What do you think?
Rate this book
Μακεδονικός Αγώνας #3
Συναξάρια της μικρής πατρίδας
«Άραγε θα ξεχάσουμε ποτέ; Θα γιατρευτούμε απ’ τις πληγές;»
«Παρακαλώ να μην ξεχάσω. Τούτος ο αγώνας από τον νου και την καρδιά μου να μη σβηστεί. Τόσες θυσίες, τόσες αδικοχαμένες ψυχές, ούτε μια να μη λησμονηθεί…»
Πήρε το βλέμμα της από πάνω του και κοίταξε με μάτια βουρκωμένα τη Θεσσαλονίκη που έσβηνε αργά στην πρωινή ομίχλη.
«Έχεις δίκιο…» ψιθύρισε στο τέλος. «Ο μόνος τάφος των νεκρών είναι οι καρδιές των ζωντανών…»
Ο Μήλιος, η Ανθή, η μικρούλα Βάσιλκα, λιανοκέρια της σκλάβας Μακεδονίας. Μια χούφτα χρόνια μόνο η ζωή τους, στεριωμένα σε φωτιά και πόλεμο.
Η Αρετή και η Φωτεινή, γυναίκες της μικρής πατρίδας, ταγμένες σε αγώνα αντρειωμένο για το γένος και τη λευτεριά. Θέριεψαν οι ψυχές τους κι έκλαψαν συνάμα. Για το παιδί που έχασε τόσο άδικα η μία. Για τον άντρα που αγάπησε παράφορα και σκότωσε με τα ίδια της τα χέρια η άλλη.
Σιμά τους ο Παύλος Μελάς, ο Τέλλος Άγρας, ο καπετάν Κώττας, ο καπετάν Γαρέφης. Κείνοι που θυσιάστηκαν κι αναπαύτηκαν αιώνια στα σπλάχνα της μακεδονικής γης, αντάμα με χιλιάδες άλλους άνδρες και γυναίκες του λαού μας.
Συναξάρια της μικρής πατρίδας.
Μαρτύρων και ηρώων αίμα.
Αυτή είναι η ιστορία τους.
«Παρακαλώ να μην ξεχάσω. Τούτος ο αγώνας από τον νου και την καρδιά μου να μη σβηστεί. Τόσες θυσίες, τόσες αδικοχαμένες ψυχές, ούτε μια να μη λησμονηθεί…»
Πήρε το βλέμμα της από πάνω του και κοίταξε με μάτια βουρκωμένα τη Θεσσαλονίκη που έσβηνε αργά στην πρωινή ομίχλη.
«Έχεις δίκιο…» ψιθύρισε στο τέλος. «Ο μόνος τάφος των νεκρών είναι οι καρδιές των ζωντανών…»
Ο Μήλιος, η Ανθή, η μικρούλα Βάσιλκα, λιανοκέρια της σκλάβας Μακεδονίας. Μια χούφτα χρόνια μόνο η ζωή τους, στεριωμένα σε φωτιά και πόλεμο.
Η Αρετή και η Φωτεινή, γυναίκες της μικρής πατρίδας, ταγμένες σε αγώνα αντρειωμένο για το γένος και τη λευτεριά. Θέριεψαν οι ψυχές τους κι έκλαψαν συνάμα. Για το παιδί που έχασε τόσο άδικα η μία. Για τον άντρα που αγάπησε παράφορα και σκότωσε με τα ίδια της τα χέρια η άλλη.
Σιμά τους ο Παύλος Μελάς, ο Τέλλος Άγρας, ο καπετάν Κώττας, ο καπετάν Γαρέφης. Κείνοι που θυσιάστηκαν κι αναπαύτηκαν αιώνια στα σπλάχνα της μακεδονικής γης, αντάμα με χιλιάδες άλλους άνδρες και γυναίκες του λαού μας.
Συναξάρια της μικρής πατρίδας.
Μαρτύρων και ηρώων αίμα.
Αυτή είναι η ιστορία τους.
624 pages, Paperback
First published March 21, 2019
3 people are currently reading
64 people want to read
About the author
Θοδωρής Παπαθεοδώρου
27 books75 followersΟ Θοδωρής Παπαθεοδώρου γεννήθηκε στα Δίκαια του Έβρου και κατοικεί στην Αθήνα. Έχει δημοσιεύσει δεκαέξι μυθιστορήματα ενηλίκων, τέσσερα μυθιστορήματα για παιδιά και δύο βιβλία για παιδιά πρώτης σχολικής ηλικίας, ενώ έχει συμμετάσχει σε τρεις συλλογές διηγημάτων.
Ασχολείται επίσης με τη συγγραφή σεναρίων και θεατρικών έργων. Το μυθιστόρημά του Το αστρολούλουδο του Βοσπόρου τιμήθηκε με το Βραβείο Καλύτερου Έργου Μνήμης 2003-2004 στο πλαίσιο του 20ού Πανελλήνιου Συμποσίου Ποίησης και Πεζογραφίας. Επίσης, το μυθιστόρημα Οι κόρες της λησμονιάς ήταν υποψήφιο για το Βραβείο Αναγνωστών – ΕΚΕΒΙ 2010, ενώ το Οι καιροί της μνήμης υποψήφιο για το ίδιο βραβείο το 2012, όπου και κατέλαβε τη δεύτερη θέση στις ψήφους των αναγνωστών και των Λεσχών Ανάγνωσης.
Ο Θοδωρής Παπαθεοδώρου έχει γράψει και τα πολιτικά θρίλερ Sφαγείο Sαλονίκης και Μαύρη αυγή με το ψευδώνυμο Θάνος Δραγούμης.
Ασχολείται επίσης με τη συγγραφή σεναρίων και θεατρικών έργων. Το μυθιστόρημά του Το αστρολούλουδο του Βοσπόρου τιμήθηκε με το Βραβείο Καλύτερου Έργου Μνήμης 2003-2004 στο πλαίσιο του 20ού Πανελλήνιου Συμποσίου Ποίησης και Πεζογραφίας. Επίσης, το μυθιστόρημα Οι κόρες της λησμονιάς ήταν υποψήφιο για το Βραβείο Αναγνωστών – ΕΚΕΒΙ 2010, ενώ το Οι καιροί της μνήμης υποψήφιο για το ίδιο βραβείο το 2012, όπου και κατέλαβε τη δεύτερη θέση στις ψήφους των αναγνωστών και των Λεσχών Ανάγνωσης.
Ο Θοδωρής Παπαθεοδώρου έχει γράψει και τα πολιτικά θρίλερ Sφαγείο Sαλονίκης και Μαύρη αυγή με το ψευδώνυμο Θάνος Δραγούμης.
