What do you think?
Rate this book
ಕಾನೂರು ಹೆಗ್ಗಡಿತಿ | Kanooru Heggadithi
From Kannada's first Jnanpith award winner, a landmark of modern fiction that documents a vanishing world. When Hoovayya and Ramayya return from their studies in the city to their ancestral home, much has changed, throwing the even tenor of village life out of joint. The entry of Subbamma, the young wife of much-married Chandrayya Gowda into the House of Kanooru, sets in motion an irrevocable chain of events which signify the coming of age of a resolutely traditional society. Acutely conscious of the burden of their education amidst the torpor of manorial life, the brothers are forced to witness the descent into cruelty of Chandrayya Gowda, who breaks old familial ties, and demands an impossible fealty. The petty meanness of the Gowda s old age and the idealistic vitality of youth confront each other when Hoovayya and Ramayya both fall in love with Seethe, their childhood playmate, with disastrous consequences for the manor house of Kanooru. The epic conflicts of a decaying feudal order are seen through a multiplicity of characters, and voices that refuse to be silenced. The first stirrings of change in the lives of the Belas, the highland plantation workers and their labouring women, the proud Shudra landowners, the secretive and predatory Agrahara of the Brahmins, are dramatized by a humane eye sensitive to the slightest nuance. The House of Kanooru is ultimately a moving tribute by one of Kannada s greatest writers to the spirit of modernity. Translated from the Kannada by B.C. Ramachandra Sharma and Padma Ramachandra Sharma.
591 pages, Hardcover
First published January 1, 1999
321 people are currently reading
5625 people want to read
About the author
Kuvempu
64 books551 followersKuppali Venkatappa Puttappa widely known by the pen name Kuvempu was a Kannada writer and poet, widely regarded as the greatest poet of 20th century Kannada literature. He is immortalised by some of his phrases, and in particular for his contribution to Universal Humanism or in his own words Vishwa maanavataa Vaada. He has penned the Karnataka State anthem Jaya Bharata Jananiya Tanujate.
He has written several Poems, stories and plays. His work Sri Ramayana Darshanam, the rewriting of the great ancient Indian epic Ramayana in modern Kannada, is regarded as revival of the era of Mahakavya (Epic poetry) in a contemporary form and charm.
He has received several awards for his works in the field of literature such as, Jnanpith Award, Sahitya Akademi Award , Pampa Award , Karnataka Ratna. He has also received The Padma Bhushan, the third highest civilian award in the Republic of India and Padma Vibhushan, the second highest civilian award in the Republic of India. He is the second among Kannada poets to be revered as Rashtrakavi
His son K P Poornachandra Tejaswi was a famous writer as well.
He has written several Poems, stories and plays. His work Sri Ramayana Darshanam, the rewriting of the great ancient Indian epic Ramayana in modern Kannada, is regarded as revival of the era of Mahakavya (Epic poetry) in a contemporary form and charm.
He has received several awards for his works in the field of literature such as, Jnanpith Award, Sahitya Akademi Award , Pampa Award , Karnataka Ratna. He has also received The Padma Bhushan, the third highest civilian award in the Republic of India and Padma Vibhushan, the second highest civilian award in the Republic of India. He is the second among Kannada poets to be revered as Rashtrakavi
His son K P Poornachandra Tejaswi was a famous writer as well.
Ratings & Reviews
Friends & Following
Create a free account to discover what your friends think of this book!
Community Reviews
Displaying 1 - 30 of 75 reviews
July 10, 2024
ರಸಸಮಾಧಿಯ ದಿವ್ಯಾವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ನಾನು.
ಕುವೆಂಪುರವರು ತಮ್ಮ ಅರಿಕೆಯ ನುಡಿಗಳಲ್ಲಿ ಹೇಳಿರುವ ಹಾಗೆ, ಕಾನೂರು ಹೆಗ್ಗಡತಿಯನ್ನು ಒಮ್ಮೆ ಓದಿ ಮರೆಯುವಂತ ಕೃತಿಯಲ್ಲ, ಮರು ಓದು ಓದಿಗೂ ಹೊಸ ದರ್ಶನವನ್ನು ಕೊಡುವ ಸುಕೃತಿ.
ಈಗಿನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ನಾವು cinematic universe ತಂತ್ರವನ್ನು ಕಂಡು ಬೆರಗಾಗುತ್ತೇವೆ, ಆದರೆ ಕುವೆಂಪುರ Novel Universe ನ ಸಣ್ಣ ಝಲಕ್ ನೋಡಿ - ಕುವೆಂಪು ಈ ಕಾದಂಬರಿಯನ್ನು ಬರೆದದ್ದು 1936ರಲ್ಲಿ, ಮಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಮದುಮಗಳು ಬಂದದ್ದು 1967ರಲ್ಲಿ ಅಂದರೆ 31 ವರ್ಷ ಅಂತರವಿದ್ದರೂ ಎರಡು ಕಾದಂಬರಿಗಳ ಕಾಲಘಟ್ಟ ಬಹುತೇಕ ಒಂದೇ. ಮಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಮದುಮಗಳು ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ಕಥಾನಾಯಕರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬನಾದ ಗುತ್ತಿ ಸಿಂಬಾವಿಯನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಿ ಕಾನೂರಿಗೆ ಚಂದ್ರೇಗೌಡರ ಜೊತೆಗೆ (ಕಾನೂರು ಹೆಗ್ಗಡತಿ ಕಾದಂಬರಿಯ ಮುಖ್ಯ ಪಾತ್ರ) ಹೋಗುತ್ತಾನೆ. ಇದೇ ಗುತ್ತಿ ಕಾನೂರು ಹೆಗ್ಗಡತಿ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ (ಪುಟ 167) ಚಂದ್ರೇಗೌಡರ ಆಳಾಗಿ ದುಡಿಯುವುದನ್ನು ಕಾಣುತ್ತೇವೆ. ಎಲ್ಲಿಂದ ಎಲ್ಲಿಗೆ ಕಾದಂಬರಿಯ ಪ್ರಪಂಚ ಹರಡಿದೆ ಎಂಬುದಕ್ಕೆ ಇದು ನಿದರ್ಶನ.
ಮಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಮದುಮಗಳಂತೆ ಇದು complex ಕಥಾಹಂದರವಲ್ಲ, ಇದು ಮೂರು ಕುಟುಂಬಗಳ ನೇರ ಕಥೆ. ಈ ಕಾದಂಬರಿಯನ್ನು ಮೂರು ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ನೋಡಬಹುದು. ಮೊದಲನೆಯದ್ದು ಆಗಿನ ಕಾಲದ ಮಲೆನಾಡಿನ ರಾಜಕೀಯ, ಸಾಮಾಜಿಕ ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ನೋಟ, ಎರಡನೆಯದ್ದು ಹೂವಯ್ಯನ ಭಾವಪ್ರಪಂಚ (ಕೊಂಚ ಕೃತಕ), ಮೂರನೆಯದ್ದು ಆಗಿನ ಹೆಣ್ಣಿನ ಸಂಕುಚಿತ ಜೀವನದ ನೋಟವನ್ನು ಸುಬ್ಬಮ್ಮ, ಸೀತೆ ಮತ್ತು ನಾಗಮ್ಮ ಎಂಬ ಪಾತ್ರಗಳ ಮೂಲಕ ಕಾಣಬಹುದು.
ಮಲೆನಾಡು ಅವನತಿಯಿಂದ ಉನ್ನತಿಯಡೆಗೆ ಸಾಗುವ ದಾರಿಯಲ್ಲಿ ಕಾದಂಬರಿ ಕೊನೆಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಮೌಡ್ಯತೆಯಿಂದ ನಶಿಸಿ ಹೋಗುತ್ತಿದ್ದ ಊರನ್ನು ಹೂವಯ್ಯ ನಾಗರೀಕತೆಯಿಂದ ಕೊಂಚ ಸುಧಾರಣೆಯನ್ನು ತರುವ ಪ್ರಯತ್ನ ಸಫಲವಾಗುವಂತೆ ಗೋಚರವಾಗುತ್ತದೆ.
ಕುವೆಂಪು ಏಕೆ ರಸಋಷಿ ಎಂಬುದಕ್ಕೆ ಅವರ ಕೃತಿಗಳೇ ಸಾಕ್ಷಿ, ಇದು ಅಂತದ್ದೇ ಕೃತಿ, ಈ ಕೃತಿಯನ್ನು ಏಕಾಗ್ರತೆಯಿಂದ ಓದುವ ಪ್ರತಿ ಓದುಗನಿಗೂ 'ರಸಸಮಾಧಿಯ ದಿವ್ಯಾವಸ್ಥೆ' ಕಾಣೆ ಕಾಣುತ್ತದೆ.
ಕುವೆಂಪುರವರು ತಮ್ಮ ಅರಿಕೆಯ ನುಡಿಗಳಲ್ಲಿ ಹೇಳಿರುವ ಹಾಗೆ, ಕಾನೂರು ಹೆಗ್ಗಡತಿಯನ್ನು ಒಮ್ಮೆ ಓದಿ ಮರೆಯುವಂತ ಕೃತಿಯಲ್ಲ, ಮರು ಓದು ಓದಿಗೂ ಹೊಸ ದರ್ಶನವನ್ನು ಕೊಡುವ ಸುಕೃತಿ.
ಈಗಿನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ನಾವು cinematic universe ತಂತ್ರವನ್ನು ಕಂಡು ಬೆರಗಾಗುತ್ತೇವೆ, ಆದರೆ ಕುವೆಂಪುರ Novel Universe ನ ಸಣ್ಣ ಝಲಕ್ ನೋಡಿ - ಕುವೆಂಪು ಈ ಕಾದಂಬರಿಯನ್ನು ಬರೆದದ್ದು 1936ರಲ್ಲಿ, ಮಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಮದುಮಗಳು ಬಂದದ್ದು 1967ರಲ್ಲಿ ಅಂದರೆ 31 ವರ್ಷ ಅಂತರವಿದ್ದರೂ ಎರಡು ಕಾದಂಬರಿಗಳ ಕಾಲಘಟ್ಟ ಬಹುತೇಕ ಒಂದೇ. ಮಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಮದುಮಗಳು ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ಕಥಾನಾಯಕರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬನಾದ ಗುತ್ತಿ ಸಿಂಬಾವಿಯನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಿ ಕಾನೂರಿಗೆ ಚಂದ್ರೇಗೌಡರ ಜೊತೆಗೆ (ಕಾನೂರು ಹೆಗ್ಗಡತಿ ಕಾದಂಬರಿಯ ಮುಖ್ಯ ಪಾತ್ರ) ಹೋಗುತ್ತಾನೆ. ಇದೇ ಗುತ್ತಿ ಕಾನೂರು ಹೆಗ್ಗಡತಿ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ (ಪುಟ 167) ಚಂದ್ರೇಗೌಡರ ಆಳಾಗಿ ದುಡಿಯುವುದನ್ನು ಕಾಣುತ್ತೇವೆ. ಎಲ್ಲಿಂದ ಎಲ್ಲಿಗೆ ಕಾದಂಬರಿಯ ಪ್ರಪಂಚ ಹರಡಿದೆ ಎಂಬುದಕ್ಕೆ ಇದು ನಿದರ್ಶನ.
ಮಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಮದುಮಗಳಂತೆ ಇದು complex ಕಥಾಹಂದರವಲ್ಲ, ಇದು ಮೂರು ಕುಟುಂಬಗಳ ನೇರ ಕಥೆ. ಈ ಕಾದಂಬರಿಯನ್ನು ಮೂರು ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ನೋಡಬಹುದು. ಮೊದಲನೆಯದ್ದು ಆಗಿನ ಕಾಲದ ಮಲೆನಾಡಿನ ರಾಜಕೀಯ, ಸಾಮಾಜಿಕ ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ನೋಟ, ಎರಡನೆಯದ್ದು ಹೂವಯ್ಯನ ಭಾವಪ್ರಪಂಚ (ಕೊಂಚ ಕೃತಕ), ಮೂರನೆಯದ್ದು ಆಗಿನ ಹೆಣ್ಣಿನ ಸಂಕುಚಿತ ಜೀವನದ ನೋಟವನ್ನು ಸುಬ್ಬಮ್ಮ, ಸೀತೆ ಮತ್ತು ನಾಗಮ್ಮ ಎಂಬ ಪಾತ್ರಗಳ ಮೂಲಕ ಕಾಣಬಹುದು.
ಮಲೆನಾಡು ಅವನತಿಯಿಂದ ಉನ್ನತಿಯಡೆಗೆ ಸಾಗುವ ದಾರಿಯಲ್ಲಿ ಕಾದಂಬರಿ ಕೊನೆಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಮೌಡ್ಯತೆಯಿಂದ ನಶಿಸಿ ಹೋಗುತ್ತಿದ್ದ ಊರನ್ನು ಹೂವಯ್ಯ ನಾಗರೀಕತೆಯಿಂದ ಕೊಂಚ ಸುಧಾರಣೆಯನ್ನು ತರುವ ಪ್ರಯತ್ನ ಸಫಲವಾಗುವಂತೆ ಗೋಚರವಾಗುತ್ತದೆ.
ಕುವೆಂಪು ಏಕೆ ರಸಋಷಿ ಎಂಬುದಕ್ಕೆ ಅವರ ಕೃತಿಗಳೇ ಸಾಕ್ಷಿ, ಇದು ಅಂತದ್ದೇ ಕೃತಿ, ಈ ಕೃತಿಯನ್ನು ಏಕಾಗ್ರತೆಯಿಂದ ಓದುವ ಪ್ರತಿ ಓದುಗನಿಗೂ 'ರಸಸಮಾಧಿಯ ದಿವ್ಯಾವಸ್ಥೆ' ಕಾಣೆ ಕಾಣುತ್ತದೆ.
August 4, 2014
ಕಥೆಯೊಳಗಿನ ಕಥೆ...
ಕಥೆಯಾಗಿ ಉಳಿಯದೆ ಬದುಕಾಗುವ ವಿಸ್ಮಯ ಅನುಭವ-
ಕಾನೂರು ಕೆಳಗಿನ ಕಾನೂರು, ಮುತ್ತಳ್ಳಿಗಳು ನಮ್ಮವೇ ಆಗಿ, ನಾವೇ ಇಲ್ಲೆಲ್ಲಾ ತಿರುಗಿ, ಕಥೆಯೊಂದಿಗೆ ಸಾಗುವಷ್ಟು ಗಾಢ.
ಕಥೆಯಾಗಿ ಉಳಿಯದೆ ಬದುಕಾಗುವ ವಿಸ್ಮಯ ಅನುಭವ-
ಕಾನೂರು ಕೆಳಗಿನ ಕಾನೂರು, ಮುತ್ತಳ್ಳಿಗಳು ನಮ್ಮವೇ ಆಗಿ, ನಾವೇ ಇಲ್ಲೆಲ್ಲಾ ತಿರುಗಿ, ಕಥೆಯೊಂದಿಗೆ ಸಾಗುವಷ್ಟು ಗಾಢ.
April 12, 2020
Rarely have I been as consumed by a book as I was with ‘Kanooru Heggadithi.’ Kuvempu’s masterpiece is spellbinding, illuminating, and beguiling. I went to bed for most of the week, thinking of what Hoovayya, Ramayya, Chandrayya Gowda, and an assorted set of hens, cows, and goats were doing. My friend, who is reading this with me, dreamt of walking in the forests, a nod to the rich Malnad region this book is based on. Last night, I dreamt of a bear running after me in the forest. You get the picture?
This book is a rich ode to a truly disappeared world. Penguin has packed 600 pages into 400 and the resulting small print made it difficult. But it didn’t matter in the end. Kuvempu was a poet first and the descriptions of the landscape of Karnataka are illuminated with the artistry of the poet. If you have ever wondered how a rural hamlet in rural pre-Independence India must have been like, this is the perfect book.
The translation captured most of the nuances of the original Kannada, but the translators have left many words unexplained - and despite knowing the language - I could not recognize more than half the words, as it’s a mix of the Malnad dialect, Kannada, and Tulu. A glossary would have been most helpful, especially for non-native speakers of Kannada.
But meanwhile, let me take a deep breath. I have just walked out of a forest. My mind is filled with greenery. Images of bullocks stumbling back and forth stumble into my head. There’s toddy in my mug. Let me rest here for a while.
This book is a rich ode to a truly disappeared world. Penguin has packed 600 pages into 400 and the resulting small print made it difficult. But it didn’t matter in the end. Kuvempu was a poet first and the descriptions of the landscape of Karnataka are illuminated with the artistry of the poet. If you have ever wondered how a rural hamlet in rural pre-Independence India must have been like, this is the perfect book.
The translation captured most of the nuances of the original Kannada, but the translators have left many words unexplained - and despite knowing the language - I could not recognize more than half the words, as it’s a mix of the Malnad dialect, Kannada, and Tulu. A glossary would have been most helpful, especially for non-native speakers of Kannada.
But meanwhile, let me take a deep breath. I have just walked out of a forest. My mind is filled with greenery. Images of bullocks stumbling back and forth stumble into my head. There’s toddy in my mug. Let me rest here for a while.
March 15, 2020
This is my first Kannada book. No wonder why they call the author Rashtrakavi. I started with less expectation because, I am reading a translated version and it might not be the same as the original book. But I should say that the translator had done a real good job.
More than the story, I enjoyed the way the author explains the landscape. He points all the birds, insects in the region. Unless the author had spend time enjoying his time growing up in such place, we wouldn't write such a story.
The way he has named each dog and cow in the story is so amazing. He has actually build characters for these animals too. Like how the dog tiger was scared initially and how its caretaker trained it to be one of the best hunting dog possible. Each such small characters make the story more interesting.
