What do you think?
Rate this book
Đồng Bằng Sông Cửu Long - Nét Sinh Hoạt Xưa & Văn Minh Miệt Vườn
Sự phát triển không ngừng của đồng bằng sông Cửu Long trong những năm qua luôn hàm chứa những giá trị văn hóa tinh thần lớn lao do tiền nhân - những người đi khai hoang mở đất buổi đầu và qua nhiều thế hệ - tạo nên. Tìm hiểu về những giá trị văn hóa tinh thần đó cũng là tìm hiểu về nền văn minh của người mở đất, tìm hiểu về nết ăn, nết ở, tập quán sinh hoạt của một bộ phận người đã tạo nên diện mạo của một vùng văn hóa. Ở lần xuất bản này không mong gì hơn là giúp bạn đọc có điều kiện nghiên cứu một cách toàn diện về đồng bằng sông Cửu Long qua những nét sinh hoạt truyền thống và nền văn minh sông nước, Nhà xuất bản Trẻ đã gộp và in chung hai tập sách: Văn minh miệt vườn và Đồng bằng sông Cửu Long - nét sinh hoạt xưa làm một để bạn đọc tiện nghiên cứu và theo dõi. Đây là một trong những loạt sách của nhà văn Sơn Nam.
202 pages, Unknown Binding
First published February 1, 2014
2 people are currently reading
33 people want to read
About the author
Sơn Nam
38 books29 followersSơn Nam (1926-2008), người làng Đông Thái, huyện An Biên, tỉnh Rạch Giá (nay thuộc tỉnh Xã Đông Thái, huyện An Biên, tỉnh Kiên Giang). Do sự nhầm lẫn của nhân viên hộ tịch, tên khai sinh của ông bị viết sai thành Phạm Minh Tày.
Thuở nhỏ ông học tiểu học tại quê nhà, rồi học trung học tại Cần Thơ. Năm 1945, ông tham gia Thanh niên Tiền phong, giành lấy chính quyền ở địa phương, rồi lần lượt tham gia công tác ở Hội Văn hóa cứu quốc tỉnh, phòng Chính trị Quân khu, phòng Văn nghệ Ban Tuyên huấn Xứ ủy Nam Bộ. Bút danh Sơn Nam ra đời trong thời gian này, để tưởng nhớ người phụ nữ Khmer đã cho ông bú mớm thời thơ ấu (Sơn là một họ lớn của người Khmer, Nam là để nhắc nhớ mình là người phương Nam). Sau Hiệp định Genève 1954, ông về lại Rạch Giá.
Năm 1955, ông lên Sài Gòn cộng tác với các báo: Nhân loại, Công Lý, Ánh sáng, Tiếng chuông, Lẽ sống...
Năm 1960-1961, bị chính quyền Việt Nam Cộng hòa bắt giam ở nhà lao Phú Lợi (Thủ Dầu Một, Bình Dương). Ra tù, ông tiếp tục làm báo, viết văn và khảo cứu về Nam Bộ. Sau 1975, ông tiếp tục hoạt động trên lĩnh vực văn hóa văn nghệ. Ông là hội viên Hội Nhà văn Việt Nam.
Nhà văn Sơn Nam đã viết nên nhiều tác phẩm dấu ấn, ông được nhiều người gọi yêu là "ông già Nam Bộ", "ông già Ba Tri", “ông già đi bộ’, "pho từ điển sống về miền Nam" hay là "nhà Nam Bộ học". Toàn bộ các sáng tác của ông được Nhà xuất bản Trẻ tại thành phố Hồ Chí Minh mua bản quyền. Ông qua đời ngày 13 tháng 08 năm 2008 tại Thành phố Hồ Chí Minh.
Thuở nhỏ ông học tiểu học tại quê nhà, rồi học trung học tại Cần Thơ. Năm 1945, ông tham gia Thanh niên Tiền phong, giành lấy chính quyền ở địa phương, rồi lần lượt tham gia công tác ở Hội Văn hóa cứu quốc tỉnh, phòng Chính trị Quân khu, phòng Văn nghệ Ban Tuyên huấn Xứ ủy Nam Bộ. Bút danh Sơn Nam ra đời trong thời gian này, để tưởng nhớ người phụ nữ Khmer đã cho ông bú mớm thời thơ ấu (Sơn là một họ lớn của người Khmer, Nam là để nhắc nhớ mình là người phương Nam). Sau Hiệp định Genève 1954, ông về lại Rạch Giá.
Năm 1955, ông lên Sài Gòn cộng tác với các báo: Nhân loại, Công Lý, Ánh sáng, Tiếng chuông, Lẽ sống...
Năm 1960-1961, bị chính quyền Việt Nam Cộng hòa bắt giam ở nhà lao Phú Lợi (Thủ Dầu Một, Bình Dương). Ra tù, ông tiếp tục làm báo, viết văn và khảo cứu về Nam Bộ. Sau 1975, ông tiếp tục hoạt động trên lĩnh vực văn hóa văn nghệ. Ông là hội viên Hội Nhà văn Việt Nam.
