Πώς συλλογάται ο Ρήγας; Επιστροφή στις πηγές

by Δημήτρης Ψαρράς

Πρόκειται για μία μελέτη 200 σελίδων πάνω στο έργο του Ρήγα Φεραίου και στη σχέση αυτού του έργου με το έργο των μεγαλύτερων διανοητών της Ευρώπης που επηρέασαν τον κορυφαίο Έλληνα διανοητή και επαναστάτη.

Η αναζήτηση νέων πηγών στο έργο του Ρήγα Βελεστινλή αποδίδει σημαντικά ευρήματα:
– Αποκαλύπτεται η πηγή των περίφημων δύο στίχων από τον Θούριο, «Καλλιό ’ναι μίας ώρας ελεύθερη ζωή,/παρά σαράντα χρόνοι σκλαβιά και φυλακή».
– Προσεγγίζονται νέα μεταφράσματα από έργα των Γάλλων εγκυκλοπαιδιστών.
– Εντοπίζεται μια σημαντική γερμανική πηγή… αγγλικής προέλευσης.
– Πιστοποιείται η εξοικείωση του Ρήγα με το έργο του Βολταίρου και η μετάφραση μεγάλων αποσπασμάτων από τα κείμενά του.
– Δίνεται απάντηση στο πώς συνάντησε ο Ρήγας το «γνωμικό του Χάλερ» που σφράγισε το έργο του («Όποιος ελεύθερα συλλογάται, συλλογάται καλά»).
– Διατυπώνονται νέες σκέψεις για τη μυστική οργάνωση του Ρήγα και την προσωπική του σχέση με τη θρησκεία.

Μέσα από τα νέα αυτά ευρήματα, επιχειρείται να ερμηνευτεί η δυσανεξία της επίσημης συντηρητικής ιστοριογραφίας απέναντι στην προσωπικότητα, τη δράση και το έργο του Ρήγα. Αναλύεται ειδικά η αρνητική στάση των εκπροσώπων της Ελληνορθόδοξης Ιεραρχίας, από τον Πατριάρχη Γρηγόριο Ε ́ έως τον Αρχιεπίσκοπο Χριστόδουλο και τη σημερινή Διοικούσα Εκκλησία.

Κυρίως, όμως, συνοψίζεται το πολιτικό σχέδιο του Ρήγα για μια πολιτειακή συγκρότηση της απελευθερωμένης Ελλάδας και των Βαλκανίων με βάση τα πιο προωθημένα προτάγματα του ριζοσπαστικού Διαφωτισμού. Το απελευθερωτικό όραμα του Ρήγα συμπεριλαμβάνει ισότιμα όλες τις πληθυσμιακές ομάδες, χωρίς καμία διάκριση φύλου, εθνικής καταγωγής, θρησκείας και γλώσσας. Το επαναστατικό αυτό σχέδιο, που βέβαια ενταφιάστηκε κάτω από την επικράτηση των εθνικισμών του 19ου αιώνα, παραμένει εξαιρετικά επίκαιρο. Και, για πολλούς, απολύτως αδιανόητο.

224 pages, Paperback

First published October 27, 2020

About the author

Ο Δημήτρης Ψαρράς γεννήθηκε στην Αθήνα το 1953. Είναι δημοσιογράφος, μέλος της ερευνητικής ομάδας "Ιός". Εργάστηκε στην "Ελευθεροτυπία", από το 1990 μέχρι τον Ιούνιο του 2012. Έκτοτε εργάζεται στην "Εφημερίδα των Συντακτών".

Reviews

[Evangelos Krikelis · Rating 4 out of 5]

....ο Ρήγας φαίνεται μάλλον ο Άνθρωπος και όχι ο Αρχηγός.... Ο Ρήγας κατάφερε να γιγαντωθεί τόσο ώστε ακόμη και σήμερα να δημιουργεί συγκρούσεις. Ελεύθερο πνεύμα που προσπάθησαν διάφοροι (με πρώτη την εκκλησία) να καλουπώσουν για να ταιριάξει στο δικό τους αφήγημα. Εκεί έγκειται το μεγαλείο του όμως. Κάνει του πάντες να νιώθουν άβολα (ιδίως τους μεταγενέστερους που προσπαθούν να ευθυγραμμίσουν τη σκέψη του με το αποτέλεσμα της επανάστασης) αλλά από την άλλη να αναζητούν την επιβεβαίωση της δικής τους σκέψης μέσα από το πνεύμα του Ρήγα. Το βρήκα εξαιρετικό , όπως εξαιρετικοί και οι στοχασμοί του Ρήγα . Μικρό, περιεκτικό και αρκετά τεκμηριωμένο. "Οι ανδριάντες του επαναστάτη Ρήγα Βελεστινλή και του διώκτη του Πατριάρχη Γρηγορίου Ε' έχουν στηθεί συμμετρικά μπροστά στο πανεπιστήμιο της Αθήνας εδώ και σχεδόν εκατόν πενήντα χρόνια, υπενθυμίζοντας μας ότι το δίλημμα παραμένει αναπάντητο."

[Κατερίνα Τοράκη · Rating 5 out of 5]

Ο συγγραφέας μας καλεί να ξαναδιαβάσουμε τον Ρήγα. Έχει δίκιο. Αποκαλυπτική, τεκμηριωμένη καταγραφή του έργου και των ιδεών του Ρήγα, αυτού που ακόμη και μελετητές του όχι από την ίδια ιδεολογική πλευρά αναγνώρισαν ως "Άνθρωπο" των "ακράτων δημοκρατικών αρχών". Με πολλές αναφορές σε ελληνικές και ευρωπαϊκές πηγές και με αναλυτική τεκμηρίωση αποκαλύπτει την προσωπικότητα του Έλληνα επαναστάτη, του εμφορούμενου από τις πιο προωθημένες ιδέες του γαλλικού και ευρωπαϊκού Διαφωτισμού του 18ου αιώνα.