مخزن الاسرار

by Nizami Ganjavi, حسن وحید دستگردی (Editor), سعید حمیدیان (To Effort)

متون کهن - شعر فارسی
مخزن الاسرار، گنج اول از پنج گنج الیاس بن یوسف نظامی گنجا ای است.
این کتاب به نام بهرامشاه، پادشاه ارزنجان در سال پانصد و هفتاد و دو هجری انجام یافته است.
عنوان: مخزن الاسرار؛ شاعر: نظامی گنجوی؛ تصحیح و حواشی: حسن وحید دستگردی؛ به کوشش: سعید حمیدیان؛ تهران، نشر قطره، 1376، در بیست و 206 ص؛ شابک: 9645958385؛ چاپ سوم 1378؛ موضوع: شعر فارسی قرن ششم هجری قمری قرن 12 م

Genres: Poetry, Iran, Classics, Literature

236 pages, Hardcover

First published January 1, 1163

About the author

Nizami Ganjavi, also spelled Nezāmi, (Persian: نظامی گنجوی) is considered the greatest romantic epic poet in Persian literature, who brought a colloquial and realistic style to the Persian epic. His heritage is widely appreciated and shared by Azerbaijan, Iran, Afghanistan and Tajikistan.

Reviews

[Naele]

بخش های از جلد اول رومیتونید در کانال مطالعه کنید



https://t.me/nellynevesht

[Hana Hmp · Rating 4 out of 5]

کتاب خیلی مفیدی بود، عذر غرهای گذشته. اگه مخزن‌الاسرار می‌خواید بخونید اما مخزن‌الاسرار نمی‌فهمید، درس‌نامه‌ی دقیقیه اما سوال من از شما اینه که چه اتفاق غم‌انگیزی در زندگی براتون افتاده که می‌خواید مخزن‌الاسرار بخونید؟ بنده خودم اتفاق غم‌انگیز زندگی‌م انتخاب رشته‌ی زبان و ادبیات فارسی اونم تو دانشگاه تهران بوده و با خودم می‌گم کاش به‌جای مخزن‌الاسرار سر کلاس نظامی‌مون هفت پیکر می‌خوندیم. عناد گروه ادبیات با قصه رو متوجه نمی‌شم.

[Cavanşir Gadimov · Rating 5 out of 5]

İsminin çevirisi "Sırlar Hazinesi" olan bu kitap bir epik şiir. Azerbaycan klasikleri ve Doğu Edebiyatının en iyi eserlerinden biri. İsmi gibi içinde okur için birçok sır ve dünya gerçekleri ile tavsiye barındırıyor.
Kitap üzerine inceleme: https://kitapokurum.blogspot.com/2020...

[Rahim Alizada · Rating 3 out of 5]

Nizami Gəncəvinin tam oxuduğum ilk kitabı. Azərbaycan dilində poeziyanın gözəlliyini nəzərə çarpdırır. Bir fikri ötürməyin saysız hesabsız yollarını nümayiş etdirir. Lakin, kitabda bir ardıcıllıq və ya süjetin olmamasını bəyənmədim. Xəzinələri sevirəm, nizamlı və səliqəlilərini daha çox.

Od kimi iti getmək, yanıb kül olmaq asan,
Bəxtəvərlik odur ki, yolda yorulmayasan.
Sakit axan su kimi yaşamağı seç peşə,
Yüngül suyun qiyməti ağır olur hamişə.
Bədən gözəllik tapır yalnız çevikliyilə,
Ruhun yüngüllüyündən can dönür qızılgülə.

[Sheyda Heydari Shovir · Rating 3 out of 5]

مخزن‌الاسرار کتاب جالب و مهمیه که هنوز کار درست حسابی روش نشده. علی‌الحساب این کتاب از دو کتاب دیگه‌ای که دیده‌م و یکی شرح قسمتی‌ش (ثروتیان) و دیگری گزیده و شرح (پورنامداریان-موسوی) بوده بهتره ولی این کار درست‌حسابی میخواد. من که با این چاپها نتونستم درست ازش سردربیارم. امیدوارم یکی روزی تصحیح و احیانا توضیحی شرحی یادداشتی چیزی ازش چاپ کنه و بخونم بفهمم دقیق حرف حسابش چیه. ولی با همین کیفیت که خوندم هم گاها از شعر لذت بردم هرچند نحوش برام مبهمه.