Ratings & Reviews
Friends & Following
Create a free account to discover what your friends think of this book!
Community Reviews
Displaying 1 - 15 of 15 reviews
Read
June 29, 2019«Μαζί με τα όπλα και τα άρματα, πρέπει να προσέξουμε και τα γράμματα, να μην τα αμελήσουμε. Οποιονδήποτε σπόρο κι αν φυτέψουμε, δε θα καρπίσει αν το χωράφι είναι χέρσο, γεμάτο πέτρα. Κι ο σπόρος της ελευθερίας, που θέλουμε να βλαστήσει σε τούτο τον ευλογημένο και πονεμένο τόπο, μόνο με την παιδεία μπορεί να καρπίσει, μόνο αυτή μπορεί να κάμει το χώμα γόνιμο…»
Κατά τα πρώτα βήματα της βουλγαρικής δράσης στη Μακεδονία μόνο η Εκκλησία και το Σχολείο παρέμειναν ως πόλοι συσπείρωσης και τόνωσης του Ελληνισμού. Για αυτό και υπήρξαν οι πρώτοι στόχοι της σλαβικής προπαγάνδας και του βουλγαρικού κομιτάτου. Οι διώξεις και οι σφαγές δασκάλων αλλά και οι πυρπολήσεις των σχολείων ήταν ανελέητες και οι Βούλγαροι πάσχιζαν να αποκόψουν τους Έλληνες από τα γράμματα προκειμένου να σλαβοποιήσουν ολόκληρη τη Μακεδονία. Οι απειλές των κομιτατζήδων αφορούσαν, όχι μόνο τους φορείς των γραμμάτων, αλλά και οποιονδήποτε βοηθούσε στον αγώνα. Τα γράμματα, λοιπόν, ήταν ένα ισχυρό όπλο στα χέρια των Ελλήνων που ήθελαν να τονώσουν το αίσθημα της φιλοπατρίας στα άγουρα βλαστάρια της.
Η Ελλάδα στην αρχή παρέμενε αμέτοχη γιατί ήταν ανοργάνωτη στρατιωτικά και φοβόταν πόλεμο εναντίον της από την Τουρκία. Οι πρώτες εκδηλώσεις ενεργού άμυνας άρχισαν από το 1902, στην περιοχή της Καστοριάς, με πρωτοβουλία του μητροπολίτη Καστοριάς Γερμανού Καραβαγγέλη. Ένα ιστορικό πρόσωπο που συναντάμε και στα τρία βιβλία του Θοδωρή Παπαθεοδώρου για τον Μακεδονικό Αγώνα. Στα «Συναξάρια της μικρής Πατρίδας» η εξιστόρηση των γεγονότων συνεχίζεται από εκεί που σταμάτησε στο προηγούμενο βιβλίο θέλοντας ο συγγραφέας να μας κάνει εκείνη τη σύνδεση που χρειάζεται για τη συνέχεια. Ξεκινώντας από τον Δεκέμβριο του 1904 θα καλύψει την περίοδο του ένοπλου αγώνα των Ελληνικών ανταρτικών σωμάτων εναντίον των Βούλγαρων Κομιτατζήδων στην τρουρκοκρατούμενη Μακεδονία.
Και στα τρία βιβλία του Θοδωρή Παπαθεοδώρου τα ηνία της αφήγησης κρατούν δύο γυναίκες. Η Αρετή, κόρη του τραπεζίτη Δημήτρη Λάσκαρη, και εξαδέλφη του Ίωνα Δραγούμη, που υπηρέτησε στον αγώνα ως δασκάλα, πρώτα στο πολύπαθο Ράκοβο και αργότερα στο Βογατσικό και στο Ρουμλούκι Ημαθίας συμβάλλοντας ιδιαίτερα στην τόνωση του Ελληνισμού. Η Φωτεινή, από την Ανατολική Ρωμυλία, που αναγκάστηκε με τον γιατρό πατέρα της να εγκατασταθούν στη Θεσσαλονίκη μετά τους διωγμούς των Βουλγάρων και εργάζεται ως νοσοκόμα περιθάλποντας πληγωμένους αγωνιστές αλλά και μεταφέροντας πολύτιμες πληροφορίες στις ηρωικές μορφές που εμφανίζονται και στα τρία βιβλία. Και φυσικά δεν θα μπορούσαν να λείπουν και από τα «Συναξάρια της μικρής Πατρίδας». Ο Τέλλος Άγρας, οι καπεταναίοι Ρούβας, Κώττας, Γκόνος, Κάλλας, Γαρέφης, Μητρούσης είναι λίγοι από τους αξιωματικούς και τους οπλαρχηγούς που πότισαν με το αίμα τους τα Μακεδονικά χώματα.
Σε αυτό το τρίτο βιβλίο είναι αρκετά δύσκολο να μιλήσει κανείς για το ξετύλιγμα του κουβαριού της αφήγησης χωρίς να δώσει στοιχεία από τα «Λιανοκέρια της μικρής Πατρίδας» που καταλήγουν σε ιδιαίτερα κρίσιμα σημεία για τις δύο γυναίκες, οι οποίες βρίσκονται σε μεγάλα αδιέξοδα μονοπάτια κρίσιμων αποφάσεων που θα καθορίσουν το μέλλον τους. Τα πρόσωπα όμως που τις περιτριγυρίζουν θα είναι παρόντα και εδώ αφήνοντας το δικό τους σημάδι στις καρδιές και στις ψυχές τους. Η μικρή Βάσιλκα, ο Μήλιος και η Ανθή. Τα λιανοκέρια της Ελλάδας που πέρασαν δια πυρός και σιδήρου χάνοντας τα πάντα αλλά κρατώντας άσβεστη την ελπίδα στα στήθια τους ακόμα και στις πιο δύσκολες στιγμές. Ο Μάνος, ο Λευτέρης, ο Κοσμάς θα γίνουν τα στηρίγματα των δύο γυναικών εκείνες τις ώρες που θεωρούσαν ότι όλα έχουν χαθεί. Για εκείνες τις δυναμικές γυναίκες που δεν φοβούνται τον εχθρό και ορθώνουν το ανάστημα τους ταγμένες στον αντρειωμένο αγώνα για το γένος και την ελευθερία.
