مشکلات روانی دارن، عصبی و پرخاشگر شدن، خنده ها و شادی ها مصنوعی و زودگذر شده و دیگه خبری از اون ایران و ایرانی نیست که در تاریخ در موردش خواندیم و دنیا در حسرتِ زندگیِ اونها بودن

امیدوارم روزی برسه که هر ایرانی، یک جلد از شاهنامۀ فردوسی، این بزرگمردِ میهن پرست رو در خانۀ خود داشته باشه و فرزندانِ این سرزمین اخلاق و آدابِ بزرگواران و میهن پرستانی چون، فردوسی و بهرامِ گور و انوشیروان و رضاخان و یعقوب لیث صفاری رو سر لوحۀ کار خویش قرار داده و آنها رو الگویی در زندگی خود بدونن
پیروز باشید و ایرانی

[Ali Frz]

درسته که سیر داستانی شاهنامه یک سیر خطیه ولی به نظرم شروع خوانش شاهنامه از اول کتاب کار بسیار اشتباهیه
یعنی باید هر چند وقت یکبار موضوعات متفاوتی را از شاهنامه مطالعه کرد و یا سرگذشت یکی از شاهان یا پهلوانان شاهنامه را خواند
وگرنه این اثر ارزشمند و کهن، تبدیل به کتابی خسته کننده می شود

[Caroline · Rating 4 out of 5]

The olden kings gave us the gift of a peaceful holiday.
Calling for wine and musicians at the onset of spring
They forgave, they forgot, and drank their worries away.

This is a review of the edition of Shanameh published by the Quantuck Lane Press. It is an adaptation, as labeled on the first page; it is certainly shorter than the full text as listed for the Penguin etc. editions. But it is accompanied by beautifully ornate, full illustrations on every page, original to the edition, and the text certainly seems adequate to get a good sense of the full work. This is a large scale (about 14 inches tall and 10 wide) deluxe production. The one I have from the library is covered in bright green cloth with a gold and maroon emblem on the front. The illustrations are stunning, and repay close attention. You can see several two-page spreads using the ‘more’ button below the large picture of the cover at:

http://www.barnesandnoble.com/w/shahn...

There is a long tradition of illustrations for the Shanameh, both for Iranian patrons and for export to the Ottoman Empire and India. The introduction doesn’t discuss how this fits into Islamic prohibitions of figurative art. There was a major exhibition of Shanameh art at the Metropolitan Museum of Art several years ago, and it would be interesting to compare these contemporary, but traditional, illustrations with the ones in the catalog:

https://www.goodreads.com/book/show/1...

Wikipedia says Ferdowsi wrote this between 977 and 1010. It portrays Iran from earliest time until the Islamic conquest in the seventh century. The only religion mentioned in it is Zoroastrianism.

The translation/adaptation is a mix of prose and poetry, although my extracts here only quote the infrequent poetic pieces. Ferdowsi’s original consists of 50,000 couplets. As in the Bible, some people live for hundreds of years, while others age and die around them. There are fairies and demons, although in this adaptation humans are by far the main characters.

I’m not going to try to summarize the Wikipedia commentary of the Shanameh’s importance in Persian history, language and literature here; but learning about the role of the poem would be well worth while. The lack of any useful forward or notes in this book is a drawback but it is clearly not meant as a scholarly or complete version--this edition is about the story and the art.

At first the names and genealogy go by at dizzying speed, but the story settles in to a tale of three of four generations of two main familes in Persia and a handful in Turan, to the northeast of modern Iran (Turkmenestan). A surface reaction is that nothing changes from Herodotus to today’s New York Times: the lead story is endless rounds of vengeance and beheadings. Massive armies and endless battles. For generations and generations. This is the national epic of Iran, the stories all children presumably hear from infancy. They also hear beautiful prose and poetry, and they hear about heros who try to cauterize the last emotional wounds and stop the cycle of revenge.

False confidence leads a foolish man to slaughter.
He stomps on solid ground but it turns out to be
A layer of straw floating on a puddle of water.

