Orhon Yazıtları: Kül Tiğin, Bilge Kağan, Tunyukuk

by Talat Tekin (Editor)

Üze kök tengri, asra yağız yer kılıntukda, ekin ara kişi oğlı kılınmış.

“Üstte mavi gök, altta yağız yer yaratıldığında,
ikisinin arasında insanoğulları yaratılmış.”

Bu sözler bilinen en eski Türkçe yazılı anıtlara, Moğolistan’da Orhon Irmağı kıyısında bulunan taş üstüne yazılmış Orhon yazıtlarına aittir.

Ulusal kültürümüzün temel ‘taş’larından biri, taşlar üzerine yazılmış bir tarih: Orhon Yazıtları.

Türkçe yazının bu başyapıtı, Prof. Dr. Talat Tekin’in titiz ve önemli çalışmasıyla yeniden sunuluyor. Yapıtın ruhuna uygun akıcı ve işlek bir Türkçe’yle sunulan Orhon Yazıtları, Türkçenin başlangıcını ve ulusal bilincimizin oluşumunu merak edenler için özgün bir kaynak.

Orhon Yazıtları ile ulusal kültür hazinemize değerli bir ‘taş’ ekleniyor.

Genres: History, Turkish, Turkish Literature

136 pages, Paperback

First published January 1, 731

Reviews

[Meltem Sağlam · Rating 5 out of 5]

Yaradılış tasavvurundan, kağanların yapıp ettikleri ve başarıları, uluslararası ilişkileri ve ülke yönetimi ne ilişkin tavsiyelerine kadar birinci ağızdan bilgiler içeren ilk yazılı Türkçe metni, özenli bir çalışma ile bize ulaştıran çok güzel bir eser.

Kitabın ilk bölümünde; Yazıtların içeriği, edebi değeri, yazım kuralları ve süreci gibi genel bilgiler, sonunda da bir sözlük bulunmakta ki, bu bölümler de özellikle ilgimi çekti.

Kültigin Yazıtından;

“…Kardeşim Kül Tigin vefat etti. Kendim yas tuttum. Gören gözlerim görmez gibi, eren aklım ermez gibi oldu. Kendim düşünceye daldım. Zaman tanrısı (öyle) buyurunca insan oğlu hep ölümlü yaratılmış. (K 11) Öyle düşündüm. Gözlerimden yaş gelse engel olarak, gönülden feryat gelse geri çevirerek yas tuttum. Çok yas tuttum…”, sf;49.

[Hale · Rating 5 out of 5]

"Küçük kardeşim Kül Tigin vefat etti. Kendim düşünceye daldım. Görür gözüm görmez gibi, bilir aklım bilmez gibi oldu. Kendim düşünceye daldım. Zamanı Tanrı yaşar. İnsan oğlu hep ölmek için türemiş"

[Gk-Turk · Rating 5 out of 5]

Orhun Abideleri yazarları sebebiyle eşsiz eserlerdir. Türkler her zaman tarih yapmışlar ancak bunu çok az yazmışlardır. İşte Orhun Abideleri yapılan bu tarihin en muazzam biçimde bizlere yazılı olarak bırakılmış halidir. Kitapta metinlerin orjinal okunuşu ve günümüz diline uyarlanmış halleri birlikte verilmiştir. Ayrıca kitabın son kısmında Göktürkçe metinler de bulunmaktadır. Bir kere okumakla yetinmeyeceğiniz, açıp tekrar tekrar bakacağınız muazzam bir eser.

"Zamanı Tanrı yaşar. İnsanoğlu hep ölmek için türemiş."
( Kül Tigin Abidesi-Kuzey Yüzü-10)

[Avni Alper · Rating 5 out of 5]

Yapılan okuma neticesinde anlaşılıyor ki Türkler tek tanrılı bir halk değil. Tengri : Gök demek. Gök Tengri ise Mavi Gök, anlam kayması çok büyük. Bir cenazede ölü ile birlikte 100 kişinin gömüldüğünden ve buradan da insan kurbanından bahsetmek mümkün. Çok tanrılılığa örnek Zaman Tanrısı Yer Su Tanrısı örnek verilebilir. Kitap hem runik alfabe hem okunuşu hem günümüz Türkçesi ile verildiği için bu eser özelinde bu kavramlar çok açık.

