I’d Like to Say Sorry, But There’s No One to Say Sorry To

by Mikołaj Grynberg, Sean Gasper Bye (Translator)

An exquisitely original collection of darkly funny stories that explore the panorama of Jewish experience in contemporary Poland, from a world-class contemporary writer.

“These small, searing prose pieces are moving and unsettling at the same time. If the diagnosis they present is right, then we have a great problem in Poland.” —Olga Tokarczuk, Nobel Prize laureate and author of Flights

Mikołaj Grynberg is a psychologist and photographer who has spent years collecting and publishing oral histories of Polish Jews. In his first work of fiction—a book that has been widely praised by critics and was shortlisted for Poland’s top literary prize—Grynberg recrafts those histories into little jewels, fictionalized short stories with the ring of truth.

Both biting and knowing, I’d Like to Say Sorry, but There’s No One to Say Sorry To takes the form of first-person vignettes, through which Grynberg explores the daily lives and tensions within Poland between Jews and gentiles haunted by the Holocaust and its continuing presence.

In “Unnecessary Trouble,” a grandmother discloses on her deathbed that she is Jewish; she does not want to die without her family knowing. What is passed on to the family is fear and the struggle of what to do with this information. In “Cacophony,” Jewish identity is explored through names, as Miron and his son Jurek demonstrate how heritage is both accepted and denied. In “My Five Jews,” a non-Jewish narrator remembers five interactions with her Jewish countrymen, and her own anti-Semitism, ruefully noting that perhaps she was wrong and should apologize, but no one is left to say “I’m sorry” to.

Each of the thirty-one stories is a dazzling and haunting mini-monologue that highlights a different facet of modern Poland’s complex and difficult relationship with its Jewish past.

Genres: Short Stories, Nonfiction, Jewish, Poland, Polish Literature, Holocaust, History

160 pages, Hardcover

First published April 10, 2017

About the author

Mikołaj Grynberg (ur. 1966) – fotograf i pisarz, z wykształcenia psycholog. Jego zdjęcia były prezentowane niemal na całym świecie. Autor albumów Dużo kobiet (2009), Auschwitz – co ja tu robię? (2010) oraz Ocaleni z XX wieku (2012). Wydał zbiór rozmów Oskarżam Auschwitz. Opowieści rodzinne (2014), tom opowiadań Rejwach (2016) oraz wspomnienia żydowskich emigrantów 1968 Księga wyjścia (2018). Od lat zajmuje się problematyką i historią polskich Żydów w XX wieku. W całej swojej twórczości przyjmuje szczególną perspektywę dialogu, koncentrując się na spotkaniu z innymi, otwarciu na ich osobiste przeżycia i historie.

Reviews

[Mateusz Woliński · Rating 5 out of 5]

Nie zasługujemy na takiego pisarza jak Mikołaj Grynberg.

Polska to dziwny kraj. Mamy bogatą historię, wielkie ambicje. A jednak wciąż naszą tożsamość kształtuje się w opozycji do czegoś. Tak jakby nienawiść została wdrukowana. Do Innego, do Żyda, do Czarnego, do geja. Brak tej inkluzywności jest przerażający, bo zależy tylko od momentu historycznego i grupy, która zostaje wybrana na cel.

„Rejwach” to zbiór krótkich monologów. Po każdym z nich trzeba głęboko odetchnąć. Niezwykle mocne są te teksty. Czy wracają do wspomnień wojennych, powojennych czy współczesnych są równie wstrząsające. Życie z bagażem traumy. Ciągłe antysemickie docinki. Codzienna atmosfera strachu. To rzeczy trudne do wyobrażenia.

A jednak, dzięki znakomitemu językowi Grynberga, krótkiej, mocnej frazie, kondensacji historii, one po prostu uderzają w twarz.

„Rejwach” to pozycja obowiązkowa. To lekcja z empatii i człowieczeństwa.