Η Αρετή θα φέρνει πάντα στο μυαλό της τη μικρούλα της Βάσιλκα που έχασε τα ίχνη της και θα την αναζητά παντού. Που θα της φανεί σαν ψέματα η ισιάδα του κάμπου όταν θα φτάσει στο Ρουμλούκι και στο Βάλτο των Γενιτσών. Σε εκείνον τον άξενο τόπο που είχαν βρει ταιριαστό καταφύγιο οι κομιτατζήδες αλλά και αρκετοί Έλληνες οπλαρχηγοί που πάλευαν να πάρουν τις απροσπέλαστες και στεγανές τους καλύβες. Κομβικό σημείο ο Βάλτος των Γενιτσών που είναι μοιρασμένος στα δύο με τους κομιτατζήδες να ελέγχουν το δυτικό του κομμάτι και τους Έλληνες το ανατολικό προς το Ζερβοχώρι. Ένα σημείο που τα σώματα των Παπατζανετέα, των Πραντούνα και του Υπολοχαγού Τέλλου Άγρα θα καταφέρουν να επιβληθούν με σκληρούς αγώνες επηρεάζοντας τον αγώνα στις γύρω περιοχές. Η Φωτεινή, από την άλλη, ενσαρκώνει όλες εκείνες τις γυναίκες που συνέβαλαν στον αγώνα και τον στήριξαν με κίνδυνο της ζωής τους. Εκείνες που περιέθαλπαν τους Μακεδονομάχους σε μυστικά νοσοκομεία, που εφοδίαζαν με τρόφιμα τα Ελληνικά Σώματα, που μετέφεραν κώδικες και πυρομαχικά κρυμμένα στα μεσοφόρια τους, που συνέδραμαν με πληροφορίες στα Ελληνικά Προξενεία. Είναι εκείνη που θα καταλήξει να σκοτώσει τον άντρα που αγάπησε με όλη της την ψυχή.
Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στη δασκάλα Αικατερίνη Χατζηγεωργίου, την οποία συναντήσαμε για λίγο και στα «Λιανοκέρια της μικρής Πατρίδας», εκείνο το κορίτσι το οποίο θυσίασε τη ζωή του μόλις στα είκοσι της χρόνια αφού είχε μπει στο μάτι του βουλγαρικού κομιτάτου. Όπως και πόσες άλλες δασκάλες που βρήκαν τραγικό τέλος για την αγάπη που έτρεφαν για την Ελλάδα και για το ότι κρατούσαν ζωντανή τη φλόγα της ελπίδας για λευτεριά στα σκλαβωμένα εδάφη της Μακεδονίας. Γυναίκες, όπως η Αικατερίνη και η Αρετή, που διδάσκουν την ιστορία αυτής της χιλιοβασανισμένης, μα πάντα Ελληνικής γης, που τόσοι και τόσοι βάρβαροι προσπάθησαν να αφελληνίσουν αλλά δεν τα κατάφεραν. Γυναίκες που τις παρενοχλούσαν συνεχώς, τις απειλούσαν, που οι κομιτατζήδες τους περιέγραφαν τι θα τους κάνουν όταν θα έπεφταν στα χέρια τους. Οι ατρόμητες ψυχές τους όμως δεν τους φοβούνταν.
Πόσα είναι αυτά που γνωρίζουμε τελικά για τον Μακεδονικό Αγώνα; Ο Θοδωρής Παπαθεοδώρου επιλέγει να γράψει για τον τόσο σπουδαίο αγώνα της Ελλάδας θέλοντας να αφήσει παρακαταθήκη στις νέες γενιές ένα σημαντικό έργο. Πέρα από το βιβλίο της Πηνελόπης Δέλτα «Τα μυστικά του Βάλτου» δεν υπάρχει άλλη αξιοσημείωτη αναφορά στον Μακεδονικό Αγώνα. Μέσα από παρατηρήσεις, συζητήσεις, μαρτυρίες και με γνώση του περιβάλλοντος αλλά και της ατμόσφαιρας που απορρέει καταφέρνει να περιγράψει άψογα τους χώρους και τα γεγονότα.
Ο συγγραφέας πατάει πάνω στην ατομική και συλλογική μας μνήμη εγείροντας τα συναισθήματα φιλοπατρίας αλλά και την ουσιαστική τους σημασία μέσα στην ψυχή του καθενός που κουβαλά στα γονίδια του αυτό το βαρύ ιστορικό φορτίο. Με σεβασμό και ευγνωμοσύνη για όλες τις Ελληνίδες και τους Έλληνες που με τις πράξεις τους και χωρίς κανένα συμφέρον και όφελος υπηρέτησαν ιδανικά και αξίες θυσιάζοντας τα πάντα. Για να μην ξεχάσουμε τούτη τη γη, που ανάπαψε μαρτύρων και ηρώων αίμα. Για να μη σβηστούν από τον νου και την καρδιά μας οι τόσες θυσίες, οι τόσες ψυχές. Για να μη λησμονηθεί ούτε μια. Γιατί ο μόνος τάφος των νεκρών είναι οι καρδιές των ζωντανών…
Κατά τα πρώτα βήματα της βουλγαρικής δράσης στη Μακεδονία μόνο η Εκκλησία και το Σχολείο παρέμειναν ως πόλοι συσπείρωσης και τόνωσης του Ελληνισμού. Για αυτό και υπήρξαν οι πρώτοι στόχοι της σλαβικής προπαγάνδας και του βουλγαρικού κομιτάτου. Οι διώξεις και οι σφαγές δασκάλων αλλά και οι πυρπολήσεις των σχολείων ήταν ανελέητες και οι Βούλγαροι πάσχιζαν να αποκόψουν τους Έλληνες από τα γράμματα προκειμένου να σλαβοποιήσουν ολόκληρη τη Μακεδονία. Οι απειλές των κομιτατζήδων αφορούσαν, όχι μόνο τους φορείς των γραμμάτων, αλλά και οποιονδήποτε βοηθούσε στον αγώνα. Τα γράμματα, λοιπόν, ήταν ένα ισχυρό όπλο στα χέρια των Ελλήνων που ήθελαν να τονώσουν το αίσθημα της φιλοπατρίας στα άγουρα βλαστάρια της.
