Μέσα από τις λέξεις

by Φοίβος Παναγιωτίδης

Ποια είναι τα όρια του κόσμου μου;
Υπήρχε δημοκρατία πριν το 1974;
Ποιο είναι το θηλυκό του "εαυτός";
Ποιο είναι το αντίθετο του "όλοι";
Τι αποκαλύπτει ο μπακλαβαδογλύκι;
Υπάρχουν ανύπαντροι κλαρινογαμπροί;
Θα προσγειωθούμε ποτέ στον Aρη;
Γιατί τα γαριδάκια δεν είναι μικρές γαρίδες;
Ποια είναι η διαφορά καυσίμου και κάψιμου;
Παίζει τίποτα;
Τελικά να λέμε "επίλεξε" ή "επέλεξε";
Όταν όλα είναι έτοιμα, είναι όλα άνθρωποι;
Αν έρθει ένα πούλμαν προκυνητών, σημαίνει ότι ήρθε κι ένα πούλμαν προσκυνητές;

Σε αυτά και σε άλλα καυτά ερωτήματα απαντάει το Μέσα από τις λέξεις. Κάθε κεφάλαιο εξετάζει κι από μία ερώτηση για τη γλώσσα. Στο πρώτο μέρος οι ερωτήσεις είναι πιο γενικές, ενώ στο δεύτερο καθεμία από αυτές φωτίζει και από ένα γραμματικό μυστήριο το οποίο αφορά φαινομενικά απλές λέξεις.

Genres: Nonfiction

160 pages, Paperback

First published October 1, 2021

About the author

Ο Φοίβος Παναγιωτίδης γεννήθηκε το 1973 στην Αθήνα. Σπούδασε φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και έκανε μεταπτυχιακές σπουδές γλωσσολογίας στο UCL. Το 2000 ανακηρύχθηκε διδάκτορας του Πανεπιστημίου του Έσσεξ για τη διατριβή του ‘‘Pronominals and empty noun heads: ‘pronominality’ and licensing in Syntax”, που εκδόθηκε ως μονογραφία το 2002. Είναι αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Κύπρου. Η μονογραφία του Categorial Features: a generative theory of word class Categories εκδόθηκε το 2015 στη σειρά Α Cambridge Studies in Linguistics του Cambridge University Press.

Reviews

[foteini_dl · Rating 5 out of 5]

έξεις σε βιβλία, λέξεις στο ίντερνετ, λέξεις που λέμε καθημερινά (ή δεν λέμε), πίσω από τις λέξεις κρύβεται ο Αλέξης. Μέσα από τις λέξεις, τι φάση;

Μετά το Μιλά μου για γλώσσα, ο γλωσσολόγος Φοίβος Παναγιωτίδης γράφει ξανά ένα εκλαϊκευμένο βιβλίο γλωσσολογίας. Αυτή τη φορά όχι τόσο εισαγωγικό όσο το πρώτο, αλλά λίγο πιο διεισδυτικό, λίγο πιο τεχνικό. Σε κάθε περίπτωση, απολαυστικό.

Το βιβλίο χωρίζεται σε δύο μέρη με τους πιο στάνταρ τίτλους Γενικές ερωτήσεις και (Απο)συναρμολογώντας τις λέξεις, για να έρθουν οι πιο catchy τίτλοι των κεφαλαίων όπως Μπίρες και Παπαδόπουλοι: Γιατί δεν κοτσάρουμε γενικές όπου να 'ναι, Ετυμολογία σαν αστρολογία και σαν γεωλογία (shut up and take my money), Στο σύνορο κλαρίνου και γαμπρού (α γα πώ). Προσωπικά, το αγαπημένο μου κεφάλαιο είναι αυτό για το εμφύλιο ζήτημα στη γλώσσα, που αγγίζει ένα θέμα που απασχολεί πολύ (και ακούμε/διαβάζουμε διάφορα μαργαριτάρια γύρω από αυτό).

Συνολικά, το βιβλίο είναι εξαιρετικό για όσους τους αφορά η γλώσσα (δηλαδή, εχμ, όλους, όλοι δεν τη χρησιμοποιούμε;) και κάνει κάτι πολύ ωραίο και χρήσιμο. Παίρνει μύθους και απόψεις που αφορούν τη γλώσσα και, μέσα σε λίγες σελίδες, τις διαλύει με απλό, επεξηγηματικό και *κυρίως* χιουμοριστικό τρόπο (ε, κάποιος έπρεπε να το κάνει). Μέσα σε αυτές και γιατί τα όρια της γλώσσας μας δεν είναι τα όρια του κόσμου μας (Βιτγκενστάιν πονάς). Αυτό και αν έπρεπε να το πει κάποιος.

Αν δεν ξέρεις τι είναι Παναγιωτίδης, μπορείς να μπεις στο mathesis των ΠΕΚ και θα δεις μάθημά του (από τα πλέον ενδιαφέροντα που έχω παρακολουθήσει, word). Αν τον ξέρεις, δεν χρειάζεται να γράψω κάτι παραπάνω.

