Trịnh Công Sơn và cây đàn lya của hoàng tử bé

by Hoàng Phủ Ngọc Tường

Trịnh Công Sơn Và Cây Đàn Lya Của Hoàng Tử Bé là cuốn sách viềt về Trịnh Công Sơn, do một người bạn từ thời thiếu niên của nhạc sĩ họ Trịnh viết.

Thông qua tập sách, người đọc sẽ được biết về Trịnh Công Sơn tuổi ấu thơ, những tư tưởng ảnh hưởng đến quan niệm triết học của nhạc sĩ họ Trịnh, tuổi thanh niên với nghề gõ đầu trẻ ở Bảo Lộc và những năm tháng trốn lính lao đao hết Huế đến Sài Gòn, những nghi ngại đến từ hai phía và con người Trịnh Công Sơn trong những năm tháng hòa bình.

Cuốn sách được viết dưới nhiều thể loại văn học như truyện ngắn, tản văn, hồi ức, chuyện kể… hình thành nên một tác phẩm về một con người – con người Trịnh Công Sơn.

Genres: Nonfiction

176 pages, Paperback

First published January 1, 2004

About the author

Hoàng Phủ Ngọc Tường sinh ngày 9 tháng 9 năm 1937, tại thành phố Huế, nhưng quê gốc ở làng Bích Khê, xã Triệu Long, huyện Triệu Phong, tỉnh Quảng Trị.

Sau khi học hết bậc trung học ở Huế, năm 1960 ông tốt nghiệp khóa I ban Việt Hán, Đại học Sư phạm Sài Gòn. Năm 1964, Hoàng Phủ Ngọc Tường nhận bằng Cử nhân triết Đại học Văn khoa Huế. Từ năm 1960 đến năm 1966 ông dạy tại Trường Trung học phổ thông chuyên Quốc Học Huế. Tư năm 1966 đến 1975, Hoàng Phủ Ngọc Tường thoát ly gia đình để lên chiến khu, tham gia cuộc kháng chiến chống Mỹ bằng hoạt động văn nghệ.

Đến năm 1978 ông được kết nạp vào Hội Nhà văn Việt Nam. Ông từng là Tổng thư ký Hội Văn học nghệ thuật Bình Trị Thiên-Huế, Chủ tịch Hội Văn học nghệ thuật Bình Trị Thiên, Tổng biên tập tạp chí Cửa Việt.

Năm 2007, ông được trao Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật, cùng đợt với vợ là nhà thơ Lâm Thị Mỹ Dạ.

Reviews

[Cafe books · Rating 4 out of 5]

Tôi mua cuốn này vì mê nhà văn Hoàng Phủ chứ không phải vì tôi là tín đồ của dòng nhạc Trịnh. Nói chính xác là vì mê chất văn trong như ngọc cùng lối viết bút ký vừa mang chất sử thi vừa mang chất tình ca, lại âm trầm sâu nặng như Huế mà chọn “Trịnh Công Sơn và cây đàn lya của hoàng tử bé” giữa một rừng sách viết về Trịnh Công Sơn.

Cuốn sách mỏng, nhỏ, kể cả bìa và hình ảnh minh họa cũng chỉ vỏn vẹn 170 trang. Bài viết cũng không nhiều, được chia thành 3 chương, lấy theo tên 3 ca khúc nổi tiếng của Trịnh Công Sơn: Chương I là “Dấu chân địa đàng”, chương II là "Tuổi đá buồn", chương III là “Để gió cuốn đi”. Đó cũng là 3 dấu mốc quan trọng trong quá trình sống, sáng tác và chuyển biến tư tưởng của người nhạc sĩ tài hoa Trịnh Công Sơn. Tôi không tham tìm hiểu nhiều về Trịnh cũng như các huyền thoại quanh ông nên không đối chiếu, so sánh với các tác phẩm khác. Chỉ đơn giản là đọc, rồi thích vì được nhìn thấy một Trịnh ngày xưa, rất trẻ qua những đoạn thủ thỉ của Hoàng Phủ như thế này:

