Kort Amerikaans

by Jan Wolkers

'"Hartstikke naakt, alleen zo'n klein dingetje hier," zei Peter en klopte genotzuchtig op zijn kruis.'
'Kort Amerikaans', de eerste roman van Jan Wolkers, heeft sinds het boek in 1962 verscheen nog niets van zijn oorspronkelijkheid en kracht verloren. De ondergedoken kunstacademiestudent Eric van Poelgeest beleeft in Leiden de laatste maanden voor zijn 'bevrijding'. Alle autobiografische elementen die in Wolkers' latere werk terugkeren, zijn al de haat tegen de dominante vader, het verdriet om de overleden broer en de geladen erotiek die zich uit in wreedheid. Het boek werd in 1979 verfilmd.

Jan Wolkers (1925) werd niet alleen bekend als kunstschrijver maar ook als beeldend kunstenaar. Hij kreeg onder meer de Constantijn Huygensprijs en de P.C. Hooftprijs toegekend, die hij beide weigerde.

Genres: Fiction, Dutch Literature, Literature, School, Roman, Novels, Classics

175 pages, Paperback

First published January 1, 1962

About the author

Jan Hendrik Wolkers was a Dutch author, sculptor and painter.

Wolkers is considered one of the "Great Four" writers of post-World War II Dutch literature, along with Willem Frederik Hermans, Harry Mulisch and Gerard Reve (the latter authors are also known as the "Great Three"). He became noted in the 1960s mainly for his strikingly direct descriptions of sex.

His 1969 novel Turks Fruit was translated into ten different languages and published in English as Turkish Delight. It was also made into a highly successful movie, the Paul Verhoeven-directed Turks Fruit (1972) which was nominated for an Academy Award for Best Foreign Language Film and in 1999 won the award for Best Dutch Film of the Century.

From 1980 until his death, Wolkers resided on the Dutch island of Texel. He died on October 19, 2007, age 81, at his Texel home and was cremated in Amsterdam at De Nieuwe Ooster cemetery.

A number of his outdoor sculptures in the Netherlands have been subject to vandalism, presumably due to his use of glass as a construction material. Some examples are the Auschwitz-monument in Amsterdam and the monument on the dike at Ceres on Texel. In reaction to the destruction of the monument in 2003, Wolkers announced that he would use less glass and more steel for such monuments in future. The Jac. P. Thijsse monument in the water at Elemert on Texel does contain more steel, but glass is still a substantial part of the artwork.

Wolkers refused to accept several literary awards. In 1982 he refused the Constantijn Huygensprijs, and in 1989 he refused the P.C. Hooftprijs.

Reviews

[Marco · Rating 3 out of 5]

Voortrazende roman met vele emotionele en autobiografische elementen van een eenzame en niets ontziende Wolkers. Alsof hij zich van al zijn ketenen ontdoet, maar zonder dat het overdadig proza wordt. Deze door de schrijver herziene druk heeft daar ook zijn bijdrage aan, zo blijkt uit het verhelderende naschrift van Onno Blom.

[Annyke · Rating 3 out of 5]

Ik ben mijn middelbare schooltijd en studie Nederlands doorgekomen zonder ooit Wolkers te (hoeven) lezen, maar het is uiteindelijk toch onvermijdelijk nu ik er binnenkort zelf college over moet geven. Voor degenen die net als ik nooit Wolkers hebben moeten lezen: je mist niets. (Maar moet wel toegeven dat het veel leesbaarder is dan die andere vervelende grote namen die ik momenteel niet kan vermijden, Hermans, Mulisch, etc.)

[Belinda Vlasbaard · Rating 3 out of 5]

3,25 sterren- Nederlandse hardcover

[Angie · Rating 3 out of 5]

Echt zo'n boek wat een naar smaakje achterlaat.. Het leest makkelijk weg en ik vind al het edgy commentaar op mensen best vermakelijk, maar het hoofdpersonage is eigenlijk gewoon een lul.