At a deeper level, there is an epic story of dynasties and political negotiations about what kind of government will prevail. Ferdowsi is also an incredible psychologist. His kings and warriors are always in flux between their impetuous impulses and reflective wisdom.

The world is full of mysteries as it makes and breaks.
Love and wisdom forsook them both, nor did
One of them pause to correct his mistakes.

Fish, onager, and beasts of burden in their mangers
Know their own, but greed so blinded father and son
That they faced each other as strangers.

He portrays many of the early kings of Persia and weak or disastrous rulers, who embroiled their countries in unnecessary wars and were vindictive or unappreciative of the brave defenders. Other rulers, however, were upright and wise, and fostered art, science and justice. There is a touching story of one king at only sixty years old, worn down by his duties, climbing a mountain in winter to die, disappearing, and the heroes who accompanied him against his counsel dying in the blizzard as well. One gets a sense of the different cultural background of simultaneous political and military leaders and dynasties that I read as a very old tradition that may be a source of the later approach to the very different scopes of political and religious rule, when compared to the modern West. Just a guess.

Women are not omitted. There is a story that is very close to the Greek Phaedre, with disastrous results. Other women are mothers with wise advice, beautiful daughters and brides, and brave widows committing mass suicide to avoid capture as war booty. Horses are just about as important as lovers. As the supreme hero Rostam is finally returned in state to his city after a gruesome death by treachery at the end of the work, his faithful horse is treated to the same honored trip via a bejeweled platform on an elephant.

Magnificent buildings decay by the dint of time
And exposure to the elements wrecks even a house of flint
But the poetic edifice I have erected in rhyme

Shall endure the contagion of the rain and the sun.
For three decades have I thus suffered to restore
This Persian tongue and now my work is done.

[Biblio Curious · Rating 5 out of 5]

Time is beneficial when reading this one.

I originally started this July 2017 and am now finished December 2018. That would be a year and a half spent with this book. And it's so incredibly appropriate because this book is a chronicle of Persia's history told through the lineage of its kings.

This book begins with the Persian creation story with all of its absolute wild, unpredictable magical elements. The early stories contain magic & mythological creatures. I'm sure if you grew up with classic Western Fairy tales, there's one that will shock you: 'Western writers stole that idea from here!' Trust me, once you read it, it's unmistakable which one I'm referring to.

The bulk of this amazing book are travelling, letters, battles, marital allegiances, powerful women & the men who fail to take the solid advice of their ladies. Some of the battles are pretty exciting to read when the dust rises up & we lose sight of who's winning. Other battles & shifts of kingly power are difficult to follow because anytime you condense 1000's of years of history into 900 pages, there's going to be A LOT of names mentioned with how they all relate to each other. Don't fret though, just read on.

Dick Davis' language sings all through Persia's history. His approach to task is fantastic. He condenses each of the original books. The original length is a collection of encyclopedias of course. So he's vey systematic about what he includes and how he showcases some of the more poetic scenes. In his introduction, he admits to leaving out some offending passages that newcomers to Persian literature could be turned off by. Instead, he evens out the coverage of many kings which is a slight change from the original author, Ferdowsi's approach. He does this to give a more comprehensive coverage of the original book within a limited number of pages. Some kings still receive a whole lot more attention & this reflects the original.

What I appreciate most of all with Davis' translation is he renders this epic poem into a highly readable edition for those completely unfamiliar with Persian Literature or even the culture of this entire world & its history. It doesn't read like a beginner's book, there's still plenty of complexity to keep the most avid reader busy looking up references for a few years at least.

For those poetic scenes, often they are key moments in the story that I'm sure Persian folks know well & love. Davis kept them in poetic language with meter & rhyme. These are some of the most beautiful parts of the book & makes me want to read a poetic translation of The Shahnameh. Not only because they are emotionally driven scenes but also because Davis writes like a poet.

Here's an example from near the beginning. This brief poem describes the birth of Rostam, the greatest hero in this book. And one of the coolest characters I've read during my epics project so far.