Η Ελλάδα στην αρχή παρέμενε αμέτοχη γιατί ήταν ανοργάνωτη στρατιωτικά και φοβόταν πόλεμο εναντίον της από την Τουρκία. Οι πρώτες εκδηλώσεις ενεργού άμυνας άρχισαν από το 1902, στην περιοχή της Καστοριάς, με πρωτοβουλία του μητροπολίτη Καστοριάς Γερμανού Καραβαγγέλη. Ένα ιστορικό πρόσωπο που συναντάμε και στα τρία βιβλία του Θοδωρή Παπαθεοδώρου για τον Μακεδονικό Αγώνα. Στα «Συναξάρια της μικρής Πατρίδας» η εξιστόρηση των γεγονότων συνεχίζεται από εκεί που σταμάτησε στο προηγούμενο βιβλίο θέλοντας ο συγγραφέας να μας κάνει εκείνη τη σύνδεση που χρειάζεται για τη συνέχεια. Ξεκινώντας από τον Δεκέμβριο του 1904 θα καλύψει την περίοδο του ένοπλου αγώνα των Ελληνικών ανταρτικών σωμάτων εναντίον των Βούλγαρων Κομιτατζήδων στην τρουρκοκρατούμενη Μακεδονία.
Και στα τρία βιβλία του Θοδωρή Παπαθεοδώρου τα ηνία της αφήγησης κρατούν δύο γυναίκες. Η Αρετή, κόρη του τραπεζίτη Δημήτρη Λάσκαρη, και εξαδέλφη του Ίωνα Δραγούμη, που υπηρέτησε στον αγώνα ως δασκάλα, πρώτα στο πολύπαθο Ράκοβο και αργότερα στο Βογατσικό και στο Ρουμλούκι Ημαθίας συμβάλλοντας ιδιαίτερα στην τόνωση του Ελληνισμού. Η Φωτεινή, από την Ανατολική Ρωμυλία, που αναγκάστηκε με τον γιατρό πατέρα της να εγκατασταθούν στη Θεσσαλονίκη μετά τους διωγμούς των Βουλγάρων και εργάζεται ως νοσοκόμα περιθάλποντας πληγωμένους αγωνιστές αλλά και μεταφέροντας πολύτιμες πληροφορίες στις ηρωικές μορφές που εμφανίζονται και στα τρία βιβλία. Και φυσικά δεν θα μπορούσαν να λείπουν και από τα «Συναξάρια της μικρής Πατρίδας». Ο Τέλλος Άγρας, οι καπεταναίοι Ρούβας, Κώττας, Γκόνος, Κάλλας, Γαρέφης, Μητρούσης είναι λίγοι από τους αξιωματικούς και τους οπλαρχηγούς που πότισαν με το αίμα τους τα Μακεδονικά χώματα.
Σε αυτό το τρίτο βιβλίο είναι αρκετά δύσκολο να μιλήσει κανείς για το ξετύλιγμα του κουβαριού της αφήγησης χωρίς να δώσει στοιχεία από τα «Λιανοκέρια της μικρής Πατρίδας» που καταλήγουν σε ιδιαίτερα κρίσιμα σημεία για τις δύο γυναίκες, οι οποίες βρίσκονται σε μεγάλα αδιέξοδα μονοπάτια κρίσιμων αποφάσεων που θα καθορίσουν το μέλλον τους. Τα πρόσωπα όμως που τις περιτριγυρίζουν θα είναι παρόντα και εδώ αφήνοντας το δικό τους σημάδι στις καρδιές και στις ψυχές τους. Η μικρή Βάσιλκα, ο Μήλιος και η Ανθή. Τα λιανοκέρια της Ελλάδας που πέρασαν δια πυρός και σιδήρου χάνοντας τα πάντα αλλά κρατώντας άσβεστη την ελπίδα στα στήθια τους ακόμα και στις πιο δύσκολες στιγμές. Ο Μάνος, ο Λευτέρης, ο Κοσμάς θα γίνουν τα στηρίγματα των δύο γυναικών εκείνες τις ώρες που θεωρούσαν ότι όλα έχουν χαθεί. Για εκείνες τις δυναμικές γυναίκες που δεν φοβούνται τον εχθρό και ορθώνουν το ανάστημα τους ταγμένες στον αντρειωμένο αγώνα για το γένος και την ελευθερία.
Η Αρετή θα φέρνει πάντα στο μυαλό της τη μικρούλα της Βάσιλκα που έχασε τα ίχνη της και θα την αναζητά παντού. Που θα της φανεί σαν ψέματα η ισιάδα του κάμπου όταν θα φτάσει στο Ρουμλούκι και στο Βάλτο των Γενιτσών. Σε εκείνον τον άξενο τόπο που είχαν βρει ταιριαστό καταφύγιο οι κομιτατζήδες αλλά και αρκετοί Έλληνες οπλαρχηγοί που πάλευαν να πάρουν τις απροσπέλαστες και στεγανές τους καλύβες. Κομβικό σημείο ο Βάλτος των Γενιτσών που είναι μοιρασμένος στα δύο με τους κομιτατζήδες να ελέγχουν το δυτικό του κομμάτι και τους Έλληνες το ανατολικό προς το Ζερβοχώρι. Ένα σημείο που τα σώματα των Παπατζανετέα, των Πραντούνα και του Υπολοχαγού Τέλλου Άγρα θα καταφέρουν να επιβληθούν με σκληρούς αγώνες επηρεάζοντας τον αγώνα στις γύρω περιοχές. Η Φωτεινή, από την άλλη, ενσαρκώνει όλες εκείνες τις γυναίκες που συνέβαλαν στον αγώνα και τον στήριξαν με κίνδυνο της ζωής τους. Εκείνες που περιέθαλπαν τους Μακεδονομάχους σε μυστικά νοσοκομεία, που εφοδίαζαν με τρόφιμα τα Ελληνικά Σώματα, που μετέφεραν κώδικες και πυρομαχικά κρυμμένα στα μεσοφόρια τους, που συνέδραμαν με πληροφορίες στα Ελληνικά Προξενεία. Είναι εκείνη που θα καταλήξει να σκοτώσει τον άντρα που αγάπησε με όλη της την ψυχή.
Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στη δασκάλα Αικατερίνη Χατζηγεωργίου, την οποία συναντήσαμε για λίγο και στα «Λιανοκέρια της μικρής Πατρίδας», εκείνο το κορίτσι το οποίο θυσίασε τη ζωή του μόλις στα είκοσι της χρόνια αφού είχε μπει στο μάτι του βουλγαρικού κομιτάτου. Όπως και πόσες άλλες δασκάλες που βρήκαν τραγικό τέλος για την αγάπη που έτρεφαν για την Ελλάδα και για το ότι κρατούσαν ζωντανή τη φλόγα της ελπίδας για λευτεριά στα σκλαβωμένα εδάφη της Μακεδονίας. Γυναίκες, όπως η Αικατερίνη και η Αρετή, που διδάσκουν την ιστορία αυτής της χιλιοβασανισμένης, μα πάντα Ελληνικής γης, που τόσοι και τόσοι βάρβαροι προσπάθησαν να αφελληνίσουν αλλά δεν τα κατάφεραν. Γυναίκες που τις παρενοχλούσαν συνεχώς, τις απειλούσαν, που οι κομιτατζήδες τους περιέγραφαν τι θα τους κάνουν όταν θα έπεφταν στα χέρια τους. Οι ατρόμητες ψυχές τους όμως δεν τους φοβούνταν.