The book has created a snapshot of life at Malenad during the time. I had like the way how he has called out that almost everyone drank toddy including the protagonists mother. I am not even sure if he is the protagonist or the house itself is the protagonist of the story.
Its to time to find other translated works of the author.
More than the story, I enjoyed the way the author explains the landscape. He points all the birds, insects in the region. Unless the author had spend time enjoying his time growing up in such place, we wouldn't write such a story.
The way he has named each dog and cow in the story is so amazing. He has actually build characters for these animals too. Like how the dog tiger was scared initially and how its caretaker trained it to be one of the best hunting dog possible. Each such small characters make the story more interesting.
The book has created a snapshot of life at Malenad during the time. I had like the way how he has called out that almost everyone drank toddy including the protagonists mother. I am not even sure if he is the protagonist or the house itself is the protagonist of the story.
Its to time to find other translated works of the author.
March 25, 2023
ಕೊನೆಗೆ ನೆನಪಲ್ಲಿರುವುದು ಹೂವಯ್ಯ. ಕುವೆಂಪು ಬರಹ ದೊರೆತ ನಾವೇ ಧನ್ಯರು.
August 27, 2018
Given that Kuvempu has written only 2 novels, am a bit overwhelmed to think that there is only one more to go. Such is the scope and the sweep. Set in pre-Independence, pre-WWII Western Ghats, it traces the fall of the old ways of the region, and the setting in of the newer era, of Gandhian ideals, nationalism, of modernity in the form of hospitals and schools. And of Vedic Hinduism.
At many points Kuvempu looks at the old ways, of the offerings to the Bhootas - Panjurli, Bhootaraya etc and hopes that the reforming, guiding spirit of Hinduism with its Vedas, Puranas, Upanishads would come in and guide the common folk towards better lives. He also puts the casteist practices of deceiving Brahmins, ruling Shudra overlords and the lower castes that work for them under the microscope, disapprovingly. It is interesting that he expected casteist Hinduism to come with its scriptures and lift the common folk out of their miseries. But then, did he really believe in a casteless society or just a way out of the conniving ways of the Brahmins to better access to medicines and schools. I think it would be presumptuous of me to put him on trial here. There really isn't much to go by on this. So I'll just leave that thought here, and hope I can find other works where I can know more about his inclinations on this topic. It is also more interesting that the modern generations are flocking towards practices like Bhootakolas, Kambala and Jallikattu, recognising them as a part of one's culture, as against Sanskritic Hinduism, which is seen as an imposition from the North.
In some ways, I find the work of his son, KP Poornachandra Tejaswi more interesting when it comes to talking about casteism and society. But then he lived in an independent India, seeing how things turn out there politically. Such a vision was not accorded to Kuvempu when he wrote this book. So I guess I'll read this as a book of the 30s and the change in the ways of life of people at that time. After all, how much should we be judging books written at a particular time with the modern eye which has seen a lot more than what the author saw, in terms of history. How much would Kuvempu have changed in his outlook and views over the years? Malegalallli Madumagalu was from the 60s, it would be interesting to note what Kuvempu thought as a 60 year old as against a 30 year old. If you read Mookajjiya kanasugalu, Karanth comes across as homophobic. What was he over the rest of his life? We don't know. Should we hold him against that? I don't know.
Coming to the book itself, I found it interesting that he modelled Hoovayya after himself, the bent nose and all that. But then Kuvempu was a striking man, fair and tall. So am not blaming him, it just made it easier to visualise. His values move from wanting to be a great man who can spread some good to the people around him, to eventually becoming a Buddha-like monk after all that life throws at him. Chandrayya stands like the figurehead for the old ways, refusing to compromise, wanting to hold on, eventually left with nothing in the end. There is his young wife, and how people marrying young women at a much later age can cause issues in the natural order of things. The ruin does start with that, and we are clearly shown that in the case of Annayya Gowda. Eventually, the Buddha-like Hoovayya prevails and the inevitable winds of modernity blow into the Malnad regions. It will be left to his son to write about the depredations modernity causes to the Western Ghats. Am sure Kuvempu would have been lamenting that too. There are the Shettys who work as the seregaras, overseers who bring in people from the DK district and get them to work. There is some stereotyping here, seeing those from DK, the Tulu speakers as uncultured, and given to immoral doings. Even with Malegalalli Madhumagalu, the seregara is one of the villains.
What really stands out is the description of the ghats. There aren't just birds, there are specific birds. I wished the translator had tried to understand what each bird was instead of just writing madivala birds (Oriental Magpie-robin), pikalara bird (bulbuls), kajana (racket-tailed drongo) bird. The English names in the parentheses are from me. The seasons as they move on and how they reflect on the Ghats are beautifully described. He was a poet and it would be interesting to read him in Kannada. Would be a real labour of love.
As much as I am critical initially, this is an enjoyable work, an epic which lays bare the life of the times, from the beauty of the flowers, the singing birds, to exhilarating wild boar hunts, opening up the world for you to understand and critique. You enter the book, live in the Ghats through the seasons and come out only at the end.
At many points Kuvempu looks at the old ways, of the offerings to the Bhootas - Panjurli, Bhootaraya etc and hopes that the reforming, guiding spirit of Hinduism with its Vedas, Puranas, Upanishads would come in and guide the common folk towards better lives. He also puts the casteist practices of deceiving Brahmins, ruling Shudra overlords and the lower castes that work for them under the microscope, disapprovingly. It is interesting that he expected casteist Hinduism to come with its scriptures and lift the common folk out of their miseries. But then, did he really believe in a casteless society or just a way out of the conniving ways of the Brahmins to better access to medicines and schools. I think it would be presumptuous of me to put him on trial here. There really isn't much to go by on this. So I'll just leave that thought here, and hope I can find other works where I can know more about his inclinations on this topic. It is also more interesting that the modern generations are flocking towards practices like Bhootakolas, Kambala and Jallikattu, recognising them as a part of one's culture, as against Sanskritic Hinduism, which is seen as an imposition from the North.
In some ways, I find the work of his son, KP Poornachandra Tejaswi more interesting when it comes to talking about casteism and society. But then he lived in an independent India, seeing how things turn out there politically. Such a vision was not accorded to Kuvempu when he wrote this book. So I guess I'll read this as a book of the 30s and the change in the ways of life of people at that time. After all, how much should we be judging books written at a particular time with the modern eye which has seen a lot more than what the author saw, in terms of history. How much would Kuvempu have changed in his outlook and views over the years? Malegalallli Madumagalu was from the 60s, it would be interesting to note what Kuvempu thought as a 60 year old as against a 30 year old. If you read Mookajjiya kanasugalu, Karanth comes across as homophobic. What was he over the rest of his life? We don't know. Should we hold him against that? I don't know.
Coming to the book itself, I found it interesting that he modelled Hoovayya after himself, the bent nose and all that. But then Kuvempu was a striking man, fair and tall. So am not blaming him, it just made it easier to visualise. His values move from wanting to be a great man who can spread some good to the people around him, to eventually becoming a Buddha-like monk after all that life throws at him. Chandrayya stands like the figurehead for the old ways, refusing to compromise, wanting to hold on, eventually left with nothing in the end. There is his young wife, and how people marrying young women at a much later age can cause issues in the natural order of things. The ruin does start with that, and we are clearly shown that in the case of Annayya Gowda. Eventually, the Buddha-like Hoovayya prevails and the inevitable winds of modernity blow into the Malnad regions. It will be left to his son to write about the depredations modernity causes to the Western Ghats. Am sure Kuvempu would have been lamenting that too. There are the Shettys who work as the seregaras, overseers who bring in people from the DK district and get them to work. There is some stereotyping here, seeing those from DK, the Tulu speakers as uncultured, and given to immoral doings. Even with Malegalalli Madhumagalu, the seregara is one of the villains.
What really stands out is the description of the ghats. There aren't just birds, there are specific birds. I wished the translator had tried to understand what each bird was instead of just writing madivala birds (Oriental Magpie-robin), pikalara bird (bulbuls), kajana (racket-tailed drongo) bird. The English names in the parentheses are from me. The seasons as they move on and how they reflect on the Ghats are beautifully described. He was a poet and it would be interesting to read him in Kannada. Would be a real labour of love.
As much as I am critical initially, this is an enjoyable work, an epic which lays bare the life of the times, from the beauty of the flowers, the singing birds, to exhilarating wild boar hunts, opening up the world for you to understand and critique. You enter the book, live in the Ghats through the seasons and come out only at the end.
December 23, 2023
Poets are alien to this logical world, Their interpretation of ambiguous life and its sorrows are unheard musical truths of humanity longed to embraced in the warm love. Kuvempu words are like poetically curated mantras of Vedas to shatter the ignorant wall shadowing humanity.
Everything touched by Poet turns into exuberant life like a blossoming flower, " Kanooru Hegadathi " novel is a perfect example of it.
Reading the lyrical words combined in the novel is feels like a wanderer witnessing a stunning woman with gold skin, moon-like eyes, tempting lips, and curved hips in the dense forest surrounded by unshakable intertwined towering trees.
Every character in the book had such an immense impact on my consciousness, sometimes it feels like I am living through their joy, sorrow, ego, and greed. The entire book feels like you are a spectator witnessing the transformation of your inner realm by living with those characters. This book gives me a feeling of getting slapped and getting embraced at the same time.
Huvaya and Sita's character indomitable will and persistence to pursue and stick to what they believe to be true through the waves of ups and downs made me feel alive. Narration by Kuvempu made me feel the fresh breeze of air from the distant sea by making me a part of the novel. I felt so content which I can't describe in any words while swimming in the poetic realm of Kuvempu.
It's a must-read novel for anyone who wanna taste life beyond our logic and pleasure.
Prefer to keep this review short because I wanna read this book once again to feel satisfied so I am content enough to write a review.
Everything touched by Poet turns into exuberant life like a blossoming flower, " Kanooru Hegadathi " novel is a perfect example of it.
Reading the lyrical words combined in the novel is feels like a wanderer witnessing a stunning woman with gold skin, moon-like eyes, tempting lips, and curved hips in the dense forest surrounded by unshakable intertwined towering trees.
Every character in the book had such an immense impact on my consciousness, sometimes it feels like I am living through their joy, sorrow, ego, and greed. The entire book feels like you are a spectator witnessing the transformation of your inner realm by living with those characters. This book gives me a feeling of getting slapped and getting embraced at the same time.
Huvaya and Sita's character indomitable will and persistence to pursue and stick to what they believe to be true through the waves of ups and downs made me feel alive. Narration by Kuvempu made me feel the fresh breeze of air from the distant sea by making me a part of the novel. I felt so content which I can't describe in any words while swimming in the poetic realm of Kuvempu.
It's a must-read novel for anyone who wanna taste life beyond our logic and pleasure.
Prefer to keep this review short because I wanna read this book once again to feel satisfied so I am content enough to write a review.
April 20, 2020
Reading The House of Kanooru is like putting words to a Pollock painting. It's extremely colourful, strewn over a vast canvas. There are some patches that are inexplicably beautiful. Every chapter unfurls a little more of the world of Kanooru, a village that is too small to be even shown on a map, as Seethe discovers. But the village brims with a memorable line-up of characters that refuse to leave my mind even after a day. There are idealists like Hoovayya, unctuous ones like Rangappa Shetty, and greedy ones like the Joisa. And then there is Subamma, Soma, and Chandrayya Gowda, the ones that arrest your attention with the changes in their personalities.
In addition, the vivid portrayal of village life with its unique traditions and practices, the landscape with its lush forests and hills work their charm on you.
At the end of it all, I felt like I had walked the hills and forests myself and been a part of life in Kanooru, of that richly detailed, enthralling world. So enthralling that my mind is pulled back to that world even as I am reading my next book.
Ah, what a pity that the Rashtrakavi (National Poet, which is the title given to Kuvempu) wrote only 2 novels.
In addition, the vivid portrayal of village life with its unique traditions and practices, the landscape with its lush forests and hills work their charm on you.
At the end of it all, I felt like I had walked the hills and forests myself and been a part of life in Kanooru, of that richly detailed, enthralling world. So enthralling that my mind is pulled back to that world even as I am reading my next book.
Ah, what a pity that the Rashtrakavi (National Poet, which is the title given to Kuvempu) wrote only 2 novels.
January 21, 2023
1936 ರಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಮುದ್ರಣ ಕಂಡ ಕುವೆಂಪು ಅವರ ಮೊದಲ ಕಾದಂಬರಿ. 2011 ರಲ್ಲಿ ಹದಿನೆಂಟನೆಯ ಮುದ್ರಣ ಕಂಡಿದೆ.
ಕುವೆಂಪು ಅವರು ಅರಿಕೆ ಮಾಡಿದಂತೆ ಕೃತಿ ರಚನೆಯಂತೆಯೆ ಕೃತಿಯ ರಸಾಸ್ವಾದನೆಯೂ ಒಂದು ಸೃಷ್ಟಿಕಾರ್ಯ . ಸೃಷ್ಟಿಕಾರ್ಯವಲ್ಲದ ಸರ್ವ ಕರ್ಮಗಳೂ ನೀರಸವಾಗುತ್ತವೆ.
ಅವರು ಹೇಳಿದಂತೆ ಕೋಲಾಹಲದಲ್ಲಿ ಓದದೇ ಸಾವಧಾನವಾಗಿ ಸಚಿತ್ರವಾಗಿ ಸಜೀವವಾಗಿ ಓದಿಯೇ ಸವಿಯಬೇಕಾದ ಸುಮಾರು 590 ಪುಟಗಳ ದೀರ್ಘ ಕಾದಂಬರಿ ಇದು.
ಮಲೆನಾಡಿನ ಜನಜೀವನವನ್ನು ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಟ್ಟುವಂತೆ ಚಿತ್ರಿಸುವ ದೃಶ್ಯ ಕಾವ್ಯದಿಂದ ಕೂಡಿದ ಕಾದಂಬರಿ ಇದು. ಓದುತ್ತಾ ಇರುವಷ್ಟು ಹೊತ್ತು ಆ ಜನರ ನಡುವೆ , ಆ ಕಾಲಘಟ್ಟದಲ್ಲಿ ನಾವೂ ಕಳೆದುಹೋಗುವಷ್ಟು ತಲ್ಲೀನತೆ ಕೊಡುವ ಶಕ್ತಿ ಕುವೆಂಪು ಅವರ ಬರಹಕ್ಕಿದೆ.
ಕುವೆಂಪು ಅವರ ಉನ್ನತ ಆದರ್ಶ, ರಾಮಕೃಷ್ಣ, ವಿವೇಕಾನಂದ, ಬುದ್ಧರು ಅವರ ಮೇಲೆ ಬೀರಿದ ಪ್ರಭಾವಗಳನ್ನು ಹೂವಯ್ಯನ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ನೋಡಬಹುದು.
ಉಳಿದಂತೆ ಬರುವ ಎಲ್ಲಾ ಪಾತ್ರಗಳನ್ನು ಬಹಳ ನೈಜವಾಗಿ ಆ ಕಾಲಘಟ್ಟದ ಮಲೆನಾಡಿನ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ವಾಸ್ತವವೆನಿಸಿರುವಂತೆಯೆ ಕಟ್ಟಿ ಕೊಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ. ಕಾನೂರು ಗೌಡರ ಮನೆತನದ ಒಂದು ಪೂರ್ತಿ ಜೀವಮಾನದ ಕತೆಯಿದು. ಚಂದ್ರಯ್ಯ ಗೌಡರ ಯೌವ್ವನದ ದರ್ಪ, ಗತ್ತುಗಳಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗಿ ಅವರ ವೃದ್ದಾಪ್ಯ, ಕೃಶವಾದ ಶರೀರದೊಂದಿಗೆ ಮೃದುವಾಗುವ ಮನಸ್ಸು, ಸುಬ್ಬಮ್ಮ ಹೆಗ್ಗಡತಿಯ ವಿವಿಧ ಅವಸ್ಥೆಗಳು, ಅವಳ ಏಳು ಬೀಳುಗಳು, ಹೂವಯ್ಯ, ರಾಮಯ್ಯ, ಸೀತೆಯರ ಬವಣೆಗಳು, ಅದನ್ನು ಮೆಟ್ಟಿ ನಿಲ್ಲಲು ಅವರೆಲ್ಲ ಕಂಡುಕೊಂಡ ಮಾರ್ಗ ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ಕುವೆಂಪು ಅವರು ಈ ಕಾದಂಬರಿಯ ಕಥಾ ಹಂದರದಲ್ಲಿ ಸೊಗಸಾಗಿ ಬೆಸೆದಿದ್ದಾರೆ.
ತುಂಬು ಕುಟುಂಬದ ಮನೆಯ ಜನರು, ಘಟ್ಟದ ಕೆಳಗಿನಿಂದ ಬಂದ ಸೇರೆಗಾರರು, ಅವರ ಪ್ರೇಯಸಿ ಗಂಗೆ, ಇನ್ನೂ ಹಲವು ಆಳು ಕಾಳುಗಳು- ಒಕ್ಕಲುಗಳು, ಜೀತದಾಳುಗಳು, ಒಳಕೆಲಸದ ಆಳುಗಳು, ಊರಿನ ಜೋಯಿಸರು, ಮುತ್ತಳ್ಳಿಯ ಶಾಮಯ್ಯ ಗೌಡ್ರ ಕುಟುಂಬ, ದನ, ಕರು, ನಾಯಿ, ಹೋತ, ಕುರಿಗಳು ಎಲ್ಲವೂ ಕಾದಂಬರಿಗೆ ಜೀವ ತುಂಬಿದೆ.