[Athena · Rating 5 out of 5]

مخزن‌الاسرار اولین کتاب از خمسه‌ی نظامی، شامل ۲۰ مقالست که هر کدوم از یکسری پند و اندرز و فضیلت اخلاقی صحبت میکنه و آخرش هم مثالی رو در قالب داستان بیان میکنه.
از زمانی که دانش‌آموز بودم دوست داشتم بخونم داستان‌های منظوم ایرانی رو ولی برام سخت بود، الان نسخه‌ی صوتیش هم اومده با خوانش آقای باقری، میتونین صوتیش رو گوش کنید و خط ببرید.

[Bahman Bahman · Rating 2 out of 5]

بسم‌الله الرحمن الرحیم

هست کلید در گنج حکیم

فاتحه فکرت و ختم سخن

نام خدایست بر او ختم کن

پیش وجود همه آیندگان

بیش بقای همه پایندگان

سابقه سالار جهان قدم

مرسله پیوند گلوی قلم

پرده گشای فلک پرده‌دار

پردگی پرده شناسان کار

مبدع هر چشمه که جودیش هست

مخترع هر چه وجودیش هست

لعل طراز کمر آفتاب

حله گر خاک و حلی بند آب

پرورش‌آموز درون پروران

روز برآرنده روزی خوران

مهره کش رشته باریک عقل

روشنی دیده تاریک عقل

داغ نه ناصیه داران پاک

تاج ده تخت نشینان خاک

خام کن پخته تدبیرها

عذر پذیرنده تقصیرها

شحنه غوغای هراسندگان

چشمه تدبیر شناسندگان

اول و آخر بوجود و صفات

هست کن و نیست کن کاینات

با جبروتش که دو عالم کمست

اول ما آخر ما یکدمست

کیست درین دیر گه دیر پای

کو لمن الملک زند جز خدای

بود و نبود آنچه بلندست و پست

باشد و این نیز نباشد که هست

پرورش آموختگان ازل

مشکل این کار نکردند حل

کز ازلش علم چه دریاست این

تا ابدش ملک چه صحراست این

اول او اول بی ابتداست

آخر او آخر بی‌انتهاست

روضه ترکیب ترا حور ازوست

نرگس بینای ترا نور ازوست

کشمکش هر چه در و زندگیست

پیش خداوندی او بندگیست

هر چه جز او هست بقائیش نیست

اوست مقدس که فنائیش نیست

منت او راست هزار آستین

بر کمر کوه و کلاه زمین

تا کرمش در تتق نور بود

خار زگل نی زشکر دور بود

چون که به جودش کرم آباد شد

بند وجود از عدم آزاد شد

در هوس این دو سه ویرانه ده

کار فلک بود گره در گره

تا نگشاد این گره وهم سوز

زلف شب ایمن نشد از دست روز

چون گهر عقد فلک دانه کرد

جعد شب از گرد عدم شانه کرد

زین دو سه چنبر که بر افلاک زد

هفت گره بر کمر خاک زد

کرد قبا جبه خورشید و ماه

زین دو کله‌وار سپید و سیاه

زهره میغ از دل دریا گشاد

چشمه خضر از لب خضرا گشاد

جام سحر در گل شبرنگ ریخت

جرعه آن در دهن سنگ ریخت

زاتش و آبی که بهم در شکست

پیه در و گرده یاقوت بست

خون دل خاک زبحران باد

در جگر لعل جگرگون نهاد

باغ سخا را چو فلک تازه کرد

مرغ سخن را فلک آوازه کرد

نخل زبانرا رطب نوش داد

در سخن را صدف گوش داد

پرده‌نشین کرد سر خواب را

کسوت جان داد تن آب را

زلف زمین در بر عالم فکند

خال (عصی) بر رخ آدم فکند

روی زر از صورت خواری بشست

حیض گل از ابر بهاری بشست

زنگ هوا را به کواکب سترد

جان صبا را به ریاحین سپرد

خون جهان در جگر گل گرفت

نبض خرد در مجس دل گرفت

خنده به غمخوارگی لب کشاند

زهره به خنیاگری شب نشاند

ناف شب از مشک فروشان اوست

ماه نو از حلقه به گوشان اوست

پای سخنرا که درازست دست

سنگ سراپرده او سر شکست

وهم تهی پای بسی ره نبشت

هم زدرش دست تهی بازگشت

راه بسی رفت و ضمیرش نیافت

دیده بسی جست و نظیرش نیافت

عقل درآمد که طلب کردمش

ترک ادب بود ادب کردمش

هر که فتاد از سر پرگار او

جمله چو ما هست طلبگار او

سدره نشینان سوی او پر زدند

عرش روان نیز همین در زدند

گر سر چرخست پر از طوق اوست

ور دل خاکست پر از شوق اوست

زندهٔ نام جبروتش احد

پایه تخت ملکوتش ابد

خاص نوالش نفس خستگان

پیک روانش قدم بستگان

دل که زجان نسبت پاکی کند

بر در او دعوی خاکی کند

رسته خاک در او دانه‌ایست

کز گل باغش ارم افسانه‌ایست

خاک نظامی که بتایید اوست

مزرعه دانه توحید اوست

[Sheyda Heydari Shovir · Rating 1 out of 5]

