Aleviliğin Politikleşme Süreci

by Mehmet Ertan

“Aleviliğin 1990’larda bir kimlik siyaseti biçiminde örgütlenmesi siyasetin kültürel dönüşümünün doğrudan bir sonucu olsa bile, Alevi hareketinin seyri, onun yürüttüğü mücadeleyi klasik bir kimlik siyasetinden farklı kılmaktadır. Alevi hareketi, Müslümanların İslâmî değerler üzenine bina edilen bir kamusal alanda kendi dinlerini yaşamasını savunan siyasal İslâm’dan veya anadilde eğitim ve özyönetim gibi kavramlar etrafında Kürtlerin Kürt kimliklerini özgürce yaşayabileceği bir sosyo-politik düzlemi hedefleyen Kürt hareketinden farklı bir politikleşme seyri izledi.

Alevi hareketi, büyük ölçüde, Alevilerin tikel kimliklerine vurgu yapan ve farklılıklarını özgürce yaşamasını amaçlayan bir siyasî dil yerine, Alevilerin toplumsal yaşama, Alevi olmayanlarla eşit düzlemde katılmasını savunan bir siyasî hat izledi.” Modern Türkiye tarihinde Aleviliğin politikleşmesinin 1960’lardan başlatılabilecek olan seyrinde, ne gibi aşamalar tespit edebiliriz? Mehmet Ertan, 1960-1980 dönemini, “örtülü politikleşme” olarak ele alıyor. 1980’lerden ’90’lara geçerken ise, kimlik politikasının belirleyici hale geldiğini ve Aleviliğin müstakil bir sosyal harekete kaynaklık ettiğini gözlüyor.

Peki, “Alevi uyanışı” olarak da adlandırılan bu politikleşme hangi dinamiklerle, hangi tartışmalarla ilerledi? Aleviliğin dinsel kültürünün, uzun ve kısa dönemli mağduriyet hafızası (uğradığı katliamlar),etno-kültürel çoğulluk ve coğrafi dağınıklık gibi özgül etkenlerin bu süreçteki etkisi nedir? Bu gibi sorular etrafında, Alevi sosyal ve siyasî hareketinin son yirmi-otuz yıldaki gelişiminin ayrıntılı bir incelemesi… Dernekler etrafında şekillenen siyaset ve tartışmaların yanı sıra, BarışPartisi tecrübesinin gösterdiklerine de bakarak…

296 pages, Paperback

First published October 6, 2017

Reviews

[Özenç · Rating 4 out of 5]

"Alevilerin politikleşmesi" ile "Aleviliğin politikleşmesi" arasındaki fark, kavramsal olarak doğru olmakla beraber; bu ikisini ayırdığımızda ve birine yöneldiğimizde (Mehmet Ertan'ın bu çalışmasında yaptığı gibi) tarihsel olarak Aleviliğin kaynaklık ettiği, Alevilerin parçası olduğu başka siyaset biçimlerini ıskalayabiliyoruz. Bu anlamda Massicard'ın temalandırmasını daha kapsayıcı ve tarihsel olarak daha isabetli görüyorum.

Titizlikle yapılmış bir araştırma ve zengin teorik tartışamalar da anlamlıca bağlanmış tüm tarihsel örneklere.