What do you think?
Rate this book
Ti tusen skygger: En historie om Norge og de spedalske
Spedalskhet er en av de eldste og verste sykdommer som menneskeheten kjenner til. Tidlig på 1800-tallet gikk den blant annet under navnet Lepra borealis, Norvegica. Andre steder i Europa var spedalskhet utryddet for lengst. I Norge herjet sykdommen verre enn noensinne.
På kyststrekningene mellom Stavanger og Tromsø levde folk i angst for å bli rammet. Minst ti tusen mennesker opplevde at marerittet ble virkelighet. Spedalskhet forvandlet dem til skrekkinngytende, dødningaktige skikkelser. De ble makabre skygger av seg selv.
I førti år, mellom 1830 og 1870, fremsto spedalskhet som en av de største truslene mot folkehelsen i Norge. Sykdommen lenket landet fast til en dyster og primitiv fortid - i en periode da myndighetene mer enn noe ønsket å modernisere samfunnet.
Ti tusen skygger er historien om en fryktelig sykdom, om norske myndigheters kamp for å utrydde trusselen, og om mennesker som ble ødelagt på grusomste vis. Det er også fortellingen om en komité som foreslo å kastrere alle menn i visse familier, om uregjerlige spedalske med draget på damene, og om leger som mente at Vestlandet simpelthen var helsefarlig.
På kyststrekningene mellom Stavanger og Tromsø levde folk i angst for å bli rammet. Minst ti tusen mennesker opplevde at marerittet ble virkelighet. Spedalskhet forvandlet dem til skrekkinngytende, dødningaktige skikkelser. De ble makabre skygger av seg selv.
I førti år, mellom 1830 og 1870, fremsto spedalskhet som en av de største truslene mot folkehelsen i Norge. Sykdommen lenket landet fast til en dyster og primitiv fortid - i en periode da myndighetene mer enn noe ønsket å modernisere samfunnet.
Ti tusen skygger er historien om en fryktelig sykdom, om norske myndigheters kamp for å utrydde trusselen, og om mennesker som ble ødelagt på grusomste vis. Det er også fortellingen om en komité som foreslo å kastrere alle menn i visse familier, om uregjerlige spedalske med draget på damene, og om leger som mente at Vestlandet simpelthen var helsefarlig.
- GenresNonfictionHistory
257 pages, Hardcover
First published January 1, 2014
2 people are currently reading
31 people want to read
Ratings & Reviews
Friends & Following
Create a free account to discover what your friends think of this book!
Community Reviews
Displaying 1 - 8 of 8 reviews
October 27, 2020
Godt skrevet, og spennende tema. Noen partier har litt mye fokus på legenes diskusjoner enn min smak, og kunne gjerne vært byttet med enda flere enkeltskjebner, eller beskrivelser av hvordan livet artet seg for se syke.
March 11, 2025
En fascinerende og overraskende medrivende fremstilling om spedalskhetens historie i Norge.
Forfatteren lar oss få et grundig og detaljert innblikk i de ulike teoriene, med sine uunngåelige blindgater, som verserte rundt denne fryktede sykdommens opprinnelse, og hvordan profesjonskampen fortonte seg i fagmiljøet i tiden før lepra-basillen omsider ble oppdaget.
Boken utgjør også et spennende stykke Norges-historie, og gir et sterkt innblikk i sosiologiske forhold gjennom 1700 - og 1800-tallet, spesielt hva angår forskjellene i levevilkår og status som rådet mellom øst-og vestlandet, men også styrkeforholdet mellom legestand, kirkevesen og styresmakter.
Fremst av alt gjør det et sterkt inntrykk å lese om enkeltskjebner og hva sykdommen gjorde med de rammede og deres familier og omgivelser.
Forfatteren lar oss få et grundig og detaljert innblikk i de ulike teoriene, med sine uunngåelige blindgater, som verserte rundt denne fryktede sykdommens opprinnelse, og hvordan profesjonskampen fortonte seg i fagmiljøet i tiden før lepra-basillen omsider ble oppdaget.
Boken utgjør også et spennende stykke Norges-historie, og gir et sterkt innblikk i sosiologiske forhold gjennom 1700 - og 1800-tallet, spesielt hva angår forskjellene i levevilkår og status som rådet mellom øst-og vestlandet, men også styrkeforholdet mellom legestand, kirkevesen og styresmakter.
