Het bewind van de gelukkigen

by Nelleke Noordervliet

‘O, god, ze wisten het. Natuurlijk wisten ze het. Hoe zouden ze het niet weten. Wisten ze het altijd al? Vandaar hun uiterst voorzichtige vriendschap? Ze waren mijn gangen nagegaan zodra ik in het dorp kwam wonen. Hadden de connectie met Alain gemaakt, hadden mijn kritische stukken gelezen, hun oordeel opgeschort, ze hadden getwijfeld en overwogen in hoeverre ik van nut kon zijn. Ze hadden me op de proef gesteld, geobserveerd, mijn woorden gewogen.’

In een samenleving waar al tien jaar geen vrije pers meer bestaat volgen we Sophie Roth, voormalig journalist, die de hoofdstad heeft verruild voor een huisje op het platteland, ver weg van het valse geluk dat het nieuwe bewind onder dwang heeft verspreid. Ze wil opnieuw beginnen in de kleine gemeenschap, maar stuit op achterdocht en terughoudendheid. Als ze in aanraking komt met het verzet wordt ze voor een moeilijke keuze die tussen gewelddadige actie en verdachte afzijdigheid. De roman Het bewind van de gelukkigen houdt ons pijnlijk geloofwaardig voor wat er zou kunnen gebeuren als een democratisch gekozen partij de absolute macht in Europa naar zich toetrekt en de oppositie op allerlei manieren uitschakelt.

Genres: Literature, Fiction

323 pages, Kindle Edition

Published September 2, 2025

Reviews

[Mara Miniaci · Rating 5 out of 5]

Toen ik "Het bewind van de gelukkigen" van Nelleke Noordervliet opensloeg, voelde ik al na enkele pagina’s een beklemmend, haast afstandelijk gevoel bezit van me nemen. Het deed me onwillekeurig denken aan Orwell's 1984. Niet zozeer door de stijl zelf, maar door de manier waarop het hoofdpersonage vertelt over haarzelf & haar nieuwe omgeving.

Het dystopische Europa dat Nelleke Noordervliet schetst – een continent zonder persvrijheid, waar een Commissariaat het voor het zeggen heeft – is ronduit overtuigend. Het opgelegde geluk wordt treffend uitgebeeld: deels als collectieve illusie, deels als keiharde repressie. De bevolking weet dat er iets niet klopt, maar angst houdt iedereen in zijn greep. Dat maakt dit boek akelig herkenbaar, zeker in een tijd waarin persvrijheid wereldwijd opnieuw onder druk staat.

Sophie Varkenvisser zelf is een intrigerend personage. Aanvankelijk is ze voor iedereen in haar directe, nieuwe omgeving een compleet raadsel. We weten weinig over haar & haar beweegredenen. Naarmate het verhaal vordert, ontvouwt zich stukje bij beetje haar achtergrond als voormalig journalist & wat blijkt? Niets is wat het lijkt. Haar naam & identiteit – Varkenvisser? Of Roth? – vormen maar een deel van het masker waarachter ze zich verschuilt. Dit maakt het de lezer moeilijk haar te doorgronden, maar geeft haar tegelijkertijd net dat fascinerend kantje waar we van houden.

Haar innerlijke strijd tussen de oproep tot verzet & de drang tot afzijdigheid vormt een van de krachtigste verhaallijnen. Ze wil opnieuw beginnen: zonder man, zonder kinderen & dit alles in een nieuwe omgeving waar ze niemand kent. Toch blijkt ze tussen twee vuren te zitten: afstand houden of het verlangen naar menselijk contact. De achterdocht van haar omgeving maakt het nog een tikje erger: in een dorp waar iedereen elkaar kent, is het moeilijk om als buitenstaander toegelaten te worden.

De thema’s macht, verzet, conformisme & vrijgevochten individualiteit vloeien vlot in elkaar over. Samen zorgen ze voor een optimale sfeer van benauwdheid die je als lezer bijna fysiek ervaart. De titel "Het bewind van de gelukkigen" wordt in die zin ook al spottend aangehaald: want de zogenaamd “gelukkigen” blijken allesbehalve gelukkig. Het is ironisch & scherp tegelijk, een kritiek op autoritarisme dat voorgesteld wordt als zorg & voorspoed.

Wat dit boek bijzonder maakt, is dat het zich kan meten met de grootheden van het genre. Voor mij is dit de meest overtuigende dystopische roman sinds Orwell's 1984. Dat dit verhaal van Nederlandse bodem komt, maakt het natuurlijk extra speciaal. Er zijn weliswaar enkele momenten waarop het tempo wat wegvalt – na het incident met Nina bijvoorbeeld – maar dat voelt eerder als stilte voor de storm. Wanneer de Gedeputeerd Commissaris vervolgens meer naar de voorgrond treedt, inclusief zijn achtergrond & ambities, krikt dat het verhaal juist weer op.

Deze roman is in het bijzonder geschikt voor lezers die houden van politieke fictie met een literaire inslag & voor iedereen die geïnteresseerd is in actuele thema’s als persvrijheid & maatschappelijke oppressie.

Mijn eindoordeel? Meer dan geslaagd! "Het bewind van de gelukkigen" is een prikkelende, controversiële roman die ik zonder twijfel aan iedereen zou aanraden!

[Marcia · Rating 2 out of 5]

Het bewind van de gelukkigen van Nelleke Noordervliet leek op papier een perfecte match met mijn leesvoorkeuren. Literaire speculatieve fictie van eigen bodem over de (on)macht van de media. Een verhaal over een autocratisch regime waar minderheden worden uitgesloten met een prachtige cover die tot de verbeelding spreekt. Count me in! Helaas wist dit boek niet aan mijn verwachtingen te voldoen en las ik het zelfs met moeite uit..

