What do you think?
Rate this book
Οι έμποροι των εθνών
Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης (1851-1911), ένας από τους πιο μεγάλους Ευρωπαίους διηγηματογράφους, θα ξεκινήσει τη συγγραφική δραστηριότητά του ως μυθιστοριογράφος. "Οι Έμποροι των Εθνών" (1882) είναι το δεύτερο από τα τρία μυθιστορήματα του συγγραφέα. Η δράση του τοποθετείται μεταξύ 1199 και 1207, δηλαδή λίγο πριν και λίγο μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους της Δ' Σταυροφορίας.
Πρόκειται άραγε για ιστορικό μυθιστόρημα, με θέμα τη σύγκρουση Βενετών και Ελλήνων στο Αιγαίο; Ή μήπως για ένα "μυθιστόρημα με θέση", το οποίο υπερασπίζεται την Ελληνορθόδοξη Ανατολή κατά της Ρωμαιοκαθολικής Δύσης; Πρόκειται κυριότατα για μια οξυδερκή και διεισδυτική μελέτη του ερωτικού πάθους, της σαρκικής επιθυμίας, του πόθου. Η Αυγούστα εγκαταλείπει τον σύζυγό της Ιωάννη Μούχρα και ακολουθεί το Βενετό Μάρκο Σανούτο, όχι επειδή δυστυχεί με τον πρώτο και θέλει να ευτυχήσει με τον δεύτερο, αλλά γιατί είναι αιχμάλωτη μιας ακατανίκητης, κυριολεκτικά θανάσιμης ερωτικής επιθυμίας. Σε πλήρη ψυχική αδυναμία να κάνει οτιδήποτε άλλο, η Αυγούστα θα τραβήξει το δρόμο του πάθους της μέχρι τέλους, μέχρι θανάτου, του δικού της ασφαλώς θανάτου: καίγεται ζωντανή, μόνη, πάνω στη ναυαρχίδα του εραστή της.
Πρόκειται άραγε για ιστορικό μυθιστόρημα, με θέμα τη σύγκρουση Βενετών και Ελλήνων στο Αιγαίο; Ή μήπως για ένα "μυθιστόρημα με θέση", το οποίο υπερασπίζεται την Ελληνορθόδοξη Ανατολή κατά της Ρωμαιοκαθολικής Δύσης; Πρόκειται κυριότατα για μια οξυδερκή και διεισδυτική μελέτη του ερωτικού πάθους, της σαρκικής επιθυμίας, του πόθου. Η Αυγούστα εγκαταλείπει τον σύζυγό της Ιωάννη Μούχρα και ακολουθεί το Βενετό Μάρκο Σανούτο, όχι επειδή δυστυχεί με τον πρώτο και θέλει να ευτυχήσει με τον δεύτερο, αλλά γιατί είναι αιχμάλωτη μιας ακατανίκητης, κυριολεκτικά θανάσιμης ερωτικής επιθυμίας. Σε πλήρη ψυχική αδυναμία να κάνει οτιδήποτε άλλο, η Αυγούστα θα τραβήξει το δρόμο του πάθους της μέχρι τέλους, μέχρι θανάτου, του δικού της ασφαλώς θανάτου: καίγεται ζωντανή, μόνη, πάνω στη ναυαρχίδα του εραστή της.
391 pages, Hardcover
First published January 1, 1882
18 people are currently reading
326 people want to read
About the author
Alexandros Papadiamantis
37 books198 followersAlexandros Papadiamantis (Greek: Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης) was an influential Greek novelist and short-story writer.
He was born in Greece, on the island of Skiathos, in the western part of the Aegean Sea. The island would figure prominently in his work. His father was a priest. He moved to Athens as a young man to complete his high school studies, and enrolled in the philosophy faculty of Athens University, but never completed his studies.
He returned to his native island in later life, and died there. He supported himself by writing throughout his adult life, anything from journalism and short stories to several serialized novels. From a certain point onwards he had become very popular, and newspapers and magazines vied for his writings, offering him substantial fees. Papadiamantis did not care for money, and would often ask for lower fees if he thought they were unfairly high; furthermore he spent his money carelessly and took no care of his clothing and appearance. He never married, and was known to be a recluse, whose only true cares were observing and writing about the life of the poor, and chanting at church: he was referred to as "kosmokalogeros" (κοσμοκαλόγερος, "a monk in the world"). He died of pneumonia.
He was born in Greece, on the island of Skiathos, in the western part of the Aegean Sea. The island would figure prominently in his work. His father was a priest. He moved to Athens as a young man to complete his high school studies, and enrolled in the philosophy faculty of Athens University, but never completed his studies.
He returned to his native island in later life, and died there. He supported himself by writing throughout his adult life, anything from journalism and short stories to several serialized novels. From a certain point onwards he had become very popular, and newspapers and magazines vied for his writings, offering him substantial fees. Papadiamantis did not care for money, and would often ask for lower fees if he thought they were unfairly high; furthermore he spent his money carelessly and took no care of his clothing and appearance. He never married, and was known to be a recluse, whose only true cares were observing and writing about the life of the poor, and chanting at church: he was referred to as "kosmokalogeros" (κοσμοκαλόγερος, "a monk in the world"). He died of pneumonia.
Ratings & Reviews
Friends & Following
Create a free account to discover what your friends think of this book!
Community Reviews
Displaying 1 - 24 of 24 reviews
May 27, 2020
Εξαιρετικός Παπαδιαμάντης. Η ιστορία σε απορροφά, απαιτεί το ίδιο το βιβλίο να ολοκληρωθεί η ανάγνωση του. Θρησκεία, έρωτας, αμαρτία, μετάνοια, συγχώρεση. Όλα αυτά σε ένα υφαντό υπέροχης γραφής.
March 10, 2019
Το μυθιστόρημα διαδραματίζεται την περίοδο 1199-1207, εποχή της Δ΄ Σταυροφορίας και της πρώτης άλωσης της Κωνσταντινούπολης. Το Αιγαίο είναι σε αναβρασμό, μιας και Βενετοί και Γενοβέζοι έχουν βάλει στο στόχαστρο την κατάκτηση των Κυκλάδων και όχι μόνο. Ταυτόχρονα, «έμποροι των εθνών» κουρσεύουν πόλεις και πλοία με σκοπό την αιχμαλωσία ανθρώπων που θα τους φέρουν αμύθητα πλούτη από το δουλεμπόριο στο οποίο επιδίδονται. Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, εκτός από διηγήματα, έγραψε και τρία μυθιστορήματα, διαπρέποντας και σε αυτό το είδος και φέρνοντας ρηξικέλευθες προτάσεις πάνω στη δομή, τους χαρακτήρες και την αφήγηση.
Ένα εξ αυτών, «Οι έμποροι των εθνών», δημοσιεύτηκαν μετά τη «Μετανάστι» και πριν τη «Γυφτοπούλα» στο περιοδικό «Μη χάνεσαι» του Βλάση Γαβριηλίδη την περίοδο Νοεμβρίου 1882-Φλεβάρη 1883. Κεντρική ιδέα του βιβλίου είναι η απαγωγή της αρχοντοπούλας Αυγούστας, παγιδευμένης σε βαλτωμένο γάμο, από τον γοητευτικό τυχοδιώκτη Βενετό Μάρκο Σανούτο και οι επακόλουθες συνέπειες στη ζωή όλων των χαρακτήρων του μυθιστορήματος. Τρεις είναι οι πρωταγωνιστές: Αυγούστα, Μάρκος Σανούτος και Ιωάννης Μούχρας, γύρω τους όμως περνάνε εξίσου γοητευτικοί και σημαντικοί δευτεραγωνιστές, όπως ο πειρατής Μιρχάν, ο πληρωμένος ληστής και απατεώνας Σκιάχτης, η ταβερνιάρισσα Κοκκινού κ. ά., που όλοι μαζί συγκροτούν ένα εξαιρετικό, τεκμηριωμένο, συναρπαστικό και απόλυτα ρεαλιστικό κοινωνικό μυθιστόρημα.
Η αφήγηση, χωρισμένη σε Προοίμιον, Πρώτο και Δεύτερο μέρος και Επίλογο, δίνεται με ανατροπές και ευρηματικότητα. Στο κάθε μέρος έχουμε μια μεγάλη σειρά γεγονότων, εξελίξεων και αλλαγών όμως στο επόμενο δεν υπάρχει η χρονική συνέχεια, παρά μόνο ένα κενό που αναπληρώνεται μέσα από την αφήγηση. Αποτέλεσμα των ανωτέρω είναι να έχουμε συχνότατη χρήση του πρωθύστερου και όχι γραμμική εξιστόρηση (κάτι που συναντάμε σε πολλά άλλα μυθιστορήματα της εποχής όπως ο «Πατούχας» του Ιωάννη Κονδυλάκη), που σε συνδυασμό με την κορύφωση της αγωνίας και τα συναρπαστικά γεγονότα που παρατίθενται σχεδόν καταιγιστικά να κορυφώνεται η αγωνία και ο αναγνώστης να μην παίρνει ανάσα. Πολλές φορές ο συγγραφέας προτιμά να σταματά την πλοκή σε καίριο σημείο και να την προχωράει σε μεταγενέστερη χρονική περίοδο, οπότε μέσα από τα λεγόμενα των χαρακτήρων να ζωντανεύει το παρελθόν που δεν καταγράφηκε στη σειρά του. Το κείμενο δεν ξεφεύγει από τη νομοτέλεια και ανταποκρίνεται πλήρως στις προσδοκίες του αναγνώστη που νιώθει ότι οι πράξεις που διαδραματίζονται θα έχουν και συνέπειες.