[Lauren · Rating 5 out of 5]

Frank and hard-hitting microfictions and short stories - the majority of the stories are 2-3 pages and take 5 minutes to read - about the modern Jewish experience in Poland and Israel. Grynberg (and translator Gaspar Bye) employ a second-person narrative for several stories, putting the reader into the story with the repetition of "you did this...", "you said this..." It's a clever technique best used in small doses, and it worked well here.

At times funny and witty, other times scathing; this ranges from death-bed confessionals of Jewish roots to shocked family members, conflicted feelings of making aliyah (diaspora migrating to Israel), and stories narrated by non-Jews like the title story I'd Like to Say Sorry, but There's No One to Say Sorry To.

A quote that made me laugh out loud....
"Welcome to Israel, a country where everyone will give you good advice. Never leave your window open when you're having sex, because before you know it someone will tell you what you are doing wrong and how you ought to do it instead. That's what this country is like..."

This is one I'll re-visit and reread. Because each story is so short, and because there are some 30+ here, it is impossible to remember them all, but I will clearly remember how much I enjoyed this reading experience.

5/5 stars

[Kuba Krasny · Rating 5 out of 5]

Taka książka zdarza się raz na sto albo rzadziej.

[Wojciech Szot · Rating 5 out of 5]

To się zdarzyło.To się nie mogło zdarzyć. Było. Nie było. Prawda czy fikcja? “Rejwach” Mikołaja Grynberga zawiera kilkadziesiąt krótkich monologów, historii ludzi, którzy przychodzą do reportera piszącego o Holokauście i mówią. Mówią o ukrywaniu, strachu, życiu w Polsce, Izraelu, w świecie. Przychodzą Żydzi dumni ze swojego pochodzenia, przychodzą ludzie niepogodzeni czy zaprzeczający, przychodzą też “dobrzy antysemici”, "życzliwi”, czytelnicy i czytelniczki chcący podzielić się spostrzeżeniami o żydowskim dziedzictwie, własnych przekonaniach i lękach. Wspólnym mianownikiem tych opowieści jest Polska i Polacy - nasz stosunek do Holokaustu, do (nie)obecności Żydów, do przeszłości ale i współczesnej historii. Bohaterowie opowiadań Grynberga - tak Polacy jak i Żydzi - nie mogą bez siebie żyć, jak mówi jeden z nich: “Jestem Żydem, w którym żyje Żyd, i Żydem, który nie istnieje bez tego Polaka”. Polscy rozmówcy żyją nienawiścią do Żydów, ale i specyficzną tęsknotą, wyobrażoną przedwojenną wspólnotą. Tu się wszystko miesza. Grynberg fantastycznie pokazał jak skomplikowany jest stosunek Polaków do Żydów i jak głęboko zakorzenione są antysemickie postawy.

Grynberg pisząc swoje książki spotkał się z dziesiątkami osób, tak ocalonych z Holokaustu jak i będących drugim pokoleniem, które traumę wojenną nabyło dziedzicznie. Z pewnością wiele z tych opowieści znajduje się w “Rejwachu”, ale nie jest to takie oczywiste. Na okładce nie ma opisu, blurb Olgi Tokarczuk mówi o “przenikliwych prozach”. Dopiero w podziękowaniach przyznaje się Grynberg do korzystania z tych rozmów. Ale wciąż jest to opowieść fikcyjna, której niezwykła prawdziwość polega na tym, że każdego z bohaterów i każdą z bohaterek możemy sobie wyobrazić, każdą z tych postaw możemy zrozumieć (co nie znaczy, że zaakceptować), wiemy że oni i one żyją wśród nas. Grynberg nie jest tendencyjny i różnicuje opowieści, moją ulubioną jest “Żydowski barter”, którego bohater z braku asertywności towarzyszy Żydowi z Izraela, który przyjechał odwiedzić Auschwitz. “Przyszedł punktualnie, a to już coś jak na człowieka z Bliskiego Wschodu. Nie miał ze sobą flagi izraelskiej, by z nią paradować po Auschwitz. Wiem, bo specjalne spytałem - nie uśmiechało mi się eskortować izraelskiego pielgrzyma w triumfalnym przemarszu między blokami obozu. Widziałem to już wiele razy.” Kapitalna jest opowieść genealożki, do której przychodzi żydowska rodzina szukająca śladów ojca, który miał mieszkać w Anatewce. Nie ma takiej miejscowości, ale jak to powiedzieć? Okazuje się, że ojciec oglądając “Skrzypka na dachu” na widok wsi, w której mieszkał Tewje z rodziną, powiedział “to mój sztetl”. W tym momencie szukający śladów swojej rodziny mężczyzna pyta - I kto ma rację? Pani czy mój tata?” Mimo oczywistej odpowiedzi, kto jej udzieli?