🇪🇺 In een Europa zonder vrije pers maken we kennis met Sophie Roth, voormalig journalist. De vrouw van middelbare leeftijd verhuist naar het platteland om aan het regime te ontsnappen. In deze kleine gemeenschap stuit ze op achterdocht, terughoudendheid maar vooral ook op het verzet. Sophie moet kiezen tussen in actie komen of wegkijken.

Persoonlijk voelde ik geen enkele band met het hoofdpersonage. Is dit vanwege haar leeftijd? Ik vermoed deels. Maar ik stoorde me vooral aan haar elitaire houding. Al die verwijzingen naar Albert Camus, Erwin Olaf, Yeats - je voelt dat deze journalist zich beter voelt dan de ‘gewone mensen op het platteland’ waar ze tussen is gaan wonen. Tegelijkertijd besteedt ze al haar aandacht aan tuinieren in plaats van in verzet te komen. Ze oogst de luxe van haar privileges als halfzus van de Gedeputeerd Commissaris. News flash: achterover leunen tijdens onrecht maakt een personage allesbehalve sympathiek 🤷🏻‍♀️

De schrijfstijl van het boek voelt gedateerd. Dialogen missen de spontaniteit van natuurlijke spreektaal. Verwijzingen naar Allo! Allo! en The Truman Show dragen bij aan een gevoel van nostalgie dat wringt binnen de futuristische setting.

Het bewind van de gelukkigen is een traag boek. Noordervliet laat de personages elkaar vertellen wat er gebeurt, zonder de lezer mee te nemen in de actie. Ondanks termen als de Nieuwe Orde, het Grote Plan, de Grote Omslag, blijven de dystopische elementen onderontwikkeld. Waardoor de toekomstige wereld helaas niet tot leven komt. Het enige dat groeit en bloeit is de moestuin van Sophie Roth 🌱 Haar obsessie voor tuinieren laat zien hoe gemakkelijk het is om je afzijdig te houden en weg te kijken. Zwijgen maakt medeplichtig. En dat is een boodschap die raakt. Helaas is de boodschap alleen niet voldoende om het boek recht te houden.

[Els Lens · Rating 2 out of 5]

Opgegeven na ongeveer 100 bladzijden. Veel te uitleggerig. Deze schrijfster onderschat haar lezers wel heel erg. Een citaat: "Hij knikte weer. Boog zich over de bonen en de sla, die wel erg jong oogde.
Ik wees ernaar. 'Maar jonge sla, net geplant, slap nog, in vochtige bedjes, nee, dat verdraag ik niet.' Ik citeerde half om half het gedicht van Kopland, ik kon het niet helpen. Hij keek me scherp aan. Wat was dit nou weer! Wat kwam daar nou weer uit de mond van die geëxalteerde stadse kakmadam! 'Sorry, Bob, ik citeer een gedicht dat "Jonge sla" heet en dat gaat over jonge sla in september.' "
(Het gedicht is dan nog foutief geciteerd ook.)

[Lalagè · Rating 2 out of 5]

Het klikt niet tussen mij en de schrijfstijl van Nelleke Noordervliet. Ze gebruikt veel moeilijke woorden, alsof ze wil laten zien hoe welbespraakt ze is.

Het uitgangspunt van het boek is interessant: hoe ziet onze samenleving eruit als het in de nabije toekomst een dictatuur is geworden, waar geen persvrijheid meer is? Sophie maakt erg gemakkelijk contact in het dorp waar ze nieuw komt wonen. Mensen vertrouwen elkaar snel, ook al weten ze dat dit heel fout kan uitpakken. Tegen het einde neemt het verhaal een wending die ik niet had verwacht.

[Marliz · Rating 3 out of 5]

3.5 ⭐️

Het is mooi geschreven maar ik had gedurende het lezen wel wat vraagtekens die niet beantwoord werden

[Sibrich van Baalen · Rating 2 out of 5]

Je hebt zo door welk verhaal de schrijfster eigenlijk wil vertellen. De mensen die deugen en die niet deugen. Allemaal erg doorzichtig en irritant.

[Marieke · Rating 4 out of 5]

Het begon veelbelovend en door de herkenning zit je er snel in. Geen toekomstbeeld waar je blij van wordt. Helaas kabbelde het daarna iets te lang door met teveel herhalingen. Mooie zinnen en al met al best oké.

[Harmke · Rating 4 out of 5]

Hoe ver ga je als je het niet eens bent met de partij die het land bestuurt? Zwijg je? Doe je mee met een verzetsbeweging en hoe ver ga je dan? Daarover gaat 'Het bewind van de gelukkigen'.

Noordervliet neemt je door de ogen van Sophie mee naar een éénpartijstaat. Sophie ontvlucht de grote stad. Ze gaat naar het platteland gewapend met een cursus ecologisch moestuinieren. Even lijkt het een Juli Zehverhaal te worden (Onder buren bijvoorbeeld). Toch voel je dat er iets niet klopt. Er sluimert iets onder de oppervlakte. Want waarom is Sophie vertrokken? Waar vandaan? En waar is ze nu? Wat is 'De Beweging'? Hoezo 'Europa'? En 'Ondergrondse Verzet'? Waar zijn we in hemelsnaam beland en hoe kwamen we daar?

Omdat je middenin het leven van Sophie belandt, weet je nog niet alles wat zij weet. Je voelt wel duidelijk dat er iets groots gebeurd is waardoor alles anders is dan de wereld zoals wij die kennen. Overal vind je aanwijzingen en langzaam maar zeker ontrafel je wat er aan de hand is. Met het ontrafelen voel je ook de beklemming toenemen. Het is gemakkelijk vanuit je luie leesstoel te vertellen wat je moet doen, je wilt Sophie af en toe ook echt een zetje geven. Sophie laat je ervaren hoe moeilijk het in werkelijkheid is. Alles is een dilemma: van een babbeltje met de buurman tot een een dorpsbijeenkomst tot een bezoek aan de bouwmarkt.