اين كتاب تصحيح و شرح گزيده اي از مخزن الاسراره بكوشش آقايان پورنامداريان و موسوي. با توجه باينكه تصحيح ديگر معروفتري ازين كتاب هست (وحيد دستگردي) و خيلي با تصحيح اين كتاب فرق داره مطمئن نيستم چاپش بصورت گزيده مفيد باشه. اگه قرار بر ارائه صورت درستتره گزيده كردن معني نداره. و اگر وزن اصلي روي شرح بوده نه تصحيح، بايد بگم شرح فوق العاده ساده انگارانه اي داره. بپيچيدگيهاي زبان نظامي نزديك هم نشده و براش سوال و مسئله هم نيست، اغلب دنبال راست و ريس كردن معني و آبروداريه؛ اگه نتونسته جواب بده نخواسته سوال هم مطرح كنه. انگار ورقه امتحانه. و مثل بسيار شروح فارسي ديگه معلوم نيست مخاطب اين شرح كيه. گاهي توضيح واضحات ميده و مثلا واژهاي بسيار ساده رو توضيح ميده و گاهي بيتهاي خيلي مشكل رو مسكوت ميذاره يا بسردستيترين شكل ممكن حدس ميزنه معنيش چيه.
حالا اصلا مهم نيست كه شرح چه كيفيتي داره يا تصحيحش چقدر باصل متن نزديك شده و فلان، مهمتر اينه كه اين كتاب آيا تونسته چيز جديدي بجهان اضافه كنه و حرف تازه اي بزنه؟ يعني آيا لزومي داشته اين كتاب چاپ شه؟ چون بهرحال مجموعه داستان كه نيست. بايد ضرورتي بوده باشه. حداقل من اون ضرورت رو نميابم و كل قضيه بچشمم ساده انگاري مياد.

[Farideh · Rating 3 out of 5]

دل به دل و تن به تن و جان به جان

[Zumrud Huseynova · Rating 5 out of 5]

Gördüklərin kölgədir,  sənsə  nur ol, çıraq  ol!   
Hər  şey sənin olsa da,  sən hər  şeydən uzaq  ol!


Sənə  vəfalı  yoxsa, umma  hətta vəfanı,  
Sormasalar, söyləmə  hətta xoş  bir  duanı. 


Lovğalanma, görsən də  gövhəri  əllərində,  
Ondan da  əlasını  ara  öz  içərində. 


Yol vermə  ki, tarlanı  tapdalasın hər yetən,  
İnci düzdüyün  sapın ucunu göstərmə  sən. 


Ox atma  ki, hədəfin öz düşüncəndir sənin,  
Atın öz  ayağındır,  qamçını  az vur, çəkin! 


Bircə  bundan  şadam  ki, bu  ölümlü  dünyada,  
Sevinc, kədər həmişə  bir-birini qovmada.


Gecə-gündüz  çabalar dolanmaq üçün  hər kəs,  
Öz  qismətindən artıq, inan,  heç nə  yeyəməz! 


Pərdəsiz könülləri kənardan  seç, uzaqlaş!  
Sirri  olmayan sözü  dinləmə  heç, uzaqlaş! 


Nə  bəxtəvərdi  dünya, o  zaman ki,  sənsizdi,  
Hələ  nəqşin  surətsiz, canın da  bədənsizdi. 


İnsan  çox  yaşasaydı, ömür  düşərdi gözdən,  
Ömrünün dəyərini  az  ömürdən istə  sən. 

Az  ye, çevik, yüngül ol, rahat  yaşa hər zaman,   
Çox yesən ağırlaşar, min  iztirab  duyarsan. 

Qarnın  dopdolu  olsa, başın yüz  bəla çəkər,  
Nəfsin  quduzlaşması  insanı  söküb-tökər. 

Nəfsin  ilə  bərabər sənə  baş  verilib, baş,  
Yeməyəsən halalın olmayan neməti kaş. 


Sanma ki, su  səadət, bolluq  qaynağı  olmuş,  
Sudan nə  çəkdiyini batan gəmidən soruş. 


Özgəsinin  eybinə  göz  yum,  əgər gözün  var.  
Qüsuru kənarda yox,  əvvəl  özündə  axtar. 