Πόσα είναι αυτά που γνωρίζουμε τελικά για τον Μακεδονικό Αγώνα; Ο Θοδωρής Παπαθεοδώρου επιλέγει να γράψει για τον τόσο σπουδαίο αγώνα της Ελλάδας θέλοντας να αφήσει παρακαταθήκη στις νέες γενιές ένα σημαντικό έργο. Πέρα από το βιβλίο της Πηνελόπης Δέλτα «Τα μυστικά του Βάλτου» δεν υπάρχει άλλη αξιοσημείωτη αναφορά στον Μακεδονικό Αγώνα. Μέσα από παρατηρήσεις, συζητήσεις, μαρτυρίες και με γνώση του περιβάλλοντος αλλά και της ατμόσφαιρας που απορρέει καταφέρνει να περιγράψει άψογα τους χώρους και τα γεγονότα.
Ο συγγραφέας πατάει πάνω στην ατομική και συλλογική μας μνήμη εγείροντας τα συναισθήματα φιλοπατρίας αλλά και την ουσιαστική τους σημασία μέσα στην ψυχή του καθενός που κουβαλά στα γονίδια του αυτό το βαρύ ιστορικό φορτίο. Με σεβασμό και ευγνωμοσύνη για όλες τις Ελληνίδες και τους Έλληνες που με τις πράξεις τους και χωρίς κανένα συμφέρον και όφελος υπηρέτησαν ιδανικά και αξίες θυσιάζοντας τα πάντα. Για να μην ξεχάσουμε τούτη τη γη, που ανάπαψε μαρτύρων και ηρώων αίμα. Για να μη σβηστούν από τον νου και την καρδιά μας οι τόσες θυσίες, οι τόσες ψυχές. Για να μη λησμονηθεί ούτε μια. Γιατί ο μόνος τάφος των νεκρών είναι οι καρδιές των ζωντανών…
August 13, 2019
Είναι το βιβλίο που κλείνει την τριλογία για τον Μακεδονικό αγώνα. Μπορώ να πω ότι έμαθα αρκετά πράγματα από όλη την τριλογία, κυρίως όμως ξεκαθάρισαν και μπήκαν σε μια σειρά όσα αποσπασματικά είχα ακούσει για αυτήν την χρονική περίοδο.
Όλη η τριλογία είναι καλογραμμένη, προσεγμένη, με εξαίρετη σύνταξη των προτάσεων και όμορφο λόγο. Τα πρόσωπα που συμμετέχουν στην πλοκή ενσωματώνονται όμορφα στα πραγματικά γεγονότα. Οι ιστορικές καταγραφές πουθενά δεν καταλαμβάνουν περισσότερη έκταση από όση πρέπει, δεν με κούρασε ούτε σε μια γραμμή κανένα από τα τρία βιβλία.
Όλοι οι χαρακτήρες περιγράφονται επαρκώς, τα συναισθήματά τους δίνονται όμορφα και σε πολλά σημεία ένιωσα να παρασέρνομαι.
Γενικά νομίζω ότι είναι μια πολύ καλή επένδυση η αγορά της τριλογίας, τόσο όσον αφορά τη γνώση που προσφέρει αλλά και στο μυθιστοριματικό τους κομμάτι.
Όλη η τριλογία είναι καλογραμμένη, προσεγμένη, με εξαίρετη σύνταξη των προτάσεων και όμορφο λόγο. Τα πρόσωπα που συμμετέχουν στην πλοκή ενσωματώνονται όμορφα στα πραγματικά γεγονότα. Οι ιστορικές καταγραφές πουθενά δεν καταλαμβάνουν περισσότερη έκταση από όση πρέπει, δεν με κούρασε ούτε σε μια γραμμή κανένα από τα τρία βιβλία.
Όλοι οι χαρακτήρες περιγράφονται επαρκώς, τα συναισθήματά τους δίνονται όμορφα και σε πολλά σημεία ένιωσα να παρασέρνομαι.
Γενικά νομίζω ότι είναι μια πολύ καλή επένδυση η αγορά της τριλογίας, τόσο όσον αφορά τη γνώση που προσφέρει αλλά και στο μυθιστοριματικό τους κομμάτι.
March 25, 2019
Η λογοτεχνική αξία της τελευταίας ιστορικής τριλογίας του κ. Θοδωρή Παπαθεοδώρου είναι αναμφισβήτητη, για όσους τουλάχιστον γνωρίζουμε το έργο του και κυρίως πόσο προσηλωμένος είναι στα ιστορικά γεγονότα και στην ικανότητά του να τα συνδυάζει με την μυθοπλασία, με άρτιο και ισορροπημένο τρόπο. Τα τρία βιβλία, που αποτέλεσαν την τριλογία του "Μακεδονικού Αγώνα" επιτελούν ένα σπουδαίο έργο, κατά την ταπεινή μου γνώμη, την αφύπνιση της εθνικής συνείδησης μέσω της συλλογικής μας μνήμης, παρά το γεγονός ότι πολλές φορές τείνουν αμφότερες (είτε εκουσίως είτε ακουσίως) προς τη λήθη.