Nelleke Noordervliet schetst in 'Het bewind van de gelukkigen' een Europa dat in een permanent gelukkige éénpartijstaat is veranderd. Iedereen die iets anders vindt dan de partij of niet gelukkig is met die partij is verdacht. Los van de standpunten. Het gaat vooral om het effect op jou als mens. Het zet je aan het denken hoe zoiets kan ontstaan, wat ervoor nodig is. En ook hoe je met zijn allen slaapwandelend een dictatuur in hobbelt terwijl er toch genoeg aanwijzingen zijn. Hoe ver zijn we eigenlijk al op weg? Zeg je al dingen niet meer omdat je bang bent dat je daardoor die promotie of baan niet krijgt?

De kracht van dit boek is het alledaagse en soms ronduit knullige. Dat je denkt: 'doe niet zo naïef'. Maar wat zou je zelf doen als je écht in zo'n situatie zit? Zou je je dan niet ook net als Sophie maar liever opsluiten in een huisje met een cursus ecologisch moestuinieren?
Het boek is knap opgebouwd. Noordervliet 'dumpt' je in Sophies wereld. Na het ontdekken van wat er aan de hand is, ga je al snel bezig met 'wat zou je doen' en 'hoe kwamen we hier'. Beide verhaallijnen bieden voldoende spanning. Ook kiest Noordervliet af en toe zonder aankondiging voor andere vormen of een sprong in de tijd. Zo blijf je als lezer voortdurend alert.

Beklemmende en confronterende roman over iets dat ver weg en absurd lijkt. En dat tegelijk dichterbij is dan we vermoeden en bovendien altijd anders komt dan we verwachten. Aanrader voor leesclubs (genoeg stof om over door te praten) en iedereen die geïnteresseerd is in morele dilemma's en politiek-maatschappelijke thema's.

Met dank aan uitgeverij Atlas Contact voor het recensie-exemplaar.

[Frank Peter · Rating 1 out of 5]

Opgehouden met lezen na 115 bladzijden waarin - noem me ouderwets - best wel iets had mogen gebeuren in plaats van zo goed als niets.

[Caya · Rating 5 out of 5]

Een maatschappij zonder persvrijheid: het is moeilijk om je dat hier in Nederland voor te stellen. Dit is een roman die onder je huid gaat zitten en je niet meer loslaat, waardoor je constant verder wil blijven lezen. Desondanks heb ik best wel wat tijd met het boek doorgebracht om het goed op me in te laten werken en dat was het ontzettend waard.

Ik heb erg genoten van de rare, opgefokte sfeer in het dorp, de leipe dorpsbewoners die allemaal een andere positie krijgen binnen het sociale netwerk van Sophie en de constante tegenstrijdigheden en twijfels in de innerlijke monoloog van Sophie. Er waren een aantal gebeurtenissen die ik zelf erg heftig vond om te lezen en die ook wel vrij grafisch werden beschreven, dus trigger warning daarvoor.

Het raakte me ook heel erg hoe dichtbij de werkelijkheid sommige beslissingen van het commissariaat komen en hoe Nelleke Noordervliet er dan voor kiest om alles te laten opschudden door de podiumkunstenaar Anna Weber die het verzet in heel Europa aanwakkert. Het is geweldig wat kunst kan doen: zowel het boek zelf als dit voorbeeld uit het boek.

Het meest knap vind ik nog hoe Noordervliet de band tussen Sophie en Alain die steeds verder van elkaar vervreemd raken heeft opgeschreven. Ze hebben maar zo weinig contact met elkaar in het verhaalheden, maar door alle achtergrondinformatie en flashbacks uit het verleden begrijp je als lezer maar al te goed hoe ingewikkeld hun band is. De gebeurtenissen helemaal aan het einde van het boek (die ik hier niet zal spoileren, dus ga het vooral zelf lezen ;) vond ik ook heel erg tof om te lezen en ik zat daarbij letterlijk en figuurlijk op het puntje van mijn stoel.

Tot slot wil ik nog even benoemen hoe prachtig de cover artwork ontworpen is door Boris Snauwaert.

[Arina]

'Ik heb gehoord dat zelfs de rekenmethode wordt aangepast aan de eisen van het Hoge Commissariaat. De voorbeelden in de redeneersommen moeten vaderlandslievender. Zoals deze: "De onverschrokken grenspolitie heeft op de Middellandse Zee twee volle boten vluchtelingen tot zinken gebracht. In elke boot kon een derde van de mensen zwemmen, boot 1 kon de helft van de passagiers bergen die op boot 2 zaten, boot 2 was afgevaren met vijfenvijftig mensen aan boord, maar drie daarvan waren onderweg overboord gesprongen. Hoeveel mensen moesten naar Afrika terugzwemmen?"'

[Dirk Van Der Meulen · Rating 3 out of 5]

Voltaire heeft in 'Candide' op beroemde wijze gezegd: ‘Il faut cultiver notre jardin’, wat zoveel betekent als ‘je moet je tuin onderhouden’, waarvan in de maatschappij- en gedragswetenschappen het nimby-syndroom als demografisch concept is afgeleid: ‘not in my backyard’. Waarom is dit relevant voor de nieuwste roman van de ‘grand old lady’ van de Nederlandse literatuur? Omdat Nelleke Noordervliet in deze dystopische toekomstroman, die de hoed afneemt voor Orwells '1984', haar personage Sophie Roth regelmatig de groene vingers laat beproeven in de moestuin van haar buitenhuisje. Sophie beziet alles als buitenstaander in plaats van deelnemer. Net zoals Candide hekelt ze op ironische wijze de beste aller werelden (oorspronkelijk Leibniz’ idee), waarin we zijn terechtgekomen volgens het nieuwe regime, de Beweging, waaraan haar halfbroer Alain leiding geeft als Gedeputeerd Commissaris van de Lage Landen. Langzaam, onder druk, wordt ze met tegenzin de intriges in gezogen. Uiteindelijk weet ze tot het einde van de roman de buitenwereld uit haar tuintje te houden, maar door eigen toedoen dringt de politieke werkelijkheid zich aan haar op.