Niesamowita plastyczność tych monologów, realizm, smutek i czarny humor, wszystko to składa się na przejmującą, wielopłaszczyznową opowieść o żydowskim i polskim losie. Odczytuję “Rejwach” jako opowieść o wspólnocie, w której Polska wciąż jest aryjską stroną, w której istnieją małe, prywatne getta. W nich jest bezpiecznie, choćby tym gettem było twoje ciało, które skrywa tajemnicę.

Ostatni akcent książki to monolog życzliwego autorowi mężczyzny, który radzi mu uporać się z przeszłością i zacząć pisać w czasie rzeczywistym, bo przeszłość nie przynosi dobrych zakończeń. To może już czas na powieść? A“Rejwach” czytam kolejny raz i przykro mi, że żadnej z tych historii nie potrafię odczytać jako fikcji. Wszystko to jest prawdą. Niestety.

[Kinga (oazaksiazek) · Rating 4 out of 5]

Ktoś napisał, że to "małe prozy".
Dodałabym jeszcze, że to "cholernie mocne małe prozy" .

Jak tak można? Czy Polacy to naprawdę taki zły naród? Czy ludzie są tacy na serio?

Zrobiłam to sobie. Przeczytałam tę książkę w niecałą dobę i to było ciosem poniżej pasa.

Mówili: "czytaj powoli", "odkładaj ją często na bok", ale ja tak nie mogłam. Chciałam jak najszybciej przebrnąć przez ten okrutny świat. Chciałam przeczytać i zapomnieć o tym, co przed chwilą przeczytałam.

Nie udało się.

Mikołaj Grynberg mnie przechytrzył. Stworzył "Rejwach" nie tylko na papierze, ale i w mojej głowie. Bulwersujący, poruszający, zadziwiający świat obrazów składających się z naprawdę krótkich tekstów. Czasem łapałam się za serce, czasem mówiłam: "o k*rwa!", czasem zupełnie nie ogarniałam rzeczywistości i ponownie przewiercałam wzrokiem przeczytany przed chwilą tekst.

Rozdzielone rodziny, rozdarte serca, poranione pomysły, zgubne emocje, niepokojące wyznania, autentyczny ból i rozczarowanie prawdą, która rozdziera umysły na strzępy.

Warto. Przeczytajcie, bo sama nie wiem, co o tej pozycji więcej napisać.

[Karolina · Rating 5 out of 5]

Ludzkie cierpienie i okrucieństwo przefiltrowane przez czułe oko autora. I to wszystko nie jest kłamstwem. Piękna lektura, po której trzeba przejść się na długi samotny spacer.

[Elena · Rating 4 out of 5]

tysm to netgalley and the new press for this advance copy for review.

i’m going with 3.5 stars — i think some of what trips me up is due to the translation, i can imagine from my extremely limited knowledge of poland and polish that we lose some of the brevity of the work as it’s translated.

i liked some of the stories a lot, and for that reason i’m super curious to read his nonfiction, because i think undertaking history and oral history of jews and jewishness before, during, and after wwII in poland is fascinating, i just think some of the stories weren’t quite there for me.

this is a book specifically for my dad lol

[Nicole-Anne Keyton (Hint of Library) · Rating 5 out of 5]

"We have jokes because we haven't got any hope. But we sure know how to laugh, don't you think?"