Με "όχημα" τη συγγραφική σύλληψη, η οποία μας παραδίδει την Αρετή και τη Φωτεινή, δύο γυναίκες με ισχυρές προσωπικότητες και οι οποίες με αποφασιστικότητα, ορμή, ψυχικό σθένος και αληθινή αγάπη για την πατρίδα και την ελευθερία, δίνονται "ψυχή και σώματι" στον άνισο αγώνα απελευθέρωσης της μακεδονικής γης, μέσα από την ιστορία κάθε μίας από αυτές, με οδυνηρές εμπειρίες, απώλειες, αλλά με απαράμιλλο ήθος και πίστη σε αξίες και ιδανικά, διατρέχουμε με έντονα παραστατικό τρόπο και ρεαλισμό, την εξέλιξη του αγώνα, από τις απαρχές του έως και την κορύφωσή του, όταν πλέον έχει πάρει την μορφή της ένοπλης εξέγερσης, τις δυσκολίες του, την αγριότητά του, τις αντίξοες συνθήκες, αλλά και την ακλόνητη πεποίθηση όλων όσων έλαβαν μέρος, είτε εμφανώς είτε αφανώς, στο δίκαιο αυτού, με έναν και μοναδικό σκοπό την ένωση με την Ελλάδα. Γύρω από τις δύο κυρίαρχες συγγραφικές μορφές, υπάρχουν και αναπαρίστανται, πλήθος άλλων, εξίσου σημαντικών και ενίοτε ιστορικών προσώπων, όπως ο Παύλος Μελάς, ο Τέλλος Αγρας και οι "καπετάνιοι" του αγώνα (είτε Μακεδόνες είτε καταγόμενοι από άλλα μέρη της Ελλάδας) που συνετέλεσαν με τραγικό τρόπο, αυταπάρνηση και με τη θυσία τους στην εξέλιξη του και στο αποτέλεσμά του, το "δέσιμο" αυτό, σε συνδυασμό με τον τρόπο γραφής που είναι άμεσος, μεστός, και εστιασμένος στην ιστορική και κοινωνική πραγματικότητα εκείνης της εποχής, κυριολεκτικά καθηλώνουν τον αναγνώστη, από το πρώτο βιβλίο έως το τελευταίο της τριλογίας.
Είναι σημαντικό στους καιρούς που ζούμε και όπου στοιχεία αλληλένδετα με την εθνική μας παράδοση και ταυτότητα και ιστορία αμφισβητούνται, να έχουμε την χαρά να διαβάζουμε έργα που τιμούν και σέβονται τους εθνικούς αγώνες και την ιστορία μας και τα οποία για αυτόν ακριβώς το λόγο είμαι βέβαιη ότι θα καταστούν διαχρονικά.
Γιατί ίσως αυτός είναι ο σκοπός τους, τουλάχιστον όπως εγώ τον απεκόμισα από το τέλος της τριλογίας....να μην ξεχασθεί τίποτε.....
Με τις λέξεις του συγγραφέα : "Παρακαλώ να μην ξεχάσω ....τούτη η γη, που ανάπαψε μαρτύρων και ηρώων αίμα, από τον νου και την καρδιά μου να μη σβηστεί....Τόσες θυσίες, τόσες ψυχές, ούτε μια να μη λησμονηθεί......ούτε μία να μη λησμονηθεί....ο μόνος τάφος των νεκρών είναι οι καρδιές των ζωντανών".
Με "όχημα" τη συγγραφική σύλληψη, η οποία μας παραδίδει την Αρετή και τη Φωτεινή, δύο γυναίκες με ισχυρές προσωπικότητες και οι οποίες με αποφασιστικότητα, ορμή, ψυχικό σθένος και αληθινή αγάπη για την πατρίδα και την ελευθερία, δίνονται "ψυχή και σώματι" στον άνισο αγώνα απελευθέρωσης της μακεδονικής γης, μέσα από την ιστορία κάθε μίας από αυτές, με οδυνηρές εμπειρίες, απώλειες, αλλά με απαράμιλλο ήθος και πίστη σε αξίες και ιδανικά, διατρέχουμε με έντονα παραστατικό τρόπο και ρεαλισμό, την εξέλιξη του αγώνα, από τις απαρχές του έως και την κορύφωσή του, όταν πλέον έχει πάρει την μορφή της ένοπλης εξέγερσης, τις δυσκολίες του, την αγριότητά του, τις αντίξοες συνθήκες, αλλά και την ακλόνητη πεποίθηση όλων όσων έλαβαν μέρος, είτε εμφανώς είτε αφανώς, στο δίκαιο αυτού, με έναν και μοναδικό σκοπό την ένωση με την Ελλάδα. Γύρω από τις δύο κυρίαρχες συγγραφικές μορφές, υπάρχουν και αναπαρίστανται, πλήθος άλλων, εξίσου σημαντικών και ενίοτε ιστορικών προσώπων, όπως ο Παύλος Μελάς, ο Τέλλος Αγρας και οι "καπετάνιοι" του αγώνα (είτε Μακεδόνες είτε καταγόμενοι από άλλα μέρη της Ελλάδας) που συνετέλεσαν με τραγικό τρόπο, αυταπάρνηση και με τη θυσία τους στην εξέλιξη του και στο αποτέλεσμά του, το "δέσιμο" αυτό, σε συνδυασμό με τον τρόπο γραφής που είναι άμεσος, μεστός, και εστιασμένος στην ιστορική και κοινωνική πραγματικότητα εκείνης της εποχής, κυριολεκτικά καθηλώνουν τον αναγνώστη, από το πρώτο βιβλίο έως το τελευταίο της τριλογίας.
Είναι σημαντικό στους καιρούς που ζούμε και όπου στοιχεία αλληλένδετα με την εθνική μας παράδοση και ταυτότητα και ιστορία αμφισβητούνται, να έχουμε την χαρά να διαβάζουμε έργα που τιμούν και σέβονται τους εθνικούς αγώνες και την ιστορία μας και τα οποία για αυτόν ακριβώς το λόγο είμαι βέβαιη ότι θα καταστούν διαχρονικά.
Γιατί ίσως αυτός είναι ο σκοπός τους, τουλάχιστον όπως εγώ τον απεκόμισα από το τέλος της τριλογίας....να μην ξεχασθεί τίποτε.....
Με τις λέξεις του συγγραφέα : "Παρακαλώ να μην ξεχάσω ....τούτη η γη, που ανάπαψε μαρτύρων και ηρώων αίμα, από τον νου και την καρδιά μου να μη σβηστεί....Τόσες θυσίες, τόσες ψυχές, ούτε μια να μη λησμονηθεί......ούτε μία να μη λησμονηθεί....ο μόνος τάφος των νεκρών είναι οι καρδιές των ζωντανών".
April 19, 2020
Τελείωσα την τριλογία του κ. Παπαθεοδώρου με ένα λυγμό, για όσα διάβασα και τα οποία θεωρούσα δεδομένα, απέχοντας έναν αιώνα και πάνω από τα τεκταινόμενα στο βιβλίο του. Είναι καλό όμως να θυμόμαστε πως προέκυψε η ομοιογένεια του έθνους μας και με ποιους αγώνες κατακτήθηκε. Η τριλογία της Μικρής Πατρίδας ζωντανεύει τους αγώνες και τις θυσίες που έγιναν για να είναι η Μακεδονία ελληνική και δίνει υπόσταση και βάθος αλλά και συναίσθημα στην ιστορία που διδασκόμαστε και που συνήθως μένει διδακτέα ύλη για τους πεισσότερους από εμάς. Με εργαλεία την υπέροχη γλώσσα που προσαρμόζεται στους χαρακτήρες και στα γεγονότα, την αίσθηση της πλοκής, την εκτεταμένη και πολύ προσεκτική ιστορική έρευνα, την αγάπη για την ιστορία της μικρής αυτής πατρίδας και τον τρόπο γραφής που σου κάνει αμέσως εικόνα ή αίσθηση αυτό που περιγράφει, μας αφήνει ένα έργο μνημείο για τους αγώνες των μακεδονομάχων. Από τους πλέον αγαπημένους μου έλληνες συγγραφείς τα βιβλία του οποίου αξίζει να αποκαλούνται λογοτεχνία και όχι απλώς πεζογραφία.