"He'll master all the beasts of earth and air,
He'll terrify the dragon in its lair;
When such a voice rings out, the leopard gnaws
In anguished terror its unyielding claws;
Wild on the battlefield that voice will make
The hardened hearts of iron warriors quake;
Of cypress stature and of mammoth might,
Two miles will barley show his javelin's flight."

(Rostam, The Son of Zal-Dastan,
The Birth of Rostam,
Page 104-105)

The one shortcoming is I wish this edition contains a map for the various locations everyone traveled to. There are quite a few and a map would improve my understanding of the text immensely. I'm sure many of these place names have been renamed over time so google maps is no help whatsoever. I've tried searching for maps of The Shahnameh online, but with no English success so far.

If you're interested in getting into Persian Literature, of course the well known poems of Rumi and other mystics are a great starting point. As an introduction, I highly recommend The Conference of the Birds, also translated by Dick Davis.

This could be a great book if you enjoy epic long tomes filled with adventure, complex who's who, some mythological elements, history & some references to writing as it's developing throughout history with plenty of battle scenes & some romance mixed in.

Keep in mind, it's 900 pages with almost constant warfares, so it's certainly not for everyone. The shifts in power & keeping track of who's who & why they have a grievence was the most grinding aspect of this read. The battles certainly were not grinding to read for some reason.

A brief video review:
https://youtu.be/5gzhH0DRNP8

[Peiman E iran · Rating 5 out of 5]

دوستانِ بزرگوار و خردگرا، «میهن پرست» و انسان دوست کسی است که مردمِ سرزمینش رو آگاه کنه، زیرا تنها با آگاه بودن و هوشیار بودنِ مردم و دوری از خرافات و تعصباتِ دینی و مذهبی، میتوان ایرانی ساخت که با اقتدار و متمدن مانندِ زمانِ قبل از حملۀ عرب هایِ نجس، باشه
بهترین مثال برای این موضوع، شاهنامۀ استاد گرانقدر و میهن پرست بزرگی به نامِ « فردوسی» میتونه باشه
در زمان فردوسی شاعران زیادی بودن که چه در دربار و چه در خارج از دربار در ستایش کردن سلطان محمود غزنوی شعر میسرودن و پول ها و پاداش های زیادی میگرفتن
ولی فردوسی در انزوا سالها نشست و بر خلافِ گفتۀ عده ای بیسواد و عرب پرست، فردوسی به سفارشِ هیچ پادشاه و حاکمی، بلکه با نظرِ خود، سرایش شاهنامه را در زمان سامانیان آغاز كرد و در موردِ بزرگانِ ایران و تاریخِ شکوهمند این مرز و بوم و بزرگواری های ایرانیان و البته غم و دردهای آنها نوشت
شاید اگر فردوسی نبود ما الان با این همه تحریفِ مورخانِ دروغگو و ایرانی ستیز، هیچ وقت با عظمتِ شاه های ایرانی و سرزمین ایران باستان آشنا نمیشدیم
بدون اغراق میتوان گفت کتاب فردوسی در دنیا و تاریخِ انسان، در نوع خودش بینظیر هستش
واقعا بی انصافی هستش که بخواهیم کسی مثل «هومر » یا « ویکتور هوگو» رو با فردوسی مقایسه کنیم
فردوسی در توس بدون کوچکترین شعار و شمشیر کشی و جنگ و بدون خواسته مالی، به تنهایی کتابی نوشت که از 100 ها لشگرِ سرتا پا مصلح، اثرگذارتر و مفیدتر بود
خیلی ها مانندِ طوطی سخن دیگران رو تکرار میکنن و یاد گرفتن که بگن، سعدی و مولانا به ایرانیان درس اخلاق میدادن، البته کسی منکرِ این موضوع نیست که سعدی بسیار اخلاق گرا و مبادیِ آداب بوده ولی اگر با دقت شاهنامه رو بخوانیم متوجه میشیم که فردوسی بزرگترین استادِ اخلاق و آداب ایرانی بوده و هست
حافظ گرامی و سعدی بزرگوار، در ستایشِ فردوسی بارها شعر سرودن و فردوسی رو استادِ خویش میدونستن، سعدی میگه:

چه خوش گفت فردوسی پاکزاد که رحمت بر آن تربت پاک باد

اگر بخواهم مثالی برای اخلاقِ نیکِ فردوسی بیاورم، باید از شعرِ فردوسی در موردِ دقیقی یاد کنم، که البته بر دقیقی خرده گرفته که اگر در موردِ ایرانِ و بزرگانِ ایران مینویسی و میسرایی باید به بهترین شکلِ ممکن باشه، به غیر از این، بی احترامی به این سرزمینِ پاک کرده ای... متاسفانه نمیدونم منظورِ فردوسی کدام یک از اشعارِ دقیقی بوده
فردوسی خردمند میگه
چو از دفتر این داستانها بسی همی خواند خواننده بر هر کسی
جهان دل نهاده برین داستان همان بخردان نیز و هم راستان
جوانی بیامد گشاده زبان سخن گفتنی خوب و طبع روان
به شعر آرم این نامه را گفت من ازو شادمان شد دل انجمن
جوانیش را خوی بد یار بود همه ساله با بد به پیکار بود
بدان خوی بد جان شیرین بداد نبود از جهان دلش یک روز شاد
برو تاختن کرد ناگاه مرگ نهادش به سر بر یکی تیره ترگ
یکایک ازو بخت برگشته شد به دست یکی بنده بر کشته شد
برفت او و این نامه ناگفته ماند چنان بخت بیدار او خفته ماند
به نقل اندرون سست گشتش سخن و زو نو نشد روزگار کهن
نگه کردم این نظم و سست آمدم بسی بیت ناتندرست آمدم
چو طبعی نداری چو آب روان مبر دست زی نامه ی خسروان
چو بند روان بینی و رنج تن به کانی که گوهر نیابی مکن

باید یادآوری کنم که دقیقی قبل از فردوسی شروع به سرودنِ شاهنامه کرده بود و چیزی حدود 1000 بیت در مورد زرتشت گفته بود، ولی متاسفانه به رفتارِ بدی دست میزد که اون عمل در اون زمان به اسم غلام بارگی ازش یاد میشد که همون مفهومِ بچه بازی و لواط با پسرِ کم سن و سال است... ولی فردوسی بزرگ حاضر نیست اسمی از این عملِ زشت بیاره و فقط میگه جوانیَش را خوی بد یار بود... و قلمش رو آلوده به نوشتنِ این کار زشت نکرده تا در شاهنامه اسمی از این کارِ سخیف برای ایرانیان برده نشه

با حمله مغول های کثیف بسیاری از آثار ارزندۀ هنرمندان ما نابود شد مثلِ، اشعار و آثار رودکی، عنصری و حتی بخش هایی از تاریخِ بیهقی، ولی میبینیم که شاید در این چند سال در اشعارِ حکیمِ بزرگ فردوسی، تحریف ایجاد شده، ولی اشعار و شاهنامه اون نابود نشد و یا نتونستن نابودش کنن، چراکه شاهنامه فردوسی در دل و جان مردم این سرزمین نفوذ کرده بود... مردم دهان به دهان و دست به دست نسخه هایی از شاهنامه رو در سراسر ایران بخش کردن، ولی متاسفانه شاهنامه ای که مربوط به 50 تا 200 سال بعد از فردوسی باشه در دست نیست.. تا قبل از حمله مغول ها مردم ایران زمین به قدری وابسته شاهنامه شده بودن و شاهنامه در بین خانواده ها وارد شده بود که حاکمان اسلامی و حتی شاعران و نویسندگان مسلمان مثل مولانا با این کتاب مشکل داشتن، چون مردم قرآن رو فراموش کرده بودن.. مولانا میگه شاهنامه و کلیله دمنه را بیرون بیاندازید و قرآن بخوانید!! ... شاید به همین دلیل است که مولانا در بینِ عرب پرستان از محبوبیتِ خاصی برخوردار است و او را بزرگتر از آنچه بوده، جلوه میدهند
اعراب و شاعران عرب میگفتن با اینکه عرب در سرودن شعر سابقه دیرینه ای داره، ولی هیچ شاعری نتوانسته مثل فردوسی منظومه ای این چنینِ زیبا و دلنشین بسراید. و میگفتن شاهنامه نزد ایرانی ها دقیقا مثل قرآن در نزد جامعه عرب هستش... ولی به مرور زمان هرچه به زمان حال نزدیک شدیم، غیرت ایرانی و ایرانی بودن از یاد مردم این سرزمین رفت
حالا میبینیم که حرف فردوسی ثابت میشه که گفت اگر عرب هایِ متعفن و حرامی به این سرزمین وارد بشن شادی و سرور از ایران بیرون میره... الان دقیقا همین موضوع رو شاهدیم که مردم مشکلات روانی دارن، عصبی و پرخاشگر شدن، خنده ها و شادی ها مصنوعی و زودگذر شده و دیگه خبری از اون ایران و ایرانی نیست که در تاریخ در موردش خواندیم و دنیا در حسرتِ زندگیِ اونها بودن