Polish photographer and oral historian Mikołaj Grynberg emerges into the English publishing space with his collection of short stories inspired by the stories of Polish Jews across and in-between one generation and the next.

The book's Polish title, Rejwach, can mean several things, but Google Translate's first two translations struck me the most: "hullabaloo" and "uproar." The book's translator, Sean Gasper Bye, includes the term "cacophony" in his note; a "holy racket deeply rooted in Jewish culture and history."

This holy racket, read in conjunction with the book's English title, I'd Like to Say Sorry, But There's No One to Say Sorry To, gives us a clearer picture of the kinds of stories Grynberg shares with us. In no more than 3-4 pages, each story reveals a secret about a parent or child, sibling or artist, that each has hidden from their next of kin. Only when their narrators find out, or share their late partner's buried truth to their children, do we recognize just how much suffering our ancestors have endured, and how little they wanted us to see of that world.

Reading this in a time of endless global war and oppression—where one state of oppression reported in the news gets suffocated by the birth of another somewhere else, "anywhere but here"—I think about the concept of hope, and what we end up filling the well with when hope runs dry.

[Kinga · Rating 5 out of 5]

Bardzo dobra książką, wręcz - pozycja obowiązkowa. Jeśli jej tematyka jest dla Ciebie ważna i wtedy, gdy zupełnie Cię nie zajmuje. Niezależnie od tego, czy lubisz czytać książki i czy ta konkretna jest Ci gatunkowo bliska lub daleka.
Warto ją przeczytać, bo Mikołaj Grynberg ma rzadki dar rozmowy. Zaprasza do niej czytelników swoimi kolejnymi książkami, a w każdej z nich pobrzmiewa także echo jego rozmowy z samym sobą. Kiedy czytałam te małe prozy zebrane w "Rejwachu", przychodził mi do głowy Rafael Scharf i jego refleksja nad szczerym wyznaniem osoby, która czuła się nieswojo z myślą, że Matka Boska była Żydówką - przede wszystkim jego refleksja nad tym, jak łatwo można by nie mieć żadnej refleksji, strząsnąć to z ramion i nie pochylić się nad tą osobą. Odnoszę takie wrażenie, że Mikołaj Grynberg umie się pochylić nad każdym i odnaleźć w tym swoje doświadczenie.

[zuzanna · Rating 4 out of 5]

4.5 - świetne pióro, wrócę do twórczości tego autora

[david · Rating 5 out of 5]

Poland après la guerre.

Reflections and observations of current and former lives by Jewish and Gentile Poles.

Tender, direct, and sometimes humorous prose.

A thin book in short story format.

[Joanna Slow · Rating 5 out of 5]

„Rejwach” to 31 krótkich (3-4 stronicowych) opowiadań, dotykających tematu życia z bagażem otrzymanym w spadku po tych, którzy przeżyli holocaust. 
Autor, Mikołaj Grynberg do napisania tych prozatorskich miniaturek, wykorzystał rozmowy z osobami, które kontaktowały się z nim po wydaniu jego wcześniejszego reportażu czy raczej zbioru rozmów z potomkami ofiar i osób pozostających w żałobie po tragedii jaką była Zagłada („Oskarżam Auschwitz”, które trafiło na moją listę must read). 
Z wywiadów z autorem, które przeczytałam, wynika, że oprócz nadania (pięknego!), literackiego kształtu historiom, które usłyszał, dokonał w nich pewnych zmian np. łącząc niektóre opowieści. 
Nie zmienia to jednak tego, że wciąż czytając, poznajemy opis prawdziwych i bardzo bolesnych przeżyć.
To co mnie przede wszystkim zachwyciło w tym zbiorze, to oszczędność w operowaniu słowem, która wzmacnia wydźwięk opowiadanych historii. Jak wiele emocji można wyrazić przy pomocy tak niewielu słów. Pięknie jest też „Rejwach” wydany, każde opowiadanie opatrzone czarno-białym zdjęciem, również autorstwa Grynberga. Nie mogłam tej książki przeczytać w jeden, nawet długi wieczór, choć to raptem 130 stron z ilustracjami). Trzeba ją dawkować. Z powodu zbyt dużej dawki bólu i cierpienia ale i dlatego że chciałby się dokładnie zapamiętać każdą przeczytaną historię, zatrzymać ja w sobie, zapamiętać najdoskonalsze zdania. 
Od dawna czekała na mnie ta książka, ale teraz wydało mi się, że jest właściwy czas by po nią sięgnąć, choćby po to by przeczytać „społeczeństwo, które wstydzi się swoich czynów, prędzej czy później zwraca się przeciwko świadkom tych czynów”.

