Que lea esta obra hase atopar coa poesía nun estadio material, de cousa. Non esa poesía que está dentro dunha urna e non se pode tocar. Ao contrario, a sensación da apalpar algo maleable e ao tempo firme, sereno e desacougante, inasible e propio. A sensación dunha apropiación que non é propiedade. Poesía cun ton e unha intención, cunha forma e unha música que, con distorsións e melodías varias, se escoita como tal. A materia poética como iso que podemos tocar e nos afecta mais do que non nos podemos apropiar. Esa é a finalidade dos deixar de amosarse como un mecanismo puro, darse a quen os contempla, a quen por iso parecen facerlle un favor libre, desinteresado. A beleza á o indicio desa relación.
Licenciada en Xeografía e Historia pola Universidade de Santiago de Compostela (1973), fixo traballos de investigación na súa especialidade como O movimento obreiro na provincia de Ourense. Exerce como profesora de ensino secundario (Xeografía e Historia) no IES Ramón María Aller Ulloa de Lalín. Pertence a varias agrupacións tanto de índole literaria (o PEN Club) coma político-social (Redes Escarlata). Foi cabeza de lista da Frente Popular Galega pola provincia de Ourense en varias ocasións. Foi elixida académica de número da Real Academia Galega no pleno do 5 de novembro de 2016.[1]
Los poemas de 'Un libre favor' están centrados en el acto comunicativo en cuanto este constituye una (re)significación de la realidad. La voz poética es la de una mujer, o varias mujeres de una estirpe, capacitadas para esta tarea de des-ocultamiento de la verdad (aletheia). Esta voz poética femenina manifiesta su temor al fin del intercambio hermético.
Se produce también una interrogación sobre el precio a pagar por el don de la escritura, sobre todo cuando esta se deviene inauténtica. La confusión entre el éxtasis creativo y el éxtasis amoroso resulta en la pérdida de la gracia, que es la llave de acceso al lenguaje hermético. Una consecuencia que se deriva es la comprensión inquietante de que no puede haber experiencia mística si no se existe en soledad.
En ocasiones la pérdida de gracia que supone la entrega amorosa resulta en la adquisición de la voz poética, a la que siempre se llega por medio de la transgresión, sea esta consentida o no consentida. La escritura, podemos considerar, constituye una transgresión en cuanto produce una resignificación de la realidad, una modificación de lo que ya existe.
Cando leo os versos de Chus Pato atópome con símbolos plenamente identificables e que ten tratado ao longo da súa carreira, como é o caso da defensa a ultranza da lingua e da identidade galegas. Así, di nun dos versos, “se un druída viñese hoxe na miña lingua / sería unha columna de verdor”. Tamén, e como xa comentaba no caso doutro poemario que veño de ler recentemente, Óstraka de Luís Valle, a propia construción literaria é protagonista de Un libre favor.