Το μυθιστόρημα έχει πάρα πολλές πρωτοτυπίες και πραγματολογικά στοιχεία. Πρώτ’ απ’ όλα ζωντανεύει με ενάργεια τον τρόπο σκέψης και δράσης της βενετικής ναυτικής δύναμης, που ήθελε να κατακτήσει το Αιγαίο χωρίς όμως να ξοδέψει δραχμή, γι’ αυτό και στηρίχτηκε σε μισθοφόρους και τυχοδιώκτες σαν τον Σανούτο. Επίσης, το μοναστήρι όπου κλείνεται η Αυγούστα είναι στην Πάτμο κι έτσι ο αναγνώστης βλέπει πως το νησί στην ουσία το διοικούσαν οι μοναχοί και οι ιερωμένοι του, έχοντας απίστευτη δύναμη και εξουσία στα χέρια τους. Τέλος, η διοίκηση της Βενετίας, ο τρόπος που σκεφτόταν και κινούνταν η ανώτερη τάξη, οι άρχοντες και οι ευγενείς, ζωντανεύει με γλαφυρό και τεκμηριωμένο τρόπο.
Οι χαρακτήρες πάλλονται από συναίσθημα και ρεαλισμό. Ο Σανούτος είναι ο ευγενής της εποχής, κακομαθημένος, έχει ανάγκη από χρήματα που ποτέ δεν έχει, είναι γυναικάς, απάγει την Αυγούστα από καπρίτσιο και άποψη, μιας και τη βλέπει ως άλλη μια κατάκτησή του, κι όχι από αγάπη. Δεν τιμά το σπίτι που τον φιλοξενεί και τον σωτήρα του, Ιωάννη Μούχρα, που τον βοήθησε να ξεφύγει από τα χέρια πειρατών που τον είχαν αιχμαλωτίσει, κι αυτή η στάση ζωής θα του στοιχίσει τελικά πολύ, μιας και τα αρνητικά γνωρίσματά του τα διακρίνει ακόμη κι ο πιστός του Μιρχάν. Οι περιγραφές της Νάξου και της Πάτμου είναι εξαιρετικές και δείχνουν συγγραφέα που έχει μελετήσει πολύ καλά πριν καταγράψει το παραμικρό κι αυτό το προτέρημα γίνεται ακόμη πιο ζωντανό όταν η δράση μεταφέρεται στη Βενετία και ο αναγνώστης νιώθει πως κυριολεκτικά περπατάει ανάμεσα στα κανάλια κι επιβαίνει στις γόνδολες.
Η Αυγούστα, που είναι το βασικό κίνητρο και η αφορμή για όσα διαδραματίζονται στο μυθιστόρημα, δε σκιαγραφείται στην αρχή σχεδόν καθόλου παρά μόνο ως μια πλούσια γυναίκα, σεμνή, παντρεμένη με άνθρωπο που δεν τον έχει ερωτευτεί αλλά σέβεται, υπακούει, εκτιμά. Αυτοί οι γάμοι κρατάνε για χρόνια, αρκεί να μην μπει πειρασμός ανάμεσά τους. Εδώ η Αυγούστα γοητεύεται από την παρουσία του Σανούτου. Στη συνέχεια μεταφερόμαστε στη Βενετία εφτά χρόνια αργότερα, όταν πια η Αυγούστα έχει εγκαταλείψει τον τυχοδιώκτη, και στο τέλος υπάρχει ένα παιχνίδισμα του Παπαδιαμάντη με τον αναγνώστη, που κρύβει την ταυτότητα της Αυγούστας πίσω από τη μοναχή Αγάπη. Έτσι, παρ’ όλο που γνωρίζουμε τι συνέβη στις ζωές των ερωτικών αντίζηλων Σανούτου και Μούχρα, πρέπει να φτάσουμε σχεδόν στο τέλος του μυθιστορήματος για να μας συστηθεί επιτέλους λίγο καλύτερα η γυναίκα, μόνο και μόνο για να την αποχαιρετίσουμε μ’ ένα απροσδόκητο και φριχτό τέλος. Το γεγονός ότι κλείνεται σε μοναστήρι όταν διαπιστώνει πως ο απαγωγέας της δεν είναι αυτός που περίμενε ενώ ταυτόχρονα είναι ανήκουστο να επιστρέψει στον νόμιμο σύζυγό της, αποτελούσε κοινό τόπο για τον Μεσαίωνα και καταγράφτηκε σε πολλά έργα της εποχής («Ηννόησεν ότι εκείνος ήτο άπιστος, ότι δεν την ηγάπα, ότι εφέρετο πανταχόσε. Τότε δεν ηδύνατο να μένη παρ’ αυτώ, δεν ηδύνατο ωσαύτως να επανέλθη προς τον σύζυγόν της. Πού να καταφύγη; Πάσαι αι θύραι ήσαν κεκλεισμέναι προς αυτήν. Υπήρχε κατ’ εκείνους τους χρόνους μία πύλη, ευρύχωρος, πανδέγμων, εν κοίλον αμέτρητον. Ήτο το μοναστήριον», 9ο κεφάλαιο Β΄ μέρους).
Τέλος, ο Ιωάννης Μούχρος έχει μεγάλο ρόλο στο βιβλίο αλλά περισσότερο δρα και πράττει παρά δείχνει τον εσωτερικό του κόσμο, τα αισθήματα και τις αντιλήψεις του. Δεν είναι απόλυτα καλός χαρακτήρας, μιας και μας παρατίθεται μια σειρά από γνωρίσματα που δείχνουν τη σκοτεινή πλευρά του: κυνηγάει τους πειρατές όχι για να σώσει το νησί του από τη λεηλασία αλλά για να μην του κάνουν ζημιά με το δουλεμπόριο που ο ίδιος διαπράττει, για να μη χάσει τα δικά του κέρδη από την προσοδοφόρο επιχείρηση δηλαδή. Δε μας εξηγείται πώς και γιατί συμπεριφέρεται έτσι στη γυναίκα του παρά μόνο ως συμπέρασμα της στάσης του και όπως το αναφέρει η Αυγούστα. Ναι, φυσικά και ακολουθεί τον αντίζηλό του ως τη Βενετία, όταν επιτέλους καταφέρνει να τον εντοπίσει εκεί, όμως δεν πηγαίνει για να φέρει πίσω τη γυναίκα του, τουλάχιστον όχι από αγνό έρωτα για κείνη. Ίσως από πείσμα, ίσως από εκδίκηση… Κι άλλωστε το γεγονός πως από μόνος του φέρνει στο σπίτι του έναν άλλον άντρα, γοητευτικό και με τους τρόπους του, δείχνει είτε πως ήταν αθώος (που το αποκλείω) είτε πως είχε δεύτερες σκέψεις (γιατί αν δεν ισχύει τίποτε από αυτά, τότε ξεκάθαρα ο Παπαδιαμάντης κάνει μια ανατρεπτική παρέμβαση απλώς για να προχωρήσει τον μύθο παραπέρα).
Μου έκανε μεγάλη εντύπωση το γεγονός πως σε πολλά σημεία ο συγγραφέας παρασυρόταν από την ένταση των αισθημάτων του για τα όσα εξιστορούσε ή έβρισκε ευκαιρία να παραλληλίσει τα δρώμενα που αφηγούνταν με την εποχή και την κοινωνία στις οποίες ο ίδιος ζούσε και που, φευ, τα γνωρίσματά τους αυτά είναι διαχρονικά και μας χαρίζουν ανατριχίλες για τη σύμπτωση ακόμη και τώρα. Για παράδειγμα, όταν πια φτάνουμε στο 9ο κεφάλαιο του Β΄ μέρους, με αφορμή τα παιχνίδια της μοίρας, αρχίζει να εξακοντίζει βέλη τήδε κακείσε: «Δεν είναι ταύτα μυστήρια; Αλλ’ όχι, δεν είναι μυστήρια. Είναι η αιωνία τάσις της ανθρωπίνης καρδίας εις το ναγαπά παν το μισητόν. Μη ανακράξητε κατά της βλασφημίας ταύτης, δεν είναι βλασφημία. Είναι αλήθεια». Στη συνέχεια πάλι παρασύρεται, αφήνοντας τον εαυτό του σε μια σειρά χρηστικών ηθικών συμβουλών: «Επέστη ο καιρός της αυτολατρείας, και πάσαι αι άλλαι θρησκείαι κατηργήθησαν. Αρκεί να τρέφη τα πάθη του έκαστος…».