[Weronika · Rating 5 out of 5]

Jak zawsze porusza i wzrusza, każda z tych historii jest inna, jedna mniej zagmatwana, druga bardziej. Przy kilku pociekły mi łzy, przy jednej się uśmiechał pod nosem, przy większości byłam zła, głównie za to jak potrafimy traktować drugiego człowieka.

[marta (sezon literacki) · Rating 4 out of 5]

Mocna rzecz.

[Bagus · Rating 4 out of 5]

Translated from the Polish by Sean Gasper Bye, Mikołaj Grynberg’s first fiction book brings a collection of darkly funny stories about how does it mean to be Jewish in Poland. The book’s title in its original Polish edition is Rejwach which the translator describes as a word rooted in Yiddishism meaning the sort of cacophony as told in the book, a holy racket deeply rooted in the Jewish tradition and history. Truth be told, I got the exact vibe as I read Grynberg’s stories. The stories are short, often without any deep plots, but they are direct, confrontational, and often include elements of dark jokes to paint the Jewish experience.

In almost all of the stories, Grynberg also uses the rarely-used second-person point of view, addressing the readers with “You did this”, and so on. Something quite rare, and I guess is intended to bring the readers into part of the story, to become the co-belligerents of the Jewish experience that Grynberg collects here. Grynberg also touches different timelines in Polish history, spanning during and after the Second World War into contemporary Poland, with points of view touching both Polish Jews and their Polish neighbours. Sometimes he even invites the returnees from Israel, the United States, and other countries with Polish diasporas as they return to Poland to trace back the Auschwitz concentration camp or the shtetl, small towns with Jewish settlements across the former areas of the Polish-Lithuanian Commonwealth, where their ancestors lived.

Perhaps Mikołaj Grynberg’s principal occupation as a photographer and an oral historian gave way to the creative output of this collection with its rich details and funny jokes that celebrate the Jewish experience. It’s such a rare approach in literary fiction. I think this is the kind of book that could only be experienced through reading it, writing a synopsis about it would be a difficult task, much more so with the uniqueness of each story. Other than Olga Tokarczuk’s The Books of Jacob , this is a wonderful addition to learning the experience of Polish Jews.

Thank you to The New Press and NetGalley for providing an electronic advance reading copy.

[Daniela · Rating 4 out of 5]

This is a review of I’d Like to Say Sorry, but There’s No One to Say Sorry To by Mikołaj Grynberg, kindly provided by NetGalley #IdLiketoSaySorrybutTheresNoOnetoSaySorryTo #NetGalley


In this collection of short stories, Grynberg keenly draws from the intersection of Polish with Jewish social and cultural experiences. Each tale is a unique platform to such social realities. From people who died, decades after the end of World War II, terrorized and still hiding their faith, to those forced to leave Poland. What captivates the most about this book is how it uses the holocaust as a historical means instead of as an end; it is brought up when necessary and it is essential to the narratives, of course, but these are about the people, the real people and their families who suffer even today the devasting consequences of the violence and injustice they had to endure back in the 1930-40s.
Truth to be told, we need more of this kind of works. A lot of the outcomes of war, terror, violence, issues such as racism or xenophobia are simply left behind in what seems like an ocean of politics and private interests. Books and stories like I’d Like to Say Sorry, But There’s No One to Say Sorry To: Stories, are becoming increasingly relevant as they direct our attention to the human side of history.