امیدوارم روزی برسه که هر ایرانی، یک جلد از شاهنامۀ فردوسی، این بزرگمردِ میهن پرست رو در خانۀ خود داشته باشه و فرزندانِ این سرزمین اخلاق و آدابِ بزرگواران و میهن پرستانی چون، فردوسی و بهرامِ گور و انوشیروان و رضاخان و یعقوب لیث صفاری رو سر لوحۀ کار خویش قرار داده و آنها رو الگویی در زندگی خود بدونن
پیروز باشید و ایرانی

[Parsa · Rating 5 out of 5]

شاهنامه کتاب مقدس فرهنگ ایران زمین است ما ایرانیان به چه کسی بیشتر از فردوسی مدیونیم ؟
کتابی که با خواندش مغرور و مفتخر از ایرانی بودنمان میشویم .
شاید که هرچه که بر سر ما میرود از بی توجهیمان به شاهنامه این شاه بیت زبان پارسی است.

[Ali Nazari · Rating 4 out of 5]

یک نکته ای که در مورد شاهنامه برام جالبه اینه که پهلوونا به راحتی گریه می کنن. در یک قصه ی حماسی اساطیری مردها ابایی از گریه کردن ندارن.

[رزی - Woman, Life, Liberty]

خـــیـــلی خب! پروژه‌ی بزرگی شروع شد
هیچ‌وقت از شعر خوشم نمی‌اومده و شاهنامه هم با حجم هیولاییش کتاب ترسناکی ��وده. برای همین در حد بازنویسی‌هایی که ازش شده خوندم. داستان‌های «سوگ سیاوش» و «رستم و سهراب» و «رستم و شغاد» با اختلاف موردعلاقه‌ترین‌ها بودن. اولین باری که واسه یه کتاب بغض کردم برای سیاوش بود. :( و همچنین جلسات شاهنامه‌خوانی که می‌بردنم... خانواده زیادی به فردوسی ارادت دارند! خلاصه دیگه الزامی که برای یادگیری بهتر زبانم با خوندن شعر اصلی می‌بینم و همچنین دوستی گامبال‌نام که خوندنش رو شروع کرده و می‌خوام با هم بخونیم بهونه شدن که... پیش به سوی شاهنامه!

پ.ن: دوران ابتدایی تصمیم جدی گرفتم بخونمش، کتاب رو که تقریبا هم‌قد خودم بود باز کردم و به نثر روونی که بفهمم چی به چیه بازنویسیش کردم. یادش بخیر فقط دو صفحه دووم آوردم :)))

[Haniye safarpour · Rating 5 out of 5]

چو این نامور نامه آمد به بن/ ز من روی کشور شود پر سخن
ازان پس نمیرم که من زنده‌ام/ که تخم سخن من پراگنده‌ام
هران کس که دارد هش و رای و دین/ پس از مرگ بر من کند آفرین

