Het jaar 1000. Nederland in het midden van de Middeleeuwen

by Annemarieke Willemsen

De eeuwen tussen 900 en 1100 zijn een belangrijke overgangsperiode in de geschiedenis van wat nu Nederland is. Het gebied verandert ingrijpend qua landschap, bevolking, bebouwing, taal en cultuur. Het wordt beter bereisbaar. Deze veranderingen creëren een Nederland dat herkenbaar is voor bezoekers van nu, met dijken om ontgonnen land, een burcht na elke rivierbocht en kerktorens aan de horizon.

Het Nederland van de 10de en 11de eeuw, grotendeels bestuurd door de bisschop van Utrecht, is de noordwestelijke punt van het Heilige Roomse Rijk, geregeerd vanuit het Rijnland. De blik is meer dan nu naar het oosten gericht. De machthebbers onderhouden contacten met Rome, het Byzantijnse rijk en de rest van de wereld. In die netwerken worden kennis en verhalen verspreid, van vroeger of van ver weg. Daarmee reizen mensen in gedachten.

Voor deze eeuwen is archeologie de belangrijkste bron, in combinatie met teksten en afbeeldingen in handgeschreven boeken. In schatkamers zijn kunstobjecten vol goud en edelstenen bewaard gebleven en textiel uit de hele wereld. Middenin deze periode viel de millenniumwisseling van het jaar 1000, een sleutelmoment in de christelijke tijdrekening. De verwachtingen waren hooggespannen, maar ook toen is de wereld niet vergaan.

Dit rijk geïllustreerde boek, geschreven door conservator dr. Annemarieke Willemsen, verschijnt bij de gelijknamige tentoonstelling in het Rijksmuseum van Oudheden in 2023-2024.

144 pages, Paperback

Published January 1, 2023

About the author

Annemarieke Willemsen (1969) studeerde Kunstgeschiedenis & Archeologie aan de Radboud Universiteit Nijmegen, waar ze in 1998 promoveerde op een studie naar laatmiddeleeuws kinderspeelgoed. Vanaf 1993 werkte ze in diverse musea mee aan tentoonstellingsprojecten, onder andere in Museum Boijmans Van Beuningen in Rotterdam.

Sinds 1999 is Willemsen aan het Rijksmuseum van Oudheden verbonden als conservator van de afdeling Nederland Middeleeuwen. Daar is ze verantwoordelijk voor alle vondsten van eigen bodem van ná de Romeinse tijd. Haar interesse gaat in het bijzonder uit naar de materiële cultuur (ook als fenomeen) en het dagelijks leven in de Middeleeuwen, met nadruk op het kind en het spel in het verleden.

Haar stokpaardje is het combineren van bronnen: voorwerpen, afbeeldingen en teksten, altijd in samenspraak. Inhoudelijk is Willemsen een 'omnivoor': een Late Middeleeuwen-specialist die zich in het Rijksmuseum van Oudheden vooral bezighoudt met Merovingische en Karolingische vondstcomplexen, maar ook publiceerde over Romeinen en Vikingen, en uit de voeten kan met objecten uit de 16de en 17de eeuw.

Reviews

[Kayleigh · Rating 4 out of 5]

I loved this exhibition last year and I finally got the book with more information. It is such an exciting period in the middle ages which is often overlooked.

[Jan-Willem · Rating 4 out of 5]

Fijn om dit boek gelezen te hebben voordat ik naar de tentoonstelling in het Rijksmuseum van Oudheden ging. Daardoor werd het bezoek veel interessanter.

Willemsen geeft, met de beperkte gegevens die er zijn, een interessant beeld van Nederland rond het jaar 1000. Alhoewel, Nederland? Al lezend wordt duidelijk dat er lokale en regionale verbanden zijn, en daarboven supranationale krachten (zoals de keizer van het Heilige Roomse Rijk en de paus), maar dat Nederland helemaal niet bestond. Op 1 ontwikkeling na: rond deze tijd begon het Oudnederlands dominant te worden over het Oudfries en het Oudsaksisch.

Het boek ik rijk geïllustreerd (waarbij het extra leuk is om de voorwerpen later in het echt te zien in de tentoonstelling).