Fremst av alt gjør det et sterkt inntrykk å lese om enkeltskjebner og hva sykdommen gjorde med de rammede og deres familier og omgivelser.
January 25, 2015
This is a very detailed account of the history of leprosy in Norway, providing the reader with all kinds of details, both on the disease, the theories about it and the policies adopted in Norway to deal with infected people. The author also explains how it affected the nationalistic self-image of Norway and how all Norwegians certainly weren't equal, which is really very interesting.
Up until last year, when I read a book on epidemics and an article about this book, I had no idea that leprosy was in a way a "Norwegian disease" -- nor that the last leprous person in Norway died only 3 years ago.
I really hope this gets translated.
Up until last year, when I read a book on epidemics and an article about this book, I had no idea that leprosy was in a way a "Norwegian disease" -- nor that the last leprous person in Norway died only 3 years ago.
I really hope this gets translated.
November 15, 2020
Saga holdsveikinnar í Noregi. Þessi bók var búin að bíða mín um nokkurt skeið ólesin í hillu. Ég tók hana fram og las nú vegna þess að nú fyrir jólin kemur út bókin Óhreinu börnin hennar Evu - Holdsveiki í Noregi og á Íslandi, eftir Erlu Dórisi Halldórsdóttur. Sjá bls. 66 í Bókatíðindum https://fibut.is/attachments/article/...
Hér þessari norsku bók er sagt frá þessum hryllilega sjúkdómi sem olli ólýsanlegum þjáningum og harmleikjum. Holdsveikin eða líkþráin olli lengi miklum heilabrotum lækna og nokkrar kenningar á lofti um orsakir. Í Evrópu var holdsveikin sérlega skæð í Noregi og á Íslandi, sýnu verri hjá Norðmönnum en okkur, og þá helst á strandsvæðum Vestur- og Norðvestur-Noregs. Þetta varð til þess að það voru norskir læknar sem áttu einna stærstan þátt í að uppgötva hvað olli þessum sjúkdómi. Loks þegar það varð ljóst varð hægt að útrýma honum. Það tókst bæði í Noregi og á Íslandi á 20. öld. Síðasti holdsveikisjúklingur Noregs lést árið 2002. Þar með lauk þúsund ára sögu - talið er að holdsveikin hafi borist til Noregs með víkingum frá Bretlandi og svo frá Noregi til Íslands. Upphaflega var þessi veiki þekkt frá Austurlöndum og hennar er m. a. getið á nokkrum stöðum í Biblíunni.
Bókin Tíu þúsund skuggar - Saga um Noreg og hin líkþráu, sem hér er til umsagnar, gefur mjög fínt yfirlit yfir þessa sögu. Bókin er vel skrifuð með góðum heimildatilvísunum og auðveldlega hægt að sökkva sér ofan í þessi fræði við lestur hennar og samhliða leit á netinu (og þar hef ég orðið margs fróðari).
Höfundur dregur hér upp með skýrum hætti hvaða afleiðingar þessi ólæknandi og banvæni sjúkdómur hafði fyrir það fólk sem sýktist. Það eru mjög átakanlegar lýsingar studdar myndum. Eiginlega nístandi því sjúkdómurinn hafði ekki bara í för með sér ólýsanlegar þjáningar sem gátu varað í áratugi meðan lífið murkaðist úr hinum sýkta. Honum fylgdi líka félagsleg útskúfun, ekki síst eftir að ljóst varð hvað olli veikinni.
Lesandinn er hér í þessari bók ekki upplýstur um hvað olli sjúkdómnum fyrr en þar kemur í sögu að norski læknirinn Armauer Hansen sem starfaði í Björgvin í Vestur Noregi finnur holdsveikibakteríuna árið 1879. Þá fyrst var því slegið föstu að þetta væri smitsjúkdómur og hægt að bregðast við í samræmi við það. Þetta var helst gert með því að einangra hin smituðu, loka þau inni á hælum til æviloka. Fólkið var einfaldlega tekið úr umferð. Hér á Íslandi var slík stofnun sem kölluð var Holdsveikraspítali, reistur 1898 í Laugarnesi þá rétt utan við Reykjavík.