In deze opmerkelijke roman zonder duidelijke tijds- en ruimteaanwijzingen dient men aandachtig bij Noordervliets romanpersonage stil te staan, die het verhaal draagt. Om te beginnen het vertelperspectief: er is op functionele wijze gekozen voor een ik-verteller. Ze is onzeker en voelt zich tot diep in de roman buitengesloten en nergens van op de hoogte. Dit wordt ook veroorzaakt door het regime dat op TV alleen maar propaganda uitzendt, en door de xenofobie van de bewoners van het afgelegen dorpje waar ze is neergestreken. Aarzelend, weet ze contact te leggen met de dorpsbewoners, maar kenmerkend is een gebrek aan onderling vertrouwen. De functie van het vertelperspectief is dat de lezer net als het personage onvoldoende op de hoogte is van wat er speelt. Het is een narratieve vondst dat Sophie een familierelatie heeft met de huidige dictator Alain Legrand, waardoor Alains werdegang in flashbacks en brieven kan worden geschetst.

Dat is de vorm van de vertelsituatie, nu de inhoud. Sophie is een achterdochtige weifelaar, iemand die leeft in een politiek toekomstvisioen dat mogelijk niet heel ver verwijderd van onze tijd is, zich weigert te engageren, ondanks uitnodigingen van het Verzet om zich aan te sluiten, om te strijden tegen het repressieve, politieke klimaat. Het woord ‘neoconservatief’ valt een keer in de roman. Het lijkt alsof deze essayistische roman geschreven is door een auteur die zich zorgen maakt over bepaalde, politieke en maatschappelijke ontwikkelingen in de huidige tijd en regelmatig maakt Noordervliet kortere en langere essayistische uitweidingen die het verhaal onderbreken, maar die noodzakelijk zijn voor een beter begrip van de mentale ruimte, waarin de personages van deze roman rondwaren.

Er is sprake van veel ironie en humor in deze roman, beginnend met de titel (wie is er uiteindelijk gelukkig? De meerderheid van een democratie die ooit voor dit systeem heeft gekozen?). Sophie neemt lang een ironische houding ten opzichte van de gebeurtenissen, ook al heeft de politieke realiteit zich reeds op persoonlijke wijze in haar leven gemanifesteerd (haar vriend en collega Charlito komt op gruwelijke wijze aan zijn eind), want het nieuwe regime heeft afgerekend met alle ‘woke’ ideeën van deze tijd en treedt op tegen minderheden (in etnisch, cultureel en seksueel opzicht).

Noordervliet gebruikt veel hoofdletters, heeft het over de Nieuwe Orde, het Grote Plan, de Grote Omslag, de Hoge Commissaris, etc. Een poging tot ironie en ondermijning enerzijds lijkt het, maar anderzijds zijn verteller en auteur bloedserieus, want alle serieuze media zijn monddood gemaakt, het onderwijs is aan banden gelegd en Sophie heeft zelf ook ervaren hoe haar ‘de weg naar openbaarheid’ werd afgesneden. Een dosis maatschappijkritiek lijkt Noordervliet niet vreemd, want de periode van het coronavirus komt ook in de roman voor. Deze periode zou de machthebber goed zijn uitgekomen, want er werden toen autocratische trekjes in het systeem geïntroduceerd.

Sophie is een auteur die zich aan het begin van het verhaal terugtrekt om zich aan het schrijven te wijden (een clichématige topos in de literatuur), maar door de wereld van buiten weinig tot schrijven zal komen. Het engagement roept! Ze is een dromer, een passief iemand, een observant (‘Het is een vreemde gewaarwording, de wereld’, zo besluit ze haar verhaal) die in haar vertelling rijkelijk strooit met allerlei culturele verwijzingen om de wereld om haar heen beter te begrijpen: zo komen Shakespeare en Yeats een paar keer voorbij. Het ultieme moestuingedicht, ‘Jonge sla’ van Rutger Kopland, mag hierbij niet ontbreken. Maar de ironie is dat de mensen met wie Sophie spreekt, en wellicht ook een deel van Noordervliets publiek, deze verwijzingen niet (kunnen) opmerken.

Sophie is namelijk een intellectueel, een humaniste op leeftijd (wellicht een alter ego), die al die literaire knipogen uitdeelt zonder dat Ellen, Bram, Bob, Frank, Nina enzovoort hier van terug hebben. Ze wordt dus omringd door niet-gelijkgestemden, maar Frank schrijft een gedicht als opening van een avondje vergaderen over wat het Verzet vermag (Sophie: ‘zelden heb ik de nutteloosheid van poëzie duidelijker gedemonstreerd gezien’) en hij is ‘bezig’ met een experimentele roman; zijn zus Nina pest hem daarmee. Zelf komt Sophie ook niet tot schrijven. Zo lijken de schrijvende personages die Noordervliet ten tonele voert, onmachtig om het realiteitsprincipe van hun tijd ook maar op enige wijze te bestrijden. Sophie heeft het vroeger wel geprobeerd met haar essays, maar ze is de mond gesnoerd. Wat wil de auteur hiermee zeggen? ‘The pen is not mightier than the sword’?