"Đêm ở Bảo thực im lặng, cái im lặng bất thường càng làm cho không khí chiến tranh dễ nhận ra hơn. Trong thị trấn cao nguyên nằm rải theo quốc lộ 20 này, từ sáu giờ chiều trở đi các loại xe đều ngừng chạy. Cổng hai đầu phố khóa chặt, xe quân sự cũng không dám mò mẫm ra ngoài trục đường giao thông nguy hiểm này. Mùi nhựa thông thơm nồng và những cánh rừng chung quanh bay vèo đầy phòng. Không khí dìu dịu ban đêm làm tôi thấy người tỉnh táo dễ chịu sau một chuyến đi dài bằng xe đó khá vất vả. Giao chợt vỗ nhẹ vào vai tôi:

– Mày im nghe. Nó đã đến đấy.

Tôi ngạc nhiên

– Ai?

– Nó. Oiseau de guerre – con chim chiến tranh. Đêm nào nó cũng đến vào giờ này, đậu trên cây thông trước cửa sổ kia, kêu một lát rồi bay đi. Nó là người bạn nhỏ duy nhất của tao ở đây.

Tôi lắng tai nghe. Từ bóng tối của rặng thông trước nhà, con chim nào đang hót. Tiếng chim rất trong và vang xa, cứ nhịp đều bảy tiếng, ba tiếng đầu rời rạc, những tiếng sau vội vàng gần nhau như cố kết thúc cho kịp hơi kêu ngắn ngủi, làm tôi nghĩ đến một đứa bé đứng thổi còi trong sương, vui đùa một mình bằng một điệu còi đã thuộc. Tôi hỏi Giao:

– Tại sao cậu lại gọi nó là “con chim chiến tranh”?

– Dân Pháp gọi nó như vậy. Lão chủ quán Le Caporal kể tao nghe chuyện con chim đó. Nó kêu khắp làng quê nước Pháp suốt thời chiến tranh. Dân miền Normandie quê lão nhại tiếng chim là “Père, mère, frères, … tout est perdu” – cha, mẹ, anh em… mọi người đều đã chết.

Giao rít chiếc tẩu một hơi dài, nhả khói mù mịt trong ánh trăng màu sữa lạnh chiếu qua ô cửa sổ, giọng nghe thật xa vắng:

– Có lẽ sau chiến tranh thế giới, loài chim đó đã bay sang Việt Nam.

(Trích đoạn: Như con sông từ nguồn ra biển)

Với tôi, chỉ cần tìm được vài đoạn thật đẹp trong một cuốn sách là đủ để giữ gìn và mãn nguyện.

[Minh Thy · Rating 5 out of 5]

Chào mọi người,
Mình lại ở đây và viết review sách như thể cần phải trút hết nỗi lòng của mình vào cái khung nhỏ này. Nhưng mình thấy đây là một việc cần thiết, chí ít là cho quyển sách quý giá này.

Mình tin rằng điều khiến một nhà văn trở nên khác hẳn những “nhà văn” khác chính là trí tưởng tượng của anh ta. Người ta có thể sao chép cách anh ấy đặt chủ vị trong câu, có thể có tương đồng trong việc chọn từ ngữ, nhưng không một ai có thể biết được chính xác những thứ diễn ra trong đầu một nhà văn cả. Ngay cả khi nhìn vào cùng một dòng sông mà Hoàng Phủ Ngọc Tường đã nhìn, không một nhà văn nào có thể miêu tả nó tuyệt diệu như cách mà ông ấy đã làm.