ನಿಧಾನವಾಗಿ ಓದಿ, ಕೆಲ ಕಾಲ ಮೆಲಕು ಹಾಕಿ ಸವಿಯಬಹುದಾದ, ಕೆಲ ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ ಮತ್ತೆ ಓದಬಹುದಾದ ಕೃತಿ ಇದು.
ಕುವೆಂಪು ಅವರು ಅರಿಕೆ ಮಾಡಿದಂತೆ ಕೃತಿ ರಚನೆಯಂತೆಯೆ ಕೃತಿಯ ರಸಾಸ್ವಾದನೆಯೂ ಒಂದು ಸೃಷ್ಟಿಕಾರ್ಯ . ಸೃಷ್ಟಿಕಾರ್ಯವಲ್ಲದ ಸರ್ವ ಕರ್ಮಗಳೂ ನೀರಸವಾಗುತ್ತವೆ.
ಅವರು ಹೇಳಿದಂತೆ ಕೋಲಾಹಲದಲ್ಲಿ ಓದದೇ ಸಾವಧಾನವಾಗಿ ಸಚಿತ್ರವಾಗಿ ಸಜೀವವಾಗಿ ಓದಿಯೇ ಸವಿಯಬೇಕಾದ ಸುಮಾರು 590 ಪುಟಗಳ ದೀರ್ಘ ಕಾದಂಬರಿ ಇದು.
ಮಲೆನಾಡಿನ ಜನಜೀವನವನ್ನು ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಟ್ಟುವಂತೆ ಚಿತ್ರಿಸುವ ದೃಶ್ಯ ಕಾವ್ಯದಿಂದ ಕೂಡಿದ ಕಾದಂಬರಿ ಇದು. ಓದುತ್ತಾ ಇರುವಷ್ಟು ಹೊತ್ತು ಆ ಜನರ ನಡುವೆ , ಆ ಕಾಲಘಟ್ಟದಲ್ಲಿ ನಾವೂ ಕಳೆದುಹೋಗುವಷ್ಟು ತಲ್ಲೀನತೆ ಕೊಡುವ ಶಕ್ತಿ ಕುವೆಂಪು ಅವರ ಬರಹಕ್ಕಿದೆ.
ಕುವೆಂಪು ಅವರ ಉನ್ನತ ಆದರ್ಶ, ರಾಮಕೃಷ್ಣ, ವಿವೇಕಾನಂದ, ಬುದ್ಧರು ಅವರ ಮೇಲೆ ಬೀರಿದ ಪ್ರಭಾವಗಳನ್ನು ಹೂವಯ್ಯನ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ನೋಡಬಹುದು.
ಉಳಿದಂತೆ ಬರುವ ಎಲ್ಲಾ ಪಾತ್ರಗಳನ್ನು ಬಹಳ ನೈಜವಾಗಿ ಆ ಕಾಲಘಟ್ಟದ ಮಲೆನಾಡಿನ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ವಾಸ್ತವವೆನಿಸಿರುವಂತೆಯೆ ಕಟ್ಟಿ ಕೊಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ. ಕಾನೂರು ಗೌಡರ ಮನೆತನದ ಒಂದು ಪೂರ್ತಿ ಜೀವಮಾನದ ಕತೆಯಿದು. ಚಂದ್ರಯ್ಯ ಗೌಡರ ಯೌವ್ವನದ ದರ್ಪ, ಗತ್ತುಗಳಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗಿ ಅವರ ವೃದ್ದಾಪ್ಯ, ಕೃಶವಾದ ಶರೀರದೊಂದಿಗೆ ಮೃದುವಾಗುವ ಮನಸ್ಸು, ಸುಬ್ಬಮ್ಮ ಹೆಗ್ಗಡತಿಯ ವಿವಿಧ ಅವಸ್ಥೆಗಳು, ಅವಳ ಏಳು ಬೀಳುಗಳು, ಹೂವಯ್ಯ, ರಾಮಯ್ಯ, ಸೀತೆಯರ ಬವಣೆಗಳು, ಅದನ್ನು ಮೆಟ್ಟಿ ನಿಲ್ಲಲು ಅವರೆಲ್ಲ ಕಂಡುಕೊಂಡ ಮಾರ್ಗ ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ಕುವೆಂಪು ಅವರು ಈ ಕಾದಂಬರಿಯ ಕಥಾ ಹಂದರದಲ್ಲಿ ಸೊಗಸಾಗಿ ಬೆಸೆದಿದ್ದಾರೆ.
ತುಂಬು ಕುಟುಂಬದ ಮನೆಯ ಜನರು, ಘಟ್ಟದ ಕೆಳಗಿನಿಂದ ಬಂದ ಸೇರೆಗಾರರು, ಅವರ ಪ್ರೇಯಸಿ ಗಂಗೆ, ಇನ್ನೂ ಹಲವು ಆಳು ಕಾಳುಗಳು- ಒಕ್ಕಲುಗಳು, ಜೀತದಾಳುಗಳು, ಒಳಕೆಲಸದ ಆಳುಗಳು, ಊರಿನ ಜೋಯಿಸರು, ಮುತ್ತಳ್ಳಿಯ ಶಾಮಯ್ಯ ಗೌಡ್ರ ಕುಟುಂಬ, ದನ, ಕರು, ನಾಯಿ, ಹೋತ, ಕುರಿಗಳು ಎಲ್ಲವೂ ಕಾದಂಬರಿಗೆ ಜೀವ ತುಂಬಿದೆ.
ನಿಧಾನವಾಗಿ ಓದಿ, ಕೆಲ ಕಾಲ ಮೆಲಕು ಹಾಕಿ ಸವಿಯಬಹುದಾದ, ಕೆಲ ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ ಮತ್ತೆ ಓದಬಹುದಾದ ಕೃತಿ ಇದು.
March 19, 2019
***5.0***
A Master Piece....
Happy Reading!!
A Master Piece....
Happy Reading!!
November 6, 2022
It's a family story set in a place called Kaanoor in Western Ghats. You will feel the lifestyle , culture of western ghats. There is richness of Kannada literature. Must read!
February 28, 2018
ಈ ಕಾದಂಬರಿಯನ್ನು ಅರ್ಥಪೂರ್ಣವಾಗಿ ವಿಮರ್ಶಿಸುವುದಕ್ಕೆ ತಕ್ಕಮಟ್ಟಿಗಿನ ವಿದ್ವತ್ತಾದರೂ ಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಸಾಮನ್ಯ ಓದುಗನಾದ ನಾನು ಎನಿದ್ದರೂ ಕಾದಂಬರಿಯನ್ನು ಓದಲು ಶುರುವಾದಗಿನಿಂದ ಮತ್ತು ಮುಗಿದ ಮೇಲೆ ನನಗಾದ ಧಿವ್ಯ ಅನೂಭೂತಿಯನ್ನು ಕೆಲವು ಪದಗಳಲ್ಲಿ ವರ್ಣಿಸಬಹುಸು ಅಷ್ಟೇ!
*** ನನಗಿದ್ದ ಸಾವಲುಗಳು ***
ಕನ್ನಡದ ವರಪುತ್ರ ಕುವೆಂಪು ಬರೆದೆ 'ಮಹಾ ಕಾಂಬರಿ'ಗಳಲ್ಲಿ ಇದು ಮೊದಲನೆಯದು. ಮಹಾ ಕಾದಂಬರಿ ( Great Novel)ಯನ್ನು ಓದುವಾಗ ಮುಖ್ಯವಾಗಿ: ಕಾದಂಬರಿಯಲ್ಲಿ ಬರುವ ಹಲವು ಪಾತ್ರಗಳ ಹಿನ್ನಲೆ, ಕಥೆಯ ವಿಸ್ತಾರತೆ, ಬೃಹತ್ತಾದ ಬೌಗೋಳಿಕ ಸನ್ನಿವೇಶಗಳ ಅರಿವು ಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಎಲ್ಲವನ್ನು ನೆನಪಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ಸಾಗಿದಾಗ ಮಾತ್ರ ಕಾದಂಬರಿಯನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಅನಂದಿಸಲು ಸಾಧ್ಯ.
ಈ ನಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ 'ಕಾನೂರು ಹೆಗ್ಗಡತಿ'ಯನ್ನು ಓದುವಾಗ, ನನಗದು ಸಾವಾಲಾಗಿ ತೋರಿದ್ದು ಮಾತ್ರ ಸುಳ್ಳಲ್ಲ. ಮಲೆನಾಡಿನ ಬೌಗೋಳಿಕ ಸನ್ನಿವೇಶಕ್ಕೆ ಅಪರಿಚಿತನಾದ ನಾನು(ಬಳ್ಳಾರಿ) : ಅಲ್ಲಿಯ ಊರುಗಳ ಹೆಸರು, ಪ್ರಾಣಿ ಸಂಕುಲ, ಸಸ್ಸ ಸಂಕುಲ, ಪಾತ್ರಗಳ ಹೆಸರುಗಳು, ಅಲ್ಲಿಯ ಜನರ ಜೀವನ ಪದ್ದತಿಯ ( ಆಗಿನ ಕಾಲದ) ವಿವರಣೆಗಳನ್ನು ಓದುವಾಗ ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ, ಮಗದೊಮ್ಮೆ ಓದುತ್ತಾ ಮುಂದೆ ಸಾಗುತ್ತಿದ್ದೆ.
ಮತ್ತು ಅದುನಿಕ ಕನ್ನಡದ ನವೋದಯ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಭಾಷೆ, ಕುವಂಪು ಬಳಸುವ ಸಂಪ್ಬರಿತ ಪದಗಳ ಅರ್ಥಗಳು, ಭಾಷಾ ಕೌಶಲ್ಯ, ಪ್ರತಿಪಾತ್ರವನ್ನು, ಘಟನೆಯ ಆಳ- ಅಗಲಗಳ ವಿವರಣೆ ಓದುವಾಗ ಅದನ್ನು ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ನಾನು ಹೆಣಗಾಡುತ್ತಿದ್ದ ರೀತಿ ಎಲ್ಲವೂ ಕಾದಂಬರಿಯ ಕ್ಲಿಷ್ಟತೆಗಳಲ್ಲದೆ ಅದರ ಶ್ರೀಮಂತಿಕೆಯನ್ನು ಸಾರಿ ಹೇಳುತ್ತವೆ.
*** ಕಾದಂಬರಿ ಓದುವಾಗಿನ ಅನುಭವ ***
" Education is what remains after one has forgotten" ಇದು ಸಾಹಿತ್ಯದ ಓದಿಗೂ ಅನ್ವಯಿಸುತ್ತದೆ.
ನಾವು ಓದಿದ ಕಾಂಬರಿಯ ಇಂಚಿಂಚನ್ನೂ ನೆನಪಿಡಲೂ ಸಾದ್ಯವಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಓದಿ ಬಹುದಿನಗಳ ನಂತರವೂ ಅದು ನಮ್ಮನ್ನು ಕಾಡಿದರ, ಚಿಂತನೆಗೆ ಹಚ್ಚಿದರೆ, ಮತ್ತೆ ಓದುವಂತೆ ಪ್ರೇರೆಪಿಸಿದರೆ, ನಮ್ಮ ಅಲೋಚನೆಗಳಲ್ಲಿ ಬದಲಾವಣೆ ತಂದರೆ ಅಲ್ಲಿಗೆ ಲೇಖಕ ಮತ್ತು ಓದುಗ ಇಬ್ಬರೂ ಗೆದ್ದಿರುತ್ತಾರೆ - 'ಕಾನೂರು ಹೆಗ್ಗಡತಿ' ಕಾದಂಬರಿ ಇದೆಲ್ಲವಕ್ಕೂ ಉದಾಹರಣೆಯಾಗಿ ನಿಲ್ಲುವ ಕಾದಂಬರಿ.
"Devil is in the detail' ಅನ್ನುವ ಮಾತಿನಂತೆ - ಕುವೆಂಪುರವರ ಶ್ರೇಷ್ಠತೆ ಆವರ ವರ್ಣನೆಯಲ್ಲಿ ಆಡಗಿದೆ. ಓಮ್ಮೆ ನೀವು ಕಾದಂಬರಿಯ ಒಳ ಹೊಕ್ಕ ಮೇಲೆ. ಪ್ರತಿ ಘಟನೆ ಕಣ್ಣ ಮುಂದೆ ಬರುವಂತೆ ವರ್ಣಿಸುತ್ತಾ, ಜೊತೆ ಜೊತೆಗೆ ಕಥೆಯನ್ನು ಹಂದರವನ್ನು ಬಿಚ್ಚಿಡುತ್ತಾ, ಮನರಂಜಿಸುತ್ತಾ, ಬುದ್ದಿವಾದ ಹೇಳುತ್ತಾ ಎಲ್ಲ ರಸಗಳನ್ನು ಅಸ್ವಾದಿಸುವಂತೆ ಮಾಡು ಕಲೆ 'ರಸ ಋಷಿ' ಗೆ ಮಾತ್ರ ಸಾಧ್ಯ.
ಹೊಸ ಲೋಕ (Modern world\India) ಕ್ಕೆ ಕನ್ನಡಿ ಹಿಡಿದಂತಿರುವ 'ಹೂವಯ್ಯನ' ಪಾತ್ರ.
ಪ್ರೀತಿ-ಪ್ರೇಮಕ್ಕೆ ಉಪಮೇಯದಂತಿರುವ ಸೀತೆ ಯ ಪಾತ್ರ ( ಹೂವಯ್ಯನ ಪ್ರೀತಿ) ಇನ್ನು ಅನೇಕ ಪಾತ್ರಗಳು...
ಮಲೆನಾಡಿನ ಭವ್ಯ ಹಸುರಿನ ದಟ್ಟ ವರ್ಣನೆಗಳು
ಆಗಿನ ಕಾಲದ ಮೂಡ ನಂಬಿಕೆ, ಜಾತಿ ಪದ್ದತಿಗಳ ಅನಾವರಣ - ಕಾದಂಬರಿಯ ಪ್ರತಿ ಪುಟವೂ ಬೆರಗುಗೊಳಿಸುವ ಕಲಾಕೃತಿಯೇ ಸರಿ.
ಕೆಲ ಸಲ ವರ್ಣನೆ ಅತಿಯಾಯಿತಂದು ಅನಿಸಿದರೂ ಅದು ಈ ಕಾದಂಬರಿಯ ವಿಶೇಶತೆ.
It's been an immense pleasure to read this masterpeace great-novel of kannada. The effect is going to be long lasting. It's written mastrefullly.
*** ನನಗಿದ್ದ ಸಾವಲುಗಳು ***
ಕನ್ನಡದ ವರಪುತ್ರ ಕುವೆಂಪು ಬರೆದೆ 'ಮಹಾ ಕಾಂಬರಿ'ಗಳಲ್ಲಿ ಇದು ಮೊದಲನೆಯದು. ಮಹಾ ಕಾದಂಬರಿ ( Great Novel)ಯನ್ನು ಓದುವಾಗ ಮುಖ್ಯವಾಗಿ: ಕಾದಂಬರಿಯಲ್ಲಿ ಬರುವ ಹಲವು ಪಾತ್ರಗಳ ಹಿನ್ನಲೆ, ಕಥೆಯ ವಿಸ್ತಾರತೆ, ಬೃಹತ್ತಾದ ಬೌಗೋಳಿಕ ಸನ್ನಿವೇಶಗಳ ಅರಿವು ಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಎಲ್ಲವನ್ನು ನೆನಪಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ಸಾಗಿದಾಗ ಮಾತ್ರ ಕಾದಂಬರಿಯನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಅನಂದಿಸಲು ಸಾಧ್ಯ.
ಈ ನಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ 'ಕಾನೂರು ಹೆಗ್ಗಡತಿ'ಯನ್ನು ಓದುವಾಗ, ನನಗದು ಸಾವಾಲಾಗಿ ತೋರಿದ್ದು ಮಾತ್ರ ಸುಳ್ಳಲ್ಲ. ಮಲೆನಾಡಿನ ಬೌಗೋಳಿಕ ಸನ್ನಿವೇಶಕ್ಕೆ ಅಪರಿಚಿತನಾದ ನಾನು(ಬಳ್ಳಾರಿ) : ಅಲ್ಲಿಯ ಊರುಗಳ ಹೆಸರು, ಪ್ರಾಣಿ ಸಂಕುಲ, ಸಸ್ಸ ಸಂಕುಲ, ಪಾತ್ರಗಳ ಹೆಸರುಗಳು, ಅಲ್ಲಿಯ ಜನರ ಜೀವನ ಪದ್ದತಿಯ ( ಆಗಿನ ಕಾಲದ) ವಿವರಣೆಗಳನ್ನು ಓದುವಾಗ ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ, ಮಗದೊಮ್ಮೆ ಓದುತ್ತಾ ಮುಂದೆ ಸಾಗುತ್ತಿದ್ದೆ.
ಮತ್ತು ಅದುನಿಕ ಕನ್ನಡದ ನವೋದಯ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಭಾಷೆ, ಕುವಂಪು ಬಳಸುವ ಸಂಪ್ಬರಿತ ಪದಗಳ ಅರ್ಥಗಳು, ಭಾಷಾ ಕೌಶಲ್ಯ, ಪ್ರತಿಪಾತ್ರವನ್ನು, ಘಟನೆಯ ಆಳ- ಅಗಲಗಳ ವಿವರಣೆ ಓದುವಾಗ ಅದನ್ನು ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ನಾನು ಹೆಣಗಾಡುತ್ತಿದ್ದ ರೀತಿ ಎಲ್ಲವೂ ಕಾದಂಬರಿಯ ಕ್ಲಿಷ್ಟತೆಗಳಲ್ಲದೆ ಅದರ ಶ್ರೀಮಂತಿಕೆಯನ್ನು ಸಾರಿ ಹೇಳುತ್ತವೆ.