[Guus van der Peet]

Dit opent met de hoofdpersoon die bioscoop Trianon in Leiden binnenloopt. Dus ik denk dat ik (witte, theoretisch opgeleide cis heteroman) nu eindelijk heb ervaren hoe het is om gerepresenteerd te worden in literatuur.

Die herkenning hield helaas al vrij snel op toen de hoofdpersoon vrouwen ging aanranden en zich Pfeijffer-stijl ging bevredigen met standbeelden. Ook los van mijn ongemak over wat mannen in 1962 als normdoorbrekend zagen, vond ik dit aspect van het boek echter zwakker uitgewerkt – te sterk gericht op schokwaarde om daarnaast nog iets van een emotionele impact te maken; te theoretisch Freudiaans in de manier waarop de hoofdpersoon zijn jeugdtrauma's op vrouwen africht.

Dat is jammer, want de sfeer van de oorlog vond ik wel heel invoelend. Wolkers schetst een Leiden waarin de hopeloosheid iedereen tot een gelijke heeft gemaakt – waarin Nederlanders wanhopig de Hongerwinter afwachten terwijl steeds meer jonge mannen op straat worden opgepakt om dwangarbeid te verrichten; en de Duitse bezetters en sympathisanten eigenlijk alleen kunnen afwachten tot de bevrijders onvermijdelijk over de rivieren trekken.

Anders dan de verbeelding van seksualiteit, kon ik ook wel goed meegaan in steeds openlijkere afkeer die de hoofdpersoon tegen de religie van zijn ouders gaat hebben (hoewel dat wellicht ook iets zegt over het projecteren van mijn eigen moderne waarden). Juist door het nihilisme dat overal door het boek sijpelt, komt het extra hard aan als Eric de dood van [SPOILER] verwerkt door afstand te nemen van het Calvinisme van zijn ouders en gewoon keihard toe te geven aan zijn irrationele emoties. Dat onze Viezerik des Vaderlands daar vervolgens ook een portie seksuele shock value bovenop moet doen, is een tic waar ik ondertussen wel bereid ben overheen te lezen.

REPRESENTATIE!!!

[Iris Broekmann · Rating 2 out of 5]

Tja. Wat te zeggen? Aanvankelijk nog wel geinig, al schrok ik me steeds toch wild van de verkrachtingsscènes... Richting het einde van het boek valt dat toch allemaal meer op zijn plaats als Eric niet helemaal lekker in zijn hoofd blijkt te zitten in een steeds grimmiger wordend einde.

[Roy · Rating 5 out of 5]

Rationally, I loved it.

Emotionally, I could hardly appreciate it.

I'm convinced the latter is not because of Wolkers. It's simply the incessant emphasis during secondary school that Wolkers (and Mulisch, Hermans and Reve) are the greats of (recent) Dutch literature. I've never appreciated being told what to think. Even when I was barely capable of formulating a solid thought of my own.

I reckon it's also partly to do with the fact that this was originally written in my mother tongue, rather than translated thereinto, and therefore comes closer to my own being. We all turn away from ourselves, even those that make a conscious practice of not doing so.

And the story was eerie, I don't think I've ever read anything as eerie as this story.

[De Ongeletterde · Rating 4 out of 5]

In dit boek voert Jan Wolkers een jongeman ten tonele in het Leiden van de laatste jaren van de tweede wereldoorlog, die eigenlijk vooral gedreven wordt door zijn eigen behoeften en verlangens en hedonisme hoog in het vaandel draagt, bijna een halve eeuw voor dat de normaalste zaak ter wereld zou worden. De meedogenloosheid waarmee het hoofdpersonage zich door de wereld begeeft en andere mensen gebruikt in functie van zijn eigen genot, voelt jammer genoeg voor de hedendaagse lezer minder stuitend aan dan hij misschien bij het verschijnen van het boek (in 1962) deed.