Mình đến với cuốn sách này một cách tình cờ (vì tựa đề đẹp), nhưng quái dị là đây lại là cuốn mình đọc xong đầu tiên trong đống sách vừa mua. Thực lòng với bạn, mình hoàn toàn bị cuốn vào vẻ đẹp ngôn ngữ của văn Hoàng Phủ Ngọc Tường. Mình không biết diễn tả chính xác đó là một thứ văn chương như thế nào, nhưng có lẽ là “đẹp” và “ấm áp”. Vì vậy mà dù quyển này chứa rất nhiều thông tin, nhưng không thứ nào trong đó là khô cứng cả. Chúng nó tự có sức sống và chuyển động của nó. Mình tin là phải chân thành, phải yêu cái nghề văn lắm (và đồng thời phải rất tài năng) thì mới có thể viết ra những điều thế này.

Trịnh Công Sơn trong tác phẩm này có thể không phải là anh nhạc sĩ si tình mà các bạn hay thấy trong những bài viết khác. Anh ta có một thời thơ ấu khác biệt. Anh ta là một con người bình dị nhưng có lý tưởng. Anh ta không “yếu đuối” như cái vẻ ngoài của một chàng nghệ sĩ. Anh ta có những người bạn chân thành đáng mến nhưng không ai trong đó trụ qua nổi vết nứt chiến tranh. Mình tin là kể cả khi bạn đã thuộc làu nhạc Trịnh hay từng xem qua một số bài viết về Trịnh Công Sơn thì vẫn sẽ có những điều mới mẻ bạn tìm thấy trong quyển sách này.

Bạn biết đấy, mình xem sách là bạn, đôi khi thì là thầy. Vậy mà quyển này thì không phải cả hai. Ở đây, nó là một người già đáng kính. Người ấy đội chiếc mũ nồi sờn cũ, ngồi nhịp chân trong quán cà phê giữa mùa thu Hà Nội, chậm rãi kể chuyện đất nước mình mấy mươi năm về trước cho tụi nhỏ nghe. Đứa trẻ lắng nghe say mê đến khi trời chập tối và nhảy chân sáo khi ra về, mỉm cười cho những trải nghiệm thú vị hôm nay.
(Dù liên tưởng này thì ngu ngốc đấy, vì không ai trong đây là người Hà Nội cả).

[Pytter · Rating 5 out of 5]

12/04/2022

Sẽ thật là một thiếu sót lớn nếu chỉ hiểu TCS như một gã si tình đơn thuần và tiếp cận nhạc Trịnh như lời rêu rao của những cuộc tình dang dở. Đúng là phần lớn sự nghiệp sáng tác của ông gắn liền với tình ca, song, tình yên đối với ông chỉ như một niềm an ủi, sự cứu vớt phần nào những nỗi đau lớn của ông trên "cây thập tự giá của đời". Nhạc Trịnh là một sự kết hợp của nhiều cảm hứng như: triết học hiện sinh phương Tây, tư tưởng Phật giáo và nỗi đau canh cánh với tình hình chiến tranh của dân tộc. Tất cả những yếu tố ấy đã tạo ra một dòng nhạc pha trộn nhuần nhị giữa tình thương, tinh thần phản chiến và thân phận con người mà tình yên đôi lứa chẳng qua cũng là một hình thức để ông gửi gắm nhân sinh quan của mình mà thôi.

Mình tìm đến "TCS và cây đàn lyre của Hoàng tử bé" cốt chỉ để tìm hiểu về cuộc đời sáng tác của TCS. Nhưng phải công nhận bản thân văn phong hấp dẫn của Hoàng Phủ Ngọc Tường đã tạo cho quyển sách một nét cá tính riêng, tách mình thành một tác phẩm riêng. Làm được như vậy vì HPNT không chỉ là người nghiên cứu nhạc Trịnh. Ông còn là bạn thân của TCS, hai người cùng học chung tiểu học, cùng chơi chung một nhóm bạn văn nghệ, cùng sinh trưởng trong một "không gian văn hóa Huế", cùng trải qua những năm tháng thăng trầm của chiến tranh với tâm hồn liu xiêu vô định đi tìm chính mình như cả thế hệ trẻ tri thức thời bấy giờ. Vì thế mà những yếu tố hoàn cảnh tác động đến TCS, HPNT phần nhiều cũng chịu ảnh hưởng chung hoặc ít nhất có sự thấu cảm sâu sắc. Ông viết về TCS cũng như là viết một quyển tự truyện về chính đời mình.