*** ಕಾದಂಬರಿ ಓದುವಾಗಿನ ಅನುಭವ ***
" Education is what remains after one has forgotten" ಇದು ಸಾಹಿತ್ಯದ ಓದಿಗೂ ಅನ್ವಯಿಸುತ್ತದೆ.
ನಾವು ಓದಿದ ಕಾಂಬರಿಯ ಇಂಚಿಂಚನ್ನೂ ನೆನಪಿಡಲೂ ಸಾದ್ಯವಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಓದಿ ಬಹುದಿನಗಳ ನಂತರವೂ ಅದು ನಮ್ಮನ್ನು ಕಾಡಿದರ, ಚಿಂತನೆಗೆ ಹಚ್ಚಿದರೆ, ಮತ್ತೆ ಓದುವಂತೆ ಪ್ರೇರೆಪಿಸಿದರೆ, ನಮ್ಮ ಅಲೋಚನೆಗಳಲ್ಲಿ ಬದಲಾವಣೆ ತಂದರೆ ಅಲ್ಲಿಗೆ ಲೇಖಕ ಮತ್ತು ಓದುಗ ಇಬ್ಬರೂ ಗೆದ್ದಿರುತ್ತಾರೆ - 'ಕಾನೂರು ಹೆಗ್ಗಡತಿ' ಕಾದಂಬರಿ ಇದೆಲ್ಲವಕ್ಕೂ ಉದಾಹರಣೆಯಾಗಿ ನಿಲ್ಲುವ ಕಾದಂಬರಿ.
"Devil is in the detail' ಅನ್ನುವ ಮಾತಿನಂತೆ - ಕುವೆಂಪುರವರ ಶ್ರೇಷ್ಠತೆ ಆವರ ವರ್ಣನೆಯಲ್ಲಿ ಆಡಗಿದೆ. ಓಮ್ಮೆ ನೀವು ಕಾದಂಬರಿಯ ಒಳ ಹೊಕ್ಕ ಮೇಲೆ. ಪ್ರತಿ ಘಟನೆ ಕಣ್ಣ ಮುಂದೆ ಬರುವಂತೆ ವರ್ಣಿಸುತ್ತಾ, ಜೊತೆ ಜೊತೆಗೆ ಕಥೆಯನ್ನು ಹಂದರವನ್ನು ಬಿಚ್ಚಿಡುತ್ತಾ, ಮನರಂಜಿಸುತ್ತಾ, ಬುದ್ದಿವಾದ ಹೇಳುತ್ತಾ ಎಲ್ಲ ರಸಗಳನ್ನು ಅಸ್ವಾದಿಸುವಂತೆ ಮಾಡು ಕಲೆ 'ರಸ ಋಷಿ' ಗೆ ಮಾತ್ರ ಸಾಧ್ಯ.
ಹೊಸ ಲೋಕ (Modern world\India) ಕ್ಕೆ ಕನ್ನಡಿ ಹಿಡಿದಂತಿರುವ 'ಹೂವಯ್ಯನ' ಪಾತ್ರ.
ಪ್ರೀತಿ-ಪ್ರೇಮಕ್ಕೆ ಉಪಮೇಯದಂತಿರುವ ಸೀತೆ ಯ ಪಾತ್ರ ( ಹೂವಯ್ಯನ ಪ್ರೀತಿ) ಇನ್ನು ಅನೇಕ ಪಾತ್ರಗಳು...
ಮಲೆನಾಡಿನ ಭವ್ಯ ಹಸುರಿನ ದಟ್ಟ ವರ್ಣನೆಗಳು
ಆಗಿನ ಕಾಲದ ಮೂಡ ನಂಬಿಕೆ, ಜಾತಿ ಪದ್ದತಿಗಳ ಅನಾವರಣ - ಕಾದಂಬರಿಯ ಪ್ರತಿ ಪುಟವೂ ಬೆರಗುಗೊಳಿಸುವ ಕಲಾಕೃತಿಯೇ ಸರಿ.
ಕೆಲ ಸಲ ವರ್ಣನೆ ಅತಿಯಾಯಿತಂದು ಅನಿಸಿದರೂ ಅದು ಈ ಕಾದಂಬರಿಯ ವಿಶೇಶತೆ.
It's been an immense pleasure to read this masterpeace great-novel of kannada. The effect is going to be long lasting. It's written mastrefullly.
January 16, 2012
An epic, rich narrative that narrates the tale of an extended Gowda family in Kanooru, somewhere in the Malenadu region of (what is now) Karnataka. This book is set in the 1930s and is an accurate but fascinating record of the lives of people in that region.
At the center of village life is the house of the land owning Gowda (of the shurda Vokkaliga caste) surrounded by his fields and the hovels and tents of his bonded labourers. Agriculture is the mainstay, and everybody's lives are tuned to the rhythm of the crop cycle, dictated by the changing season.
People are religious and deeply superstitious, a fact that is exploited by the priest, Joisa, from the neighboring 'agrahara'. Fear of the supernatural permeates every aspect of life. There are festivals to be observed, feasts to the held, and spirits to be propitiated.
The protagonist of the tale is Hoove Gowda, nephew of the reigning Chandre Gowda, of Kanooru. Hoove Gowda is educated and represents the change that is sweeping through India at that time. The freedom struggle, humanism, and the struggle with ignorance and superstition.
Kuvempu weaves a masterly tale of the loves and hatreds, loyalties and treachery, joy and grief, innocence and cynicism of a rich cast of characters. To his credit, the tale is unerringly accurate in its details - a rare record of the beauty and the ugly side of rural life. His characters, places, events and depiction of nature are vivid - one can only imaging how much more absorbing the book would be in the original Kannada.
At the center of village life is the house of the land owning Gowda (of the shurda Vokkaliga caste) surrounded by his fields and the hovels and tents of his bonded labourers. Agriculture is the mainstay, and everybody's lives are tuned to the rhythm of the crop cycle, dictated by the changing season.
People are religious and deeply superstitious, a fact that is exploited by the priest, Joisa, from the neighboring 'agrahara'. Fear of the supernatural permeates every aspect of life. There are festivals to be observed, feasts to the held, and spirits to be propitiated.
The protagonist of the tale is Hoove Gowda, nephew of the reigning Chandre Gowda, of Kanooru. Hoove Gowda is educated and represents the change that is sweeping through India at that time. The freedom struggle, humanism, and the struggle with ignorance and superstition.
Kuvempu weaves a masterly tale of the loves and hatreds, loyalties and treachery, joy and grief, innocence and cynicism of a rich cast of characters. To his credit, the tale is unerringly accurate in its details - a rare record of the beauty and the ugly side of rural life. His characters, places, events and depiction of nature are vivid - one can only imaging how much more absorbing the book would be in the original Kannada.
July 15, 2013
If u want to have experience of forest, walk into the book. u can feel the deepness of forest, every details u can see. nature of the human being village life, life of indian women, child days. the novel will the jeevan darshan. I read several times. now also i am reading.
February 16, 2017
My first introduction to Kannada literature was exemplary, needless to say.
The author has captured pre-independence India very vividly, particularly rural India. Urban India with its idealised youth flit sufficiently in and out to leave us with a flavour of the times. The author has succeeded in writing a book where multiple characters can stake claims to being the protagonist because they are all developed equally well and have sufficient word share. Even the minor characters, minor to the extent that the story does not directly involve them are so well laid out that it is impossible to miss the subtleties of village life. It is a testament to the author's skills that even the minor characters stand out and leave strong impression on the reader.
And honestly, the only weakness in the book is that of one of the central characters, that of Hoovayya. While much is made of him, he seems to be too idealised to be true. Or is the author almost trying to create a Gandhi here - a rural Gandhi, who while preaching non-violence and being gentle could also wield a hunting gun?
The author has captured pre-independence India very vividly, particularly rural India. Urban India with its idealised youth flit sufficiently in and out to leave us with a flavour of the times. The author has succeeded in writing a book where multiple characters can stake claims to being the protagonist because they are all developed equally well and have sufficient word share. Even the minor characters, minor to the extent that the story does not directly involve them are so well laid out that it is impossible to miss the subtleties of village life. It is a testament to the author's skills that even the minor characters stand out and leave strong impression on the reader.
And honestly, the only weakness in the book is that of one of the central characters, that of Hoovayya. While much is made of him, he seems to be too idealised to be true. Or is the author almost trying to create a Gandhi here - a rural Gandhi, who while preaching non-violence and being gentle could also wield a hunting gun?
Read
September 3, 2025This novel is a portrait of tradition, and the role of women in Karnataka's olden days society.
Indira, a strong-willed and intelligent woman who challenges the strong customs of her traditional household. It explores themes of gender inequality, caste dynamics, and the tension between modernity and tradition.
Must read novel to know the pre independence life of the people of the kanuru village, Shimoga Karnataka
Indira, a strong-willed and intelligent woman who challenges the strong customs of her traditional household. It explores themes of gender inequality, caste dynamics, and the tension between modernity and tradition.
Must read novel to know the pre independence life of the people of the kanuru village, Shimoga Karnataka
September 13, 2025
An engrossing saga of a feudal family in the small village near Thirthahalli, Karnataka. I got a glimpse into the way of life of the 1930s..
Was an interesting read. The author has interspersed the story with lots of unneccessary cruelty towards animals, perhaps to show the darker side of rustic village life.
the characters will remain with me for months to come.
Was an interesting read. The author has interspersed the story with lots of unneccessary cruelty towards animals, perhaps to show the darker side of rustic village life.
the characters will remain with me for months to come.
February 28, 2023
An extraordinary piece of work by the literary genius Kuvempu. I wish his narration of Kanooru never ended. Kuvempu builds the characteristics of places, humans, babies, animals, birds, belief systems, festivals so intricately that you’ll know them in and out by the time you finish reading it. Kanooru will stay with me forever!
February 11, 2019
Good book. Hovayya is really confused person.
February 15, 2017
Kanooru Heggadati is not a book. It's an experience. The vibrancy with which the characters and their sorroundings present themselves is absolutely mind blowing!! A must read..
January 6, 2021
This book was in my wishlist since a very long time. Finally grabbed a good one after a long time.
November 30, 2020
ನಾನು ಓದಿದ ಮೊದಲ ಕನ್ನಡ ಕಾದಂಬರಿ ಕುವೆಂಪು ಅವರ ಕಾನೂರು ಹೆಗ್ಗಡಿತಿ. ಮಾಧ್ಯಮಿಕ ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಓದುತ್ತಿದ್ದಾಗ ಬೇಸಿಗೆ ರಜೆಯಲ್ಲಿ ಸಂಬಂಧಿಕರೊಬ್ಬರ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಬಿದ್ದ ಈ ಪುಸ್ತಕವನ್ನು ಓದಲು ಆರಂಭಿಸಿ, ಎರವಲು ಪಡೆದು ಮನೆಗೂ ತಂದು ಓದಿ ಮುಗಿಸಿದ್ದು ನೆನಪಿದೆ. ಸುಮಾರು ಆರು ನೂರು ಪುಟಗಳ ಕಾದಂಬರಿ ಓದಿ ಮುಗಿಸಲು ಬಹುಶಃ ಆ ರಜೆಯ ಬಹುಭಾಗವೇ ಹಿಡಿದಿರಬೇಕು. ಈಗ ಹತ್ತು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಓದುವಾಗಲೂ ಕಾದಂಬರಿಯ ಸ್ವಾರಸ್ಯಕಡಿಮೆಯಾದಂತೆ ಅನಿಸಲಿಲ್ಲ.
೧೯೩೬ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾದ ಈ ಕಾದಂಬರಿಯು ಒಳಗೊಳ್ಳುವ ಪರಿಸರ ಶಿವಮೊಗ್ಗ-ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ಜಿಲ್ಲೆಗಳ ಮಲೆನಾಡು ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಿಂದ ಗುರುತಿಸಲ್ಪಡುವ ಪ್ರದೇಶ. ನನ್ನ ಊರು ಅದೇ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿರುವುದರಿಂದ ಈ ಕಾದಂಬರಿಯಲ್ಲಿ ವರ್ಣನೆಗೊಳ್ಳುವ ಹಲವಾರು ಸ್ಥಳ ಹಾಗೂ ವ್ಯಕ್ತಿಚಿತ್ರಗಳು ನಮಗೆಲ್ಲ ಹೊಸತಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಆದರೂ ಆ ಕಾರಣಕ್ಕಾಗಿ ಕಾದಂಬರಿಯ ಸ್ವಾರಸ್ಯ ನನಗೇನೂ ಕಡಿಮೆಯಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಮಲೆನಾಡಿನವರಲ್ಲದ ಓದುಗರಿಗಂತೂ ಇದೊಂದು ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚ. ಕುವೆಂಪು ಅವರಂತಹ ಕಲ್ಪನೆ, ಒಳನೋಟ, ಜೀವನ ಪ್ರೀತಿ ಎಲ್ಲವೂ ಬೆರೆತ ಕೃತಿಕಾರನ ಲೇಖನಿಯಲ್ಲಿ ಮಲೆನಾಡಿನ ಪ್ರಕೃತಿ ಲೋಕ ಕಣ್ಣೆದುರಿಗೇ ನಿಂತಷ್ಟು ನೈಜತೆಯಲ್ಲಿ ಮೂಡಿ ಬರುತ್ತದೆ.
ಕಾದಂಬರಿಯ 'ಅರಿಕೆ'ಯಲ್ಲಿ ಕುವೆಂಪು ಅವರೇ ಹೇಳಿರುವಂತೆ 'ಕಾದಂಬರಿ ಅಂಗೈ ಮೇಲಣ ನಾಟಕಶಾಲೆ'. ವಿಧ ವಿಧದ ದೃಶ್ಯಗಳ, ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ, ಸನ್ನಿವೇಶಗಳ ಪೂರ್ಣ ಸ್ವಾರಸ್ಯ ಸಿಗಲು ಅವುಗಳು ಓದುವವರ ಪ್ರತಿಭೆಯಲ್ಲಿ ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಸೃಷ್ಟಿಯಾಗಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ.
ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಪೂರ್ವ ಭಾರತದಲ್ಲಿ, ಕಳೆದ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದ ಕಾಲಘಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಮಲೆನಾಡು ಪ್ರದೇಶದ ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಸಾಮಾಜಿಕ, ರಾಜಕೀಯ ಬದಲಾವಣೆಗಳನ್ನು ಅಲ್ಲಿನ ಕೆಲವು ಕುಟುಂಬಗಳ ಜನರ ಬದುಕಿನ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಈ ಕಾದಂಬರಿಯ ಓದುಗರು ಗ್ರಹಿಸಬಹುದು. ಜಮೀನುದಾರಿಕೆಯ ದರ್ಪ, ಅಧಿಕಾರದ ಪ್ರತಿನಿಧಿಯಂತಿರುವ ಕಾನೂರು ಚಂದ್ರಯ್ಯಗೌಡರ ಕುಟುಂಬವು ಕತೆಯ ಕೇಂದ್ರಬಿಂದು. ಈ ಕುಟುಂಬದ ಒಳಗಿನ ಹಾಗೂ ಹೊರಗಿನ ಸಂಬಂಧಗಳು ಅಂದಿನ ಕಾಲದ ಕೌಟುಂಬಿಕ ಹಾಗೂ ಸಾಮೂಹಿಕ ಜೀವನದ ಪ್ರತಿಮೆಗಳಾಗಿ ಕಾಣಬರುತ್ತವೆ.
ಕಾದಂಬರಿಯ ಕಡೆಯಲ್ಲಿ ಒದಗಿಸಿರುವ ಅನುಬಂಧ-೩ ರಲ್ಲಿ ಕಾದಂಬರಿಯ ಪಾತ್ರಗಳ ಪರಿಚಯ ಇದೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ಚಂದ್ರಯ್ಯಗೌಡರ ಪರಿಚಯ ಹೀಗಿದೆ: ಕಾನೂರು ಮನೆತನದ ಯಜಮಾನ. ಅಣ್ಣ ಸುಬ್ಬಯ್ಯಗೌಡರು ಗತಿಸಿದ ಮೇಲೆ ಈತನೇ ಮನೆಯ ಯಜಮಾನ. ಅಣ್ಣ ಸುಬ್ಬಯ್ಯಗೌಡರು ಸಾಯುವಾಗ ಅವರಿಗೂ ಚಂದ್ರಯ್ಯಗೌಡರಿಗೂ ಮನಸ್ತಾಪವಿತ್ತು. ಹಾಗಾಗಿ ಅಣ್ಣನ ಮಗ ಹೂವಯ್ಯ ಮತ್ತು ಅತ್ತಿಗೆ ನಾಗಮ್ಮನವರ ಬಗ್ಗೆ ಅನಾದರ. ಮೊದಲ ಇಬ್ಬರು ಹೆಂಡತಿಯರು ಗತಿಸಿದ ಮೇಲೆ ನೆಲ್ಲುಹಳ್ಳಿಯ ಸುಬ್ಬಮ್ಮನನ್ನು ಮೂರನೆಯ ಹೆಂಡತಿಯಾಗಿ ತಂದರು.
ಕಾದಂಬರಿಯ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯ ಪಾತ್ರ ಇದೇ ಸುಬ್ಬಮ್ಮನದು. ತನ್ನ ಕಾರ್ಯ ಸಾಧನೆಗೆ ಕುಟಿಲ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಹಿಡಿಯಲು ಹಿಂಜರಿಯದ ಹೆಂಗಸು ಸುಬ್ಬಮ್ಮ. ಗಂಡನ ಸಾವಿನ ನಂತರ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಅಧಿಕಾರ ಸ್ಥಾಪಿಸಲು ಹೊರಡುವ ಈಕೆ ಒಬ್ಬ ಉದ್ವಿಗ್ನ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವದ ದುಡುಕಿನ ಮಹಿಳೆಯಾಗಿ ಕಾಣಬರುತ್ತಾಳೆ.
