Yaşadığımız Şu Korkunç Otuz Yıl: 1978-2008 Türkiyesi Üzerine Notlar

by Halil Berktay

Kemalist Devrimden başlayarak hemen her şeyin, Üçüncü Dünyaya kıyasla otuz kırk yıl erken cereyan ettiği Türkiye, bürokrasi-burjuvazi, tek parti-çok parti, ordu-parlamento çelişmesini 1946-50'den beri yaşamakta. Emekçiler ve hâkim Türk milliyetçiliğinin diğer mağdurları, bu mücadelede kâh görece aktif, kâh pasif biçimde yer alıyor. Kendilerine özgü talepleri gündeme getiriyor veya getiremiyor. Ama şu kadarını rahatlıkla söyleyebiliriz ki, halk çıkarlarını asla bürokrasinin, ordunun, tek-particiliğin safında aramıyor. Tersine, tercihlerini daima çoğulculuktan, mevcut alternatifler arasında görece demokratik olandan yana kullanıyor. Bu eksen etrafındaki müteaddit boy ölçüşmeler, son otuz yılda, evrensel bir çağ dönümüyle eklemlendi. Soğuk Savaşa, daha genel olarak 19. ve 20. yüzyılların "sosyal siyasa"sına özgü sorun ve kutuplaşmaların yerini, Soğuk Savaş sonrasına özgü, küreselleşme bağlamında 21. yüzyılın "kültür ve kimlik siyasası"nı haber veren başka problem ve kutuplaşmalar almaya başladı. Türk milliyetçiliği, 1875-1914 arasında, gerek zamanın Büyük Devletleri, gerekse diğer Balkan, Kafkas ve Ortadoğu milliyetçilikleriyle cebelleşerek doğmuştu. Ulus-devlet, Liberalizmi ve Sosyalizmi reddederek Nasyonalizm etrafında örgütlendi; sivil toplum üzerinde Prusyavari bir tahakküm kurdu. Bu hegemonyanın çeşitli araç ve aygıtları, 1978-88 arasında hâlâ, Yakınçağ "sosyal siyasa"sına ve Soğuk Savaş özgü tehdit algılarına karşı kullanılmaktaydı. "Derin devlet" 1980'lerin ikinci yarısından itibaren cephesini değiştirdi. Halktan, sivil siyaset alanından filizlenen temsil ve katılım özlemlerinin, Avrupa demokrasisiyle de buluşma, birleşme eğilimine karşı mevzilendi. Önceki amaçlar için hazırlanmış ve kullanılmasına alışılmış bütün bir aygıtı, kısmî adaptasyonlarla birlikte, bu yeni düşman ve tehdit algılarına tevcih etmeye çalıştı. Bu satırların yazıldığı sırada henüz kaderi kesinleşmemiş, önümüzdeki yıllarda sürmesi muhtemel yeni ve büyük bir demokrasi mücadelesinin tarafları, bu şekilde oluştu. Tarihçi Halil Berktay, Ankara Sbf, Odtü ve Boğaziçi Üniversitesi'nden sonra, on yıldır Sabancı Üniversitesi'nde öğretim üyesi. 15 Kasım 2007'den beri Taraf gazetesinde yazıyor. Aynı zamanda Kanal 24'e, her hafta "Nisyana İsyan" adlı bir tarih programı yapıyor.

71 pages, Paperback

First published January 1, 2008

About the author

Halil Berktay is a Turkish historian and social scientist at Sabancı University, İstanbul, and columnist for the daily Taraf.

Reviews

[Can Topuklular · Rating 1 out of 5]

Yazar önsözden sonra yazısını Almanya’da bir sergi için yazdığını söylüyor akabinde yazısının uzun olduğu için yayınlanmadığını belirtip sitem ediyor, ancak 2008 basım tarihli bu kitabı 2019’da okuduğunuzda yazarın süslü kelimelerini, İngilizce şiirlerle dahi süslese yaşananlarla kıyaslandığında ne kadar öngörülerden uzak , yazısının yayınlanmamasının ne kadar isabetli bir seçim olduğunu anlıyorsunuz ki son sayfalarında Taraf gazetesini çıkar grubu ve cemaatten tamamıyla uzak bir gazete olarak tarif etmesi yazıya tüyü dikiyor. Ulusalcılar için sürekli klişe sözler söyleyip akp iktidarının Avrupa’ya uyumu çok iyi sağladığından övgüyle bahseden bir kitap, ortalama bir statükocu entellektüelinin yazmış olduğu bu yazı bana göre son zamanlarda okuduklarım arasında açık ara en kötüsüydü...

[Kubilay · Rating 5 out of 5]

Okurken insanın içi sıkışıyor, 1980'den 2007'ye kadar yaşadıklarımız bu kısa kitapta açık net ve şiddetli şekilde önümüze serilince. Unutmamak için okumak lazım. Tavsiye ediyorum.