Regelmatig worstelde ik met de relevantie van de culturele verwijzingen of de uitweidende verteller. Via een omweg komt de lezer uiteindelijk weer op het spoor van de tirannieke regering, het gedoe met haar halfbroer, een poging tot Ongeorganiseerd Verzet die als dekmantel een literatuurclubje gebruiken (ik moest aan Hermans’ geringe evaluatie van de knulligheid van het Nederlands verzet in de Tweede Wereldoorlog denken). Eigenlijk is er maar een dun verhaaltje voor zo’n dikke roman, waarin de verschillende personages rondom Sophie uitgebreid verkend worden, inclusief hun verleden. Dit geldt ook voor personages zoals Boris Hartman en Stuart Murphy die eenmalig als Messias wordt beschreven, een rol binnen de Beweging gaat spelen, maar daarna naar de achtergrond verdwijnt. Men zal tegenwerpen dat in een roman niet iedereen in de spotlight kan staan, Sophie blijft de hoofdpersoon, maar deze roman heeft iets te veel bijrollen, waardoor het polyfone van de roman als genre (het inherent meerstemmige) een keuvelende kakofonie dreigt te worden. Als tegen het einde van de roman de subversieve zangeres Anna Weber wordt geïntroduceerd, wordt het geheel wat ongeloofwaardig. Een Messias en een kapitein dulden niemand naast zich.

Noordervliet heeft een interessant experiment uitgevoerd, waarin ze roman en maatschappijkritiek heeft gecombineerd, maar het essayistische overheerst soms te veel; beter was geweest om beide genres van elkaar te scheiden. De auteur thematiseert grote problemen en heikele thema’s van onze tijd: het gaat over onze lafheid, ons gebrek aan engagement, onze cognitieve dissonanties, hoe we alles maar laten gebeuren en hoe vanzelfsprekend privileges in onze open, democratische samenleving niet alleen ooit zijn verworven, maar dus ook via een politieke achterdeur weer kunnen verdwijnen. Of zoals Sophie het verwoordt: ‘het vlakke fatalisme waartoe we allen waren vervallen dankzij het intens gelukkige volk’, een duidelijke verwijzing naar de romantitel. Maar de hyperbool ligt hier wel op de loer: welke stippellijntjes zijn aannemelijk om vanuit het heden door te trekken? Er dreigt een gevaar van rechts, daar is de hele VPRO-bubbel het over eens, maar is het hier langzamerhand al Hongarije aan de Maas of Rusland aan de Rijn?

De roman las als een toneeltekst: er wordt veel gesproken, maar de actie, de ontploffingen, de schokkende gebeurtenissen gebeuren elders. Zoals bij Shakespeare, regelmatig zelf aangehaald door Noordervliet, komt er een bode het podium op lopen om te vertellen dat er buiten beeld iets vreselijks is gebeurd: een marteling, ontploffingen en ga zo maar door. De rest wordt aan de verbeelding van de lezer overgelaten.

Het geheel wordt hierdoor wat statisch – en telkens gaan die vingers van Sophie weer de aarde van de moestuin in, overigens een sterk motief. Veel indirecte rede ook, parafrase en een storende versnelling in het laatste deel van het boek, terwijl het verhaal wat inzakt in het middengedeelte. We hoeven niet ‘ad verbatim’ (en 'ad nauseam') de monologen van alle personages aan te horen, zoals in Ilja Leonard Pfeijffers 'Alkibiades', maar mijns inziens zat er meer potentie in bepaalde scènes die hoog op de spanningsboog van het verhaal zaten, maar die het nu met een paar verfstreken moeten doen. Een doorgeschoten vorm van ‘show, don’t tell’?

De roman heeft de mond vol over een kentering – en die komt er op een gegeven moment ook. Er wordt weer gelachen en gedanst in de straten, maar Sophie heeft zich dusdanig in de nesten gewerkt, ze zit in de cel, wordt ziek en ligt aan de polytunnel van haar tuintje te denken, dat overwoekerd dreigt te raken. En daarmee zijn we weer terug bij Voltaire, die Noordervliet toch de baas is met zijn literair-filosofische vertellingen.

[Els · Rating 4 out of 5]

Deze recensie bevat enkele spoilers.

Een dystopie. Maar tegenwoordig is er niet meer zo veel verschil tussen een dystopie en de wereld waarin we leven. De stiefbroer van de hoofdpersoon doet in zijn isolement ten opzichte van het land waarover hij regeert maar al te goed denken aan een bepaalde Nederlandse politicus. Het was dan ook moeilijk te lezen in sommige opzichten, omdat de werkelijkheid deze dystopie al te dicht nadert. Niettemin is het boek na lezing volgeplakt met stikkertjes. Sommige fragmenten citeer ik hieronder.

‘Ik herinner me dat we hard moesten lachen. Het gevaar dient zich soms aan als zijn eigen satire. We kunnen het gewoon niet geloven.’ (bladzijde 232)

In “Het bewind van de gelukkigen” weet de hoofdpersoon niet hoe zich te gedragen, hoe normaal te lijken, niet als de zus van een belangrijke politieke figuur, niet als een aanhanger van het verzet. Dit lukt haar nauwelijks. Ze vind het moeilijk op een concrete manier mee te werken. Het verbaast me dan ook dat de mensen uit het verzet haar überhaupt lijken te vertrouwen en haar uitnodigen bij sommige bijeenkomsten. Het bewind waarvan sprake is, lijkt op diverse Nederlandse politieke partijen, met de haat die steeds meer de kop op steekt tegen mensen die als lid van een ‘minderheid’ worden gezien. Een scherpe observatie is dan dat de beweging het begrip vrijheid gekaapt heeft. Ook dat is nu al aan de hand. En dit fragment, heel sterk: ‘De emotie van waaruit ze politiek bedreven bleef de verontwaardiging, ondanks de eclatante overwinning van tien jaar geleden waardoor ze de absolute meerderheid verwierven. De overgang van rancune naar macht was lastig. Daar was men niet op voorbereid. Onthand bleef men hangen in de woede, terwijl superieure beheersing moest worden gedemonstreerd. En rancune heeft een slechte relatie met lachen.’ (bladzijde 79)

Toch liet het verhaal de werkelijkheid soms in de steek. De beschrijving van het verzet komt heel knullig over. Regelmatig worden ze als naïef omschreven. Een dergelijk verzet verdient geen overwinning.