೧೯೯೯ರಲ್ಲಿ ಗಿರೀಶ್ ಕಾರ್ನಾಡರು ನಿರ್ದೇಶಕರಾಗಿ ತೆರೆಗೆ ತಂದ ಇದೇ ಕಾದಂಬರಿ ಆಧಾರಿತ ಚಲನಚಿತ್ರವು ಈ ಬೃಹತ್ ಕಾದಂಬರಿಯ ಸಂಪೂರ್ಣ ಪರಿಚಯ ಮಾಡಿಸದಿದ್ದರೂ ಚಂದ್ರಯ್ಯಗೌಡನಾಗಿ ಕಾರ್ನಾಡರ ಅಭಿನಯ ಉತ್ತಮವಾಗಿ ಮೂಡಿ ಬಂದಿದೆ. ಉತ್ತರ ಕರ್ನಾಟಕ ಮೂಲದ ಕಾರ್ನಾಡರ ಮಾತಿನ ಶೈಲಿ ಮಲೆನಾಡು ಗೌಡರ ಮಾತಿನ ಶೈಲಿಗೆ ಹೊಂದಿಕೆಯಾಗದಿದ್ದರೂ ಭಾವಾಭಿನಯವು ನನ್ನ ಕಲ್ಪನೆಯ ಕಾದಂಬರಿಯ ಪಾತ್ರಕ್ಕೆ ತುಂಬಾ ಹೊಂದಿಕೆಯಾಗುತ್ತಿತ್ತೆಂದು ನೆನಪು.
ಈ ಕಾದಂಬರಿಯ ಇನ್ನೊಂದು ಮುಖ್ಯ ಪಾತ್ರವೆಂದರೆ ಹೂವಯ್ಯ. "ತನ್ನ ಸುಶಿಕ್ಷಿತತೆ, ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕತೆ ಮತ್ತು ಕ್ರಿಯಾಶೀಲತೆಯಿಂದ ಸುತ್ತಲಿನವರ ಬದುಕನ್ನು ಉತ್ತಮಗೊಳಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತಾನೆ" ಎಂದು ಆತನ ಪಾತ್ರದ ಬಗೆಗೆ ಅನುಬಂಧದಲ್ಲಿ ನಮೂದಾಗಿದೆ.
ಕಾದಂಬರಿಯುದ್ದಕ್ಕೂ ಅಂದಿನ ಮಲೆನಾಡಿನ ಬದುಕಿನ ಸಹಜ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಾದ ಮೀನು ಹಿಡಿಯುವುದು, ಹಂದಿ ಶಿಕಾರಿ, ಕಳ್ಳು ಕಟ್ಟುವುದು, ಮರ ಕುಯ್ಯುವುದು, ದಯ್ಯದ ಹರಕೆ, ಭೂಮಿ ಹುಣ್ಣಿಮೆಯಂತಹ ಹಬ್ಬಗಳು ಇತ್ಯಾದಿಗಳ ವರ್ಣನೆಗಳು ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಭಾವಯುತವಾಗಿವೆ. ಚಿಕ್ಕಪುಟ್ಟ ಸಂಗತಿಗಳೂ ವಿವರಗಳೊಂದಿಗೆ ದಾಖಲಾಗಿವೆ.
ಲಿಯೋ ಟಾಲ್ ಸ್ಟಾಯ್ ಬರೆದ 'ಆನಾ ಕರೆನಿನಾ' ಓದುವಾಗಲೂ ಇದೇ ಬಗೆಯ ಓದಿನ ಅನುಭವವಾದದ್ದು ನೆನಪಾಗುತ್ತದೆ. ತೋಟದಲ್ಲಿ ಹುಲ್ಲು ಕತ್ತರಿಸುವ ವಿವರಣೆಗೇ ಟಾಲ್ ಸ್ಟಾಯ್ ಒಂದೆರಡು ಅಧ್ಯಾಯಗಳನ್ನೇ ಮೀಸಲಿಟ್ಟಿರುವುದು, ಹಾಗೆಯೇ ಅದೇ ಕಾದಂಬರಿಯಲ್ಲಿ ಬರುವ ಬೇಟೆಯ ದೀರ್ಘ ವಿವರಣೆ- ಇವೆಲ್ಲ ಇಂತಹ ಕಾದಂಬರಿಗಳಲ್ಲಿ ಬಾಹ್ಯ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳ ವಿವರಣೆಗಳೂ ಭಾವ ಪ್ರಪಂಚದ ವಿವರಣೆಗಳಂತೇ ಹೇಗೆ ಮುಖ್ಯವಾಗುತ್ತವೆಂಬುದನ್ನು ತೋರುತ್ತವೆ.
ಇಂತಹ ಕಾದಂಬರಿಗಳಲ್ಲಿ ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಪಾತ್ರಗಳ ಮೂಲಕ ಒಂದು ಸಮೂಹದ ಜೀವನದ ಒಂದೊಂದು ಅನುಭವಗಳನ್ನೂ ಅತ್ಯಂತ ಆಸಕ್ತಿಯಿಂದ, ಸಹಾನುಭೂತಿಯಿಂದ ಗಮನಿಸುವ ಕೃತಿಕಾರರು ಓದುಗರಿಗೆ ಒದಗಿಸುವುದು ಒಂದು ಜೀವನಕ್ರಮದ ಸಮಗ್ರ ಚಿತ್ರವನ್ನು. ವ್ಯಕ್ತಿಗತ ಮನೋಸ್ಥಿತಿ, ಸಾಮಾಜಿಕ ಸ್ಥಿತಿ ಎಲ್ಲವೂ ಕೃತಿಯ ಭಾಗಗಳಾಗುತ್ತವೆ.
ಕಾನೂರು ಹೆಗ್ಗಡತಿ ಕಾದಂಬರಿಯು ಅಂದಿನ ಮಲೆನಾಡಿನ ಜೀವನಕ್ರಮವನ್ನು ಪ್ರತಿಫಲಿಸುತ್ತಾ ಜಡ್ಡು ಹಿಡಿದ ಹಲವು ಆಚರಣೆಗಳು, ನಂಬಿಕೆಗಳನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಅಗತ್ಯವನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ಹೂವಯ್ಯನ ಪಾತ್ರ ಹಲವು ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಸಾಮಾಜಿಕ ಕಟ್ಟುಪಾಡುಗಳಿಗೆ ಸವಾಲು ಹಾಕುವುದು ಈ ಬದಲಾವಣೆಗಳ ಮಾರ್ಗ ಸೂಚನೆಯಂತೇ ತೋರುತ್ತದೆ.
"ಇದನ್ನು ಕಥೆಯ ಕೋಲಾಹಲಕ್ಕಾಗಿ ಓದಬೇಡಿ, ಸಾವಧಾನವಾಗಿ ಸಚಿತ್ರವಾಗಿ ಓದಿ" ಎಂದು ಕುವೆಂಪು ಅವರು 'ಅರಿಕೆ'ಯಲ್ಲಿ ಹೇಳಿದ್ದರೂ 'ಕಾನೂರು ಹೆಗ್ಗಡಿತಿ' ಯ ಕಥೆಯೂ, ಕಥೆಯೊಳಗಿನ ಉಪಕಥೆಗಳೂ ಸಹ ತೀವ್ರವಾದ ಒಂದು ಅನುಭವಕ್ಕೆ ಪೂರಕವಾಗುತ್ತವೆ.
ಹೂವಯ್ಯ-ಸೀತೆಯರ ತಣ್ಣನೆಯ ಹಾಗೂ ಅಂತಿಮವಾಗಿ ದುರಂತಮಯವಾದ ಪ್ರೇಮದ ಕಥೆಯು ಕಾನೂರು ಹೆಗ್ಗಡಿತಿಯ ನವಿರಾದ ಕಥಾ ಸೆಲೆಗಳಲ್ಲೊಂದು. ಈ ಬೃಹತ್ ಕಾದಂಬರಿಯ ಅನೇಕ ಆಕರ್ಷಣೆಗಳ ಒಂದು ಸಣ್ಣ ಮಾದರಿಯಾಗಿ, ಹೂವಯ್ಯ-ಸೀತೆಯರ ಪ್ರೇಮಕಥೆಯು ಅನಾವರಣಗೊಳ್ಳುವ ಕಾದಂಬರಿಯ ಕೆಲ ಭಾಗಗಳನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಬಹುದು-
ಸುಸಂಸ್ಕೃತೆ, ರೂಪವತಿ ಹಾಗೂ ಭಾವಜೀವಿಯಾದ ಸೀತೆ ಹೂವಯ್ಯನನ್ನು ಬಾಲ್ಯದಿಂದಲೂ ಮೆಚ್ಚಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾ, ತನ್ನ ಯೌವ್ವನದಲ್ಲೂ ಅವನನ್ನೇ ಆರಾಧಿಸುವಳು. ಇದು ಅನಾವರಣಗೊಳ್ಳುವ ಕೆಲ ಘಟನಾವಳಿಗಳು ಹೀಗಿವೆ-
ಸೀತೆ (ಅಧ್ಯಾಯ ನಾಲ್ಕು)-
ಹೂವಯ್ಯ ಭಾವ ಬರುವರೆಂದು ಸಡಗರ, ಸಂಭ್ರಮ. ಎಳೆಯ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಇಬ್ಬರೂ ಆಟ ಪಾಠಗಳಲ್ಲಿ ಬೆರೆತು ಕಾಲ ಕಳೆದದ್ದು , ಸೀತೆ ವಧುವಾಗಿ ಹೂವಯ್ಯ ವರನಾಗಿ ಮದುವೆಯ ಆಟ ಆಡಿದ್ದು ನೂತನ ವಧುವರರು ತೀರ್ಥಹಳ್ಳಿಯ ಎಳ್ಳಮವಾಸ್ಯೆ ಜಾತ್ರೆಗೆ ಮೇಳಿಗೆ ತೇರಿಗೆ ಹೋಗಿಬಂದದ್ದು, ಬಟ್ಟೆ ಸುತ್ತಿ ಮಗುವೆಂದು ನಲಿದದ್ದು, ಗಂಡ ಹೂವಯ್ಯ ಮುನಿದದ್ದು ರಾಮಯ್ಯ ಜಗಳ ಬಿಡಿಸಿದ್ದು ಎಲ್ಲ ನೆನಪಾಗುವುದು. ಸಂಭ್ರಮದಿಂದ ತಾಯಿಗೆ ಹೋಳಿಗೆ ಮಾಡಲು ನೆರವಾಗುವಳು.
ಬರುತ್ತಿರುವ ಹೂವಯ್ಯನನ್ನು ಮೆಚ್ಚಿಸಲು ಅಲಂಕಾರದಲ್ಲಿ ತೊಡಗುವಳು, ಮುಚ್ಚಿರುವ ಬಾಗಿಲ ಆಚಿನಿಂದ ಅವಳ ಪುಟ್ಟ ತಂಗಿ ಲಕ್ಷ್ಮಿ ತಾನೂ ಒಳಗೆ ಬರುವೆನೆಂದು ಗಲಾಟೆ ಮಾಡಿದಾಗ ಅವಳನ್ನು ಮುದ್ದು ಮಾಡಿ ನಿನಗೂ ತಲೆ ಬಾಚಿ ಹೂ ಮುಡಿಸುತ್ತೇನೆಂದು ಹೇಳಿ ಇವತ್ತು ಹೂವಯ್ಯ ಭಾವ ಬರುತ್ತಾರೆ ಎಂದು ಲಕ್ಷ್ಮಿಗೂ ಹೇಳುವಳು.
ಬರುತ್ತಿರುವಾಗ ಗಾಡಿ ಉರುಳಿ ಬಿದ್ದು ಬೆನ್ನು ನೋವು ಮಾಡಿಕೊಂಡಿದ್ದ ಹೂವಯ್ಯನಿಗೆ ನರ್ಸಮ್ಮನಾಗಿ ಶುಶ್ರೂಷೆ ಮಾಡುವಳು.
ಹಲ್ಲಿಯ ಕೃಪೆ (ಅಧ್ಯಾಯ ಹದಿನೈದು)-
ಮುತ್ತಳ್ಳಿಯಲ್ಲಿ ಸುಧಾರಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದ ಹೂವಯ್ಯನನ್ನು ಜಗಲಿಯಲ್ಲಿ ಗದ್ದಲ ಎಂದು ಸೀತೆಯ ಅಲಂಕಾರದ ಕೋಣೆಯಲ್ಲಿ ಮಲಗಿಸಿರುತ್ತಾರೆ. ಇಬ್ಬರೇ ಕೋಣೆಯಲ್ಲಿರುವಾಗ ಸೀತೆಗೆ ಮಾತನಾಡಬೇಕೆಂಬ ಕುತೂಹಲ. ಆದರೆ ಸಂಕೋಚ, ಲಜ್ಜೆ, ಭಯ. ಹೂವಯ್ಯನ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯೂ ಅಂತಹುದೇ. ಈ ನಡುವೆ ಗೋಡೆಯಲ್ಲಿ ಕುಳಿತಿದ್ದ ಹಲ್ಲಿಯೊಂದು ಮುಂದಕ್ಕೆ ಚಲಿಸಿತು. ಆಗ ಅದು ಕುಳಿತಿದ್ದ ಜಾಗ ತೆರವಾಯಿತು. ಅಲ್ಲಿ "ನಾನು ಹೂವಯ್ಯ ಭಾವನನ್ನೇ ಮದುವೆಯಾಗುತ್ತೇನೆ" ಎಂದು ಸೀಸದ ಕಡ್ಡಿಯಲ್ಲಿ ಬರೆದಿದ್ದ ಬರಹ ಹೂವಯ್ಯನ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಬಿತ್ತು. ಅದು ಸೀತೆಯದೇ ಅಕ್ಷರ ಎಂಬುದು ಹೂವಯ್ಯನಿಗೆ ತಿಳಿಯಿತು. ಸೀತೆ ತನ್ನನ್ನು ಪ್ರೀತಿಸುತ್ತಿದ್ದಾಳೆ ಎಂಬುದು ಆತನಿಗೆ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಯಿತು.
ಸೀತೆ-ಹೂವಯ್ಯ (ಇಪ್ಪತ್ತನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ)-
ಸೀತೆ, ಹೂವಯ್ಯ ಹೇಳಿದಂತೆ ಅವನ ಟ್ರಂಕಿನಿಂದ ಭಾರಭಾರವಾದ ಬಣ್ಣ ಬಣ್ಣದ ಹೊದಿಕೆ ಇರುವ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಪುಸ್ತಕಗಳನ್ನು ಹೊತ್ತುತಂದು ಹೆತ್ತ ತಾಯಿ ತನ್ನ ಮಗುವನ್ನು ಗಂಡನಿಗೆ ನೀಡುವಂತೆ ಒಂದು ವಿಧದ ಧನ್ಯತಾಭಾವ ಮತ್ತು ಅರ್ಪಣಾಭಾವದಿಂದ ಹೂವಯ್ಯನಿಗೆ ನೀಡಿದಳು. ಹೂವಯ್ಯನು ಒಂದು ಚರಿತ್ರೆಯ ಪುಸ್ತಕವನ್ನು ಸೀತೆಯ ಕೈಗೆ ಕೊಟ್ಟು ಇವುಗಳಲ್ಲಿರುವ ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ನೋಡುತ್ತಿರು ಎಂದು ಹೇಳಿ ತಾನು ಕಾವ್ಯ ಪುಸ್ತಕವೊಂದನ್ನು ಓದಲು ತೊಡಗಿದನು.
ಇನ್ನು ಹೂವಯ್ಯನ ವಿಚಾರಕ್ಕೆ ಬಂದರೆ, ಅದೇಕೋ ಹೂವಯ್ಯ ಪ್ರೇಮದ ಅನುಭವಕ್ಕೆ ತನ್ನನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಒಪ್ಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದಿಲ್ಲ. ಆರಂಭದಿಂದಲೇ ಅವನಲ್ಲಿ ಮಾನಸಿಕ ಸಮರವೇರ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಹೂವಯ್ಯನ ಮನೋಭಾವ ವ್ಯಕ್ತವಾಗುವುದು ಹೀಗೆ-
ಹಲ್ಲಿಯ ಕೃಪೆ (ಅಧ್ಯಾಯ ಹದಿನೈದು)-
ಒಮ್ಮೆ ಆಕೆಗಾಗಿ ಸಂಸಾರದ ಭಾರವನ್ನು ಹೊರುವುದು ಅಷ್ಟೇನೂ ಹೀನವಲ್ಲ, ನಷ್ಟಕರವಲ್ಲ ಎಂದು ಆಲೋಚಿಸಿದನು. ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ತನ್ನ ಮಹದಾಕಾಂಕ್ಷೆಯ ಆದರ್ಶ ಅವನನ್ನು ತನ್ನೆಡೆಗೆ ಸೆಳೆಯುತ್ತಿತ್ತು.
ರುದ್ರವಾದರೂ ಮಧುರ ರಾತ್ರಿ (ಅರವತ್ತೊಂಬತ್ತನೇ ಅಧ್ಯಾಯ)-
ಮೊದಲು ತಾನು ವಿದ್ಯಾವಂತನಾಗಬೇಕು, ಪ್ರತಿಭಾಶಾಲಿಯಾಗಬೇಕು, ಕೀರ್ತಿ ಸಂಪಾದಿಸಬೇಕು, ಲೋಕದ ಮಹಾಪುರುಷರಂತಾಗಬೇಕು, ಸ್ವಾರ್ಥ ತ್ಯಾಗದಿಂದ ಜೀವನವನ್ನು ಪರಮ ಸಾರ್ಥಕತೆಗೆ ಬಲಿದಾನ ಕೊಡಬೇಕು - ಎಂಬ ಹೆಗ್ಗನಸು.