[Natasja · Rating 3 out of 5]

Mooi verhaal over een gewone jongen in een uitzonderlijke situatie, een beetje waanzin en onnoemlijk veel eenzaamheid.
Ik hield erg van de schrijfstijl, heel feitelijk maar toch intiem. Wolters zegt trouwens heel veel met weinig woorden, je moet als lezer een beetje aan het oppervlak krabbelen en dat doe ik nu net graag. Ook het ritme lag me wel, niet voor de hand liggend maar een auteur die erin slaagt me mee te nemen, volg ik...
Mijn eerste Wolkers (foei!) en ben zeer benieuwd naar meer.

[Reinout · Rating 4 out of 5]

Jezus wat een boek, zeker uniek, maar toch ook typisch voor Wolkers

[T · Rating 4 out of 5]

7/10

Jan Wolkers laat zien waarom hij als een van de grootmeesters van de Nederlandse taal wordt beschouwd met deze aangrijpende roman over een onderduiker aan het einde van de Tweede Wereldoorlog. Eenzaamheid, paranoïde, verlies en kwetsbaarheid komen hierbij allen aan bod, hoewel Kort Amerikaans met haar 185 pagina's misschien te kort is om deze thema's eer aan te doen. Misschien is dit dan ook de reden dat de meest expliciete passages van de roman voor menig lezer als onnodig schokkend kunnen overkomen. Toch weet Wolkers met zijn debuut op aangrijpende wijze vervreemding en waanzin af te beelden.

[Geoffrey van Zonneveld · Rating 4 out of 5]

Deze roman is eigenlijk wel de moeite waard (altijd een beetje bang geweest voor Wolkers). Eenzame schilder tijdens de Tweede Wereldoorlog. 'Ondergedoken' - maar niet helemaal. Alles gebeurt op afstand, de hoofdpersoon staat best ver van zijn gevoelens af. Met wat rare seksuele scènes, maar minder opvallend/ expliciet dan andere werken.

[Renee Schaft · Rating 2 out of 5]

Ik raad dit boek van harte af!!

[Joep Timmermans · Rating 4 out of 5]

Jan Wolkers ik houd van je. Je schrijft als een gewei door een voorruit. Hulde, ik houd van dit!!!

[Mathijs Oudenaarde · Rating 5 out of 5]

Te gek boek.

[John Jansen · Rating 4 out of 5]

Het is moeilijk na te gaan of je in je jeugd de eerste versie van Kort Amerikaans hebt gelezen of de herschrijving uit 1979; het prachtig vormgegeven boek waar het hier om gaat en dat door Onno Blom voorzien is van een nawoord en interessant beeldmateriaal. Het doet bij mij de bewondering voor Jan Wolkers oplaaien en wekt het verlangen om meer van zijn boeken te herlezen.

[Simone · Rating 3 out of 5]

Ik weet nou niet wat ik van Wolkers vind, maar door de vele verwijzingen naar Leiden en Oegstgeest voelt het alsof zijn boeken voor me geschreven zijn (de openingsscène voor Trianon - love it)

[Maarten Schoonhoven · Rating 2 out of 5]

Ik vind dit maar een vreemd boek. Ergens was het wel interessant, met in de tweede helft een mooi thema dat uitgewerkt was, maar verder voelde het voor mij een beetje als een bijzonder onaangename jongeman die een beetje door en stad slentert en verderfelijke dingen doet.

[Maura · Rating 3 out of 5]

“Hij probeerde aan haar lichaam te denken zoals hij veronderstelde dat het was, maar zag haar steeds van haar buik tot aan haar halskuil geopend. Rood en bloederig, vol met kleine tentakels, slurfjes, zuigende mondjes. Maar haar gezicht bleef onbeschadigd, wit en mooi, met donkere smachtende ogen, die zijn blik probeerden op te zuigen, weg van de verschrikking van haar buik. Een vrouw is een vleesetende plant, dacht hij.”

[Pien Vroonland · Rating 4 out of 5]

Leuk om eerst “terug naar oestgeest” te hebben gelezen en dan te zien dat hij in dit boek al veel over zichzelf vertelde. Een auto biografie maar dan met iets meer fantasie (denk/hoop ik). Ik moet het nog even laten bezinken want alles heeft betekenis.