[Doris]

Mua tác phẩm vì một phần thích Trịnh Công Sơn, muốn tìm hiểu thêm về ông và muốn đọc thêm về tài văn chương của HOàng Phủ Ngọc Tường. Đúng là những bài văn ngắn nhưng đã giúp mình hiểu thêm Rất nhiều về TCS. Mẹ mình cứ chê mình còn trẻ, không sống vào thời đó nên không hiểu những gì TCS đã trải qua. Có thể mình không cảm hết thật, nhưng ca từ của TCS vẫn thấm vào mình. TCS là một bậc thầy của nghệ thuật dùng từ, là một nhà triết lý về Sinh Lão Bệnh Tử. Mình cũng mới biết được cụm từ "nhạc phản chiến". Còn biết thêm được TCS xuất phát từ làng Minh Hương, từ TQ chuyển về Vn từ thời Nguyễn, nhưng không sao. Sống trên 3 đời thì là con dân Việt Nam cả. Và mình còn biết thêm một vài bài nhạc mà chưa được nghe qua. Nice book.

[Han Le · Rating 3 out of 5]

Hoàng Phủ Ngọc Tường & Trịnh Công Sơn là bạn bè từ những năm còn học cấp 1 nên không lạ khi cuốn sách này vừa có vẻ hồi ký vừa như 1 tác phẩm bình luận.
Qua hơn 100 trang sách, Hoàng Phủ Ngọc Tường đã giúp người đọc tự phác hoạ chân dung về Trịnh Công Sơn như 1 người "cô đơn" với sự "dịu dàng" trầm lặng; đồng thời biết đến các sáng tác của ông qua "nhạc phản chiến" & "tình ca".
Văn phong giàu hình ảnh & tình cảm. Chỉ tiếc rằng còn nhiều chi tiết bị lặp đi lặp lại tới mức dư thừa.

Giữa những ngày mùa đông, vừa đọc sách, vừa cảm nhận lại nhạc Trịnh cũng là 1 trải nghiệm đáng nhớ, đáng trải qua.

[Thuylaplanh · Rating 5 out of 5]

Mình nghĩ là ai đọc xong cuốn sách này cũng dễ dàng cảm nhận được nhất là lối viết của tác giả rất đẹp và thơ. Có lẽ ai được nuôi dưỡng ở Huế cũng đều có sự nhạy cảm đậm sâu với cuộc đời và thế cuộc.

Cảm ơn bác Hoàng Phủ Ngọc Tường đã cho cháu hiểu một nhạc sỹ Trịnh Công Sơn với những trăn trở về Phật giáo, cuộc đời, cái chết, chiến tranh, tình yêu. Dù không thể hiểu được hết những ý tứ trong từng câu từ nhưng cháu đã mở mang hơn rất nhiều về con người nhạc sỹ Trịnh Công Sơn, hiểu hơn những tác động của xã hội ảnh hưởng như thế nào đến việc sáng tác của nhạc sỹ Trịnh Công Sơn, hiểu được cả những nỗi lòng đau đáu trong từng hoàn cảnh xã hội của vị nhạc sỹ đa tài này.