July 5, 2024
Ήταν ένα ολοκληρωμένο ταξίδι στη ιστορία του Μακεδονικού Αγώνα. Νομίζω το καλύτερο βιβλίο και από τα τρία της τριλογίας.
Read
August 28, 2025Όπως έχω ξαναγράψει, ένας από τους πιο σημαντικούς συγγραφείς της νέας ελληνικής λογοτεχνίας είναι ο Θοδωρής Παπαθεοδώρου. Στο τρίτο και τελευταίο μέρος της τριλογίας με θέμα τον Μακεδονικό Αγώνα, με τίτλο "ΣΥΝΑΞΑΡΙΑ ΤΗΣ ΜΙΚΡΗΣ ΠΑΤΡΙΔΑΣ", ολοκληρώνει την ιστορία ενός σημαντικού λογοτεχνικού έπους. Πρόκειται για ένα εξαίσιο ιστορικό αφήγημα όπου, παρόλο τον μεγάλο όγκο του, η μυθοπλασία και τα ιστορικά γεγονότα που μας παρουσιάζει κρατάνε αμείωτο το ενδιαφέρον! Η έρευνα που έχει γίνει από τον συγγραφέα για το ιστορικό κομμάτι αυτό της πατρίδας μας και οι άριστες περιγραφές τοπίων και συμβάντων είναι άκρως εντυπωσιακές.
Οι ήρωες που εμφανίζονται και στην τρίτη αυτή ενότητα είναι άνθρωποι με ιδανικά που αγωνίζονται για τις ιδέες τους και θυσιάζονται για την πατρίδα. Άλλοι με δύναμη τα όπλα και άλλοι το πνεύμα προσφέρουν ο καθένας τα μέγιστα για το γενικό καλό.
Οι ηρωίδες σε αυτόν τον αγώνα είναι γυναίκες προερχόμενες από όλα τα μήκη της χώρας. Αψηφώντας κάθε κίνδυνο δείχνουν πυγμή και τόλμη. Μία από αυτές είναι η Αρετή, που όπως έχουμε δει, αν και μεγαλωμένη σε ορφανοτροφείο, έχει αξιωθεί να μεγαλώσει σε μια σημαντική οικογένεια. Ακολουθώντας το επάγγελμα της δασκάλας η μοίρα της την οδηγεί στα χωριά της Μακεδονίας με μοναδικό στόχο τη διατήρηση της ελληνικής γλώσσας. Η ζωή της θα δεθεί με τη Βασίλκα, ένα δυστυχισμένο πλάσμα που η Αρετή θα πάρει υπό την προστασία της και θα σταθεί σαν μάνα δίπλα της. Οι δρόμοι τους θα χωρίσουν αλλά σκοπός τους είναι να ξαναβρεί η μία την άλλη.
Στον αντίποδα, η άλλη γνώριμη σε εμάς Φωτεινή ακολουθεί το επάγγελμα της νοσοκόμας και η δική της ζωή σημαδεύεται από τραγικά γεγονότα, όπως είναι η απώλεια της μητέρας της και η αρπαγή του αδερφού της σε μικρή ηλικία. Όνειρο της να μάθει τι απέγινε εκείνος, για να απαλύνει τον πόνο που νιώθει η ίδια και ο πατέρας της. Αναλαμβάνει τον ρόλο της κατασκόπου βάζοντας πολλές φορές τη ζωή της σε κίνδυνο.
Και οι δύο γυναίκες μέσα στη δίνη του πολέμου θα γνωρίσουν τον έρωτα και θα γίνουν έρμαιο του. Ακόμη και τότε όμως ο Αγώνας θα είναι για εκείνες πάνω από κάθε συναίσθημα. Τα πρόσωπα που παρουσιάζονται μπροστά μας είναι αφανείς ήρωες στον αγώνα για τη λευτεριά και βάζουν το δικό τους λιθαράκι για την απελευθέρωση της Μακεδονίας.
Ένα έργο που θα πρέπει να διαβαστεί από όλους τους Έλληνες, καθώς η ανάγνωση του μας κάνει σοφότερους και πιο πλήρεις! Η γνώση της ελληνικής ιστορίας είναι κάτι που δεν πρέπει να παραμεληθεί από κανέναν. Ας γίνουν η Αρετή και η Φωτεινή υπόδειγμα και πρότυπο για όλους μας! Συγχαρητήρια για ακόμη μια φορά κύριε Παπαθεοδώρου!
Οι ήρωες που εμφανίζονται και στην τρίτη αυτή ενότητα είναι άνθρωποι με ιδανικά που αγωνίζονται για τις ιδέες τους και θυσιάζονται για την πατρίδα. Άλλοι με δύναμη τα όπλα και άλλοι το πνεύμα προσφέρουν ο καθένας τα μέγιστα για το γενικό καλό.
Οι ηρωίδες σε αυτόν τον αγώνα είναι γυναίκες προερχόμενες από όλα τα μήκη της χώρας. Αψηφώντας κάθε κίνδυνο δείχνουν πυγμή και τόλμη. Μία από αυτές είναι η Αρετή, που όπως έχουμε δει, αν και μεγαλωμένη σε ορφανοτροφείο, έχει αξιωθεί να μεγαλώσει σε μια σημαντική οικογένεια. Ακολουθώντας το επάγγελμα της δασκάλας η μοίρα της την οδηγεί στα χωριά της Μακεδονίας με μοναδικό στόχο τη διατήρηση της ελληνικής γλώσσας. Η ζωή της θα δεθεί με τη Βασίλκα, ένα δυστυχισμένο πλάσμα που η Αρετή θα πάρει υπό την προστασία της και θα σταθεί σαν μάνα δίπλα της. Οι δρόμοι τους θα χωρίσουν αλλά σκοπός τους είναι να ξαναβρεί η μία την άλλη.