[Antonis · Rating 5 out of 5]

Ένα εκλαϊκευτικό βιβλίο από έναν γλωσσολόγο για όλους εμάς που αγαπάμε τη γλώσσα και δεν φοβόμαστε να δούμε διάφορους γλωσσικούς μύθους και βεβαιότητες να διαλύονται επιστημονικότατα μεν, με μπόλικο χιούμορ δε. Ο Φοίβος Παναγιωτίδης γράφει έχοντας κατά νου τρεις στόχους: α) στον δημόσιο (δια-)λόγο για τη γλώσσα να μιλήσει επιτέλους και κάποιος από τη μεριά της επιστήμης της γλώσσας, ένας γλωσσολόγος, β) να εξηγήσει πώς λειτουργεί η γλώσσα, υπό το φως της γλωσσολογίας, γ) να εστιάσει αυτή την εξήγηση σε θέματα γραμματικής των λέξεων. Τους πετυχαίνει και τους τρεις, έχοντας ως όπλο του μια σειρά από εύστοχα και πιασάρικα παραδείγματα και ως πυξίδα του βασικές αρχές της επιστήμης, όπως το ότι η επιστήμη θέτει ερωτήματα που μοιάζουν ευτελή ή προφανή, αλλά στην πραγματικότητα δεν είναι ούτε το ένα ούτε το άλλο, ή ότι η γλωσσολογία μπροστά σε ένα γλωσσικό φαινόμενο που μας προβληματίζει, δεν επιδιώκει να το καταργήσει, αλλά να το μελετήσει και να το κατανοήσει.

Βιβλίο για τους επαγγελματίες και τους εραστές της γλώσσας, το «Μέσα από τις Λέξεις» όχι απλώς δεν γίνεται πουθενά βαρετό ή στρυφνό, αλλά, αντίθετα, διαβάζεται μονορούφι.

Εκτενέστερη κριτική μου στα marginalia: https://marginalia.gr/arthro/mesa-apo...

[Marginalia Σημειώσεις στο περιθώριο]

Κριτική του βιβλίου από τον Αντώνη Γαζάκη στα Marginalia: https://marginalia.gr/arthro/mesa-apo...

[Eirini Zazani · Rating 4 out of 5]

Ένας πολύ καλός επιστήμονας γλωσσολόγος που μας κάνει να αγαπάμε τη γλώσσα ακόμη περισσότερο. Με χιούμορ, επιστημονικοτητα κι απλά καθημερινά παραδείγματα μας δίνει την ευκαιρία να μας γίνει πιο συνειδητή η λειτουργία της γλώσσας. Μακάρι να δούμε κι άλλα πονήματα από μέρους του.

[Dimitris Hall · Rating 2 out of 5]

Ίσως περίμενα περισσότερα μετά από το Μίλα μου για γλώσσα , το οποίο μου άρεσε πάρα πολύ (αν και το διάβασα και πριν από 10+ χρόνια). Ίσως και η συνέντευξη του συγγραφέα στο Six thousand islands podcast (το οποίο τώρα λέγεται «Αυτό σε τσιχλοφουσκί το έχετε;») με είχε προϊδεάσει διαφορετικά για το τι θα διαβάσω - ή μπορεί κι εγώ να ήθελα απλώς να μην ήθελα τίποτα άλλο παρά μια συνέχεια του Μίλα μου για γλώσσα, κι αυτό τελικά να περίμενα να διαβάσω.

Αυτό που βρήκα στο Μέσα από τις λέξεις ήταν απλώς μια εξέταση μεμονομένων λέξεων, εκφράσεων και φαινομένων της νεοελληνικής γλώσσας που παρουσιάζουν γλωσσολογικό ενδιαφέρον.

Δεν ξέρω για ποιον λόγο, αυτή η παρουσίαση δεν με συγκίνησε ιδιαίτερα, πλην 2-3 περιπτώσεων, μία εκ των οποίων ήταν η παρατήρηση ότι τα ρήματα είναι βιντεάκια, η άλλη για τον παραλληλισμό μεταξύ «παίζω» και «κάνω» ως προς τις νέες σημασίες που έχουν αποκτήσει.

Το γράφω αυτό με δυσκολία, γιατί τρέφω μεγάλο σεβασμό στον κ. Παναγιωτίδη, όσο τον έχω παρακολουθήσει. Το βιβλίο είναι πολύ μικρό αλλά ζορίστηκα να το τελειώσω. Βρήκα ότι οι επιλεγμένες θεματικές απλώνονταν σε κατευθύνσεις που με άφηναν αδιάφορο - κατά βάση, η θεματική διεύρυνση ήταν πλευρική αντί για ακτινική ή κάθετη. Μπορεί ο κ. Παναγιωτίδης να το επιδίωξε, αλλά βρίσκω ότι απέτυχε να συνδέσει τα επί μέρους θέματα με κάποια μεγάλη εικόνα, όχι μόνο συνολικά, αλλά και μεμονομένα.

Επίσης, βρήκα δύσκολο να κατανοήσω τα συμπεράσματα στα οποία κατέληγε μέσα από τις θεωρητικές παραθέσεις. Ήταν άραγε η εκτεταμένη χρήση εξειδικευμένης ορολογίας; Δεν νομίζω, γιατί τουλάχιστον στο κομμάτι της εξήγησης των ορών, ο κ. Παναγιωτίδης με κάλυψε.

Μπορώ να πω ότι Θεωρώ ότι η γλωσσολογία είναι κάτι το οποίο μπορώ να παρακολουθήσω, αλλά ο τρόπος γραφής του συγκεκριμένου βιβλίου με έκανε να αναρωτηθώ αν τελικά όντως η γλωσσολογία με ενδιαφέρει ή είμαι απλώς ένας ποταπός "casual." Αναπόφευκτα, ως μη-γλωσσολόγος, είμαι casual, αλλά αν αυτό το βιβλίο γράφτηκε για την απόλαυση των μη-casuals, κάπου έχασε τον στόχο της, τουλάχιστον στη δική μου περίπτωση.