Τις ίδιες σκέψεις αναλύει και νωρίτερα, στο κεφάλαιο 3 του Β΄ μέρους: «Το πεπρωμένον άρα παρεσκεύασε την συνάντησιν ταύτην»; Κι αμέσως ο συγγραφέας αναπτύσσει τις σκέψεις του («Επεθύμουν να ήτο δυνατόν να είπω, άνευ λυρισμού, τας περί τούτου σκέψεις μου») για το αν ήταν σωστό να υπάρξει αυτή η σύμπτωση που θα πυροδοτήσει σημαντικές εξελίξεις ή πόσο καλύτερα θα ήταν να είχαν γίνει χίλια δυο άλλα πράγματα αντ’ αυτής της συνάντησης: «Δεν ήτο καλλίτερον να μη επανίδωσιν αλλήλους ποτέ, δεν ήτο αιρετώτερον να μη είχον ποτέ ιδεί αλλήλους;». «Του αφηγουμένου τοιαύτας σκηνάς κινδυνεύει να παραλυθεί η γλώσσα ή να συντριβή ο κάλα��ος»! Μάλιστα, η ένταση με την οποία εκφέρει τις απόψεις του γίνεται όλο και μεγαλύτερη και διολισθαίνει σε συμβουλές ηθικής, υπό τον φόβο του Θεού και άρα προς αποφυγή της ύβρεως ή της προπέτειας: «Κατοπτρίζεσθε μάλλον εν τοις σφάλμασι του πλησίον και ευλόγως πράττετε»! Και τελικά στην 8η παράγραφο από την αρχή της πρωτόγνωρης αυτής έκρηξης, καταλήγει: «Αλλ’ αρκούντως επλανήθημεν εν τω κενώ, ας βαδίσωμεν ήδη επί του λιθοστρώτου».
Δεισιδαιμονίες, χριστιανική και συζυγική ηθική, διαφορές ανάμεσα στην επιτήδεια και τη σεμνή γυναίκα και γενικότερα κάποιες απόψεις του Παπαδιαμάντη για τη θέση και τον ρόλο της γυναίκας στην κοινωνία, απόψεις για τον μοναχισμό και την ασκητική κ. ά. είναι όλα σε αυτές τις σελίδες και πότε αντικατοπτρίζονται στις πράξεις των χαρακτήρων, πότε τις κατονομάζει ο ίδιος ο γράφων. Στο κεφάλαιο 8 του Α΄ μέρους φρίττει κι ο ίδιος από την τραγικότητα των γεγονότων αλλά νιώθει πως δεν μπορεί να κάνει αλλιώς: «Ήτο δε όλως απαίσιον και αντιπαθές θέαμα, όπερ θα επροτίμων να μη είχον διηγηθή εις τους αναγνώστας του διηγήματος τούτου. Δυστυχώς τα χρονικά το αναφέρουσιν ως ιστορικόν και εκ της Βενετικής πινακοθήκης του ΙΓ΄ αιώνος επόμενον ήτο να μη απή η εικών αύτη».
Ειδικά ως προς την εκκλησία, με αφορμή την επιθυμία των Βενετών να κυριαρχήσουν στα νησιά του Αιγαίου, ο συγγραφέας εκφράζεται σχεδόν υποτιμητικά απέναντι στην κυριαρχία της (κεφάλαιο 6 Β΄ μέρους): «Ει δ’ άλλως επιβάλλετε εις τους βαθυπώγωνας τούτους τράγους της Ανατολής να μνημονευώσι τον Πάπαν εν ταις τελεταίς αυτών. Αν όμως δεν συναινώσι, καταλύσατε την αλλόκοτον ταύτην δημοκρατίαν των ράσων, την φυτρώσασαν παραδόξως εις τα κράσπεδα του Αιγαίου πελάγους». Στο 10ο κεφάλαιο του Β΄ μέρους παραδόξως, είναι μονομερώς επικριτικός ακόμη και για το modus vivendi των νησιών: «Πάσαι σχεδόν αι νήσοι του Αιγαίου είχον υποταχθή. Άλλως δε ουδέν καλλίτερον εζήτουν ή να εύρωσι τινα, εις ον να υποταχθώσιν. Ως φαίνεται, η δουλεία είναι πάντοτε προτιμωτέρα της αναρχίας, όπως η λέπτρα είναι προτιμωτέρα της πανώλους». Και στη συνέχεια παραθέτει ευσύνοπτα τα ιστορικά γεγονότα της Φραγκοκρατίας, κατά την οποία διαδραματίζεται το μυθιστόρημα, χωρίς να παραλείπει ένα υποδόριο χιούμορ: «Ώστε οι τέσσαρες ούτοι αρχιποίμενες ήρκουν ίνα ποιμαίνωσιν ουχί μόνο τα πρόβατα και τα ερίφια αλλά και τας όρνιθας και τας χήνας προσέτι»!
Παρ’ όλ’ αυτά, η οργή του για την ασυδοσία των πολιτικών και για τον δόλο που ασκείται προς επίτευξη στόχων στρατηγικής, οικονομικής και πολιτικής σημασίας πάλι ξεχύνεται, στο 6ο κεφάλαιο του Β΄ μέρους, όπου περιγράφει ειρωνικά και υποτιμητικά την ταυτότητα της Βενετίας ως Πολιτείας: «Η Βενετία προσηγόρευε εαυτήν Πολιτείαν, και είχεν υιούς τυράννους. Τοις έδιδε το χρίσμα της και τους έπεμπεν ίνα κατακυριεύσωσι της γης». Και αμέσως στρέφεται στην πολιτική και τους κακούς χειρισμούς: «Η γενεαλογία της πολιτικής είναι συνεχής και γνησία κατά τους προγόνους. Η αργία εγέννησε την πενίαν. Η πενία έτεκε την πείναν. Η πείνα παρήγαγε την όρεξιν. Η όρεξις εγέννησε την αυθαιρεσίαν. Η αυθαιρεσία εγέννησε την ληστείαν. Η ληστεία εγέννησε την πολιτικήν. Ιδού η αυθεντική καταγωγή του τέρατος τούτου», προχωρώντας ακόμη και σε ύβρεις: «Πάντοτε αμετάβλητοι οι σχοινοβάται ούτοι, οι Αθίγγανοι, οι γελωτοποιοί ούτοι πίθηκοι (καλώ δε ούτω τους λεγομένους πολιτικούς)»!
Να διαβάσει λοιπόν κανείς μυθιστόρημα του Παπαδιαμάντη; Η απάντηση είναι σαφέστατα θετική, μιας και οι αρετές του κειμένου, οι πρωτοτυπίες της αφήγησης και η δύναμη και η αληθοφάνεια των πάμπολλων κύριων και ελασσόνων σκηνών είναι τέτοιες που δε θ’ αφήσουν κανέναν ασυγκίνητο. Η καθαρεύουσα ίσως κουράσει όσους δεν έχουν τον χρόνο ή τη διάθεση να εντρυφήσουν έτι περαιτέρω σ’ ένα μυθιστόρημα τέτοιου επιπέδου όμως είναι καλό να επιμείνουν, γιατί τέτοια κείμενα, κλασικά, διαχρονικά, οι πυλώνες της σημερινής ελληνικής λογοτεχνίας, δεν πρέπει να μένουν θαμμένα και λησμονημένα, όχι λόγω προσήλωσης στην παλαιότητα αλλά γιατί μπορούν να ζήσουν και ν’ αναπνεύσουν ακόμη και στη σημερινή εποχή.
Ένα εξ αυτών, «Οι έμποροι των εθνών», δημοσιεύτηκαν μετά τη «Μετανάστι» και πριν τη «Γυφτοπούλα» στο περιοδικό «Μη χάνεσαι» του Βλάση Γαβριηλίδη την περίοδο Νοεμβρίου 1882-Φλεβάρη 1883. Κεντρική ιδέα του βιβλίου είναι η απαγωγή της αρχοντοπούλας Αυγούστας, παγιδευμένης σε βαλτωμένο γάμο, από τον γοητευτικό τυχοδιώκτη Βενετό Μάρκο Σανούτο και οι επακόλουθες συνέπειες στη ζωή όλων των χαρακτήρων του μυθιστορήματος. Τρεις είναι οι πρωταγωνιστές: Αυγούστα, Μάρκος Σανούτος και Ιωάννης Μούχρας, γύρω τους όμως περνάνε εξίσου γοητευτικοί και σημαντικοί δευτεραγωνιστές, όπως ο πειρατής Μιρχάν, ο πληρωμένος ληστής και απατεώνας Σκιάχτης, η ταβερνιάρισσα Κοκκινού κ. ά., που όλοι μαζί συγκροτούν ένα εξαιρετικό, τεκμηριωμένο, συναρπαστικό και απόλυτα ρεαλιστικό κοινωνικό μυθιστόρημα.
Η αφήγηση, χωρισμένη σε Προοίμιον, Πρώτο και Δεύτερο μέρος και Επίλογο, δίνεται με ανατροπές και ευρηματικότητα. Στο κάθε μέρος έχουμε μια μεγάλη σειρά γεγονότων, εξελίξεων και αλλαγών όμως στο επόμενο δεν υπάρχει η χρονική συνέχεια, παρά μόνο ένα κενό που αναπληρώνεται μέσα από την αφήγηση. Αποτέλεσμα των ανωτέρω είναι να έχουμε συχνότατη χρήση του πρωθύστερου και όχι γραμμική εξιστόρηση (κάτι που συναντάμε σε πολλά άλλα μυθιστορήματα της εποχής όπως ο «Πατούχας» του Ιωάννη Κονδυλάκη), που σε συνδυασμό με την κορύφωση της αγωνίας και τα συναρπαστικά γεγονότα που παρατίθενται σχεδόν καταιγιστικά να κορυφώνεται η αγωνία και ο αναγνώστης να μην παίρνει ανάσα. Πολλές φορές ο συγγραφέας προτιμά να σταματά την πλοκή σε καίριο σημείο και να την προχωράει σε μεταγενέστερη χρονική περίοδο, οπότε μέσα από τα λεγόμενα των χαρακτήρων να ζωντανεύει το παρελθόν που δεν καταγράφηκε στη σειρά του. Το κείμενο δεν ξεφεύγει από τη νομοτέλεια και ανταποκρίνεται πλήρως στις προσδοκίες του αναγνώστη που νιώθει ότι οι πράξεις που διαδραματίζονται θα έχουν και συνέπειες.