[inaperfectbook · Rating 3 out of 5]

Köktürkçe ders kitabı olarak işliyoruz.İçinde Köktürkçe'ye dair dilbilgisel konular bulunmuyor, sadece yazıtların transliterasyonları, transkripsiyonları ve Köktürk alfabesiyle yazılı şekilleri bulunuyor.Ek olarak başta birtakım bilgiler ve sonda fotoğraf albümü bulunuyor.

[Elif Köker · Rating 5 out of 5]

Eski Türk tarihini merak edenler için okunması gereken bir çalışma. 👍 Silinen ve okunamayan yerler de ayrıca merak etmeme neden oldu.

[Ahmet · Rating 5 out of 5]

Bulunan en eski Türk yazıtları olmasıyla bilinen orhon ırmağı çevresinde bulunan yazıtlar, Türkiye'ye gelmesi ve Türkçe çevirisi 1924 yılına kadar gecikmiş olduğunu duymak bile çok üzücü. 1889 yılında Rus kaşif buluyor, 1893 yılında Danimarkalı Vilhelm Thomsen yazı dilini çözüyor ama değerini yine çok geç anlıyoruz.
İçerisinde üç farklı dönemde yazılmış, birbirine yakın yerleşimde bulunmuş yazıtları okuduğumda, Antik Yunan çok tanrıcılığını hissettim. İnsanların o zamanlarda da hayatta kalma, destanlaşma isteği, egemen olma tutkusu birebir aynı gözükmekte.
Şimdilerde bile sıkça kullandığımız atasözleri ve deyimlerin ata halini burada görmek soy hissini yaşatıyor.

[Загарпэрэнлэй Түмэнбаяр · Rating 5 out of 5]

Архангай аймгийн Хашаат сумын нутаг хөгшин орхон голын хөвөөнөө орших Түрэгийн (6-8зуун) хоёрдугаар хаант улсын хаан Билгэ болон түүний төрсөн дүү цэргийн нэрт жанжин Көлтигин болоод гурван үеийн хаанд зөвлөх хийсэн мэргэн Тоньюкук нарт холбогдох чулуун дээр сийлэгдсэн Рүни бичгийн дурсгалын судалгааны ном. Проф, Доктор Мухаррем Эргиний их сургуулийн оюутнуудад зориулан бэлтгэсэн товхимол ном. Сурвалж судалгаанд байнга ашигладаг. Хэрэв та түүх сонирхдог бол дээр дурьдсан нэрсийг гүүглэ ахаас нэг асуугаад үзээрэй.

[Bayram Erdem · Rating 5 out of 5]

Türkler yazı ile çok geç tanışmışlar. VIII. yüzyılda dikilen Orhon yazıtları Türk dilinin aslında ne kadar zengin olduğunu kanıtlıyor. Keşke daha çok yazılı eser günümüze ulaşabilseydi. Bilge Ve Kül Tigin Kaganların, beyleri ve halkı birleştirerek devleti yok olmanın eşiğinden kurtarıp nasıl büyük bir devlet haline getirdikleri son derece şiirsel bir dille anlatılıyor.

"Birleşik halkı ateş ve su gibi birbirine düşman etmedim."

Bilge Kagan

[Gk-Turk · Rating 5 out of 5]

Orhun Abideleri yazarları sebebiyle eşsiz eserlerdir. Türkler her zaman tarih yapmışlar ancak bunu çok az yazmışlardır. İşte Orhun Abideleri yapılan bu tarihin en muazzam biçimde bizlere yazılı olarak bırakılmış halidir.

Türk Dil Kurumunun yayınlamış olduğu kitapta metinlerin orjinal okunuşu ve günümüz diline uyarlanmış halleri birlikte verilmiştir. Detaylı açıklamalar ile anlaşılır hale getirilen kitabın son kısmında sözlük ile dizinin yanısıra Göktürkçe metinler de bulunmaktadır.

"Zamanı Tanrı yaşar. İnsanoğlu hep ölmek için türemiş."
( Kül Tigin Abidesi-Kuzey Yüzü-10)