ಮುಂದೆ ಹೂವಯ್ಯ-ಸೀತೆಯರ ಸಂಬಂಧ ಪಡೆಯುವ ತಿರುವೂ ಅನಿರೀಕ್ಷಿತ. ಇವರ ಪ್ರೇಮದ ಕಥೆಯು ಕಾದಂಬರಿಯ ಒಂದು ಪುಟ್ಟ ಭಾಗ ಮಾತ್ರ.
ಶತಮಾನದಷ್ಟು ಹಳೆಯದಾದರೂ ತನ್ನದೇ ವಿಶಿಷ್ಟತೆ ವೈವಿಧ್ಯತೆಗಳ 'ಕಾನೂರು ಹೆಗ್ಗಡಿತಿ'ಯ ಮಲೆನಾಡಿನ ಲೋಕಕ್ಕೆ ಪ್ರವೇಶಿಸ ಬಯಸುವವರಿಗೆ ಅಂದಿನ ಜನರ ಸಹಜತೆಯ, ಸರಳತೆಯ, ಸುಂದರತೆಯ ಒಂದು ಕಿರುನೋಟವನ್ನು ಒದಗಿಸುವುದು ಈ ಮೇಲಿನ ಭಾಗಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ ಉದ್ದೇಶವಾಗಿದೆ. ಇನ್ನು ಕಾದಂಬರಿಯನ್ನು ವಿಮರ್ಶೆಯ ಒರೆಗೆ ಹಚ್ಚಿ, ಇದನ್ನು ಮಹಿಳಾವಾದ, ವರ್ಣ ವಿಚಾರ, ವರ್ಗ ಸಂಘರ್ಷ ಇತ್ಯಾದಿ ಮಜಲುಗಳಿಂದ ನೋಡುವುದೂ ಸಾಧ್ಯವಿದ್ದರೂ ಅದು ಈ ಬರಹದ ಉದ್ದೇಶವಲ್ಲ.
ಈಚೆಗೆ ನಮ್ಮ ಪತ್ರಿಕೆಗಳು, ಮಾಧ್ಯಮ, ಸಿನಿಮಾ, ಸಾಹಿತ್ಯ ಎಲ್ಲವೂ ನಗರಗಳಿಂದ ದೂರವಿರುವ ಬಹುಸಂಖ್ಯೆಯ ಜನರ ಜೀವನಶೈಲಿ, ಪರಂಪರೆ ಇವುಗಳನ್ನೆಲ್ಲ ಒಳಗೊಳ್ಳುವುದೇ ಇಲ್ಲ. ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಆಧಾರಿತ ಆದ್ಯತೆ ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣ ಇರಬಹುದು. ಅದೇನೇ ಇರಲಿ ಆಧುನಿಕತೆಯು ನಮ್ಮದೇ ನಾಡಿನ ಒಂದು ಭಾಗದ ಜನಸಮೂಹದಲ್ಲಿ ತಂದ ಬದಲಾವಣೆಯ ಚಿತ್ರಣವನ್ನು ಒದಗಿಸುವ 'ಕಾನೂರು ಹೆಗ್ಗಡಿತಿ' ಯಂತಹ ಕಾದಂಬರಿಗಳು ಇಂದಿಗೂ ಮುಖ್ಯ ಎಂಬುದು ನನ್ನ ನಂಬಿಕೆ.
For more reviews, see:
https://srikannadi.blogspot.com/
೧೯೩೬ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾದ ಈ ಕಾದಂಬರಿಯು ಒಳಗೊಳ್ಳುವ ಪರಿಸರ ಶಿವಮೊಗ್ಗ-ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ಜಿಲ್ಲೆಗಳ ಮಲೆನಾಡು ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಿಂದ ಗುರುತಿಸಲ್ಪಡುವ ಪ್ರದೇಶ. ನನ್ನ ಊರು ಅದೇ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿರುವುದರಿಂದ ಈ ಕಾದಂಬರಿಯಲ್ಲಿ ವರ್ಣನೆಗೊಳ್ಳುವ ಹಲವಾರು ಸ್ಥಳ ಹಾಗೂ ವ್ಯಕ್ತಿಚಿತ್ರಗಳು ನಮಗೆಲ್ಲ ಹೊಸತಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಆದರೂ ಆ ಕಾರಣಕ್ಕಾಗಿ ಕಾದಂಬರಿಯ ಸ್ವಾರಸ್ಯ ನನಗೇನೂ ಕಡಿಮೆಯಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಮಲೆನಾಡಿನವರಲ್ಲದ ಓದುಗರಿಗಂತೂ ಇದೊಂದು ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚ. ಕುವೆಂಪು ಅವರಂತಹ ಕಲ್ಪನೆ, ಒಳನೋಟ, ಜೀವನ ಪ್ರೀತಿ ಎಲ್ಲವೂ ಬೆರೆತ ಕೃತಿಕಾರನ ಲೇಖನಿಯಲ್ಲಿ ಮಲೆನಾಡಿನ ಪ್ರಕೃತಿ ಲೋಕ ಕಣ್ಣೆದುರಿಗೇ ನಿಂತಷ್ಟು ನೈಜತೆಯಲ್ಲಿ ಮೂಡಿ ಬರುತ್ತದೆ.
ಕಾದಂಬರಿಯ 'ಅರಿಕೆ'ಯಲ್ಲಿ ಕುವೆಂಪು ಅವರೇ ಹೇಳಿರುವಂತೆ 'ಕಾದಂಬರಿ ಅಂಗೈ ಮೇಲಣ ನಾಟಕಶಾಲೆ'. ವಿಧ ವಿಧದ ದೃಶ್ಯಗಳ, ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ, ಸನ್ನಿವೇಶಗಳ ಪೂರ್ಣ ಸ್ವಾರಸ್ಯ ಸಿಗಲು ಅವುಗಳು ಓದುವವರ ಪ್ರತಿಭೆಯಲ್ಲಿ ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಸೃಷ್ಟಿಯಾಗಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ.
ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಪೂರ್ವ ಭಾರತದಲ್ಲಿ, ಕಳೆದ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದ ಕಾಲಘಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಮಲೆನಾಡು ಪ್ರದೇಶದ ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಸಾಮಾಜಿಕ, ರಾಜಕೀಯ ಬದಲಾವಣೆಗಳನ್ನು ಅಲ್ಲಿನ ಕೆಲವು ಕುಟುಂಬಗಳ ಜನರ ಬದುಕಿನ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಈ ಕಾದಂಬರಿಯ ಓದುಗರು ಗ್ರಹಿಸಬಹುದು. ಜಮೀನುದಾರಿಕೆಯ ದರ್ಪ, ಅಧಿಕಾರದ ಪ್ರತಿನಿಧಿಯಂತಿರುವ ಕಾನೂರು ಚಂದ್ರಯ್ಯಗೌಡರ ಕುಟುಂಬವು ಕತೆಯ ಕೇಂದ್ರಬಿಂದು. ಈ ಕುಟುಂಬದ ಒಳಗಿನ ಹಾಗೂ ಹೊರಗಿನ ಸಂಬಂಧಗಳು ಅಂದಿನ ಕಾಲದ ಕೌಟುಂಬಿಕ ಹಾಗೂ ಸಾಮೂಹಿಕ ಜೀವನದ ಪ್ರತಿಮೆಗಳಾಗಿ ಕಾಣಬರುತ್ತವೆ.
ಕಾದಂಬರಿಯ ಕಡೆಯಲ್ಲಿ ಒದಗಿಸಿರುವ ಅನುಬಂಧ-೩ ರಲ್ಲಿ ಕಾದಂಬರಿಯ ಪಾತ್ರಗಳ ಪರಿಚಯ ಇದೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ಚಂದ್ರಯ್ಯಗೌಡರ ಪರಿಚಯ ಹೀಗಿದೆ: ಕಾನೂರು ಮನೆತನದ ಯಜಮಾನ. ಅಣ್ಣ ಸುಬ್ಬಯ್ಯಗೌಡರು ಗತಿಸಿದ ಮೇಲೆ ಈತನೇ ಮನೆಯ ಯಜಮಾನ. ಅಣ್ಣ ಸುಬ್ಬಯ್ಯಗೌಡರು ಸಾಯುವಾಗ ಅವರಿಗೂ ಚಂದ್ರಯ್ಯಗೌಡರಿಗೂ ಮನಸ್ತಾಪವಿತ್ತು. ಹಾಗಾಗಿ ಅಣ್ಣನ ಮಗ ಹೂವಯ್ಯ ಮತ್ತು ಅತ್ತಿಗೆ ನಾಗಮ್ಮನವರ ಬಗ್ಗೆ ಅನಾದರ. ಮೊದಲ ಇಬ್ಬರು ಹೆಂಡತಿಯರು ಗತಿಸಿದ ಮೇಲೆ ನೆಲ್ಲುಹಳ್ಳಿಯ ಸುಬ್ಬಮ್ಮನನ್ನು ಮೂರನೆಯ ಹೆಂಡತಿಯಾಗಿ ತಂದರು.
ಕಾದಂಬರಿಯ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯ ಪಾತ್ರ ಇದೇ ಸುಬ್ಬಮ್ಮನದು. ತನ್ನ ಕಾರ್ಯ ಸಾಧನೆಗೆ ಕುಟಿಲ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಹಿಡಿಯಲು ಹಿಂಜರಿಯದ ಹೆಂಗಸು ಸುಬ್ಬಮ್ಮ. ಗಂಡನ ಸಾವಿನ ನಂತರ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಅಧಿಕಾರ ಸ್ಥಾಪಿಸಲು ಹೊರಡುವ ಈಕೆ ಒಬ್ಬ ಉದ್ವಿಗ್ನ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವದ ದುಡುಕಿನ ಮಹಿಳೆಯಾಗಿ ಕಾಣಬರುತ್ತಾಳೆ.
೧೯೯೯ರಲ್ಲಿ ಗಿರೀಶ್ ಕಾರ್ನಾಡರು ನಿರ್ದೇಶಕರಾಗಿ ತೆರೆಗೆ ತಂದ ಇದೇ ಕಾದಂಬರಿ ಆಧಾರಿತ ಚಲನಚಿತ್ರವು ಈ ಬೃಹತ್ ಕಾದಂಬರಿಯ ಸಂಪೂರ್ಣ ಪರಿಚಯ ಮಾಡಿಸದಿದ್ದರೂ ಚಂದ್ರಯ್ಯಗೌಡನಾಗಿ ಕಾರ್ನಾಡರ ಅಭಿನಯ ಉತ್ತಮವಾಗಿ ಮೂಡಿ ಬಂದಿದೆ. ಉತ್ತರ ಕರ್ನಾಟಕ ಮೂಲದ ಕಾರ್ನಾಡರ ಮಾತಿನ ಶೈಲಿ ಮಲೆನಾಡು ಗೌಡರ ಮಾತಿನ ಶೈಲಿಗೆ ಹೊಂದಿಕೆಯಾಗದಿದ್ದರೂ ಭಾವಾಭಿನಯವು ನನ್ನ ಕಲ್ಪನೆಯ ಕಾದಂಬರಿಯ ಪಾತ್ರಕ್ಕೆ ತುಂಬಾ ಹೊಂದಿಕೆಯಾಗುತ್ತಿತ್ತೆಂದು ನೆನಪು.
ಈ ಕಾದಂಬರಿಯ ಇನ್ನೊಂದು ಮುಖ್ಯ ಪಾತ್ರವೆಂದರೆ ಹೂವಯ್ಯ. "ತನ್ನ ಸುಶಿಕ್ಷಿತತೆ, ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕತೆ ಮತ್ತು ಕ್ರಿಯಾಶೀಲತೆಯಿಂದ ಸುತ್ತಲಿನವರ ಬದುಕನ್ನು ಉತ್ತಮಗೊಳಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತಾನೆ" ಎಂದು ಆತನ ಪಾತ್ರದ ಬಗೆಗೆ ಅನುಬಂಧದಲ್ಲಿ ನಮೂದಾಗಿದೆ.
ಕಾದಂಬರಿಯುದ್ದಕ್ಕೂ ಅಂದಿನ ಮಲೆನಾಡಿನ ಬದುಕಿನ ಸಹಜ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಾದ ಮೀನು ಹಿಡಿಯುವುದು, ಹಂದಿ ಶಿಕಾರಿ, ಕಳ್ಳು ಕಟ್ಟುವುದು, ಮರ ಕುಯ್ಯುವುದು, ದಯ್ಯದ ಹರಕೆ, ಭೂಮಿ ಹುಣ್ಣಿಮೆಯಂತಹ ಹಬ್ಬಗಳು ಇತ್ಯಾದಿಗಳ ವರ್ಣನೆಗಳು ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಭಾವಯುತವಾಗಿವೆ. ಚಿಕ್ಕಪುಟ್ಟ ಸಂಗತಿಗಳೂ ವಿವರಗಳೊಂದಿಗೆ ದಾಖಲಾಗಿವೆ.
ಲಿಯೋ ಟಾಲ್ ಸ್ಟಾಯ್ ಬರೆದ 'ಆನಾ ಕರೆನಿನಾ' ಓದುವಾಗಲೂ ಇದೇ ಬಗೆಯ ಓದಿನ ಅನುಭವವಾದದ್ದು ನೆನಪಾಗುತ್ತದೆ. ತೋಟದಲ್ಲಿ ಹುಲ್ಲು ಕತ್ತರಿಸುವ ವಿವರಣೆಗೇ ಟಾಲ್ ಸ್ಟಾಯ್ ಒಂದೆರಡು ಅಧ್ಯಾಯಗಳನ್ನೇ ಮೀಸಲಿಟ್ಟಿರುವುದು, ಹಾಗೆಯೇ ಅದೇ ಕಾದಂಬರಿಯಲ್ಲಿ ಬರುವ ಬೇಟೆಯ ದೀರ್ಘ ವಿವರಣೆ- ಇವೆಲ್ಲ ಇಂತಹ ಕಾದಂಬರಿಗಳಲ್ಲಿ ಬಾಹ್ಯ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳ ವಿವರಣೆಗಳೂ ಭಾವ ಪ್ರಪಂಚದ ವಿವರಣೆಗಳಂತೇ ಹೇಗೆ ಮುಖ್ಯವಾಗುತ್ತವೆಂಬುದನ್ನು ತೋರುತ್ತವೆ.
ಇಂತಹ ಕಾದಂಬರಿಗಳಲ್ಲಿ ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಪಾತ್ರಗಳ ಮೂಲಕ ಒಂದು ಸಮೂಹದ ಜೀವನದ ಒಂದೊಂದು ಅನುಭವಗಳನ್ನೂ ಅತ್ಯಂತ ಆಸಕ್ತಿಯಿಂದ, ಸಹಾನುಭೂತಿಯಿಂದ ಗಮನಿಸುವ ಕೃತಿಕಾರರು ಓದುಗರಿಗೆ ಒದಗಿಸುವುದು ಒಂದು ಜೀವನಕ್ರಮದ ಸಮಗ್ರ ಚಿತ್ರವನ್ನು. ವ್ಯಕ್ತಿಗತ ಮನೋಸ್ಥಿತಿ, ಸಾಮಾಜಿಕ ಸ್ಥಿತಿ ಎಲ್ಲವೂ ಕೃತಿಯ ಭಾಗಗಳಾಗುತ್ತವೆ.
ಕಾನೂರು ಹೆಗ್ಗಡತಿ ಕಾದಂಬರಿಯು ಅಂದಿನ ಮಲೆನಾಡಿನ ಜೀವನಕ್ರಮವನ್ನು ಪ್ರತಿಫಲಿಸುತ್ತಾ ಜಡ್ಡು ಹಿಡಿದ ಹಲವು ಆಚರಣೆಗಳು, ನಂಬಿಕೆಗಳನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಅಗತ್ಯವನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ಹೂವಯ್ಯನ ಪಾತ್ರ ಹಲವು ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಸಾಮಾಜಿಕ ಕಟ್ಟುಪಾಡುಗಳಿಗೆ ಸವಾಲು ಹಾಕುವುದು ಈ ಬದಲಾವಣೆಗಳ ಮಾರ್ಗ ಸೂಚನೆಯಂತೇ ತೋರುತ್ತದೆ.
"ಇದನ್ನು ಕಥೆಯ ಕೋಲಾಹಲಕ್ಕಾಗಿ ಓದಬೇಡಿ, ಸಾವಧಾನವಾಗಿ ಸಚಿತ್ರವಾಗಿ ಓದಿ" ಎಂದು ಕುವೆಂಪು ಅವರು 'ಅರಿಕೆ'ಯಲ್ಲಿ ಹೇಳಿದ್ದರೂ 'ಕಾನೂರು ಹೆಗ್ಗಡಿತಿ' ಯ ಕಥೆಯೂ, ಕಥೆಯೊಳಗಿನ ಉಪಕಥೆಗಳೂ ಸಹ ತೀವ್ರವಾದ ಒಂದು ಅನುಭವಕ್ಕೆ ಪೂರಕವಾಗುತ್ತವೆ.