Στον αντίποδα, η άλλη γνώριμη σε εμάς Φωτεινή ακολουθεί το επάγγελμα της νοσοκόμας και η δική της ζωή σημαδεύεται από τραγικά γεγονότα, όπως είναι η απώλεια της μητέρας της και η αρπαγή του αδερφού της σε μικρή ηλικία. Όνειρο της να μάθει τι απέγινε εκείνος, για να απαλύνει τον πόνο που νιώθει η ίδια και ο πατέρας της. Αναλαμβάνει τον ρόλο της κατασκόπου βάζοντας πολλές φορές τη ζωή της σε κίνδυνο.
Και οι δύο γυναίκες μέσα στη δίνη του πολέμου θα γνωρίσουν τον έρωτα και θα γίνουν έρμαιο του. Ακόμη και τότε όμως ο Αγώνας θα είναι για εκείνες πάνω από κάθε συναίσθημα. Τα πρόσωπα που παρουσιάζονται μπροστά μας είναι αφανείς ήρωες στον αγώνα για τη λευτεριά και βάζουν το δικό τους λιθαράκι για την απελευθέρωση της Μακεδονίας.
Ένα έργο που θα πρέπει να διαβαστεί από όλους τους Έλληνες, καθώς η ανάγνωση του μας κάνει σοφότερους και πιο πλήρεις! Η γνώση της ελληνικής ιστορίας είναι κάτι που δεν πρέπει να παραμεληθεί από κανέναν. Ας γίνουν η Αρετή και η Φωτεινή υπόδειγμα και πρότυπο για όλους μας! Συγχαρητήρια για ακόμη μια φορά κύριε Παπαθεοδώρου!
June 22, 2022
Μ’ αυτό το βιβλίο κλείνει άλλη μία ιστορική τριλογία του Παπαθεοδώρου, με θέμα αυτήν την φορά τον Μακεδονικό αγώνα. Είναι σχετικά επίκαιρη η τριλογία στους καιρούς που ζούμε, με την αμφισβήτηση της ελληνικότητος της Μακεδονίας, από εξωτερικούς όσο και εσωτερικούς παράγοντες. Μέσα από τις σελίδες αναβιώνουν Μακεδονομάχοι, όπως ο Παύλος Μελάς, ο Τέλλος Άγρας, ο καπετάν Κώττας και τόσοι άλλοι. Τα μυθικά πρόσωπα που πλάθει ο Παπαθεοδώρου έρχονται να δέσουν με τις ιστορικές μορφές με αποτέλεσμα ένα αξιόλογο βιβλίο που σέβεται τον Μακεδονικό αγώνα και τον αναδεικνύει. Για τους οπαδούς του ιστορικού μυθιστορήματος μία ευχάριστη ανάγνωση.
October 21, 2022
Ο συγγραφέας έχει κάνει εξαιρετική δουλειά για άλλη μια φορά. Ο λόγος που αφαιρώ ένα αστέρι από την βαθμολογία μου είναι γιατί θα ήθελα να δώσει περισσότερη έμφαση σε κάποιες σκηνές που περιγράφονται φευγαλέα, ενώ παράλληλα σε κάποια σημεία με κούρασε η επαναλαμβανόμενη περιγραφή των συναισθημάτων των ηρώων. Επίσης μας αφήνει με την απορία για την τύχη ορισμένων προσώπων που αναφέρονται. Τέλος, θα προτιμούσα η ιστορία να τελειώνει με την απελευθέρωση της Μακεδονίας και να δούμε τα γεγονότα που διαδραματίστηκαν έως τότε.
April 10, 2024
Με καταγωγή από τη Μακεδονία, από την πλευρά της μητέρας μου, άκουγα συχνά σε συζητήσεις για την "ομηρία", για το ότι οι θείες μου είχαν μάθει βουλγαρικά, για τα δύσκολα χρόνια, για τον Παύλο Μελά σαν παραμύθι περισσότερο,χωρίς ποτέ να κάνω περισσότερες ερωτήσεις. Δεν είχα φανταστεί τόση βία, τόσες σφαγές, τόσες καταστροφές.
Πράγματι δεν γνωρίζουμε τίποτα για αυτή την πτυχή της ιστορίας μας.
Θα ανατρέξω το συντομότερο στα τετράδια της θείας Πολυξένης που εξιστορεί όλα όσα έζησαν.
Κάθε φορά που έκλεινα το βιβλίο με πλημμύριζε θλίψη για όσα έζησαν και για την άγνοια μου
Πράγματι δεν γνωρίζουμε τίποτα για αυτή την πτυχή της ιστορίας μας.
Θα ανατρέξω το συντομότερο στα τετράδια της θείας Πολυξένης που εξιστορεί όλα όσα έζησαν.
Κάθε φορά που έκλεινα το βιβλίο με πλημμύριζε θλίψη για όσα έζησαν και για την άγνοια μου
November 14, 2020
Το τρίτο και τελευταίο βιβλίο για τον Μακεδονικό Αγώνα που όπως και τα προηγούμενα δεν θέλεις να το αφήσεις από τα χέρια σου. Αλήθειες που πρέπει όλοι να ξέρουμε.
February 26, 2021
Ταξιδι στο χρόνο και στην ιστορία της Μακεδονίας μας.
January 29, 2024
Υπέροχο κλείσιμο της τριλογίας, δεν έχω λόγια για την γραφή, την πλοκή, τους χαρακτήρες..
July 5, 2022
Το τρίτο βιβλίο μιας τριλογίας που με έκανε να αναθεωρήσω πολλά! Πατρίδα,αγώνας,αντοχή,αλληλεγγύη,συνύπαρξη,πείσμα...ιδανικά μιας εποχής που ο κόσμος πάλευε γιατί υπήρχε η ελπίδα;
Τώρα;Μήπως χάθηκε η λέξη αυτή και παραιτήθηκαμε;
Τώρα;Μήπως χάθηκε η λέξη αυτή και παραιτήθηκαμε;
December 22, 2020
Το τέλος της συγκλονιστικής τριλογίας ... Το κομμάτι αυτό της ιστορίας με συγκινεί έτσι και αλλιώς, αλλα οι ήρωες αυτών των βιβλίων πραγματικά κατέκτησαν την καρδιά μου !! Ανυπομονώ να διαβάσω και την υπόλοιπη δουλειά του κυρίου Παπαθεοδώρου!
June 30, 2024
Ο μακεδονικός αγώνας ολοζώντανος. Συγκλονιστικό. Εξαιρετικά ενδιαφέρουσες και οι πολλές ιστορικές πληροφορίες.
Displaying 1 - 15 of 15 reviews