[Jeroen Berndsen · Rating 5 out of 5]

Prachtig en dramatisch boek over verdriet, verlangen en eenzaamheid. Wolkers weet de pijn van de hoofdpersoon rechtstreeks je ziel in te schrijven. Verplichte kost.

[Milan Damen · Rating 2 out of 5]

heel saai maar misschien ben ik te dom

[Arne-Jan · Rating 2 out of 5]

Het tweede deel van de debuutromans van de Volkskrant zit erop. Zeer vermakelijke kost en op het eind zelfs ronduit heftig. Ik zou zelf niet zo gauw een ‘Wolkers’ pakken, hoewel we er nog een flink stel ongelezen in de kast hebben staan. Dat blijft voorlopig even zo, hoewel het dus echt wel een fijne roman is.

Waarom ik niet direct weer interesse heb in een ‘Wolkers’, maar ook in zijn tijdgenoten? Ik denk dat ik altijd wat moeite blijf houden met de wat gezochte conversaties in romans uit de jaren ‘50-‘70. De setting is me daarnaast net iets te vaak WOII. Daarnaast is specifiek bij Wolkers altijd wat ongeloofwaardig hoe makkelijk de hoofdpersoon vrouwenharten verovert, hoe hij in feite een liefdesmagneet is. Uit eigen ervaring weet ik dat hier meestal iets meer voor nodig is :). Het verhaal is mooi opgezet, boeit voortdurend en ook de karakters zijn interessant (hoewel hier en daar wat al te zeer uitvergroot soms). De titel is trouwens fantastisch gekozen. Ik ben benieuwd of jij in de allerlaatste scène ook een deel titelverklaring ziet...

De volgende in de reeks debuutromans is De Zwarte met het Witte Hart van Arthur Japin, wederom een auteur waar ik niet zo snel zelf een boek van zou pakken. Daarom: zin in! Maar eerst nog een paar andere boekjes soldaat maken...

[Miss Jaggers]

I have never felt so disconnected form a book before. It was as if I was reading just to finish the book and move on with my life. I thought the book was going to be more interesting, but it feels flat. I don't know if it is the style or the subject at fault.

At least, it was challenging to read (there were so many new words and expressions). Perhaps this might another reason why I did not enjoy it.

[Nathan · Rating 4 out of 5]

3,5

[Marlie Verheggen · Rating 4 out of 5]

Interessant en stijlvol. Jeugdig.

[Christe · Rating 4 out of 5]

Vies, ontroerend en goor

“Als God niet bestaat moet hij voor hen doen alsof”

[Jill B · Rating 1 out of 5]

wat zal ik zeggen… ik vind het gewoon niet goed. Saaie schrijfstijl, de omschreven seksscènes zijn echt te gortig voor woorden. oorlogsboeken zijn niks voor mij

* ik lees dit boek voor het vak letterkunde

[Ferryvdhorst · Rating 3 out of 5]

"De mens is een zielig geval. Als er alleen dieren bestonden, zou je in God kunnen geloven. De mens verpest alles. "
(Kort Amerikaans, p. 84).

[Bram Peeters · Rating 3 out of 5]

Het debuut van Wolkers, dus daar maar begonnen (en zeker goed genoeg om nog wat Wolkers uit de bibliotheek te trekken, toch de Nederlandse canon blijkbaar als al mijn collega's meningen hebben over de schrijver)

Kort Amerikaans is een absoluut vlot verhaal dat speelt net voor de hongerwinter begint, met een hoofdpersonage dat het zwaar heeft, en daar niet sympathieker door wordt. Geen held. Er komen best veel ontwikkelingen en karakters langs binnen de 170 bladzijden, wellicht had wat meer uitdieping of weglaten mij nog meer overtuigd.

Een absoluut pluspunt en plezier: de prachtige analogieën die door het boek gesprenkeld zijn (als blits blikkerende kerstballen in een kerstboom, maar dan beter)