[Yi-Hua]

An incredibly deep insight into the collective trauma following the holocaust and later anti-semitic attitudes in Poland. This book is written in alternating 1st person narrative and 2nd person narrative, which works well in conveying the overall sentiment of each short story.
The short stories in this novel were quite brief but always drove home compelling emotion in an almost "indifferent" manner. By that I mean the stories were devastating because the author used flowery, descriptive language and prose but because the text was so real and raw in it's content. It showed the pain and loss but also everyday normalities of living in a world where your identity defines you. The grief and anger that came in the text where the heritage or history of the narrator is lost, forgotten or never discussed really defines this book as an important voice in the literature. Not due to it's historical facts and detail but due to it's human voice.

[Juliusz · Rating 5 out of 5]

Niesamowita książka. Pojedyncze opowiadania podane są niby w łatwej formie, ale każde z nich potrafi naprawdę wywołać dużo silniejszą refleksję niż niejedna książka. Pozycja absolutnie obowiązkowa!

[Angie · Rating 4 out of 5]

Catching up on some books I read awhile ago and never reviewed. After a friend and fellow librarian and I had both read What You Are Looking for Is in the Library, I challenged her to give me a stack of random books like the librarian does in that book. This was one she gave me, and it was a book that was not at all on my radar prior to her adding it to my stack, but I'm glad I discovered it!

The author is a psychologist and photographer who has written several oral histories about Holocaust survivors and their children. This collection of micro-fiction seems deeply informed by that work. Each story is only 3 or 4 pages long and written almost as confessions, but add up to a full range of experiences exploring the collective trauma of the Holocaust. Stories explore those who hid their Jewishness or discovered it late in life, those who either proudly or shamefully share their anti-Semitic views, and descendants of those who either died or were forever changed by the Holocaust. Many of these have O. Henry-like endings that add to the emotional impact. An example is an experience of sisters hiding in a shelter and giving birth, only for it to be revealed that they are children "playing" at history. Short, but powerful and memorable.

[Monika Rukść · Rating 5 out of 5]

Każdy w Polsce powinien przeczytać. Przeraziło mnie to, że w naszym kraju ludzie wciąż boją się być Żydami, wciąż żyją w strachu, że zostaną "zdemaskowani".

[Jacques · Rating 5 out of 5]

Świetne opowiadania.

[Kuna · Rating 5 out of 5]

kinda embarrassing to have read it in english as a native polish speaker but oh well -
a captivating collection of short stories, beautifully crafted and diligently translated. a true gem!!

[Jocelyn H · Rating 5 out of 5]

This is excellent. Another of my favourite books read this year. Grynberg is a psychologist, author, and photographer who has spent years doing oral histories of the Jewish community in Poland. He has written several non-fiction books. This book of very short stories is a fictionalized account of some of those interviews. The stories are full of dark humour. They are also often devastating accounts of historical and contemporary antisemitism in Poland, and the legacy of the Holocaust. At the beginning, I found it very hard to read. It hit too close to home and I found it very painful. After putting it down briefly, I'm glad I went back to it. It's a wonderful collection and I'm very glad that it exists. The stories are only three or four pages long, are often funny and to the point, and if you sit with them for a moment, are full of emotion just below the surface. Like I said, I'm very glad that this collection exists. I'd like to seek out some of Grynberg's non-fiction, though I don't think any of it has been translated into English. I see he has a novel coming out in January 2025 translated into English. I look forward to it!

[Nina · Rating 5 out of 5]

„Babcia nasza umarła, proszę pana, już prawie rok temu. Ale zanim to zrobiła, zdążyła jeszcze powiedzieć to, czego pan juz się pewnie domyśla. Stoimy przy tym jej łóżku całą rodziną. Rodzice, ja z siostrą i nasze małe dzieci, a ta nagle, ni z gruchy, ni z pietruchy, że ona jest Żydówką i że nie mogła z tym odejść, nas nie informując. My po sobie patrzymy i uszom nie wierzymy, bo my to tak za bardzo za Żydami nie byliśmy. ... Ona nam przekazała nie wiadomość, ale strach.”