ಹೂವಯ್ಯ-ಸೀತೆಯರ ತಣ್ಣನೆಯ ಹಾಗೂ ಅಂತಿಮವಾಗಿ ದುರಂತಮಯವಾದ ಪ್ರೇಮದ ಕಥೆಯು ಕಾನೂರು ಹೆಗ್ಗಡಿತಿಯ ನವಿರಾದ ಕಥಾ ಸೆಲೆಗಳಲ್ಲೊಂದು. ಈ ಬೃಹತ್ ಕಾದಂಬರಿಯ ಅನೇಕ ಆಕರ್ಷಣೆಗಳ ಒಂದು ಸಣ್ಣ ಮಾದರಿಯಾಗಿ, ಹೂವಯ್ಯ-ಸೀತೆಯರ ಪ್ರೇಮಕಥೆಯು ಅನಾವರಣಗೊಳ್ಳುವ ಕಾದಂಬರಿಯ ಕೆಲ ಭಾಗಗಳನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಬಹುದು-
ಸುಸಂಸ್ಕೃತೆ, ರೂಪವತಿ ಹಾಗೂ ಭಾವಜೀವಿಯಾದ ಸೀತೆ ಹೂವಯ್ಯನನ್ನು ಬಾಲ್ಯದಿಂದಲೂ ಮೆಚ್ಚಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾ, ತನ್ನ ಯೌವ್ವನದಲ್ಲೂ ಅವನನ್ನೇ ಆರಾಧಿಸುವಳು. ಇದು ಅನಾವರಣಗೊಳ್ಳುವ ಕೆಲ ಘಟನಾವಳಿಗಳು ಹೀಗಿವೆ-
ಸೀತೆ (ಅಧ್ಯಾಯ ನಾಲ್ಕು)-
ಹೂವಯ್ಯ ಭಾವ ಬರುವರೆಂದು ಸಡಗರ, ಸಂಭ್ರಮ. ಎಳೆಯ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಇಬ್ಬರೂ ಆಟ ಪಾಠಗಳಲ್ಲಿ ಬೆರೆತು ಕಾಲ ಕಳೆದದ್ದು , ಸೀತೆ ವಧುವಾಗಿ ಹೂವಯ್ಯ ವರನಾಗಿ ಮದುವೆಯ ಆಟ ಆಡಿದ್ದು ನೂತನ ವಧುವರರು ತೀರ್ಥಹಳ್ಳಿಯ ಎಳ್ಳಮವಾಸ್ಯೆ ಜಾತ್ರೆಗೆ ಮೇಳಿಗೆ ತೇರಿಗೆ ಹೋಗಿಬಂದದ್ದು, ಬಟ್ಟೆ ಸುತ್ತಿ ಮಗುವೆಂದು ನಲಿದದ್ದು, ಗಂಡ ಹೂವಯ್ಯ ಮುನಿದದ್ದು ರಾಮಯ್ಯ ಜಗಳ ಬಿಡಿಸಿದ್ದು ಎಲ್ಲ ನೆನಪಾಗುವುದು. ಸಂಭ್ರಮದಿಂದ ತಾಯಿಗೆ ಹೋಳಿಗೆ ಮಾಡಲು ನೆರವಾಗುವಳು.
ಬರುತ್ತಿರುವ ಹೂವಯ್ಯನನ್ನು ಮೆಚ್ಚಿಸಲು ಅಲಂಕಾರದಲ್ಲಿ ತೊಡಗುವಳು, ಮುಚ್ಚಿರುವ ಬಾಗಿಲ ಆಚಿನಿಂದ ಅವಳ ಪುಟ್ಟ ತಂಗಿ ಲಕ್ಷ್ಮಿ ತಾನೂ ಒಳಗೆ ಬರುವೆನೆಂದು ಗಲಾಟೆ ಮಾಡಿದಾಗ ಅವಳನ್ನು ಮುದ್ದು ಮಾಡಿ ನಿನಗೂ ತಲೆ ಬಾಚಿ ಹೂ ಮುಡಿಸುತ್ತೇನೆಂದು ಹೇಳಿ ಇವತ್ತು ಹೂವಯ್ಯ ಭಾವ ಬರುತ್ತಾರೆ ಎಂದು ಲಕ್ಷ್ಮಿಗೂ ಹೇಳುವಳು.
ಬರುತ್ತಿರುವಾಗ ಗಾಡಿ ಉರುಳಿ ಬಿದ್ದು ಬೆನ್ನು ನೋವು ಮಾಡಿಕೊಂಡಿದ್ದ ಹೂವಯ್ಯನಿಗೆ ನರ್ಸಮ್ಮನಾಗಿ ಶುಶ್ರೂಷೆ ಮಾಡುವಳು.
ಹಲ್ಲಿಯ ಕೃಪೆ (ಅಧ್ಯಾಯ ಹದಿನೈದು)-
ಮುತ್ತಳ್ಳಿಯಲ್ಲಿ ಸುಧಾರಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದ ಹೂವಯ್ಯನನ್ನು ಜಗಲಿಯಲ್ಲಿ ಗದ್ದಲ ಎಂದು ಸೀತೆಯ ಅಲಂಕಾರದ ಕೋಣೆಯಲ್ಲಿ ಮಲಗಿಸಿರುತ್ತಾರೆ. ಇಬ್ಬರೇ ಕೋಣೆಯಲ್ಲಿರುವಾಗ ಸೀತೆಗೆ ಮಾತನಾಡಬೇಕೆಂಬ ಕುತೂಹಲ. ಆದರೆ ಸಂಕೋಚ, ಲಜ್ಜೆ, ಭಯ. ಹೂವಯ್ಯನ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯೂ ಅಂತಹುದೇ. ಈ ನಡುವೆ ಗೋಡೆಯಲ್ಲಿ ಕುಳಿತಿದ್ದ ಹಲ್ಲಿಯೊಂದು ಮುಂದಕ್ಕೆ ಚಲಿಸಿತು. ಆಗ ಅದು ಕುಳಿತಿದ್ದ ಜಾಗ ತೆರವಾಯಿತು. ಅಲ್ಲಿ "ನಾನು ಹೂವಯ್ಯ ಭಾವನನ್ನೇ ಮದುವೆಯಾಗುತ್ತೇನೆ" ಎಂದು ಸೀಸದ ಕಡ್ಡಿಯಲ್ಲಿ ಬರೆದಿದ್ದ ಬರಹ ಹೂವಯ್ಯನ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಬಿತ್ತು. ಅದು ಸೀತೆಯದೇ ಅಕ್ಷರ ಎಂಬುದು ಹೂವಯ್ಯನಿಗೆ ತಿಳಿಯಿತು. ಸೀತೆ ತನ್ನನ್ನು ಪ್ರೀತಿಸುತ್ತಿದ್ದಾಳೆ ಎಂಬುದು ಆತನಿಗೆ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಯಿತು.
ಸೀತೆ-ಹೂವಯ್ಯ (ಇಪ್ಪತ್ತನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ)-
ಸೀತೆ, ಹೂವಯ್ಯ ಹೇಳಿದಂತೆ ಅವನ ಟ್ರಂಕಿನಿಂದ ಭಾರಭಾರವಾದ ಬಣ್ಣ ಬಣ್ಣದ ಹೊದಿಕೆ ಇರುವ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಪುಸ್ತಕಗಳನ್ನು ಹೊತ್ತುತಂದು ಹೆತ್ತ ತಾಯಿ ತನ್ನ ಮಗುವನ್ನು ಗಂಡನಿಗೆ ನೀಡುವಂತೆ ಒಂದು ವಿಧದ ಧನ್ಯತಾಭಾವ ಮತ್ತು ಅರ್ಪಣಾಭಾವದಿಂದ ಹೂವಯ್ಯನಿಗೆ ನೀಡಿದಳು. ಹೂವಯ್ಯನು ಒಂದು ಚರಿತ್ರೆಯ ಪುಸ್ತಕವನ್ನು ಸೀತೆಯ ಕೈಗೆ ಕೊಟ್ಟು ಇವುಗಳಲ್ಲಿರುವ ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ನೋಡುತ್ತಿರು ಎಂದು ಹೇಳಿ ತಾನು ಕಾವ್ಯ ಪುಸ್ತಕವೊಂದನ್ನು ಓದಲು ತೊಡಗಿದನು.
ಇನ್ನು ಹೂವಯ್ಯನ ವಿಚಾರಕ್ಕೆ ಬಂದರೆ, ಅದೇಕೋ ಹೂವಯ್ಯ ಪ್ರೇಮದ ಅನುಭವಕ್ಕೆ ತನ್ನನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಒಪ್ಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದಿಲ್ಲ. ಆರಂಭದಿಂದಲೇ ಅವನಲ್ಲಿ ಮಾನಸಿಕ ಸಮರವೇರ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಹೂವಯ್ಯನ ಮನೋಭಾವ ವ್ಯಕ್ತವಾಗುವುದು ಹೀಗೆ-
ಹಲ್ಲಿಯ ಕೃಪೆ (ಅಧ್ಯಾಯ ಹದಿನೈದು)-
ಒಮ್ಮೆ ಆಕೆಗಾಗಿ ಸಂಸಾರದ ಭಾರವನ್ನು ಹೊರುವುದು ಅಷ್ಟೇನೂ ಹೀನವಲ್ಲ, ನಷ್ಟಕರವಲ್ಲ ಎಂದು ಆಲೋಚಿಸಿದನು. ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ತನ್ನ ಮಹದಾಕಾಂಕ್ಷೆಯ ಆದರ್ಶ ಅವನನ್ನು ತನ್ನೆಡೆಗೆ ಸೆಳೆಯುತ್ತಿತ್ತು.
ರುದ್ರವಾದರೂ ಮಧುರ ರಾತ್ರಿ (ಅರವತ್ತೊಂಬತ್ತನೇ ಅಧ್ಯಾಯ)-
ಮೊದಲು ತಾನು ವಿದ್ಯಾವಂತನಾಗಬೇಕು, ಪ್ರತಿಭಾಶಾಲಿಯಾಗಬೇಕು, ಕೀರ್ತಿ ಸಂಪಾದಿಸಬೇಕು, ಲೋಕದ ಮಹಾಪುರುಷರಂತಾಗಬೇಕು, ಸ್ವಾರ್ಥ ತ್ಯಾಗದಿಂದ ಜೀವನವನ್ನು ಪರಮ ಸಾರ್ಥಕತೆಗೆ ಬಲಿದಾನ ಕೊಡಬೇಕು - ಎಂಬ ಹೆಗ್ಗನಸು.
ಮುಂದೆ ಹೂವಯ್ಯ-ಸೀತೆಯರ ಸಂಬಂಧ ಪಡೆಯುವ ತಿರುವೂ ಅನಿರೀಕ್ಷಿತ. ಇವರ ಪ್ರೇಮದ ಕಥೆಯು ಕಾದಂಬರಿಯ ಒಂದು ಪುಟ್ಟ ಭಾಗ ಮಾತ್ರ.
ಶತಮಾನದಷ್ಟು ಹಳೆಯದಾದರೂ ತನ್ನದೇ ವಿಶಿಷ್ಟತೆ ವೈವಿಧ್ಯತೆಗಳ 'ಕಾನೂರು ಹೆಗ್ಗಡಿತಿ'ಯ ಮಲೆನಾಡಿನ ಲೋಕಕ್ಕೆ ಪ್ರವೇಶಿಸ ಬಯಸುವವರಿಗೆ ಅಂದಿನ ಜನರ ಸಹಜತೆಯ, ಸರಳತೆಯ, ಸುಂದರತೆಯ ಒಂದು ಕಿರುನೋಟವನ್ನು ಒದಗಿಸುವುದು ಈ ಮೇಲಿನ ಭಾಗಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ ಉದ್ದೇಶವಾಗಿದೆ. ಇನ್ನು ಕಾದಂಬರಿಯನ್ನು ವಿಮರ್ಶೆಯ ಒರೆಗೆ ಹಚ್ಚಿ, ಇದನ್ನು ಮಹಿಳಾವಾದ, ವರ್ಣ ವಿಚಾರ, ವರ್ಗ ಸಂಘರ್ಷ ಇತ್ಯಾದಿ ಮಜಲುಗಳಿಂದ ನೋಡುವುದೂ ಸಾಧ್ಯವಿದ್ದರೂ ಅದು ಈ ಬರಹದ ಉದ್ದೇಶವಲ್ಲ.
ಈಚೆಗೆ ನಮ್ಮ ಪತ್ರಿಕೆಗಳು, ಮಾಧ್ಯಮ, ಸಿನಿಮಾ, ಸಾಹಿತ್ಯ ಎಲ್ಲವೂ ನಗರಗಳಿಂದ ದೂರವಿರುವ ಬಹುಸಂಖ್ಯೆಯ ಜನರ ಜೀವನಶೈಲಿ, ಪರಂಪರೆ ಇವುಗಳನ್ನೆಲ್ಲ ಒಳಗೊಳ್ಳುವುದೇ ಇಲ್ಲ. ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಆಧಾರಿತ ಆದ್ಯತೆ ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣ ಇರಬಹುದು. ಅದೇನೇ ಇರಲಿ ಆಧುನಿಕತೆಯು ನಮ್ಮದೇ ನಾಡಿನ ಒಂದು ಭಾಗದ ಜನಸಮೂಹದಲ್ಲಿ ತಂದ ಬದಲಾವಣೆಯ ಚಿತ್ರಣವನ್ನು ಒದಗಿಸುವ 'ಕಾನೂರು ಹೆಗ್ಗಡಿತಿ' ಯಂತಹ ಕಾದಂಬರಿಗಳು ಇಂದಿಗೂ ಮುಖ್ಯ ಎಂಬುದು ನನ್ನ ನಂಬಿಕೆ.
For more reviews, see:
https://srikannadi.blogspot.com/
June 10, 2024
ಕೃತಿ : ಕಾನೂರು ಹೆಗ್ಗಡತಿ
ಲೇಖಕರು : ಕುವೆಂಪು
ಪ್ರಕಾಶನ : ಉದಯರವಿ ಪ್ರಕಾಶನ
ಬೆಲೆ : ೩೮೦
ಪುಟಗಳು : ೫೯೧
ನಾನು ಓದಿದ ಈ ವರ್ಷದ ೩೫ನೇ ಪುಸ್ತಕ ಇದು . ೧೯೩೬ರಲ್ಲಿ ಬರೆದ ಕುವೆಂಪು ಅವರ ಮೊದಲ ಕಾದಂಬರಿ . ಕುವೆಂಪು ಅವರ ಎರಡು ಕಾದಂಬರಿಗಳನ್ನ ಓದಬೇಕೆಂಬ ನನ್ನ #೧೦೨ ನೇ ಬಕೇಟ್ಲಿಸ್ಟ್ ಇಂದಿಗೆ ಪೂರ್ಣವಾಯ್ತು . ಮಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಮದುಮಗಳು ಪುಸ್ತಕವನ್ನ ೨೦ ವರ್ಷ ಹಿಂದೆ ಓದಿದ್ದೆ . ಕಾನೂರು ಹೆಗ್ಗಡತಿ ಕಳೆದ ಎರಡು ವಾರಗಳಲ್ಲಿ ಓದಿ ಮುಗಿಸಿದೆ .
೩೬ ಪಾತ್ರಗಳಿಂದ ತುಂಬಿದ ಮಲೆನಾಡ ಕುರಿತ ಸೊಗಸಾದ ಅದ್ಭುತ ಪುಸ್ತಕ .
ಕಾನೂರು ಮನೆತನದ ಯಜಮಾನನಾದ ಚಂದ್ರಯ್ಯಗೌಡನ ಅಸೂಯೆ , ದ್ವೇಷ , ಮುಂಗೋಪದಿಂದ ಅವರ ಮನೆತನ ಹೇಗೆ ಅಲ್ಲೋಲ ಕಲ್ಲೊಲ್ಲ ಆಯ್ತು ? ನೆಲ್ಲು ಹಳ್ಳಿ ಪೆದ್ದೇಗೌಡರ ಮಗಳು ಸುಬ್ಬಮ್ಮ , ಚಂದ್ರಯ್ಯಗೌಡನ ಮೂರನೇ ಹೆಂಡತಿಯಾಗಿ ಕಾನೂರಿಗೆ ಬಂದು ಕಥೆಯ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಏನಾಗುತ್ತಾಳೆ ? ಸೀತೆ ಮನೆಯ ಸಿಂಗಪ್ಪ ನನ್ನ ಮಗ ಕೃಷ್ಣಪ್ಪನಿಗೆ ಮುತ್ತಳ್ಳಿಯ ಸೀತೆಯನ್ನು ತಂದುಕೊಳ್ಳಲು ತಂತ್ರ ಹೆಣೆದರೂ, ಸೀತೆಯೊಂದಿಗೆ ಅವನ ಮದುವೆವಾಗಲಿಲ್ಲವೇಕೆ ? ಕಾನೂರು ಚಂದ್ರಯ್ಯ ಗೌಡರ ಅಣ್ಣ ಸುಬ್ಬಯ್ಯ ಗೌಡರ ಮಗ ಹೂವಯ್ಯ , ಕಾನೂರಿನಿಂದ 'ಕೆಳಕಾನೂರಿಗೆ' ನೆಲೆಯೂರಿದ್ದೇಕೆ ? ಮುತ್ತಳ್ಳಿ ಸೀತೆಯನ್ನ ಪ್ರೀತಿಸಿದ ಅವನು ಸೀತೆಯನ್ನ ಮದುವೆಯಾಗುತ್ತಾನಾ ? ಡೊಳ್ಳು ಹೊಟ್ಟೆಯ ಗಟ್ಟದ ಕೆಳಗಿನ ಆಳು ಸೋಮ ಮುಂದೆ ಸೋಮಯ್ಯ ಸೆಟ್ಟಿಯಾಗಿ ಪರಿವರ್ತನೆ ಗೊಂಡದ್ದು ಹೇಗೆ ?