‘Je bedoelt het goed kind. Maar morele zuiverheid is een illusie.’ (bladzijde 307)
Dat geloof ik zeker, als je iets wilt bereiken zul je misschien vuile handen moeten maken. Maar het klinkt niet geloofwaardig. Dergelijke gedachten blijven meestal impliciet.

‘Die Gedanken sind frei,’ zei ik hardop, ook al was het niet mogelijk vrijuit te zeggen wat je dacht. En was dat niet altijd het geval?’ (bladzijde 284)

‘Niet de zoektocht naar een idee maar het verlangen naar een emotie zet de mens in beweging.’ (bladzijde 332)

Stilistisch viel het boek me soms tegen.
‘Verzette het huis zich tegen me of heette het me welkom? Magisch denken was niet mijn stijl.’ (bladzijde 9) Maar ze is magisch aan het denken terwijl ze bedenkt dat magisch denken haar stijl niet is.

In beeldend beschrijven blinkt ze dan weer uit: ‘omdat er een kleine, stoere boom in het midden stond met een volledig door vogels ondergekakte houten zitbank om de stam.’ (bladzijde 18). Je zíet die boom staan, al wil je er niet onder zitten.

[Renske · Rating 2 out of 5]

Zoals zovelen hier schrijven, pakte ik dit boek op omdat het onderwerp natuurlijk met het huidige geopolitieke klimaat in het Westen heel erg actueel is.

Ook ik had moeite met de schrijfstijl. Een gemeubileerd huis met wifi (verzorgd door de verhuurder), waarvan je niet weet hoe het eruitziet? Ach ja. Op pagina 1 een verhuizen van stad naar platteland omschrijven als: "Hardcore simpel leven". Tja.

Ik had verwacht dat ik vanaf pagina 1 gelijk in de dystopische wereld werd gegooid die ik ken van andere boeken zoals 1984 en Brave New World. Maar ruim 200 pagina's later begreep ik nog steeds het plot niet. Ligt dat, gezien de lovende recensies in de kranten, dan aan mij?

Het komt op het volgende neer: Journalist Sophie "Fifi" Roth is naar het platteland verhuist na de scheiding van haar conservatieve man Tom en de beëindiging van haar journalistieke carrière. Haar halfbroertje Alain Legrand heeft een hoge politieke functie. Waarom Roth naar het platteland verhuisd, wordt mij gewoon niet duidelijk. Ze is niet op de vlucht. Ze heeft "gewoon" zin in iets anders en denkt dat op een boerderij die wat Veluws aandoet te begrijpen.

Waar het regime voor staat en hoe het precies werkt, wordt niet duidelijk. Dat vind ik het zwaktepunt aan het boek. Er is gewoon geen plot. Waar strijdt Sophie tegen? Ja, tegen het regime dat schijnbaar bestaat uit allerlei ultranationalistische figuren die alle mensen met een migratieachtergrond het land uit hebben gezet, de vrije pers hebben verboden en veel controle houden op de burgerbevolking. Er is natuurlijk een geheime dienst, er wordt gemarteld en er is geen rechtstaat. Maar echt precies wáár Sophie en haar groep tegen strijden, begrijp ik niet.

Het gaat allemaal te makkelijk. In haar nieuwe dorp komt Sophie al snel bij een complotgroep en in de ondergrondse zonder enige vorm van beproeving. Naast het feit dat ze allerlei groenten kweekt in haar polytunnel, naar de geheime leesclub gaat, contact probeert te krijgen met haar broer en taakjes doet voor de ondergrondse is het niet duidelijk wat Sophies drijfveren zijn. Of die van haar geradicaliseerde halfbroer Alain.

Het dwaallicht Anna Weber - die een revolutie lijkt te brengen haar muziek - en de oprichting van Radio Vrij Europa (in referentie naar RFE/RL waar de Amerikanen recent de stekker uit hebben getrokken) komen ook uit het lucht vallen. Hetzelfde geldt voor de uiteindelijk staatsgreep en Alains poging om bij Sophie onder te duiken.

[Kitty De Vries · Rating 4 out of 5]

“Alles was open voor interpretatie. Niemand bezat de enige juiste versie van een gebeurtenis. De waarheid bestond niet.”

In Het bewind van de gelukkigen schetst Noordervliet een beklemmend toekomstbeeld waarin een verkozen extreemrechts Europa heeft verenigd en de democratie is verdwenen. Misschien raakte dit boek me juist daarom extra, in deze tijd van politieke onrust.

Journaliste Sophie Roth kan door de strenge censuur al jaren niet meer werken zoals ze wil. Ze besluit de stad te verruilen voor het platteland, in de hoop op een nieuwe start. Maar ook daar blijkt de vrijheid een illusie. Niet iedereen is te vertrouwen. Wanneer Sophie in aanraking komt met het ondergrondse verzet, komen haar loyaliteiten en overtuigingen onder druk te staan. Hoeveel risico ben je bereid te nemen voor de kans op een vrij leven? En welke middelen zijn geoorloofd om vrijheid te bereiken?

Na een paar bloemige, literaire romans was het even wennen aan Noordervliets korte, directe zinnen. Uiteindelijk leest het verrassend vlot – heel Nederlands, bijna nuchter. We volgen Sophie’s leefwereld en haar stroom van gedachten, compleet met literaire verwijzingen en afleidende gedachtesprongen. Daardoor leer je haar van dichtbij kennen en voelt ze levensecht. De andere personages blijven meer op afstand, wat het gevoel van wantrouwen in het verhaal mooi versterkt. Noordervliet weet de spanning en het onderhuidse ongemak op deze manier knap op te bouwen.

