What do you think?
Rate this book
Tegenover Dostojevski
Fjodor Dostojevski is misschien wel de grootste schrijver uit het pantheon van de Russische letteren: een genadeloze criticus van de vooruitgang, van de illusies die de mensheid over zichzelf in het leven roept, en van de mens zelf. Althans, dat is wat vaak over hem wordt gezegd.
Tegenover Dostojevski beweert het tegendeel. Wat Dostojevski verkondigde was vaak weinig meer dan de boodschap van een schreeuwende amateur-profeet, terwijl de schrijvers tegen wie hij tekeerging – ook al zijn ze in vergetelheid geraakt – vaak meer en belangrijker dingen te zeggen hadden.
Tegenover Dostojevski bespreekt drie denkers die weliswaar niet zo beroemd zijn als Dostojevski, maar minstens zoveel aandacht verdienen: Vissarion Belinski, Alexander Herzen en Ivan Toergenjev. Wie? Belinski: de criticus die Dostojevski als piepjonge schrijver ontdekte. Herzen: de essayist die door Dostojevski zeer bewonderd werd. Toergenjev: de schrijver tegen wie Dostojevski zich hevig afzette, maar die hij ook als meerdere erkende. De drie vrienden voerden in hun werk een discussie over de rol van het individu in de geschiedenis. Ze zochten een antwoord op vragen over protest en revolutie, over radicalisme en gematigdheid, en over idealisme en desillusie. Tegenover die gedachtewisseling stond Dostojevski: niet alleen als contrapunt, maar ook als belangrijke getuige.
Tegenover Dostojevski beweert het tegendeel. Wat Dostojevski verkondigde was vaak weinig meer dan de boodschap van een schreeuwende amateur-profeet, terwijl de schrijvers tegen wie hij tekeerging – ook al zijn ze in vergetelheid geraakt – vaak meer en belangrijker dingen te zeggen hadden.
Tegenover Dostojevski bespreekt drie denkers die weliswaar niet zo beroemd zijn als Dostojevski, maar minstens zoveel aandacht verdienen: Vissarion Belinski, Alexander Herzen en Ivan Toergenjev. Wie? Belinski: de criticus die Dostojevski als piepjonge schrijver ontdekte. Herzen: de essayist die door Dostojevski zeer bewonderd werd. Toergenjev: de schrijver tegen wie Dostojevski zich hevig afzette, maar die hij ook als meerdere erkende. De drie vrienden voerden in hun werk een discussie over de rol van het individu in de geschiedenis. Ze zochten een antwoord op vragen over protest en revolutie, over radicalisme en gematigdheid, en over idealisme en desillusie. Tegenover die gedachtewisseling stond Dostojevski: niet alleen als contrapunt, maar ook als belangrijke getuige.
222 pages, Paperback
Published January 1, 2019
1 person is currently reading
37 people want to read
Ratings & Reviews
Friends & Following
Create a free account to discover what your friends think of this book!
Community Reviews
Displaying 1 - 2 of 2 reviews
January 10, 2021
Dit is een boek over de ideeëngeschiedenis in de 19e eeuw, maar ik heb het gelezen als een zeer actueel boek. Hoofdpersonen zijn drie intellectuele tegenhangers van Dostojevski: Belinski, Herzen en Toergenjev. Veel van hun debatten en persoonlijke zoektochten in tijden van maatschappelijke onrust zijn nog altijd zeer herkenbaar.
De wereld is ook nu nog vergeven met Dostojevski's, die met de leegte van het ideaal geen genoegen kunnen nemen en leugen na leugen optuigen. Interessant is de beschrijving van Toergenjev, die na het imploderen van het ideaal de leegheid van het bestaan onder ogen ziet (of beter: durft te zien). Het onderscheid tussen idealen en leugens is vanzelfsprekend ook in de 21e eeuw nog altijd uitermate belangrijk en de beschrijving van de 19e eeuwse Russische debatten geeft hiervoor extra handvat.
Een ander belangrijk punt dat ik uit dit boek haal verwijst naar Herzen, die het onderscheid maakt tussen de werkelijkheid en theorieën of projecties daarvan. Vaak zien we de wereld door een template van idealen, vooroordelen en theoretische concepten. Denk aan aannames als de rationele mens, het oplossend vermogen van de overheid, evenwicht in de markt, enzovoorts. Met die templates worden vervolgens vaak 'oplossingen' benoemd, die als het ware als een script voor de maatschappij voorliggen. Veel mensen hechten aan hun projecties, maar het simplificeert nogal eens de wereld zoals we die in werkelijkheid aantreffen. Het gevaar is dat we de wereld vanuit theorie benaderen in plaats van als realiteit. Met name in politiek is dit belangrijk om te herkennen; de recente voorbeelden van ontwrichting kan iedereen wel opnoemen.
De meest radicale denker is Belinski en de passages over hem kunnen worden gelezen als een ode aan de bevlogenheid. Zonder bevlogenheid, verbeeldingskracht, ideeën en idealen zijn we nergens, zelfs als je al van tevoren weet dat die idealen op enig moment in je leven in gruis aan je voeten liggen. Maar laat dat niet van bevlogenheid weerhouden. Dat dat niet eenvoudig is wordt sprekend verbeeld door wat Kleinpaste schrijft over Toergenjev: vol bewondering voor de idealisten, maar met onvermogen om zich daar zelf aan over te geven.
De wereld is ook nu nog vergeven met Dostojevski's, die met de leegte van het ideaal geen genoegen kunnen nemen en leugen na leugen optuigen. Interessant is de beschrijving van Toergenjev, die na het imploderen van het ideaal de leegheid van het bestaan onder ogen ziet (of beter: durft te zien). Het onderscheid tussen idealen en leugens is vanzelfsprekend ook in de 21e eeuw nog altijd uitermate belangrijk en de beschrijving van de 19e eeuwse Russische debatten geeft hiervoor extra handvat.
Een ander belangrijk punt dat ik uit dit boek haal verwijst naar Herzen, die het onderscheid maakt tussen de werkelijkheid en theorieën of projecties daarvan. Vaak zien we de wereld door een template van idealen, vooroordelen en theoretische concepten. Denk aan aannames als de rationele mens, het oplossend vermogen van de overheid, evenwicht in de markt, enzovoorts. Met die templates worden vervolgens vaak 'oplossingen' benoemd, die als het ware als een script voor de maatschappij voorliggen. Veel mensen hechten aan hun projecties, maar het simplificeert nogal eens de wereld zoals we die in werkelijkheid aantreffen. Het gevaar is dat we de wereld vanuit theorie benaderen in plaats van als realiteit. Met name in politiek is dit belangrijk om te herkennen; de recente voorbeelden van ontwrichting kan iedereen wel opnoemen.
De meest radicale denker is Belinski en de passages over hem kunnen worden gelezen als een ode aan de bevlogenheid. Zonder bevlogenheid, verbeeldingskracht, ideeën en idealen zijn we nergens, zelfs als je al van tevoren weet dat die idealen op enig moment in je leven in gruis aan je voeten liggen. Maar laat dat niet van bevlogenheid weerhouden. Dat dat niet eenvoudig is wordt sprekend verbeeld door wat Kleinpaste schrijft over Toergenjev: vol bewondering voor de idealisten, maar met onvermogen om zich daar zelf aan over te geven.
July 9, 2021
Mooie weergave van het gedachtegoed van de Russische auteurs en hun onderlinge verhoudingen.
Displaying 1 - 2 of 2 reviews