Kaflinn í bókinni, þar sem sagt er frá þessari uppgötvun Armauers Hansens og því síðan lýst hvernig bakterían leggst á líkama fólks, er sannkölluð lestrarupplifun því þar fæst skýring á ráðgátunni sem olli öllum þessum hörmungum. Þetta er eins og lesa glæpasögu þar sem lausnin birtist á síðustu síðunum.
Við skulum vera fegin að hafa losnað við þessa skelfingu. Ég hlakka til að lesa íslensku bókina um sögu holdsveikinnar.
Hér þessari norsku bók er sagt frá þessum hryllilega sjúkdómi sem olli ólýsanlegum þjáningum og harmleikjum. Holdsveikin eða líkþráin olli lengi miklum heilabrotum lækna og nokkrar kenningar á lofti um orsakir. Í Evrópu var holdsveikin sérlega skæð í Noregi og á Íslandi, sýnu verri hjá Norðmönnum en okkur, og þá helst á strandsvæðum Vestur- og Norðvestur-Noregs. Þetta varð til þess að það voru norskir læknar sem áttu einna stærstan þátt í að uppgötva hvað olli þessum sjúkdómi. Loks þegar það varð ljóst varð hægt að útrýma honum. Það tókst bæði í Noregi og á Íslandi á 20. öld. Síðasti holdsveikisjúklingur Noregs lést árið 2002. Þar með lauk þúsund ára sögu - talið er að holdsveikin hafi borist til Noregs með víkingum frá Bretlandi og svo frá Noregi til Íslands. Upphaflega var þessi veiki þekkt frá Austurlöndum og hennar er m. a. getið á nokkrum stöðum í Biblíunni.
Bókin Tíu þúsund skuggar - Saga um Noreg og hin líkþráu, sem hér er til umsagnar, gefur mjög fínt yfirlit yfir þessa sögu. Bókin er vel skrifuð með góðum heimildatilvísunum og auðveldlega hægt að sökkva sér ofan í þessi fræði við lestur hennar og samhliða leit á netinu (og þar hef ég orðið margs fróðari).
Höfundur dregur hér upp með skýrum hætti hvaða afleiðingar þessi ólæknandi og banvæni sjúkdómur hafði fyrir það fólk sem sýktist. Það eru mjög átakanlegar lýsingar studdar myndum. Eiginlega nístandi því sjúkdómurinn hafði ekki bara í för með sér ólýsanlegar þjáningar sem gátu varað í áratugi meðan lífið murkaðist úr hinum sýkta. Honum fylgdi líka félagsleg útskúfun, ekki síst eftir að ljóst varð hvað olli veikinni.
Lesandinn er hér í þessari bók ekki upplýstur um hvað olli sjúkdómnum fyrr en þar kemur í sögu að norski læknirinn Armauer Hansen sem starfaði í Björgvin í Vestur Noregi finnur holdsveikibakteríuna árið 1879. Þá fyrst var því slegið föstu að þetta væri smitsjúkdómur og hægt að bregðast við í samræmi við það. Þetta var helst gert með því að einangra hin smituðu, loka þau inni á hælum til æviloka. Fólkið var einfaldlega tekið úr umferð. Hér á Íslandi var slík stofnun sem kölluð var Holdsveikraspítali, reistur 1898 í Laugarnesi þá rétt utan við Reykjavík.
Kaflinn í bókinni, þar sem sagt er frá þessari uppgötvun Armauers Hansens og því síðan lýst hvernig bakterían leggst á líkama fólks, er sannkölluð lestrarupplifun því þar fæst skýring á ráðgátunni sem olli öllum þessum hörmungum. Þetta er eins og lesa glæpasögu þar sem lausnin birtist á síðustu síðunum.
Við skulum vera fegin að hafa losnað við þessa skelfingu. Ég hlakka til að lesa íslensku bókina um sögu holdsveikinnar.
July 30, 2019
Utrolig fascinerende historie. Dog kunne den i mine øyne vært 100 sider kortere. Det er mye overlapp her
July 31, 2015
Interessant lesning om et hittil ukjent tema for meg. Tidvis litt seig å komme gjennom med referanser til legekonferanser og debatter, men innholdet har en sympatisk struktur. Vurderer å referere til beskrivelsene av vestlendingene i framtidige julebrev til svigerfamilie på Vestlandet, skulle de finne på å bli for selvgode.
February 1, 2015
Very well written book over a dark chapter in Norwegian medical history. The story of leprocy.
Displaying 1 - 8 of 8 reviews