Το μυθιστόρημα έχει πάρα πολλές πρωτοτυπίες και πραγματολογικά στοιχεία. Πρώτ’ απ’ όλα ζωντανεύει με ενάργεια τον τρόπο σκέψης και δράσης της βενετικής ναυτικής δύναμης, που ήθελε να κατακτήσει το Αιγαίο χωρίς όμως να ξοδέψει δραχμή, γι’ αυτό και στηρίχτηκε σε μισθοφόρους και τυχοδιώκτες σαν τον Σανούτο. Επίσης, το μοναστήρι όπου κλείνεται η Αυγούστα είναι στην Πάτμο κι έτσι ο αναγνώστης βλέπει πως το νησί στην ουσία το διοικούσαν οι μοναχοί και οι ιερωμένοι του, έχοντας απίστευτη δύναμη και εξουσία στα χέρια τους. Τέλος, η διοίκηση της Βενετίας, ο τρόπος που σκεφτόταν και κινούνταν η ανώτερη τάξη, οι άρχοντες και οι ευγενείς, ζωντανεύει με γλαφυρό και τεκμηριωμένο τρόπο.
Οι χαρακτήρες πάλλονται από συναίσθημα και ρεαλισμό. Ο Σανούτος είναι ο ευγενής της εποχής, κακομαθημένος, έχει ανάγκη από χρήματα που ποτέ δεν έχει, είναι γυναικάς, απάγει την Αυγούστα από καπρίτσιο και άποψη, μιας και τη βλέπει ως άλλη μια κατάκτησή του, κι όχι από αγάπη. Δεν τιμά το σπίτι που τον φιλοξενεί και τον σωτήρα του, Ιωάννη Μούχρα, που τον βοήθησε να ξεφύγει από τα χέρια πειρατών που τον είχαν αιχμαλωτίσει, κι αυτή η στάση ζωής θα του στοιχίσει τελικά πολύ, μιας και τα αρνητικά γνωρίσματά του τα διακρίνει ακόμη κι ο πιστός του Μιρχάν. Οι περιγραφές της Νάξου και της Πάτμου είναι εξαιρετικές και δείχνουν συγγραφέα που έχει μελετήσει πολύ καλά πριν καταγράψει το παραμικρό κι αυτό το προτέρημα γίνεται ακόμη πιο ζωντανό όταν η δράση μεταφέρεται στη Βενετία και ο αναγνώστης νιώθει πως κυριολεκτικά περπατάει ανάμεσα στα κανάλια κι επιβαίνει στις γόνδολες.
Η Αυγούστα, που είναι το βασικό κίνητρο και η αφορμή για όσα διαδραματίζονται στο μυθιστόρημα, δε σκιαγραφείται στην αρχή σχεδόν καθόλου παρά μόνο ως μια πλούσια γυναίκα, σεμνή, παντρεμένη με άνθρωπο που δεν τον έχει ερωτευτεί αλλά σέβεται, υπακούει, εκτιμά. Αυτοί οι γάμοι κρατάνε για χρόνια, αρκεί να μην μπει πειρασμός ανάμεσά τους. Εδώ η Αυγούστα γοητεύεται από την παρουσία του Σανούτου. Στη συνέχεια μεταφερόμαστε στη Βενετία εφτά χρόνια αργότερα, όταν πια η Αυγούστα έχει εγκαταλείψει τον τυχοδιώκτη, και στο τέλος υπάρχει ένα παιχνίδισμα του Παπαδιαμάντη με τον αναγνώστη, που κρύβει την ταυτότητα της Αυγούστας πίσω από τη μοναχή Αγάπη. Έτσι, παρ’ όλο που γνωρίζουμε τι συνέβη στις ζωές των ερωτικών αντίζηλων Σανούτου και Μούχρα, πρέπει να φτάσουμε σχεδόν στο τέλος του μυθιστορήματος για να μας συστηθεί επιτέλους λίγο καλύτερα η γυναίκα, μόνο και μόνο για να την αποχαιρετίσουμε μ’ ένα απροσδόκητο και φριχτό τέλος. Το γεγονός ότι κλείνεται σε μοναστήρι όταν διαπιστώνει πως ο απαγωγέας της δεν είναι αυτός που περίμενε ενώ ταυτόχρονα είναι ανήκουστο να επιστρέψει στον νόμιμο σύζυγό της, αποτελούσε κοινό τόπο για τον Μεσαίωνα και καταγράφτηκε σε πολλά έργα της εποχής («Ηννόησεν ότι εκείνος ήτο άπιστος, ότι δεν την ηγάπα, ότι εφέρετο πανταχόσε. Τότε δεν ηδύνατο να μένη παρ’ αυτώ, δεν ηδύνατο ωσαύτως να επανέλθη προς τον σύζυγόν της. Πού να καταφύγη; Πάσαι αι θύραι ήσαν κεκλεισμέναι προς αυτήν. Υπήρχε κατ’ εκείνους τους χρόνους μία πύλη, ευρύχωρος, πανδέγμων, εν κοίλον αμέτρητον. Ήτο το μοναστήριον», 9ο κεφάλαιο Β΄ μέρους).
Τέλος, ο Ιωάννης Μούχρος έχει μεγάλο ρόλο στο βιβλίο αλλά περισσότερο δρα και πράττει παρά δείχνει τον εσωτερικό του κόσμο, τα αισθήματα και τις αντιλήψεις του. Δεν είναι απόλυτα καλός χαρακτήρας, μιας και μας παρατίθεται μια σειρά από γνωρίσματα που δείχνουν τη σκοτεινή πλευρά του: κυνηγάει τους πειρατές όχι για να σώσει το νησί του από τη λεηλασία αλλά για να μην του κάνουν ζημιά με το δουλεμπόριο που ο ίδιος διαπράττει, για να μη χάσει τα δικά του κέρδη από την προσοδοφόρο επιχείρηση δηλαδή. Δε μας εξηγείται πώς και γιατί συμπεριφέρεται έτσι στη γυναίκα του παρά μόνο ως συμπέρασμα της στάσης του και όπως το αναφέρει η Αυγούστα. Ναι, φυσικά και ακολουθεί τον αντίζηλό του ως τη Βενετία, όταν επιτέλους καταφέρνει να τον εντοπίσει εκεί, όμως δεν πηγαίνει για να φέρει πίσω τη γυναίκα του, τουλάχιστον όχι από αγνό έρωτα για κείνη. Ίσως από πείσμα, ίσως από εκδίκηση… Κι άλλωστε το γεγονός πως από μόνος του φέρνει στο σπίτι του έναν άλλον άντρα, γοητευτικό και με τους τρόπους του, δείχνει είτε πως ήταν αθώος (που το αποκλείω) είτε πως είχε δεύτερες σκέψεις (γιατί αν δεν ισχύει τίποτε από αυτά, τότε ξεκάθαρα ο Παπαδιαμάντης κάνει μια ανατρεπτική παρέμβαση απλώς για να προχωρήσει τον μύθο παραπέρα).
Μου έκανε μεγάλη εντύπωση το γεγονός πως σε πολλά σημεία ο συγγραφέας παρασυρόταν από την ένταση των αισθημάτων του για τα όσα εξιστορούσε ή έβρισκε ευκαιρία να παραλληλίσει τα δρώμενα που αφηγούνταν με την εποχή και την κοινωνία στις οποίες ο ίδιος ζούσε και που, φευ, τα γνωρίσματά τους αυτά είναι διαχρονικά και μας χαρίζουν ανατριχίλες για τη σύμπτωση ακόμη και τώρα. Για παράδειγμα, όταν πια φτάνουμε στο 9ο κεφάλαιο του Β΄ μέρους, με αφορμή τα παιχνίδια της μοίρας, αρχίζει να εξακοντίζει βέλη τήδε κακείσε: «Δεν είναι ταύτα μυστήρια; Αλλ’ όχι, δεν είναι μυστήρια. Είναι η αιωνία τάσις της ανθρωπίνης καρδίας εις το ναγαπά παν το μισητόν. Μη ανακράξητε κατά της βλασφημίας ταύτης, δεν είναι βλασφημία. Είναι αλήθεια». Στη συνέχεια πάλι παρασύρεται, αφήνοντας τον εαυτό του σε μια σειρά χρηστικών ηθικών συμβουλών: «Επέστη ο καιρός της αυτολατρείας, και πάσαι αι άλλαι θρησκείαι κατηργήθησαν. Αρκεί να τρέφη τα πάθη του έκαστος…».