Hər kəsdə  hünər də  var,  eyib  də  var  bil  ki,  sən,  
Hunərli olacaqsan, eyibləri görməsən. 

Qaranlıqda görməyə  lampa gərəkdir  sənə,  
Gündüz  qara  qarğa da,  dərhal dəyər gözünə. 

Güllər kimi  əlvandır tovusun  qanadları,  
Ayağının eybini  başına qaxma  barı. 

Qarğanın  əyni,  başı  qapqaradır, gözü  ağ.  
Gözün varsa  görə  bil, ağı  qaradan  qabaq. 

Özgəsinin  eybini, öz hüsnünü  görmə  tək,  
Öncə  öz  nöqsanını  görə  bilən göz  gərək. 

Demirəm  ki, aynanı  al  əlinə,  ya alma, 
Öz eybini görə  bil,  özünə  heyran  olma! 

Niyə  gərək  özünü  bahar  kimi  bəzəmək?  
Saqın!  Soldurar  səni zaman bahar gülü tək. 


Ömür az,  dünya qoca...  uymuşuq  ahənginə, 
Aldanma bu  köhnənin tazələnən rənginə. 


Zəhməti zərgər çəkər, zəri qapar  müştəri. 


Bu  vəfasız dünyadan könlüm  bir  az  halıdır,  
Arını  məhv eyləyən öz  şəhdi,  öz balıdır. 


Düz,  dəqiq göstərirsə  ayna  səni  özünə,  
Özünü  qır,  aynanı  qırmaq yaraşmır sənə. 


Haqq  söz halva da olsa, haqsız üçün  acıdır,  
Haqq  -  acı, fəqət hamı  həqiqət  möhtacıdır.


Qartımış  kötüklərin sən  vurmasan  boynunu,  
Sərvlər bəzəyərmi  gülşənlərin qoynunu? 


Günəş  kimi, Ay  kimi  tutsan  belə  göyləri,  
Sən ki  yerin oğlusan, qayıdacaqsan  geri. 


Tikan  da, yasəmən də  eyni  torpaqda  bitir,   
Biri  gözə  qaranlıq, biri  işıq gətirir.


Su gözəllik  artırır. Ancaq  bilməm,  doğrusu,  
Çör-çöpü  yasəmənə  döndərə  bilərmi su? 


Könül verəm kimsəyə, bir azca ağıllı  ol,   
Öz  yükün sənə  bəsdir, onsuz  da  çətindi  yol. 

Nə  vaxtacan  əl atıb özgə  budağına sən, 
- Dövlətim  kaş  bir az  da  çox olsun!  -  deyəcəksən? 

Tutalım,  qamarlayıb, aləmi  tutdun  da  sən,  
Gedəndə  ki,  əl çəkib,  əliboş  gedəcəksən! 


Məna  yolunda yürü, bilik  başın tacıdır, 
Bil  ki, qanan  bir düşmən qanmaz dostdan  yaxşıdır. 


Əqlin - canındır sənin,  bədəni,  cismi  sənsən,  
Canın bir xəzinədir, sehri, tilsimi sənsən. 


Aça bilərsənmi  de,  sən xəzinə  köksünü,   
Qırmasan  tilsimini, kəşf etməsən özünü? 

Dünya daim  sındırıb ona güvənənləri, 
Bu  cür  güvənsiz  ilə  yoldaşlığın nə  xeyri? 

Qəm yemə, son çağların aləmə  qəm  yayanda.   
Vecinə  almayacaq dünya, sən  olmayanda. 


Çox ağlamaq aparar  gözlərin işığını,  
Çox güləndə  itirər sevinc  yaraşığını. 


Vüqarlı, uca  dağlar yavaş-yavaş  doğulur,  
Səbirli, sabitdi  ki,  əzəmətli dağ  olur. 


Nəfəsi nəfəsindən  ən yaxın dost istəsən,  
Onu kənarda gəzmə, öz  qəlbindən istə  sən. 


Heç bir kəsə  güvənmə, açıq  deyim  qoy  sənə:  
Hətta öz  kölgəni  də  yaxın bilmə  özünə.


Rahatlığın rəhnidir bu  öyüdün  mənası,  
Dilin  ucundan  gəlir canın-başın bəlası. 

İstəsən ah çəkməsin qanlı  ləyəndə  başın,  
Dilini dişinlə  kəs, sirri  açmaqdan  daşın! 

Ən gözəl natiqliyin  adı  sükutdur  bu  gün,  
Sükut  ilə  yürümək - sənin  zəfər  yürüşün. 

İşıq  dolu  könüllər  sükut etməyi xoşlar,  
Ağız açmaz, bu  haqqı  özgəsinə  bağışlar.