„Komuś musiałam opowiedzieć, że jest rok 2016, a ja dalej się ukrywam. Już mocno ponad siedemdziesiąt lat. Sama nie mogę w to uwierzyć.”

„Chcę żyć w Polsce, dlatego lepiej, żebym się nie ujawniał, dobrze jest, jak jest.”

„Mama błagała tatę, żebyśmy wyjechali z Polski, a on krzyczał, że nigdy nie wyjedzie. Jednak wyjechaliśmy. Ojciec w końcu zrozumiał, że społeczeństwo, które wstydzi się swoich czynów, prędzej czy później zwraca się przeciwko świadkom tych czynów. Nie chciał czekać na powtórzenie pogromu kieleckiego.”

Czy można być Żydem w Polsce, i żyć normalnie? Czy można udawać, że się Żydem nie jest, i żyć normalnie? Zwierzeń ludzi, którym Mikołaj Grynberg nadał literacki kształt, nie da się łatwo streścić, poklasyfikować, zinterpretować. Jest tych króciutkich opowieści trzydzieści jeden i różnią się między sobą prawie wszystkim, językiem, wrażliwością, kawałkami życia - od impresji po historie z puentą, głębią i siłą oddziaływania. Łączy je ... przerażenie. I nie tyle chodzi mi o strach Żydów przed przyznaniem się i akceptowaniem swojej tożsamości, ile o MOJE przerażenie, że mają ku temu podstawy. Tak właśnie jest w Polsce Anno Domini 2018.

Wszystkie książki Mikołaja Grynberga, które czytałam, wywarły na mnie spore wrażenie. Ale w tej, moim zdaniem, najlepiej uwidocznił się jego talent literacki, czyli znalezienie formy dla wyrażenia smutnych, żeby nie powiedzieć tragicznych treści.

[Erika Dreifus]

A slender book packed with literally dozens of pieces that read in an as-told-to style, inviting the reader to wonder just how closely they may resemble some of the author's work in oral histories. There is a curious cumulative effect—don't many of these tales of Polish Jewish experience hit the same (or at least, extremely similar) notes? Perhaps—and yet, here, the repetition makes the message(s) all the more insistent.

[Richard Odier · Rating 5 out of 5]

Recueil de nouvelles, ou plutôt récits de bout de vie dans la Pologne de l’après Shoah
Très fort
Très dur

[Kathryn Smith · Rating 4 out of 5]

I received an ebook arc free through Netgalley.
'I'd Like to Say Sorry, but There's No One to Say Sorry To' has been one of the most challenging books I've ever read - definitely out of my comfort zone, but I'm always seeking to read more translated fiction and broaden my reading into world literature.

I found the process of reading this book incredibly difficult, as it's not one that's a joy to read. It's stomach churning, thought provoking and challenging in so many ways. Despite each individual being fictional, it is clear that so much of Grynberg's experiences, the testimonies of those he has met, and events in his country both historically and currently have seeped their way in, to the point that I often felt I was reading real interviews or letters to the author. I disliked this book at first, for the sheer hatred and violence of the antisemitism faced by the characters, but as I worked my way through I found the stories moved me more and more, and I learnt that this book's job isn't to entertain but to confront, that the way I was feeling was exactly the way I should feel. Some of my favourite stories were those written in the second person, especially those written like the insensitive "fan" meeting the author at a book signing, or someone offering "advice" on how Grynberg should "better" his craft.

The translators note at the end further helped me to understand the intent behind this book, and the way in which he approached translating this work, and was in my opinion excellent. A difficult one, but one that should almost definitely be studied when teaching lasting the impacts of the Holocaust in the lives of those left behind.