Τις ίδιες σκέψεις αναλύει και νωρίτερα, στο κεφάλαιο 3 του Β΄ μέρους: «Το πεπρωμένον άρα παρεσκεύασε την συνάντησιν ταύτην»; Κι αμέσως ο συγγραφέας αναπτύσσει τις σκέψεις του («Επεθύμουν να ήτο δυνατόν να είπω, άνευ λυρισμού, τας περί τούτου σκέψεις μου») για το αν ήταν σωστό να υπάρξει αυτή η σύμπτωση που θα πυροδοτήσει σημαντικές εξελίξεις ή πόσο καλύτερα θα ήταν να είχαν γίνει χίλια δυο άλλα πράγματα αντ’ αυτής της συνάντησης: «Δεν ήτο καλλίτερον να μη επανίδωσιν αλλήλους ποτέ, δεν ήτο αιρετώτερον να μη είχον ποτέ ιδεί αλλήλους;». «Του αφηγουμένου τοιαύτας σκηνάς κινδυνεύει να παραλυθεί η γλώσσα ή να συντριβή ο κάλα��ος»! Μάλιστα, η ένταση με την οποία εκφέρει τις απόψεις του γίνεται όλο και μεγαλύτερη και διολισθαίνει σε συμβουλές ηθικής, υπό τον φόβο του Θεού και άρα προς αποφυγή της ύβρεως ή της προπέτειας: «Κατοπτρίζεσθε μάλλον εν τοις σφάλμασι του πλησίον και ευλόγως πράττετε»! Και τελικά στην 8η παράγραφο από την αρχή της πρωτόγνωρης αυτής έκρηξης, καταλήγει: «Αλλ’ αρκούντως επλανήθημεν εν τω κενώ, ας βαδίσωμεν ήδη επί του λιθοστρώτου».
Δεισιδαιμονίες, χριστιανική και συζυγική ηθική, διαφορές ανάμεσα στην επιτήδεια και τη σεμνή γυναίκα και γενικότερα κάποιες απόψεις του Παπαδιαμάντη για τη θέση και τον ρόλο της γυναίκας στην κοινωνία, απόψεις για τον μοναχισμό και την ασκητική κ. ά. είναι όλα σε αυτές τις σελίδες και πότε αντικατοπτρίζονται στις πράξεις των χαρακτήρων, πότε τις κατονομάζει ο ίδιος ο γράφων. Στο κεφάλαιο 8 του Α΄ μέρους φρίττει κι ο ίδιος από την τραγικότητα των γεγονότων αλλά νιώθει πως δεν μπορεί να κάνει αλλιώς: «Ήτο δε όλως απαίσιον και αντιπαθές θέαμα, όπερ θα επροτίμων να μη είχον διηγηθή εις τους αναγνώστας του διηγήματος τούτου. Δυστυχώς τα χρονικά το αναφέρουσιν ως ιστορικόν και εκ της Βενετικής πινακοθήκης του ΙΓ΄ αιώνος επόμενον ήτο να μη απή η εικών αύτη».
Ειδικά ως προς την εκκλησία, με αφορμή την επιθυμία των Βενετών να κυριαρχήσουν στα νησιά του Αιγαίου, ο συγγραφέας εκφράζεται σχεδόν υποτιμητικά απέναντι στην κυριαρχία της (κεφάλαιο 6 Β΄ μέρους): «Ει δ’ άλλως επιβάλλετε εις τους βαθυπώγωνας τούτους τράγους της Ανατολής να μνημονευώσι τον Πάπαν εν ταις τελεταίς αυτών. Αν όμως δεν συναινώσι, καταλύσατε την αλλόκοτον ταύτην δημοκρατίαν των ράσων, την φυτρώσασαν παραδόξως εις τα κράσπεδα του Αιγαίου πελάγους». Στο 10ο κεφάλαιο του Β΄ μέρους παραδόξως, είναι μονομερώς επικριτικός ακόμη και για το modus vivendi των νησιών: «Πάσαι σχεδόν αι νήσοι του Αιγαίου είχον υποταχθή. Άλλως δε ουδέν καλλίτερον εζήτουν ή να εύρωσι τινα, εις ον να υποταχθώσιν. Ως φαίνεται, η δουλεία είναι πάντοτε προτιμωτέρα της αναρχίας, όπως η λέπτρα είναι προτιμωτέρα της πανώλους». Και στη συνέχεια παραθέτει ευσύνοπτα τα ιστορικά γεγονότα της Φραγκοκρατίας, κατά την οποία διαδραματίζεται το μυθιστόρημα, χωρίς να παραλείπει ένα υποδόριο χιούμορ: «Ώστε οι τέσσαρες ούτοι αρχιποίμενες ήρκουν ίνα ποιμαίνωσιν ουχί μόνο τα πρόβατα και τα ερίφια αλλά και τας όρνιθας και τας χήνας προσέτι»!
Παρ’ όλ’ αυτά, η οργή του για την ασυδοσία των πολιτικών και για τον δόλο που ασκείται προς επίτευξη στόχων στρατηγικής, οικονομικής και πολιτικής σημασίας πάλι ξεχύνεται, στο 6ο κεφάλαιο του Β΄ μέρους, όπου περιγράφει ειρωνικά και υποτιμητικά την ταυτότητα της Βενετίας ως Πολιτείας: «Η Βενετία προσηγόρευε εαυτήν Πολιτείαν, και είχεν υιούς τυράννους. Τοις έδιδε το χρίσμα της και τους έπεμπεν ίνα κατακυριεύσωσι της γης». Και αμέσως στρέφεται στην πολιτική και τους κακούς χειρισμούς: «Η γενεαλογία της πολιτικής είναι συνεχής και γνησία κατά τους προγόνους. Η αργία εγέννησε την πενίαν. Η πενία έτεκε την πείναν. Η πείνα παρήγαγε την όρεξιν. Η όρεξις εγέννησε την αυθαιρεσίαν. Η αυθαιρεσία εγέννησε την ληστείαν. Η ληστεία εγέννησε την πολιτικήν. Ιδού η αυθεντική καταγωγή του τέρατος τούτου», προχωρώντας ακόμη και σε ύβρεις: «Πάντοτε αμετάβλητοι οι σχοινοβάται ούτοι, οι Αθίγγανοι, οι γελωτοποιοί ούτοι πίθηκοι (καλώ δε ούτω τους λεγομένους πολιτικούς)»!
Να διαβάσει λοιπόν κανείς μυθιστόρημα του Παπαδιαμάντη; Η απάντηση είναι σαφέστατα θετική, μιας και οι αρετές του κειμένου, οι πρωτοτυπίες της αφήγησης και η δύναμη και η αληθοφάνεια των πάμπολλων κύριων και ελασσόνων σκηνών είναι τέτοιες που δε θ’ αφήσουν κανέναν ασυγκίνητο. Η καθαρεύουσα ίσως κουράσει όσους δεν έχουν τον χρόνο ή τη διάθεση να εντρυφήσουν έτι περαιτέρω σ’ ένα μυθιστόρημα τέτοιου επιπέδου όμως είναι καλό να επιμείνουν, γιατί τέτοια κείμενα, κλασικά, διαχρονικά, οι πυλώνες της σημερινής ελληνικής λογοτεχνίας, δεν πρέπει να μένουν θαμμένα και λησμονημένα, όχι λόγω προσήλωσης στην παλαιότητα αλλά γιατί μπορούν να ζήσουν και ν’ αναπνεύσουν ακόμη και στη σημερινή εποχή.
August 15, 2017
Διαβάζοντας ξανά τους έμπορους των εθνών διαπιστώνω ότι είναι το ευρωπαικό έργο του Παπαδιαμάντη. Αυτό που τον κάνει μεγάλο Ευρωπαίο συγγραφέα. Πρώτον γιατί αποτυπώνει ορθά στο χαρτί την ιδιοσυγγρασία τριών λαών την εποχή του 13ου αιώνα. Χτίζει την προσωπογράφηση των ηρώων με αξιοθαύμαστο τρόπο. Ρίχνει οικονομικά, τα φιλοσοφικά του διδάγματα καθόλη την διάρκεια του μυθιστορήματος. Δημιουργεί διαλόγους που ζωντανεύουν όλο το έργο.
Δεύτερον γιατί δημιουργεί εκφράσεις που δεν έχουν ειπωθεί ξανά στην ελληνική, γεγονός που τον κάνει μοναδικό. Τρίτον γιατί πέραν από την χριστιανική πίστη, προβάλει και την ανθρώπινη άγνοια, τον φόβο και τον τρόμο. Σκηνές όπως τα φονικά στα κανάλια, στον Πύργο του αφέντη Μούχρα είναι τα πρώτα δείγματα τρόμου στην Νεοελληνική Λογοτεχνία.
Δεύτερον γιατί δημιουργεί εκφράσεις που δεν έχουν ειπωθεί ξανά στην ελληνική, γεγονός που τον κάνει μοναδικό. Τρίτον γιατί πέραν από την χριστιανική πίστη, προβάλει και την ανθρώπινη άγνοια, τον φόβο και τον τρόμο. Σκηνές όπως τα φονικά στα κανάλια, στον Πύργο του αφέντη Μούχρα είναι τα πρώτα δείγματα τρόμου στην Νεοελληνική Λογοτεχνία.
August 8, 2019
ο παπαδιαμάντης είναι γκόθικ και θα το λέω μέχρι να πεθάνω
όσες φορές κι αν έχω κάνει αυτή την κουβέντα με γνωστούς συγγραφείς το αρνούνται
μα έλα τώρα
αυτό, η γυφτοπούλα και η μετανάστις θα μπορούσαν να είναι του πόε
αν έστεφε την ματιά του παραπάνω στην ιστορία ή ήταν έλληνας
τρομερή ατμόσφαιρα, νταρκίλα και απλά αυτόν και τον ροΐδη τους λατρεύω
και όσοι λένε ότι ο παπαδιαμάντης δεν είναι γκόθικ... να πάνε να διαβάσουν πάλι ή να τους διαβάσουν
όσες φορές κι αν έχω κάνει αυτή την κουβέντα με γνωστούς συγγραφείς το αρνούνται
μα έλα τώρα
αυτό, η γυφτοπούλα και η μετανάστις θα μπορούσαν να είναι του πόε
αν έστεφε την ματιά του παραπάνω στην ιστορία ή ήταν έλληνας
τρομερή ατμόσφαιρα, νταρκίλα και απλά αυτόν και τον ροΐδη τους λατρεύω
και όσοι λένε ότι ο παπαδιαμάντης δεν είναι γκόθικ... να πάνε να διαβάσουν πάλι ή να τους διαβάσουν
April 21, 2015
"-Την νύκταν ταύτην σοι επιτρέπω να ευθυμήσεις. Πίε όσον σηκώνεις.