Một điều thú vị của tác phẩm này là có những dữ kiện lịch sử tác giả đưa ra mình đọc và cũng phần nào cảm nhận được được tâm tư, suy nghĩ của tầng lớp sinh viên, trí thức trong thời kỳ chiến tranh và có lẽ nhạc sỹ Trịnh Công Sơn là đại diện tiêu biểu cho tầng lớp ấy. Trốn đi lính không có nghĩa là hèn nhát . Khi chứng kiến những cái chết của người thân, của bạn bè, đồng báo; sự hoang tàn, đổ nát của quê hương có ai là không đau lòng, chua xót. Quê hương ngày xưa nơi hẹn hò của các đôi yêu nhau, nơi có anh em bạn bè cùng nhau ngâm thơ uống rượu đã bị chiến tranh tàn phá. Nếu đi lính, nếu phải chọn một bên để tham chiến thì chẳng lẽ nào tiếp tục cầm súng chĩa vào đồng bào mình, tiếp tục phá nát quê hương mình.

Mình hiểu rằng việc trốn tránh đi lính, việc viết nhạc phản chiến cũng là cách để cất tiếng nói hoà bình, để chứng minh rằng mình không thuộc một phe phái nào, điều mà con người chúng ta cần là hoà bình trên quê hương và điều đó cũng chẳng có gì là sai cả. Mình mong mọi người đọc xong sẽ nhận thức được rõ rằng mỗi người có một quan điểm khác nhau, không phải cứ chọn phe là chúng ta đúng và sự đúng sai của phe phái phụ thuộc vào sự chiến thắng cuối cùng của phe phái đó.

Thật sự mình recommend mọi người đọc cuốn sách này. Bạn sẽ thấy phim Em và Trịnh được inspire rất nhiều từ cuốn sách này nhưng cách làm phim quá vụng, không thể diễn tả đủ được tinh thần của cuốn sách ở những chi tiết đi "mượn". Đọc xong mình tin bạn sẽ không hối hận và có khi lại muốn tiếp tục đọc nghiền ngẫm lại ấy ^^.

Thank you so much for reading !!! :x :x :x

[Mín Vivian · Rating 5 out of 5]

April, in memory of Trịnh Công Sơn.

Mình thật sự vừa đọc vừa ti��c không dám đọc hết cuốn sách rất mỏng này 🥺 Giọng văn trong như ngọc của Hoàng Phủ Ngọc Tường quá hoàn hảo, quá dịu êm như tình bạn tâm giao của ông với nhạc sĩ Trịnh Công Sơn vậy. Đọc đã kinh khủng luôn á 🥺

Từ hồi còn nằm nôi, mình đã lớn lên trong tiếng hát Trịnh ca của cô Khánh Ly và bác Tuấn Ngọc. Và cho đến tận bây giờ, mình không nghe được ai khác hát nhạc Trịnh trừ hai người, hiếm khi mới có một trường hợp ngoại lệ duy nhất mà thôi. Và cũng từ đó, dường như mình đã ấp ủ một niềm thương nhớ đối với nhạc Trịnh. Đối với nhạc phản chiến, từ Gia tài của mẹ, Người con gái Việt Nam da vàng hay đặc biệt là Nối vòng tay lớn, tư tưởng hoà bình của bác Trịnh dường như đã vượt qua thời đại, thấm nhuần vào lời ca như một nỗi lòng, như một nhịp kinh cầu thống thiết. Bên cạnh đó, tình khúc của Trịnh Công Sơn cũng luôn khiến mình cảm thấy khó tả, vì xét cho cùng, tình khúc cũng chính là “nơi trú ngụ cuối cùng” của nhạc sĩ. Và để rồi trải dài đến thân phận, kiếp người trong Phôi pha, trong Đêm thấy ta là thác đổ, Cát bụi hay rõ ràng nhất là trong Một cõi đi về, mang nặng âm hưởng Phật giáo và triết học, đặc biệt là triết học hiện sinh.