Hoewel ik nog niet bekend was met Noordervliets werk – ze won in 2018 de Constantijn Huygens-prijs voor haar hele oeuvre – kan ik Het bewind van de gelukkigen zeker aanraden. Het is een indrukwekkende eerste kennismaking, vooral door de actuele en indringende thematiek. Een roman die je niet alleen meesleept, maar je ook dwingt om jezelf af te vragen: wat zou jij doen?

Met dank aan Atlas Contact voor het recensie-exemplaar!

[Tom Wijgert · Rating 3 out of 5]

Het politieke spel in deze roman, de Grote Omwenteling tot een groot wit autarkisch Europa, biedt een mager frame voor de personages.

Hoofdpersoon Sophie wordt overspoeld met dilemma’s en keuzes. Morele afwegingen om het verzet te steunen, om de bonen water te geven, om de huisarts onvrijwillig te outten of een 96jarige verzetsvrouw te vertrouwen of niet.

Voordat ze zich terugtrok in een dorpje in de periferie (haar woorden) was ze journaliste. Ik geloof niet dat haar stukken bijster interessant zijn geweest. Sophie komt in haar denken niet verder dan cliche’s en valse tegenstellingen. Haar kennis van de klassieken en woordenschat is zeer breed, maar logica of politiek zijn niet haar ding. Sophie verwijt haar halfbroertje (The small Big Chief in de Lage Landen) opportunisme, een leeg canvas zonder idealen anders dan macht. Zelf is Sophie ook geen bijster inspirerend canvas. Ze trekt haar handen van haar leven af, van haarzelf als journalist, als moeder, maar doet dit zonder overtuiging. Ze stelt dat ze van haar dochters houd, wil ze beschermen, maar een volwassenen gesprek met hen voeren gaat al te ver. Sterker nog, ze zijn volledig afwezig in alle politieke afwegingen die ze maakt.

Het blijft voor mij een raadsel waardoor Sophie zich laat leiden. Dat zorgt er helaas voor dat de roman minder tot ontplooiing komt. De politieke achtergrond is solide, maar weinig prikkelend, en het hoofdpersonage dat de soep van dit plot moet eten reageert er niet wezenlijk op. Kortom: weinig smaakmakers.

[Sander Van Vliet · Rating 4 out of 5]

Europa is afgegleden in een autocratie. Vrije pers en minderheden zijn verdwenen. Het is eigenlijk vrij makkelijk gegaan, zonder al te veel protest. In die setting verhuist voormalig journalist Sophie Roth van een drukke stad naar het platteland. Ook daar is vrijheid een illusie.

Het bewind van de gelukkigen is de dertiende roman van Nelleke Noordervliet (1945). Eerder schreef ze onder meer De val van Thomas G. en We kunnen dit. Haar oeuvre werd in 2018 bekroond met de Constantijn Huygens-prijs.

Het verhaal begint meteen kenmerkend. Sophie komt aan bij haar huurhuis in een afgelegen dorp. Daar wil ze zich richten op haar moestuin. Afzonderen van de drukte, want in de stad heeft Sophie als kritisch journalist niets meer te zoeken. Ze wil weg. Rust. ‘De wind likt me als een vrije hond. In de verte blaft een echte. In een opwelling knielde ik en kuste de grond, zoals de paus landingsbanen van vreemde vliegvelden kuste. Dat was niet echt gepland.’

Er is weinig duidelijk over het regime. Wel weet je dat vrijheid onderdrukt wordt. Dat de overheid strakke regels hanteert om het geluk van de meerderheid na te streven. Minderheden? Die zijn vertrokken bij de ‘Grote Uittocht’. Je blijft heel dicht bij Sophie. Je leert haar huis, haar moestuin en alle mensen die bij haar aanbellen kennen. Er is veel argwaan in het afgelegen dorp. Ons kent ons. Iemand die iets afwijkt wordt raar aangekeken. En tja, het autocratische regime? Misschien is dat niet eens zo slecht. Het zorgt in ieder geval voor orde en rust. Democratie heeft ook zo zijn nadelen, klinkt het.

Het verhaal is geschreven vanuit de eerste persoon waardoor je meeleeft met Sophie. Wel kan het boek soms ingewikkeld zijn. Het leest niet altijd even snel weg.

Het verhaal zit wel goed in elkaar. Aan de ene kant zijn er de persoonlijke beslommeringen van Sophie, zoals het contact met de dorpsbewoners. Dat zijn gesloten types die zomaar door haar net aangeplante moestuin banjeren bijvoorbeeld. Zeg je er wat van? Dan word je raar aangekeken. Sophie spreekt haar dochters ook bijna niet meer. En dan is er ook nog iets met haar halfbroer, die een hooggeplaatste positie heeft in het regime.

Maar het verhaal gaat een laag dieper dan dit menselijke alledaagse leven. Het gaat ook over de totstandkoming van het regime die zijn oorsprong vindt in de beweging ‘L’Europe Nationale’. Een soort intellectualistisch populisme: rijke mensen met ideeën, die het geluk van de meerderheid van de bevolking nastreven.

Sophie komt ondertussen in aanraking met een verzet. Maar ook dat is chaotisch en amateuristisch. Het is slecht georganiseerd en onderhevig aan alledaagse menselijke problemen. De worsteling van Sophie is confronterend. Je wil wat doen, maar ja, wat kan je doen? Iedereen heeft zich weleens afgevraagd of je in het verzet zou zitten ten tijde van de Tweede Wereldoorlog. Dit boek laat zien dat het niet zo zwart-wit is. In je eentje kan je weinig beginnen. En in een slecht georganiseerd verzet ook. Is alleen in je huis zitten en de boel afkeuren niet genoeg?