-Θα φιλοτιμηθώ, κύριέ μου.
-Και να κάμης όλα τα φυσικά σου ως κτήνος που είσαι.
-Θα προσπαθήσω να μη υπερβώ τον αυθέντην μου."
Ξεχωριστή η γραφή του Παπαδιαμάντη, ο λόγος του καλοζυγισμένος, με λεπτή διεισδυτική ειρωνεία και πολύ εύστοχα συμπεράσματα για την ανθρώπινη φύση. Αν και χαρακτηρίστηκε ως κοσμοκαλόγερος, κατάφερε να σκιαγραφήσει χαρακτήρες με έντονα πάθη και αντιθέσεις. Οι Έμποροι των Εθνών έχουν ενδιαφέροντα πρόσωπα, αγωνία, ζωντανούς διαλόγους και μια ιδιαίτερη γλώσσα (καθαρεύουσα με στοιχεία δημοτικής), φαινομενικά συγκρατημένη, γεμάτη όμως πάθος και συναισθηματικές αποχρώσεις.
Απολαυστικοί οι διάλογοι μεταξύ Σανούτου και Μιρχάν...
-Θα φιλοτιμηθώ, κύριέ μου.
-Και να κάμης όλα τα φυσικά σου ως κτήνος που είσαι.
-Θα προσπαθήσω να μη υπερβώ τον αυθέντην μου."
Ξεχωριστή η γραφή του Παπαδιαμάντη, ο λόγος του καλοζυγισμένος, με λεπτή διεισδυτική ειρωνεία και πολύ εύστοχα συμπεράσματα για την ανθρώπινη φύση. Αν και χαρακτηρίστηκε ως κοσμοκαλόγερος, κατάφερε να σκιαγραφήσει χαρακτήρες με έντονα πάθη και αντιθέσεις. Οι Έμποροι των Εθνών έχουν ενδιαφέροντα πρόσωπα, αγωνία, ζωντανούς διαλόγους και μια ιδιαίτερη γλώσσα (καθαρεύουσα με στοιχεία δημοτικής), φαινομενικά συγκρατημένη, γεμάτη όμως πάθος και συναισθηματικές αποχρώσεις.
Απολαυστικοί οι διάλογοι μεταξύ Σανούτου και Μιρχάν...
April 3, 2021
Ίσως το είχα ευχαριστηθεί περισσότερο αν όντας στα μισά, δεν είχε πέσει τυχαία το μάτι μου στην τελευταία πρόταση της περίληψης του οπισθοφυλλου, όπου περιγράφεται εκνευριστικά λεπτομερώς το τέλος. Δεν υπάρχει μεγαλύτερη ανοησία που μπορεί να κάνει ένας εκδοτικός οίκος.
November 11, 2020
Αν έκρινα το βιβλίο βάσει τις γραφής τότε σίγουρα θα άξιζε 5 αστέρια. Η λυρικότητα της αφήγησης του Παπαδιαμάντη είναι μοναδική και ένα από τα χαρακτηριστικά των διηγημάτων του που με κάνουν να τα επιλέγω ξανά και ξανά. Το ζήτημα όμως της αφηγηματικής ικανότητας του Παπαδιαμάντη ούτε είναι αμφιλεγόμενο ούτε είναι το ζήτημα αυτής της κριτικής. Το πρόβλημά μου είναι ο μισογυνισμός κατά την διάρκεια της ιστορίας και ιδιαίτερα το τέλος της. Παρουσιάζεται ο φρικτός θάνατος του να καεί ζωντανή η Αυγούστα ως μία δίκαιη τιμωρία για την εγκατάλειψη του συζύγου της και την εξωσυζυγική της σχέση με τον Σανούτο. Τώρα θα μου πείτε το μυθιστόρημα εκδόθηκε το 1882 και η ιστορία διαδραματίζεται μεταξύ του 1199 και του 1207. Άλλες αρχές, άλλα πρότυπα. Θα συμφωνήσω αλλά δεν μπορώ παρά να τονίσω αυτή την διαφορά στα ήθη, η οποία με εμπόδισε να αγαπήσω και αυτό το έργο του Παπαδιαμάντη.
This entire review has been hidden because of spoilers.
January 14, 2019
ηταν η 1η ενήλικη προσπάθεια να διαβάσω το μεγάλο μας πεζογράφο κ η τελευταία. Η αρχαΐζουσα καθαρεύουσα με κούρασε αφου υπήρχαν λέξεις καίριες που δεν καταλαβα..... κ οχι δεν θέλω λεξικό. άσε που δεν αντέχω πια να διαβάζω νουθεσίες ηθικοπλαστικες
April 16, 2023
Pretty dark story set during a transition period in Venice and the Cycladic Islands. A shame this was only translated to English in 2016. Great short read that makes you think. Loved the ending.
December 19, 2021
μεγαλειώ��ες έργο
April 15, 2021
«Εξ όλων των παθών ο σαρκικός έρως είναι το τυραννικότατον. Διότι έχει παγίδα, εις την οποία μας κρατεί, το ίδιον σώμα μας. Και εξ όλων των καρπών ο μόνος, όστις δεν χρήζει ούτε καιρού ούτε ώρας διά να ωριμάση, είναι ο σατανικός έρως .»
Στους ερωτευμένους, που έχουν το αντικείμενο του πόθου τους πλάι τους, ας ευχηθούμε τα Χρόνια Πολλά. Σε όλους τους υπόλοιπους θα πω να μην στεναχωριούνται, καθώς θα μπορούσαν τα πράγματα γι’ αυτούς να είναι πολύ τραγικά…
Τόσο τραγικά όσο ήταν και για τον Αξιώτη Ιωάννη Μούχρα, ο οποίος κυνηγούσε λυσσαλέα Γενοβέζους πειρατές στο Αιγαίο, ρίσκαρε τη ζωή του κάνοντας ρεσάλτα και εφόδους, έχοντας τη γυναίκα του να τον περιμένει νυχθημερόν για να του χαρίσει ένα χάδι, και στον οποίο έλαχε η κακή τύχη να σώσει από τους πειρατές τον Βενετό Μάρκο Σανούτο, που έμελλε να καταχραστεί τη φιλοξενία του, να πάρει το πλοίο του και να κλέψει τη γυναίκα του, μέσα από το ίδιο του το σπίτι. Το μόνο που απέμεινε στον Ιωάννη, το μόνο όπλο που απομένει σε έναν άνθρωπο προδομένο και εγκαταλελειμμένο είναι η εκδίκηση.
Θα μπορούσαν, επίσης, να είναι άλλο τόσο τραγικά, όσο και για την γυναίκα τού Ιωάννη Μούχρα, την Αυγούστα, η οποία αφού εκλάπη, καταδικάστηκε να συνεχίσει το υπόλοιπο της ζωής της ούσα «ασθενής» (ο άνθρωπος είναι πάντα ασθενής, μας λέει ο Α. Παπαδιαμάντης) αφού συνειδητοποιώντας πως η αγάπη του απαγωγέα της ήταν κίβδηλη , εστράφη προς την καλογερική, αδυνατώντας, για λόγους τιμής, να επιστρέψει στον Ιωάννη.
Μεγαλύτερο θύμα της ιστορίας, η γυναίκα αυτή, τραγική σε όλα της, υπέρμετρα τίμια και ηθική, κατατρώγεται από τις τύψεις της, δεν δέχεται την ψευδή μετάνοια ως δρόμο προς τη συγχώρεση και παραμένει ακέραια μέχρι το τέλος.
Την ύστατη στιγμή θα λάβει τη συγχώρεση.
Οι Έμποροι των Εθνών, παρ’ όλα αυτά είναι ένα μυθιστόρημα ιστορικό και πολύ περισσότερο πολιτικό, όπου ο έρωτας δεν αποτελεί παρά το πεδίο που διάλεξε ο Παπαδιαμάντης για να μελετήσει (και να μελετήσουμε):
• Τις συμπεριφορές ανθρώπων των οποίων οι αρχές καθορίζονται μόνο από τα προσωπικά τους συμφέροντα.
• Τον τρόπο με τον οι Πολιτείες χρησιμοποιούν τις φιλοδοξίες των ανθρώπων αυτών, των αποκαλούμενων ευπατριδών, για να εμπορεύονται και να υποτάσσουν τα Έθνη. Τον τρόπο με τον οποίο δημιουργούν τυράννους και εργολάβους κατακτήσεων για να ικανοποιούν την ακόρεστη πείνα τους - «Μαύροι χαλκείς κατασκευάζοντες δεσμά δια τους λαούς εν τη βαθυζόφω σκοτία του αιωνίου εργαστηρίου των.…».