Tuy nhiên, bỏ qua tất cả những phân tích sâu sắc kia, mình nghĩ người ta nghe nhạc Trịnh chính là vì sự mộc mạc tưởng đơn giản mà phức tạp ấy, là vì giai điệu quen thuộc dường như đã đi sâu vào tiềm thức mỗi người. Người ta thường nói rằng, một người sẽ thật sự chết đi khi không còn ai nhớ đến người ấy nữa. Tuy nhiên, dù đã rời xa “cõi tạm” đúng hai thập kỷ, mình tin rằng cái tên Trịnh Công Sơn sẽ không bao giờ rơi vào lãng quên, và ông đã hoá thân, như một sự bất tử trong nền âm nhạc Việt Nam.

“Anh Trịnh Công Sơn, anh hãy yên tâm nghỉ giấc ngàn thu, giữa những tài năng ngoại hạng đã tích luỹ nên di sản văn hoá của nhân loại. Mỗi người nghe nhạc anh đều xây cất một mộ phần cao sang dành cho anh trong tâm tưởng của họ, để từ đó nghe tên anh từ thiên thu vang dội trên nền cẩm thạch.”

[Minh · Rating 5 out of 5]

Bác Hoàng Phủ Ngọc Tường viết thơ quá, nhiều khi không rõ đang đọc ghi chép hay là tiểu thuyết nữa. Trong đây cũng có 2 truyện được "tiểu thuyết hóa" từ cuộc đời thực, cũng như nhóm Tuyệt tình cốc của Trịnh và những người bạn. Chỉ 2 truyện đó thôi mà một Trịnh đầy đủ hiện ra,chứ không phải qua 2 bộ phim tào lao khiến 1 tượng đại bị sụp đổ. Nếu bạn muốn hiểu thêm Trịnh cũng như tìm kiếm 1 tác phẩm như mơ như thơ, thì rất khuyến khích bạn thử qua tác phẩm này.

Mình xin trích lại một đoạn cực hay như sau: "Đến cuối rồi thì đời Trịnh Công Sơn như một đời ve, với tấm thân rỗng không, suốt đời chạy về phía chân trời tràn ngập hát ca. Trịnh Công Sơn học nhạc từ bao giờ? Thì cũng giống như con ve đã học nhạc từ bao giờ? Có lẽ nó đã học từ tuổi còn là ấu trùng, nằm tu luyện trong lòng đất tăm tối, hay nói như một ca sĩ chuyên nghiệp: Trịnh Công Sơn học nhạc từ trong ‘tiền kiếp’”

[Thu Minh · Rating 5 out of 5]

Đây là cuốn sách thứ 3 mình đọc về nhạc sĩ TCS. Và sau khi đọc xong, mình nghĩ rằng cuốn sách này nên được đọc đầu tiên.

Tác giả HPNT đã miêu tả sông Hương đẹp và tài tình như thế nào thì cuốn sách này cũng có những cách dẫn dắt từ cảnh đến người, từ người ra cảnh đẹp như thế, văn như thế và quan trọng là dễ...thẩm thấu như thế.

Tất nhiên, đây là TCS dưới góc nhìn chủ quan của HPNT mà thôi nhưng góc nhìn ấy cho ta cái nhìn bao quát, nhiều khía cạnh trong cuộc đời và sự nghiệp của người nhạc sĩ. Trên hết, tác giả cho thấy được sự hòa quyện của cuộc đời và sự nghiệp, sống để viết nhạc và viết nhạc để sống của nhạc sĩ TCS như thế nào.

[Việt Dũng · Rating 3 out of 5]

Một cuốn sách hay để hiểu rõ hơn về tuổi thơ, sự nghiệp và đời tư của Trịnh Công Sơn qua 3 chương: Dấu chân địa đàng, Tuổi đá buồn và Để gió cuốn đi - cũng đồng thời là 3 bài hát lớn, gắn liền với sự nghiệp sáng tác của cố nhạc sĩ

[Lana · Rating 4 out of 5]

1 cuốn sách nhẹ nhàng nhưng rất thú vị ~ nó đủ với mình. Chỉ vậy thôi.

[Hoàng Vân · Rating 3 out of 5]

người viết và người được viết về đều (quá) mượt mà