Het bewind van de gelukkigen is een verontrustende diepgelaagde roman. In de ontknoping komt alles samen. Noordervliet versnelt hier het verhaal. Ineens gebeurt er heel veel, misschien net iets te veel. Het voelt een beetje slordig, maar dat is misschien ook wel de boodschap van het verhaal: het leven is slordig, chaotisch en onvoorspelbaar. Het bewind van de gelukkigen krijgt van mij vier van de vijf sterren.

Met dank aan uitgeverij Atlas Contact voor dit recensie-exemplaar in ruil voor een eerlijke recensie.

[Karen Labrijn · Rating 5 out of 5]

‘Het bewind van de gelukkigen’ is een net zo prachtige als beklemmende roman. Het verhaal vertelt over een Europa als dictatuur, nadat een rechts-populistische beweging op democratische wijze aan de macht is gekomen.

Nelleke Noordervliet weet op uitmuntende wijze te beschrijven dat er geen absoluut goed of kwaad is in de wereld. Er zijn mensen en keuzes en gevolgen. Er is een partij aan de macht met verschikkingen en toch ook goede bedoelingen en er is een verzet dat het ook goed bedoelt, maar wellicht net zo verschrikkelijk kan zijn. En wat doe je dan, als mens. Welke keuzes maak je? Ook stemt de roman tot zelfreflectie, want ook nu gebeuren er dingen waar wij eerst verbaasd om grinniken om dan toch te moeten constateren dat er dingen veranderen die we nooit voor mogelijk hadden geacht.

‘Ik herinner me dat we hard moesten lachen. Het gevaar dient zich soms aan als zijn eigen satire. We kunnen het gewoon niet geloven.’

Een roman over een wereld die compleet anders is dan de onze, maar toch goed voor te stellen is. Een roman die dwingt tot nadenken en tot begrip voor mensen en hun keuzes. Prachtig, beklemmend en confronterend.

[Jos Van · Rating 3 out of 5]

Een vrouw trekt zich terug uit de maatschappij waar haar stiefbroer een soort dictator is geworden. Zij ontmoet overal wantrouwen en vertrouwd zelf ook niemand. Het boek geeft een vooruitblik op een Trumpiaanse samenleving, lijkt ook op 1984. Leest als een trein , maar blijft wat vlak.

[stephanie Bil · Rating 4 out of 5]

Nelleke Noordervliet verbindt in haar dystopische roman 'Het bewind van de Gelukkigen' het persoonlijk verhaal van Sophie Varkenvisser met een scherpzinnige reflectie op geschiedenis, politiek en samenleving welke akelig realistisch blijkt te worden.

Het verhaal speelt zich af in een nabije toekomst, waar de balans tussen democratie en macht wankel is doordat een rechts-populistische partij aan de macht komt en de persvrijheid begraaft.

Noordervliet onderzoekt hoe idealen onder druk komen te staan wanneer machthebbers zeggen te handelen ‘voor het welzijn van allen’. De roman roept vragen op over een te kort aan solidariteit  ("Elk groepje zit op zijn eigen politieke issue als een moederkloek op haar ei. Als feminist mag je geen woord zeggen bij de transgenders en als mens van kleur vind je de problemen van anderen sowieso overschat."), verdraagzaamheid, collectieve verantwoordelijkheid, vrijheid en een te veel aan sociale en politieke controle ("Zwaar en vies werk, vroeger het domein van 'vreemde' arbeidskrachten, werd nu door 'eigen' gedaan tegen een bescheiden vergoeding. Deed je niet mee, dan was er een kamp waar je werd opgesloten als 'vijand van het volk'.")  en de rol van het individu binnen de gemeenschap.

Wat opvalt is Noordervliets krachtig taalgebruik: helder, scherp en heel trefzeker. Ze weet grote ideeën invoelbaar te maken door ze te verweven met persoonlijke emoties en herkenbare dilemma’s. Dit maakt het boek zowel intellectueel uitdagend als meeslepend om te lezen.

Voor lezers die houden van een roman die je niet alleen vermaakt, maar ook aan het denken zet over onze tijd en toekomst, is Het bewind van de Gelukkigen een aanrader. Het is zeker geen luchtig tussendoortje of spannend boek maar wel een verhaal dat je aan het denken zet en je voor een stukje de gevolgen laat zien van een mogelijks nabije toekomst wanneer we het wij-zij denken niet verlaten en we ophouden met  het bruggen bouwen.

[Annelies · Rating 3 out of 5]

3,5 *
Soms net iets te pedant maar wel graag gelezen.

[Angelique · Rating 2 out of 5]

Niet mijn genre denk ik.

[Margreeth · Rating 4 out of 5]

Een dystopische roman die je toch aan het denken zet. Blijf je meestribbellen of zoek je de confrontatie op. Het antwoord kan ook aan je opgedrongen worden.

[Ted · Rating 3 out of 5]

Veel bijzondere ideeën maar het wil niet echt tot een werkend geheel komen

[Broer Vd · Rating 4 out of 5]

mooi boek. maatschappelijke analyse verweven in een roman. knap. welke dilemma's er zijn als we in een samenleving met een democratisch gekozen soort leider leven

[Johanna · Rating 3 out of 5]

2,5

ik weet het niet met dit boek.

[Alma · Rating 3 out of 5]

Mwah, niet heel enthousiast: het suggereerde een Orwelliaans verhaal maar er gebeurt te weinig en het taalgebruik stoorde me vooral de eerste 150 pagina’s.

[Sara Pillen · Rating 3 out of 5]

hoe neem je positie als burger? In dit dystopische, maar al te realistische boek is dit een vraag die blijft resoneren. Een worsteling die ook gespiegeld wordt in lijn leeservaring van het boek: worstelen met de bladzijden. Hoogst relevant, al voel ik me niet veel wijzer.