ಇವೆಲ್ಲ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳಿಗೆ ಉತ್ತರ ಬೇಕು ಅಂದ್ರೆ , ಪುಸ್ತಕವನ್ನ ಓದಿ 🙂
ಕೆಲವು ಸನ್ನಿವೇಶಗಳು ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಟ್ಟುವಂತೆ ಪುಸ್ತಕವನ್ನ ಓದಿಸಿಕೊಂಡು ಹೋಗುತ್ತವೆ .
ನನಗಿಷ್ಟವಾದ , ನನ್ನ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ನಾನು ಅಡವಳಿಸಿಕೊಳ್ಳಬಹುದಾದ ೧೧ ಮೌಲ್ಯಗಳಿವು :
೧. ಮುಖ ಪ್ರಸನ್ನತೆಗೆ ಮನ: ಪ್ರಸನ್ನತೆ ಕಾರಣ
೨. ಋಣ ಎಂಬುದು ಕುತ್ತಿಗೆಗೆ ಕಲ್ಲು ಗುಂಡು ಕಟ್ಟಿಕೊಂಡ ಹಾಗೆ
೩. ಸದುದ್ದೇಶ ಅಜ್ಞಾನವನ್ನು ಸುಜ್ಞಾನವನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಲಾರದು
೪. ಕೆಟ್ಟವರಿಗೆ ನೆಟ್ಟಗಿರುವವರನ್ನು ತಮ್ಮಂತೆ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವ ಚಪಲತೆ ಇರುತ್ತೆ
೫. ಅಪಾಯ ಲಘುವಾಗಿದ್ದರೆ ವಿನೋದವಾಗುತ್ತದೆ . ಗುರುತರವಾದರೆ ವಿಷಾದವಾಗುತ್ತದೆ
೬. ಮನ:ಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ದೇವರನ್ನು ಪ್ರಾಥಿಸಿದರೆ ಅದು ಕೈಗೂಡುತ್ತದೆ
೭.ಕೆಲವರಿಗೆ ತಮ್ಮ ಅಭ್ಯುದಯಕ್ಕಿಂತಲೂ ಮತ್ತೊಬ್ಬರ ಅವನತಿಯಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಸುಖವಿರುತ್ತದೆ .
೮. ಅತಿಪ್ರೀತಿ ಅತಿಭೀತಿಗೆ ಕಾರಣವಾಗುವುದು ಸ್ವಾಭಾವಿಕ
೯. ಎಂತಹ ದುಃಖವನ್ನೂ ಕಾಲ ಮಾಸಿಬಿಡುತ್ತದೆ
೧೦. ಅನಿಶ್ಚಯತೆಯನ್ನ ದುರ್ಬಲತೆ ಎಂದು ಖಂಡಿಸಬಹುದೇ ?
೧೧. ದಿನವೂ ಅಳುವವರಿಗೆ ಸಮಾಧಾನ ಹೇಳುವವರಾರು ?
-ವೆಂಕಟಗಿರಿ ಕುಲ್ಕರ್ಣಿ
೧೦ನೇ ಜೂನ್ ೨೦೨೪
ಲೇಖಕರು : ಕುವೆಂಪು
ಪ್ರಕಾಶನ : ಉದಯರವಿ ಪ್ರಕಾಶನ
ಬೆಲೆ : ೩೮೦
ಪುಟಗಳು : ೫೯೧
ನಾನು ಓದಿದ ಈ ವರ್ಷದ ೩೫ನೇ ಪುಸ್ತಕ ಇದು . ೧೯೩೬ರಲ್ಲಿ ಬರೆದ ಕುವೆಂಪು ಅವರ ಮೊದಲ ಕಾದಂಬರಿ . ಕುವೆಂಪು ಅವರ ಎರಡು ಕಾದಂಬರಿಗಳನ್ನ ಓದಬೇಕೆಂಬ ನನ್ನ #೧೦೨ ನೇ ಬಕೇಟ್ಲಿಸ್ಟ್ ಇಂದಿಗೆ ಪೂರ್ಣವಾಯ್ತು . ಮಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಮದುಮಗಳು ಪುಸ್ತಕವನ್ನ ೨೦ ವರ್ಷ ಹಿಂದೆ ಓದಿದ್ದೆ . ಕಾನೂರು ಹೆಗ್ಗಡತಿ ಕಳೆದ ಎರಡು ವಾರಗಳಲ್ಲಿ ಓದಿ ಮುಗಿಸಿದೆ .
೩೬ ಪಾತ್ರಗಳಿಂದ ತುಂಬಿದ ಮಲೆನಾಡ ಕುರಿತ ಸೊಗಸಾದ ಅದ್ಭುತ ಪುಸ್ತಕ .
ಕಾನೂರು ಮನೆತನದ ಯಜಮಾನನಾದ ಚಂದ್ರಯ್ಯಗೌಡನ ಅಸೂಯೆ , ದ್ವೇಷ , ಮುಂಗೋಪದಿಂದ ಅವರ ಮನೆತನ ಹೇಗೆ ಅಲ್ಲೋಲ ಕಲ್ಲೊಲ್ಲ ಆಯ್ತು ? ನೆಲ್ಲು ಹಳ್ಳಿ ಪೆದ್ದೇಗೌಡರ ಮಗಳು ಸುಬ್ಬಮ್ಮ , ಚಂದ್ರಯ್ಯಗೌಡನ ಮೂರನೇ ಹೆಂಡತಿಯಾಗಿ ಕಾನೂರಿಗೆ ಬಂದು ಕಥೆಯ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಏನಾಗುತ್ತಾಳೆ ? ಸೀತೆ ಮನೆಯ ಸಿಂಗಪ್ಪ ನನ್ನ ಮಗ ಕೃಷ್ಣಪ್ಪನಿಗೆ ಮುತ್ತಳ್ಳಿಯ ಸೀತೆಯನ್ನು ತಂದುಕೊಳ್ಳಲು ತಂತ್ರ ಹೆಣೆದರೂ, ಸೀತೆಯೊಂದಿಗೆ ಅವನ ಮದುವೆವಾಗಲಿಲ್ಲವೇಕೆ ? ಕಾನೂರು ಚಂದ್ರಯ್ಯ ಗೌಡರ ಅಣ್ಣ ಸುಬ್ಬಯ್ಯ ಗೌಡರ ಮಗ ಹೂವಯ್ಯ , ಕಾನೂರಿನಿಂದ 'ಕೆಳಕಾನೂರಿಗೆ' ನೆಲೆಯೂರಿದ್ದೇಕೆ ? ಮುತ್ತಳ್ಳಿ ಸೀತೆಯನ್ನ ಪ್ರೀತಿಸಿದ ಅವನು ಸೀತೆಯನ್ನ ಮದುವೆಯಾಗುತ್ತಾನಾ ? ಡೊಳ್ಳು ಹೊಟ್ಟೆಯ ಗಟ್ಟದ ಕೆಳಗಿನ ಆಳು ಸೋಮ ಮುಂದೆ ಸೋಮಯ್ಯ ಸೆಟ್ಟಿಯಾಗಿ ಪರಿವರ್ತನೆ ಗೊಂಡದ್ದು ಹೇಗೆ ?
ಇವೆಲ್ಲ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳಿಗೆ ಉತ್ತರ ಬೇಕು ಅಂದ್ರೆ , ಪುಸ್ತಕವನ್ನ ಓದಿ 🙂
ಕೆಲವು ಸನ್ನಿವೇಶಗಳು ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಟ್ಟುವಂತೆ ಪುಸ್ತಕವನ್ನ ಓದಿಸಿಕೊಂಡು ಹೋಗುತ್ತವೆ .
ನನಗಿಷ್ಟವಾದ , ನನ್ನ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ನಾನು ಅಡವಳಿಸಿಕೊಳ್ಳಬಹುದಾದ ೧೧ ಮೌಲ್ಯಗಳಿವು :
೧. ಮುಖ ಪ್ರಸನ್ನತೆಗೆ ಮನ: ಪ್ರಸನ್ನತೆ ಕಾರಣ
೨. ಋಣ ಎಂಬುದು ಕುತ್ತಿಗೆಗೆ ಕಲ್ಲು ಗುಂಡು ಕಟ್ಟಿಕೊಂಡ ಹಾಗೆ
೩. ಸದುದ್ದೇಶ ಅಜ್ಞಾನವನ್ನು ಸುಜ್ಞಾನವನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಲಾರದು
೪. ಕೆಟ್ಟವರಿಗೆ ನೆಟ್ಟಗಿರುವವರನ್ನು ತಮ್ಮಂತೆ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವ ಚಪಲತೆ ಇರುತ್ತೆ
೫. ಅಪಾಯ ಲಘುವಾಗಿದ್ದರೆ ವಿನೋದವಾಗುತ್ತದೆ . ಗುರುತರವಾದರೆ ವಿಷಾದವಾಗುತ್ತದೆ
೬. ಮನ:ಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ದೇವರನ್ನು ಪ್ರಾಥಿಸಿದರೆ ಅದು ಕೈಗೂಡುತ್ತದೆ
೭.ಕೆಲವರಿಗೆ ತಮ್ಮ ಅಭ್ಯುದಯಕ್ಕಿಂತಲೂ ಮತ್ತೊಬ್ಬರ ಅವನತಿಯಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಸುಖವಿರುತ್ತದೆ .
೮. ಅತಿಪ್ರೀತಿ ಅತಿಭೀತಿಗೆ ಕಾರಣವಾಗುವುದು ಸ್ವಾಭಾವಿಕ
೯. ಎಂತಹ ದುಃಖವನ್ನೂ ಕಾಲ ಮಾಸಿಬಿಡುತ್ತದೆ
೧೦. ಅನಿಶ್ಚಯತೆಯನ್ನ ದುರ್ಬಲತೆ ಎಂದು ಖಂಡಿಸಬಹುದೇ ?
೧೧. ದಿನವೂ ಅಳುವವರಿಗೆ ಸಮಾಧಾನ ಹೇಳುವವರಾರು ?
-ವೆಂಕಟಗಿರಿ ಕುಲ್ಕರ್ಣಿ
೧೦ನೇ ಜೂನ್ ೨೦೨೪
March 4, 2021
Honestly, when I received this book as a gift, I was scared to even open it because of the book size and the author name. Both are huge and need commitment to start and determination to finish . After two full years, I decided to pick it up and it was worth the read.
This book as rightly considered ,is a great book . It makes us go back to pre independence era and live the life of people in village. Beautiful narration and seems near to real story which would have happened during that time. It brings out Caste system, hunting, pets, forest life, family differences, superstitions , relation between owner and workers , corruption and mere importance given to individual feelings(especially women) . It isn't only about Heggadati but the whole village and each and every person in it.
Special mention to how villages were within forest and people were attached to nature and animals. When Nature and human co exist, there the life cherish and grow incredibly . Lack of this can be considered as today's generation's greatest loss.
This book as rightly considered ,is a great book . It makes us go back to pre independence era and live the life of people in village. Beautiful narration and seems near to real story which would have happened during that time. It brings out Caste system, hunting, pets, forest life, family differences, superstitions , relation between owner and workers , corruption and mere importance given to individual feelings(especially women) . It isn't only about Heggadati but the whole village and each and every person in it.
Special mention to how villages were within forest and people were attached to nature and animals. When Nature and human co exist, there the life cherish and grow incredibly . Lack of this can be considered as today's generation's greatest loss.
February 18, 2020
This was my first book of Kuvempu. Though the book is named so, Kuvempu has not written just about heggadithi, Subbamma. This book lets the reader to stroll through the beautiful Malnad region of Karnataka which is the signature style of the author. The comparison and the narration takes the readers to a whole another world of Dakshina Kannada. One might feel that some chapters doesn't add up to the story premise, its alluring how the author manages to find the connection back to the main thread with utmost beauty. Like how he describes the daily chores of a cock, (that's right, a cock :D) and its activities with hen to introduce a character who hunts them for his daily supper. These nuances add up a lot more to the novel.
May 27, 2018
The fact that Kuvempu himself states that the entire novel in fact is "ಮಲೆನಾಡಿನ ಜೀವನದ ಕಡಲಿನ ಒಂದು ಹನಿ" makes you wonder if the detailed description in these 591 pages is a mere drop then how unbelievably beautiful would the whole sea of malenadu and it's life be.
What made me fall in further love with kuvempu is that he has infact connected the only two novels penned by him.I had read malegalalli madumagalu before kanooru heggadati and the fact that kanooru story is after the madumagalu in timeline gives the whole evolution of the life in malenadu a wider perspective.
Loved the depths of details that Kuvempu jumps into to bring out the life of malenadu in all its pomp and glory.
What made me fall in further love with kuvempu is that he has infact connected the only two novels penned by him.I had read malegalalli madumagalu before kanooru heggadati and the fact that kanooru story is after the madumagalu in timeline gives the whole evolution of the life in malenadu a wider perspective.
Loved the depths of details that Kuvempu jumps into to bring out the life of malenadu in all its pomp and glory.
November 3, 2019
ಅಧ್ಬುತ ಪುಸ್ತಕ. ಓದಿ ಮುಗಿಸಿದಾಗ ಮಲೆನಾಡನ್ನು ಹೊಕ್ಕು ಹೊರಬಂದ ಅನುಭವ. ಇಲ್ಲಿರುವ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಪಾತ್ರವೂ ನಮ್ಮ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನ ಪರಿಸರದಲ್ಲಿ ನಡೆದಂತೆ ಭಾಸವಾಗುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿರುವ ಊರುಗಳು ನಮ್ಮವೇ ಎಂಬಷ್ಟು, ಅಲ್ಲಿ ಈಗಷ್ಟೇ ಅಡ್ಡಾಡಿ ಬಂದೆವೆನೋ ಎಂಬ ಭಾವನೆಯನ್ನು ಮೂಡಿಸುತ್ತದೆ.
ನನಗೆ ಈಗಲೂ ಕಾಡುವುದು ಪ್ರಕೃತಿಯ ಸೊಬಗಿನ ವಿವರಣೆ. ಮಲೆನಾಡನ್ನು ಕುವೆಂಪು ಅವರು ವರ್ಣಿಸಿರುವಂತೆ ಬಹುಶಃ ಬೇರೆ ಯಾರೂ ವರ್ಣಿಸಿರಲಿಕ್ಕಿಲ್ಲ. ಅಷ್ಟು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಟ್ಟುವಂತೆ ಬಣ್ಣಿಸಿದ್ದಾರೆ.ಕಾದಂಬರಿಯ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ "ಕಾನೂರಿಗೆ ನಾಗರಿಕತೆ ಕಾಲಿಟ್ಟಿತು" ಎಂಬ ಒಂದು ವಾಕ್ಯವಿದೆ. ನಾಗರಿಕತೆಯ ಪ್ರವೇಶ ಪ್ರಕೃತಿಯ ಮೇಲಿನ ದೌರ್ಜನ್ಯಕ್ಕೂ ಮುನ್ನುಡಿ ಬರೆಯಿತು ಎಂಬುದು ಅಷ್ಟೇ ಸತ್ಯ.
ಉಳಿದಂತೆ ಕಾದಂಬರಿಯು ಗಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಬಹು ವಿಸ್ತಾರವಾಗಿದ್ದರೂ ಎಲ್ಲೂ ಅತೀ ಎನಿಸುವ ವಿವರಣೆಯಿಲ್ಲದೆ ಸರಾಗವಾಗಿ ಓದಿಸಿಕೊಂಡು ಹೋಗುತ್ತದೆ
ನನಗೆ ಈಗಲೂ ಕಾಡುವುದು ಪ್ರಕೃತಿಯ ಸೊಬಗಿನ ವಿವರಣೆ. ಮಲೆನಾಡನ್ನು ಕುವೆಂಪು ಅವರು ವರ್ಣಿಸಿರುವಂತೆ ಬಹುಶಃ ಬೇರೆ ಯಾರೂ ವರ್ಣಿಸಿರಲಿಕ್ಕಿಲ್ಲ. ಅಷ್ಟು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಟ್ಟುವಂತೆ ಬಣ್ಣಿಸಿದ್ದಾರೆ.ಕಾದಂಬರಿಯ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ "ಕಾನೂರಿಗೆ ನಾಗರಿಕತೆ ಕಾಲಿಟ್ಟಿತು" ಎಂಬ ಒಂದು ವಾಕ್ಯವಿದೆ. ನಾಗರಿಕತೆಯ ಪ್ರವೇಶ ಪ್ರಕೃತಿಯ ಮೇಲಿನ ದೌರ್ಜನ್ಯಕ್ಕೂ ಮುನ್ನುಡಿ ಬರೆಯಿತು ಎಂಬುದು ಅಷ್ಟೇ ಸತ್ಯ.
ಉಳಿದಂತೆ ಕಾದಂಬರಿಯು ಗಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಬಹು ವಿಸ್ತಾರವಾಗಿದ್ದರೂ ಎಲ್ಲೂ ಅತೀ ಎನಿಸುವ ವಿವರಣೆಯಿಲ್ಲದೆ ಸರಾಗವಾಗಿ ಓದಿಸಿಕೊಂಡು ಹೋಗುತ್ತದೆ
November 4, 2022
This is a fantastic bildungsroman set in the hill country of Southern Karnataka. Captures the arrival of modernity in a village called Kanooru and the surrounding areas and the disappearing of the old ways and gods. MN Srinivas's sanskritization is evident through the choices the protagonists make, for example naming a child Ramesha over the traditional Hiriyanna or Thimayya. The impetus here is not the seeking of status or upward mobility. It is already the long dominant landed caste that's making these choices. The momentum instead is provided by the wider national movement, and the enormous impact of the Bengal renaissance on the lay religion.
Full review here.
Full review here.
Displaying 1 - 30 of 75 reviews