تموم شد و من نمی‌دونم خوشحال باشم یا ناراحت!
فکر کنم حدود دو سال با این کتاب دم‌خور بودم و لذت بردم و الان احساس می‌کنم با تموم شدنش یک خلائی تو زندگیم بوجود اومد
🥺

با تشکر از کرونا و قرنطینه، من سراغ این کتاب رفتم که یکی از بهترین تصمیماتم تو این دوره بود ❤️

[Chadi Raheb · Rating 5 out of 5]

حدودا سه سال پیش بود که فردوسی‌خوانی رو با پادکست "امیر خادم" شروع کردم. کتابی که همین الان می‌تونم پنج از پنج بدم بهش و فکر کنم بازم کمه. کتاب/پادکستی که در طی یک سال بعدش، کمک کرد در تاریک‌ترین و تنهاترین شب‌های زندگیم دوام بیارم. هدفونم رو میذاشتم توی گوشم و از این دنیا کنده میشدم و می‌رفتم توی زیباترین و از لحاظ زبانی تمیزترین دنیای حماسی‌ای که میشه رفت.
بعدش به خاطر ماجراهای عجیب و احمقانه تز، بین این خوندن/شنیدن‌ها خیلی فاصله افتاد، هرچند به خاطر خوانش و روایت کم‌نظیر "امیر خادم"، هنوز خیلی از داستان‌ها یادمه.
اما حالا به خاطر داشتن زمان کمی بیشتر و ذهن‌ کمی آرام‌تر، میخوام دوباره از اول شروعش کنم، گره‌اش بزنم به یه عادت جدید با این ‌امید که بتونم هر دو رو مداوم ادامه بدم. نه که زندگی هنوز به تاریکی اون شب‌ها باشه اما هنوز سیاهی هست و رنج هست و دیو هست و این هنرمندانه‌ترین اثر، تاثیر مسکن شگفت‌انگیزشو خیلی وقته نشون داده.
امروز این کتاب، دیگه -متاسفانه- تنها چیزیه که هنوز می‌تونم به خاطرش به ایرانی بودنم و زبان فارسی افتخار کنم؛ تنها کتابی که تمام عمرم برای تسکین بهش برمی‌گردم.

[فهد الفهد · Rating 4 out of 5]

الشاهنامة

الملحمة الفارسية الشهيرة التي وإن كتبت في وقت متأخر نسبياً – ألف ميلادية، وهو وقت مبكر مقارنة بالمهابهاراتا والألياذة والأوديسة -، إلا أنها تعتمد على أصول وأساطير فارسية قديمة، وكعادة هذه الملاحم تكتظ الشاهنامة بالرجال الخارقين، وبالأحداث الغريبة، وتروي التاريخ الفارسي منذ أقدم عصوره حتى سقوط الإمبراطورية الفارسية على أيدي المسلمين.

جزء هائل من روعة الملاحم يفقد في الترجمة، حيث تفقد الأبيات الشعرية ترددها، وتتحول إلى سطور قصة خرافية طويلة، ولكن لازالت الملاحم تقرأ رغم ذلك، وتبهرنا بمضامينها وأحداثها.

[Mahsa fanaei · Rating 3 out of 5]

شاهنامه از سه بخش : اساطیری از کیومرث تا فریدون، پهلوانی از کاوه تا رستم و تاریخی...من بخش اساطیری و پهلوانی رو بیشتر دوست داشتم و این دو بخش رو با علاقه بیشتری خوندم

از آن پس نمیرم که من زنده ام
که تخم سخن من پراگنده ام

من داستان فریدون و ضحاک، رستم و سهراب، و داستان های مربوط به پادشاهی اسکندر و کشور گشایی ها وجهانگردی هاش و داستان سیاوش رو بیشتر از بقیه قسمت ها پسندیدم.
یه همت عظیمی میخواست کل شاهنامه رو خوندن که من بالاخره موفق شدم

[Iman · Rating 5 out of 5]

An extraordinary book, I believe that this book has saved my mother tongue respectful language, Persian, it has saved our history. All true iranians owe Ferdousi. This is the book we need to remember ourselves.