Qaytar çərxin  borcunu,  bu  torpağı  tərk  elə,  
Torpaq  hər nə  veribsə,  bir gün  alır... dərk  elə.


Əqrəbin düşmənliyi  əjdahadan  beşbətər,  
Bu  aşkar  hücum  çəkər, osa  xəlvət zəhərlər.


Cılız düşmənə  qarşı  azaltma qeyzini sən,  
Düşməni  kiçik  bilsən sən özün  kiçilərsən. 


Gördüklərin kölgədir,  sənsə  nur ol, çıraq  ol!   
Hər  şey sənin olsa da,  sən hər  şeydən uzaq  ol! 


Yüz-yüz nitqin, söhbətin  bir sükutla  bitəcək,  
Min-min işin, xatirən ilim-ilim  itəcək. 


Görüb tərifləməsən  insanda bir hünəri,  
Bəlkə  əlindən düşüb  itər hünər  gövhəri. 

İnsanda bir qüdrəti  görüb vəsf  etsən  əgər,  
Onun  qüdrət qaynağı  birə  beş  qüvvətlənər.


Biliklə  dolmusansa,  sükut  edən bir dağ  ol,  
Təpədən-dırnağacan diqqət kəsil, qulaq  ol! 


Xoruz  banlar, sanar  ki,  odur açan səhəri,  
Onun  bu  əhvalına yalnız gülər  dan  yeri. 

Fələk görür  işini  daim  dinməz-söyləməz,  
Çənbərindən başını  heç  kəs qurtara bilməz. 

[Niloufar · Rating 5 out of 5]

this book is a gift.

[رقیه خدابنده اویلی]

...گر تو برانی، به که روی آوریم؟

[Leyla]

İt is a good book

[Alper Yılmaz · Rating 4 out of 5]

Biraz tematik olarak bağıntısız da olsa estetik ve sözel açıdan gayet tutarlı ve bütünsel, bilgelik ve güzel öğütlerle dolup taşan bir kitap. Hamse'nin ilk kitabı olarak da Nizami'nin hayat felsefesine güzel ve birnevi cesurca, kendine güvenen bir giriş. Çeviri çok nitelikli, ancak Azericeden Türkçeye aktarılırken birtakım uyaklar ve söz oyunları kaybolmuş, hatta belki asla bilemeyeceğim bir şekilde olmayan kelime oyunları var olmuştur. Yine de okuması zahmetsiz ve etkileyiciliği ve doluluğuyla keyif verip memnun eden bir kitap.

[Arash Ahsani · Rating 5 out of 5]

مخزن الاسرار مجموعه‌ای از حکایات و موعظه‌های نظامیست و در آن تلاش شده تا نصایح و مواعظ تلخ با چاشنی داستان شیرین شوند اما به دلیل اینکه این دو عنصر در اغلب موارد جدا از یکدیگر آورده شده‌اند مخزن الاسرار همچون بوستان ملیح نیست در دراز مدت موجب خستگی خواننده میشود.
تصحیح دستگردی بسیاری از ابیات دشوار را شرح داده اما تمامی لغات دشوار در این تصحیح آورده نشده‌اند.

[Amir Azad · Rating 4 out of 5]

به نظرم کلا به نظامی کم توجه می‌کنیم. خیلی خوب است. بعضی حکایاتش شاهکار است.

[Trounin · Rating 3 out of 5]

Словами, друзья, не разбрасывайтесь зря. Их, друзья, применяйте любя. Они, слова, ценность несут. Умные это примут, поймут. Что слово одно — важность есть у него? А если нет слов? Прольётся ли кровь? Может лучше молчать? Если бы знать. Понять мудрость сию никому не дано. Попытайтесь, друзья. Или вам всё равно? Обратитесь к прошлым векам, прислушайтесь к умным мужам. Поищите стихи на фарси, вы найдёте стихи Низами. Этот мудрый поэт, прав он был или нет, к справедливым поступкам людей призывал, в каждую строчку он вкладывал лал. Как не слушали при жизни его, так не слушают после смерти его.

(c) Trounin

[Ali · Rating 3 out of 5]

در مورد "هفت پیکر" نظامی اینجا نوشته ام
https://www.goodreads.com/author_blog...

و در مورد "شعر" اینجا
https://www.goodreads.com/author_blog...

[himawarisabina · Rating 5 out of 5]

"Sirlər Xəzinəsi" elə adı kimi sirlər xəzinəsidir.Oxuduqca özünüzə o qədər gözəl nəsihətlət,kəlamlar,maraqlı məlumatlar qatacasınız ki,bunlar bir ömür yetəcək sizə.