Μέσα λοιπόν από την τραγική αυτή τριπλέτα των ηρώων και μέσα από τον τρόπο που υφαίνει την πορεία τους προς το Τέλος, ο Α.Π. μας χαρίζει ένα από τα σπουδαιότερα έργα του. Ο τρόπος αφήγησης, η υπέροχη γλώσσα, τα ερωτήματα που γεννά το έργο, η ειρωνεία που χρησιμοποιεί έντεχνα ο Α.Π., συνδυάζονται άψογα με το σημαντικότερο στοιχείο που απαιτείται για να χαρακτηριστεί ένα έργο «Κλασικό», και αυτό είναι η σπουδαιότητα και η δυναμική του ανθρώπινου παράγοντα εντός αυτού.
« Η Βενετία προσηγόρευεν εαυτήν Πολιτείαν, και είχεν υιούς τυράννους. Τοις έδιδε το χρίσμα της και τους έπεμπεν ίνα κατακυριεύσωσι την γην. Η γενεαλογία της πολιτικής είναι συνεχής και γνησία κατά τους προγόνους. Η αργία εγέννησεν την πενίαν. Η πενία έτεκε την πείναν. Η πείνα παρήγαγε την όρεξιν. Η όρεξις εγέννησε την αυθαιρεσίαν, Η αυθαιρεσία εγέννησε την ληστείαν. Η ληστεία εγέννησε την πολιτικήν. Ιδού η αυθεντική καταγωγή του τέρατος τούτου. Τότε και τώρα, πάντοτε η αυτή.»
Στους ερωτευμένους, που έχουν το αντικείμενο του πόθου τους πλάι τους, ας ευχηθούμε τα Χρόνια Πολλά. Σε όλους τους υπόλοιπους θα πω να μην στεναχωριούνται, καθώς θα μπορούσαν τα πράγματα γι’ αυτούς να είναι πολύ τραγικά…
Τόσο τραγικά όσο ήταν και για τον Αξιώτη Ιωάννη Μούχρα, ο οποίος κυνηγούσε λυσσαλέα Γενοβέζους πειρατές στο Αιγαίο, ρίσκαρε τη ζωή του κάνοντας ρεσάλτα και εφόδους, έχοντας τη γυναίκα του να τον περιμένει νυχθημερόν για να του χαρίσει ένα χάδι, και στον οποίο έλαχε η κακή τύχη να σώσει από τους πειρατές τον Βενετό Μάρκο Σανούτο, που έμελλε να καταχραστεί τη φιλοξενία του, να πάρει το πλοίο του και να κλέψει τη γυναίκα του, μέσα από το ίδιο του το σπίτι. Το μόνο που απέμεινε στον Ιωάννη, το μόνο όπλο που απομένει σε έναν άνθρωπο προδομένο και εγκαταλελειμμένο είναι η εκδίκηση.
Θα μπορούσαν, επίσης, να είναι άλλο τόσο τραγικά, όσο και για την γυναίκα τού Ιωάννη Μούχρα, την Αυγούστα, η οποία αφού εκλάπη, καταδικάστηκε να συνεχίσει το υπόλοιπο της ζωής της ούσα «ασθενής» (ο άνθρωπος είναι πάντα ασθενής, μας λέει ο Α. Παπαδιαμάντης) αφού συνειδητοποιώντας πως η αγάπη του απαγωγέα της ήταν κίβδηλη , εστράφη προς την καλογερική, αδυνατώντας, για λόγους τιμής, να επιστρέψει στον Ιωάννη.
Μεγαλύτερο θύμα της ιστορίας, η γυναίκα αυτή, τραγική σε όλα της, υπέρμετρα τίμια και ηθική, κατατρώγεται από τις τύψεις της, δεν δέχεται την ψευδή μετάνοια ως δρόμο προς τη συγχώρεση και παραμένει ακέραια μέχρι το τέλος.
Την ύστατη στιγμή θα λάβει τη συγχώρεση.
Οι Έμποροι των Εθνών, παρ’ όλα αυτά είναι ένα μυθιστόρημα ιστορικό και πολύ περισσότερο πολιτικό, όπου ο έρωτας δεν αποτελεί παρά το πεδίο που διάλεξε ο Παπαδιαμάντης για να μελετήσει (και να μελετήσουμε):
• Τις συμπεριφορές ανθρώπων των οποίων οι αρχές καθορίζονται μόνο από τα προσωπικά τους συμφέροντα.
• Τον τρόπο με τον οι Πολιτείες χρησιμοποιούν τις φιλοδοξίες των ανθρώπων αυτών, των αποκαλούμενων ευπατριδών, για να εμπορεύονται και να υποτάσσουν τα Έθνη. Τον τρόπο με τον οποίο δημιουργούν τυράννους και εργολάβους κατακτήσεων για να ικανοποιούν την ακόρεστη πείνα τους - «Μαύροι χαλκείς κατασκευάζοντες δεσμά δια τους λαούς εν τη βαθυζόφω σκοτία του αιωνίου εργαστηρίου των.…».
Μέσα λοιπόν από την τραγική αυτή τριπλέτα των ηρώων και μέσα από τον τρόπο που υφαίνει την πορεία τους προς το Τέλος, ο Α.Π. μας χαρίζει ένα από τα σπουδαιότερα έργα του. Ο τρόπος αφήγησης, η υπέροχη γλώσσα, τα ερωτήματα που γεννά το έργο, η ειρωνεία που χρησιμοποιεί έντεχνα ο Α.Π., συνδυάζονται άψογα με το σημαντικότερο στοιχείο που απαιτείται για να χαρακτηριστεί ένα έργο «Κλασικό», και αυτό είναι η σπουδαιότητα και η δυναμική του ανθρώπινου παράγοντα εντός αυτού.
« Η Βενετία προσηγόρευεν εαυτήν Πολιτείαν, και είχεν υιούς τυράννους. Τοις έδιδε το χρίσμα της και τους έπεμπεν ίνα κατακυριεύσωσι την γην. Η γενεαλογία της πολιτικής είναι συνεχής και γνησία κατά τους προγόνους. Η αργία εγέννησεν την πενίαν. Η πενία έτεκε την πείναν. Η πείνα παρήγαγε την όρεξιν. Η όρεξις εγέννησε την αυθαιρεσίαν, Η αυθαιρεσία εγέννησε την ληστείαν. Η ληστεία εγέννησε την πολιτικήν. Ιδού η αυθεντική καταγωγή του τέρατος τούτου. Τότε και τώρα, πάντοτε η αυτή.»
April 9, 2020
📚📚📚📚📚📚📚📚📚📚📚📚📚
✍️ Σύνολο: ⭐ ⭐ ⭐
Soundtrack: Νίκος Ξυλούρης - Ήτανε μια φορά
Elevator pitch: Ρομάντζο, πειρατεία, σταυ-ρο-φο-ρία
📚📚📚📚📚📚📚📚📚📚📚📚📚
---{🍿 Πλοκή 🍿}--- 👉 ⭐ ⭐⭐⭐
☐ Το παράτησα! (⭐)
☐ Βαρετό και μονότονο(⭐⭐)
☐ Μέτριο(⭐⭐⭐)
✅ Ενδιαφέρον (⭐⭐⭐⭐)
☐ Κρατούσα την ανάσα μου ως το τέλος (⭐⭐⭐⭐⭐)
☐ Με έκανε να κλάψω! (⭐⭐⭐⭐⭐⭐)
---{💬 Αφήγηση 💬}--- 👉⭐⭐ ⭐⭐
☐ Το καναρίνι μου γράφει καλύτερα (⭐)
☐ Χειροτερεύει την ιστορία (⭐⭐)
☐ Μέτριο (⭐⭐⭐)
✅ Ανέδειξε την ιστορία (⭐⭐⭐⭐)
☐ Σαν ποιητής! (⭐⭐⭐⭐⭐)
---{💡 Η ιδέα 💡}--- 👉 ⭐⭐⭐⭐
☐ Δεν προσπαθεί καν! (⭐)
☐ Πολύ απλό και ανέμπνευστο (⭐⭐)
☐ Μέτριο (⭐⭐⭐)
✅ Ενδιαφέρον (⭐⭐⭐⭐)
☐ Μου έπεσε το σαγόνι! (⭐⭐⭐⭐⭐)
---{🍌 Λάθη 🍌}--- 👉 ⭐⭐
☐ Οτινάναι! (⭐)
✅ Χρειάζεται μεγάλη προσπάθεια για να παραβλέψεις τα κενά! (⭐⭐)
☐ Καταντά ενοχλητικό αλλά εντάξει... (⭐⭐⭐)
☐ Τίποτα το σημαντικό απλά είμαι ψείρας (⭐⭐⭐⭐)
☐ Αρτιότατο! (⭐⭐⭐⭐⭐)
---{👱 Χαρακτήρες 👱♀️}--- 👉 ⭐⭐⭐
☐ Δημόσιοι υπάλληλοι (⭐)
☐ Βαρετοί και μονότονοι (⭐⭐)
☐ Μέτριοι (⭐⭐⭐)
✅ Ενδιαφέροντες και έξυπνοι (⭐⭐⭐⭐)
☐ Εντυπωσιακοί (⭐⭐⭐⭐⭐)
---{😀Απόλαυση😀}--- 👉 ⭐⭐⭐⭐
☐ Σαν προεκλογική ομιλία (⭐)
☐ Άλλο ένα βιβλίο (⭐⭐)
☐ Δεν τρελάθηκα (⭐⭐⭐)
✅ Ευχαριστήθηκα (⭐⭐⭐⭐)
☐ Εκστασιάστηκα! (⭐⭐⭐⭐⭐)
✍️ Σύνολο: ⭐ ⭐ ⭐
Soundtrack: Νίκος Ξυλούρης - Ήτανε μια φορά
Elevator pitch: Ρομάντζο, πειρατεία, σταυ-ρο-φο-ρία
📚📚📚📚📚📚📚📚📚📚📚📚📚
---{🍿 Πλοκή 🍿}--- 👉 ⭐ ⭐⭐⭐
☐ Το παράτησα! (⭐)
☐ Βαρετό και μονότονο(⭐⭐)
☐ Μέτριο(⭐⭐⭐)
✅ Ενδιαφέρον (⭐⭐⭐⭐)
☐ Κρατούσα την ανάσα μου ως το τέλος (⭐⭐⭐⭐⭐)
☐ Με έκανε να κλάψω! (⭐⭐⭐⭐⭐⭐)
---{💬 Αφήγηση 💬}--- 👉⭐⭐ ⭐⭐
☐ Το καναρίνι μου γράφει καλύτερα (⭐)
