Waarom de stoommachine geen Chinese uitvinding is

by Maarten van Rossem

Een bekende historicus schreef eens dat er tussen de landbouwrevolutie van zo´n 12000 jaar geleden en 1492 eigenlijk niets bijzonders is gebeurd. Zeker, wereldrijken ontstonden en verdwenen weer, maar het dagelijks leven van de gewone landbouwer - of die nu in China woonde of in het Romeinse Rijk, of in het Frankrijk van de late Middeleeuwen - is in al die duizenden jaren niet wezenlijk veranderd. In het halve millennium sedert Columbus Amerika ontdekte, heeft zich een revolutie voltrokken die wellicht nog ingrijpender is dan de landbouwrevolutie. De meedogenloze exploitatie van een nieuw continent, samen met de Reformatie, de militaire superioriteit van de Europeanen en de wetenschappelijke revolutie, hebben de industriele revolutie, die in de achttiene eeuw in Engeland begon, mogelijk gemaakt. Waarom juist in Engeland? Wat maakte at land en West-Europa tijdelijk zo anders dan de rest van de wereld? Maarten van Rossem weet in kort bestek en wederom op heldere wijze duidelijk te maken hoe door revolutionaire ontwikkelingen in de afgelopen 500 jaar het Westen zo welvarend kon worden.

Genres: Nonfiction, History

112 pages, Paperback

First published January 1, 2013

About the author

Maarten van Rossem is a Dutch historian, presenter and commentator. He specializes in the history and politics of the United States. As an expert on America, he is a frequent guest on television talk shows. His public career started when he was asked to comment on the 1984 vice presidential elections. He makes regular TV appearances and gives frequent public lectures.

Reviews

[Marc Lamot · Rating 2 out of 5]

Sinds het jaar 2000 woedt er een heel interessant historisch debat: dat van de “the Great Divergence”. Dat draait om de vraag hoe het komt dat het Westen (grosso modo Europa en de Verenigde staten) in de 19de en 20ste eeuw zo dominant is geworden over de rest van de wereld, op zowat elk vlak. Tot die tijd werd de “Rise of the West” als een vanzelfsprekende ontwikkeling bevonden, beschreven vanuit een erg eurocentrische perspectief, alsof de opgang van het Westen het natuurlijke uitvloeisel was van een cumulatieve ontwikkeling, gegrondvest op superieure fundamenten op zowat elk domein (militair, economisch, institutioneel, cultureel). Door de globalisatie en vooral de opgang van China kwam een tegenbeweging op gang. In een lange stroom publicaties werd benadrukt dat China bijna altijd al een veel grotere en innovatievere economie had gehad en dat zowat alle Westerse vooruitgang gebaseerd was op kennis en ontdekkingen die al langer gemeen goed waren in China; enkele auteurs zetten ook in de verf dat die Westerse dominantie lang niet zo algemeen was, en in elk geval maar tijdelijk, zoals door de dekolonisatie na 1945 en de opkomst van China vanaf 2000 ten overvloede bewezen leek te worden.
Maarten Van Rossem ergert zich aan die volgens hem “politiek correcte, ecologisch verantwoorde, gemondialiseerde geschiedschrijving” en in dit kleine boekje probeert hij te bewijzen dat Europa wel degelijk doorslaggevend en uniek was en grotendeels op eigen kracht de werelddominantie verworven heeft. Van Rossem legt fel de nadruk op de wetenschappelijk-technologische en de militaire revolutie die volgens hem aan de Industriële Revolutie vooraf ging, en hij volgt ook de stroming die de ontwikkeling van de stoommachine (volgens hem hét doorslaggevende moment in de moderne geschiedenis) toeschrijft aan de grootschalige ontginning van kolenmijnen in Engeland. Ik kan Van Rossem in grote lijnen volgen: de globalistische geschiedschrijving (bekend onder de naam World History/Global History/Big History) is in zijn revisionisme inderdaad te veel de andere kant op gegaan, heeft te hardnekkig de Europese zelfoverschatting willen relativeren, en is daardoor vervallen in “de ontkenning van de zon”. Maar ik vind de focus van Van Rossem op de stoommachine wel erg reductionistisch; hij onderschat ook elementen zoals de verbeten onderlinge competitie tussen Europese staten of de uitbouw van een rechtsstaat als fundamenten van de Westerse opgang; en tenslotte heeft hij geen enkele aandacht voor de ontwikkelingen in China zelf die zouden kunnen verklaren waarom dat land (in eerste instantie) de trein van de moderniteit mistte.
Desalniettemin heeft Van Rossem een erg interessant en verdienstelijk boekje gepleegd!