[365_ksiazek · Rating 5 out of 5]

Trzydzieści jeden krótkich tekstów. O byciu Żydem i o niebyciu Żydem w Polsce.
O tym, że minęło tyle lat, a niektóre rany wciąż się nie zabliźniły.
Oraz o tym, że każdy człowiek w ten wątek swojej biografii przerabia i przeżywa po swojemu.

„Klementyna
Wie pan, co robiłam? Ukrywałam się, mimo że wojna się skończyła. Ukrywałam całą swoją zamordowaną rodzinę, która była już tak dobrze schowana, że sama nie potrafiłam jej odnaleźć. Oszukiwałam męża. Oszukiwałam dzieci. Oszukiwałam znajomych i koleżanki z pracy. Oszukiwałam cały świat! A wie pan po co? Po to, żeby żyć. Nie po to, żeby żyć lepiej. Robiła to tylko po to, by żyć! Ukrywałam się przed samą sobą i prawie mi się udało. Niestety, postanowiłam się z panem spotkać i wszystko szlag trafił. Pan się nie niepokoi, to nie pana wina.
Człowiek się starzeje i zaczyna rozmyślać. Raz zaczniesz i jesteś przegrana. Ruszyła maszyna po szynach… i zawiozła mój świat do gazu, a ja się nie zabrałam. Wielu przeżyło, by opowiadać, a ja – żeby przez te wszystkie lata nie pisnąć ani słowa.
Urodziłam dwie córki, które nie wiedzą, że są Żydówkami. One już mają czyste sumienie, bo nie oszukują swoich mężów. Każda z nich urodziła córki. Mam wnuczki Żydówki, które urodzą Żydów i nigdy nie poznają prawdy.
Rodzą się same dziewczyny. Widać ktoś tam na górze ze mną walczy.
Musiałam się z panem spotkać, bo może mi się pan przyda, jako okoliczność łagodząca”. Tamże, s.57.

[Darius Ostrowski · Rating 4 out of 5]

“I’d Like to Say Sorry, but There’s No One to Say Sorry To” is a collection of (very) short stories by Mikołaj Grynberg. These are fictionalized brief conversations about the Jewish experience in Poland, for those that lived through the Holocaust and (mostly) those who have come afterwards.

Each new story brings us a different voice. We see people who have hidden their Jewishness, people who haven’t discovered their background until late in life, people who blame the author for causing trouble and stirring up history that is best left unsaid. Some of the stories are sad, some are a bit humorous, all are poignant in their own way.

I guess I have mixed feelings about this book, being a gentile whose family came from Poland, who still has family in Poland whom I visit frequently. I know that what Mr. Grynberg writes is true, is still happening in Poland and around the world. I know that it’s necessary to tell these stories, to capture these voices. I know that this is supposed to make me feel uncomfortable, and it succeeds in doing so. I find myself constantly saying “but what about….” and trying to tell the other side of the story. But the other side is captured elsewhere, let us hear what this side, the uncomfortable side, has to tell us.

I requested and received a free advanced electronic copy from The New Press via NetGalley. Thank you!

[RMazin · Rating 4 out of 5]

Holocaust fiction often focuses on the event itself. Or sometimes the focus is on dual narratives tracing how the past informs some mystery in the present. Grynberg’s focus is on the very intense present in Poland, but it is a present where Polish and Jewish survivors are haunted in very specific ways. Sometimes it is failure to confront the enormity of the Holocaust, or a simple gesture that wasn’t rendered, an absence of empathy, rage at the victims for becoming victimized or a vague remembrance of some specific interaction with a Jewish family. Particularly stressful for Polish survivors is when relatives of those killed want information or to visit sites where their murdered family members lived. Attitudes indicate – can’t we just leave it alone? Other times, a hidden Jewish ancestry is revealed, to the shock of the modern Polish family. Ironically, some Polish survivors seem to hunger for the culture that was, but not the people who brought it. Grynberg has their number and chronicles all of it. These short stories are powerful snapshots of people who may not have given serious thought to the past, while failing to acknowledge current anti-Semitism on the rise. Recommended. Thanks to Netgalley and the publisher for providing this title.