☐ Χειροτερεύει την ιστορία (⭐⭐)
☐ Μέτριο (⭐⭐⭐)
✅ Ανέδειξε την ιστορία (⭐⭐⭐⭐)
☐ Σαν ποιητής! (⭐⭐⭐⭐⭐)
---{💡 Η ιδέα 💡}--- 👉 ⭐⭐⭐⭐
☐ Δεν προσπαθεί καν! (⭐)
☐ Πολύ απλό και ανέμπνευστο (⭐⭐)
☐ Μέτριο (⭐⭐⭐)
✅ Ενδιαφέρον (⭐⭐⭐⭐)
☐ Μου έπεσε το σαγόνι! (⭐⭐⭐⭐⭐)
---{🍌 Λάθη 🍌}--- 👉 ⭐⭐
☐ Οτινάναι! (⭐)
✅ Χρειάζεται μεγάλη προσπάθεια για να παραβλέψεις τα κενά! (⭐⭐)
☐ Καταντά ενοχλητικό αλλά εντάξει... (⭐⭐⭐)
☐ Τίποτα το σημαντικό απλά είμαι ψείρας (⭐⭐⭐⭐)
☐ Αρτιότατο! (⭐⭐⭐⭐⭐)
---{👱 Χαρακτήρες 👱♀️}--- 👉 ⭐⭐⭐
☐ Δημόσιοι υπάλληλοι (⭐)
☐ Βαρετοί και μονότονοι (⭐⭐)
☐ Μέτριοι (⭐⭐⭐)
✅ Ενδιαφέροντες και έξυπνοι (⭐⭐⭐⭐)
☐ Εντυπωσιακοί (⭐⭐⭐⭐⭐)
---{😀Απόλαυση😀}--- 👉 ⭐⭐⭐⭐
☐ Σαν προεκλογική ομιλία (⭐)
☐ Άλλο ένα βιβλίο (⭐⭐)
☐ Δεν τρελάθηκα (⭐⭐⭐)
✅ Ευχαριστήθηκα (⭐⭐⭐⭐)
☐ Εκστασιάστηκα! (⭐⭐⭐⭐⭐)
June 13, 2023
Κάθε φορά που ακούω γνωστούς και φίλους να διαμαρτύρονται για την γλώσσα του Παπαδιαμάντη, έρχεται στο μυαλό μου η σειρά ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ «Εποχές και συγγραφείς». Στο επεισόδιο που παρουσίαζε τη ζωή και το έργο του Παπαδιαμάντη ένας καθηγητής πανεπιστημίου είχε αναφερθεί στη θέμα της γλώσσας του Παπαδιαμάντη: «Υπάρχει ένα πρόβλημα. Η γλωσσική απόσταση που έχει από εμάς το κείμενο του Παπαδιαμάντη. Βέβαια το πρόβλημα δεν είναι στον Παπαδιαμάντη. Είναι στη φτωχή δική μας ελληνομάθεια. Είναι λίγα τα ελληνικά μας.»
January 12, 2025
Πλοκή όχι αδιάφορη, αλλά συχνά μπλεγμένη χωρίς λόγο. Σε κάποια φάση λέει, ωχ πολύ το έμπλεξα και σταματάει και μας το ξαναεξηγεί. Exposition γιατί χανόμαστε. Και χαλαρά η γυναικά της ιστορίας θα πρέπει να βασανιστεί, για να δώσει κίνητρο και ενδιαφέρον στους αντρικούς χαρακτήρες και χαλαρά θα τιμωρηθεί μαρτυρικά γιατί φυσικά είναι μια αμαρτωλή. Spoiler alert, αλλά είναι και στην περιγραφή του βιβλίου (έλεος!). Κρίμα που η ιστορία και το νόημα δεν ήταν λίγο καλύτερα, γιατί η γλώσσα και η ατμόσφαιρα ήταν φοβερές.
This entire review has been hidden because of spoilers.
April 12, 2022
Αγαπημένος Παπαδιαμαντης.. Σε κάποια στιγμή, σε κάποιες λεπτομέρειες της ιστορίας, ένιωθα ότι κουράζομαι κι έλεγα ότι του ταιριάζει καλύτερα η μικρή φόρμα, όσο προχωρούσε όμως η ιστορία κατάλαβα ότι όλες οι λεπτομέρειες είχαν σημασία στην εξέλιξη της πλοκής.. Εντέλει το έργο μου θύμισε αρχαία τραγωδία..
October 7, 2021
The passions and the conscience are displayed in depth in the main characters and also in a few of the lesser ones. The story becomes harder to put down the more it develops. I do think the handling of the dictates of the conscience is the main theme. The book is written with consummate skill.
May 5, 2025
Οι (πολύ) παλαιότεροι θα θυμούνται την εμβληματική ομώνυμη τηλεοπτική σειρά του 1973 στο τότε ΕΙΡΤ, με το διάσημο τραγούδι τίτλων του Σ. Ξαρχάκου και ερμηνευτή τον Ν. Ξυλούρη. Πενήντα χρόνια μετά εδέησα να διαβάσω και το βιβλίο, το οποίο είναι: απολαυστικό! Τι υπέροχη γλώσσα! Εδώ εφαρμόζεται αυτό που λένε …«η φράση υπερέχει του νοήματος». Η γλώσσα του συγγραφέα είναι μεστή, λαμπερή και ακριβέστατη καθαρεύουσα, εμπεριέχει στοιχεία λαϊκής προφορικότητας και δημιουργεί ένα μοναδικό αφηγηματικό ύφος.
"Οι Έμποροι των Εθνών" (1882) είναι το πρώτο μεγάλης έκτασης έργο του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, συνδυάζει ιστορικά γεγονότα με μυθοπλασία και μας προϊδεάζει για τη λογοτεχνική ωριμότητα των μεταγενέστερων διηγημάτων του.
Δεν είχα κανένα πρόβλημα κατανόησης της Παπαδιαμάντειας καθαρεύουσας και υποθέτω ότι αυτό θα συμβαίνει και με τους συνομηλίκους μου ανα��νώστες. Όπως και να έχει, πρόκειται για κλασικό βιβλίο άξιο ανάγνωσης από όλους.
"Οι Έμποροι των Εθνών" (1882) είναι το πρώτο μεγάλης έκτασης έργο του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, συνδυάζει ιστορικά γεγονότα με μυθοπλασία και μας προϊδεάζει για τη λογοτεχνική ωριμότητα των μεταγενέστερων διηγημάτων του.
Δεν είχα κανένα πρόβλημα κατανόησης της Παπαδιαμάντειας καθαρεύουσας και υποθέτω ότι αυτό θα συμβαίνει και με τους συνομηλίκους μου ανα��νώστες. Όπως και να έχει, πρόκειται για κλασικό βιβλίο άξιο ανάγνωσης από όλους.
June 25, 2018
Ένα παραμύθι που σε ταξιδεύει στον 13ο αιώνα! Με μια γλώσσα μαγική και παλιά που σε κάνει να πιστέψεις ότι γράφτηκε τότε!
March 15, 2022
Story-wise, it's a wee bit too melodramatic for my tastes. Worth it for the Greek practice, though.
October 4, 2023
Από τα καλύτερα μυθιστορήματα που έχω διαβάσει εδώ κι αρκετό καιρό!
September 17, 2025
Μετά την Φόνισσα αυτό το αριστούργημα με έκανε να ελέγχω ξανά και ξανά το εξώφυλλο για να επιβεβαιώσω ότι είναι ο ίδιος συγγραφέας.
Totally recommend it!!
Totally recommend it!!
May 15, 2016
In Raiders of the Aegean, Mitch Fatouros expertly weaves Papadiamatis' style with his own, bringing to life a narrative both rich in history and an intriguing plot.
This enhanced, modern version of the original, captures the readers' attention with its richly-detailed storyline and characters whose passions are repeatedly challenged.
Murders, jealousies, lusts, ambitions, and betrayals are all exquisitely unfolded as the novel digs deeply into the frailties of the human psyche.
Read this novel to experience the drama and historical accuracy of this period piece.
This enhanced, modern version of the original, captures the readers' attention with its richly-detailed storyline and characters whose passions are repeatedly challenged.
Murders, jealousies, lusts, ambitions, and betrayals are all exquisitely unfolded as the novel digs deeply into the frailties of the human psyche.
Read this novel to experience the drama and historical accuracy of this period piece.
February 26, 2021
Με μάγεψε η γραφή του Παπαδιαμάντη!
Displaying 1 - 24 of 24 reviews