[Pieter · Rating 3 out of 5]

Interessant, maar een beetje saai, zeker voor Maarten van Rossem zijn doen

[Gavi Mensch · Rating 3 out of 5]

Goed en duidelijk geschreven zoals ik gewend ben van Maarten van Rossum. Dan blijkt de inhoud ook nog eens van belang om onze denkbeelden en arrogantie een beetje bij te stellen. Maar ook weer zovele zaken om trots op te zijn. We blijken te lang te hebben geleund op de bestaande ideeën over welvaart en economie. En zo zijn we gevallen.

Niet helemaal mijn onderwerp maar als je toch iets wilt weten over "Hoe het westen zo welvarend kon worden" is dit een mooie entree.

[Sense of History]

The Dutch journalist/publisher/devil-do-it-all has dived into the "Great Divergence" debate, the discussion how and why Europe succeeded in dominating the world since the 18th Century. In his polemical style he scorns the globalists that try to diminish the European role and success. He does that be focussing - in detail - on the development of the steam engine. He certainly is right on some points, but in my opinion he exaggerates a bit in the other direction.

[Joshua · Rating 2 out of 5]

Aardig boekje en al maar eerste helft is meer besteed aan een gedetailleerde uitleg hoe de Stoommachine werkt, da's wel leuk en al maar ik vond het niet zo bruikbaar noch interessant om te onthouden voor later.
Er was interessante wereld geschiedenis maar zoals het commentaar hier te lezen is voelden ik me niet te wijzer toen ik het laatste pagina omsloeg en het boek neerlegden.

[Saskia (Smitie) · Rating 3 out of 5]

Interessant om te lezen hoe Europa door de industriële revolutie, wreedheid en oorlogszucht de wereld wist te veroveren. Het verhaal was wel erg vanuit het westerse standpunt bekeken, de vraag uit de titel voelt nog niet compleet beantwoord.

[Bart · Rating 4 out of 5]

Maarten van Rossem is een fenomeen om in prettig leesbare tekst geschiedkundige en politieke onderwerpen duidelijk en logisch te maken. Ik heb dit dan ook in één ruk uitgelezen.

[Oggie · Rating 3 out of 5]

Aardig overzicht van de industriële revolutie, maar niet bepaald sappig geschreven, veel wat irrelevante details wat mij betreft, en erg schools opgezet. Ook vond ik niet heel overtuigend aangetoond dat de stoommachine niet in China uitgevonden had kunnen worden:er had daar toch ook best een industrie kunnen zijn die dat had bevorderd.
Nou ja, aardig om even te lezen, niet veel nieuwe inzichten.

[Rik Mets · Rating 2 out of 5]

Waarom is de stoommachine geen Chinese uitvinding? Als ik Maarten van Rossem moet geloven is dat enkel zo omdat de Engelsen toevallig eerder waren. De prikkelende titel wordt in dit matige essay niet waargemaakt. Het is eerder een Wikipedia-achtige samenvatting van de Industriële Revolutie, waarbij hij de visie dat China eigenlijk veel beter was dan Europa afkraakt. Met zijn algemene standpunt ben ik het eens, maar van iemand met de status als Van Rossem mag je meer verwachten.

[Jeroen Maes · Rating 3 out of 5]

Een helder betoog met een goed te volgen analyse en originele combinaties van feiten en gevolgtrekkingen, zoals je van Maarten van Rossum mag verwachten. Jammer dat zijn droge humor en sarcasme, zo typisch voor veel van zijn analyses, ontbreekt, daardoor is het minder onderhoudend dan je van hem verwacht, daarom "maar" drie sterren, hoewel ik het feitenrelaas de vier sterren wel waard vind.

[Willemf · Rating 4 out of 5]

Helder betoog. Eerder heb ik twee van de genoemde boeken in de literatuurlijst (Goldstone en Vries) al gelezen, Van Rossem geeft een beknopte weergave van onder andere deze werken. Prettig leesbaar en prikkelend.

[piet van genderen · Rating 5 out of 5]

Een boek naar mijn hart. Een gering aantal pagina's, goed geschreven, een uitdagende titel en een boeiende analyse van de technologische ontwikkelingen, mooi ingebed in de historische context. Prachtig, aanbevelenswaard.

[Emiel · Rating 3 out of 5]

Aardig boekje dat in vlotte stijl vertelt over de industriële revolutie in Europa en de aanloop daarnaartoe. Het is meer een overzicht van de geschiedenis dan dat het een heel duidelijk antwoord geeft op de vraag die in de titel gesteld is.