Nhà văn Sơn Nam đã viết nên nhiều tác phẩm dấu ấn, ông được nhiều người gọi yêu là "ông già Nam Bộ", "ông già Ba Tri", “ông già đi bộ’, "pho từ điển sống về miền Nam" hay là "nhà Nam Bộ học". Toàn bộ các sáng tác của ông được Nhà xuất bản Trẻ tại thành phố Hồ Chí Minh mua bản quyền. Ông qua đời ngày 13 tháng 08 năm 2008 tại Thành phố Hồ Chí Minh.
Ratings & Reviews
Friends & Following
Create a free account to discover what your friends think of this book!
Community Reviews
Displaying 1 - 4 of 4 reviews
August 2, 2023
Cụ Sơn Nam đã kết thúc phần biên khảo về ĐBSCL - Nét sinh hoạt xưa bằng một đoạn thế này (mà mình rất thích): "... Về để gặp bà con ruột thịt hoặc chưa quen lần nào, những người bà con hiếu khách, không khó tánh, siêng làm để có ăn, chuộng lẽ công bằng, từng sống chết để giữ gìn quê hương. Về để ngắm cây dừa, cây cau, thả hồn theo nước lớn nước ròng, khi nắng sớm mưa chiều. Đến giề lục bình phiêu linh cũng mang phù sa vào rễ. Phù sa nước ngọt với đám sậy, bụi nga. Bãi bùn nước lợ với rặng dừa nước, rặng bần và bầy cá thòi lòi làm hang, đôi mắt có mí, như mắt người. Bờ rạch nước mặn với ô rô, cóc kèn, cây đước, cây mắm nhô lên trùng trùng điệp điệp ngăn sóng biển...".
Đoạn mô tả của cụ đã khái quát được khung cảnh đậm chất miền Tây, mà mình tin là nó cũng gần khớp với hình dung của cả những người chưa từng đặt chân tới nơi này, mới chỉ nghe nói đến qua sách vở, báo đài, truyền miệng. Đó là vùng đất của những con người dễ mến, phóng khoáng, ngay thẳng, bộc trực, không câu nệ, vòng vo; là nơi có rừng dừa bạt ngàn, những vườn cây ăn trái trù phú, sum sê hay những rừng đước miên man kéo dài đến tận điểm cuối của Đất Mũi; có con sông Tiền, sông Hậu nặng phù sa, nơi Cà Mau nước còn phèn; kinh rạch chằng chịt và những ghe xuồng tấp nập trên sông...
Dĩ nhiên, để đọc đến đoạn mô tả trữ tình ở trên, mình phải đi qua sự khô khan nhất định của một tập biên khảo. Nhưng có lẽ vì vẫn còn ngây ngất trước ấn tượng một miền Tây đầy thương mến mà mình mới đặt chân đến cách đây một tháng, háo hức muốn hiểu thêm, nên mình đọc bài khảo cứu của cụ Sơn Nam khá trôi chảy, khác với những trải nghiệm đọc khác cùng thể loại. Những điểm ấn tượng nhất với mình được đề cập trong cuốn sách này, là yếu tố về con người, ẩm thực, tâm linh. Với mình, đây là chuyến hành trình quá thú vị, để bổ sung cho chuyến đi thực tế còn nhiều thiếu sót tìm hiểu trước đó, cũng như để mình biết thêm về những gì mà đến nay, đã hầu như biến mất, nơi mà chỉ còn là tên địa danh cũ (mà những bài báo mạng ngu xuẩn sẽ không thể nào đề cập đến được chỉ với hình thức copy-paste từ những bài trước đó).
Theo cụ Sơn Nam, lưu dân miền Trung đến ĐBSCL để khẩn hoang vào thế kỷ XVII, đây là vùng đất mới với nét đa dạng rất lớn về văn hoá, việc nghiên cứu sẽ tốn nhiều công sức, không nên chia ra khu vực riêng vì các miền đều có tác động qua lại thường xuyên. Cụ đã mổ xẻ ĐBSCL dưới góc nhìn của từng giai đoạn phát triển kinh tế (trước năm 1940), mà cụ thể là Buổi ban đầu, Khi thực dân còn dò dẫm và Giai đoạn khai thác lớn của Pháp. Nhìn chung, các đặc điểm về bối cảnh lịch sử, con người, văn hoá, phong tục, kinh tế, giáo dục, tâm linh, khoa học kỹ thuật... được diễn giải mạch lạc, không quá khó hiểu, xen kẽ những góc nhìn cá nhân, những trích đoạn từ các tác phẩm cùng đề tài giúp mình có cái nhìn khách quan, hình dung được sự "lần hồi" chuyển mình của miền Tây trên các phương diện nêu trên, hiểu thêm được những gì liên quan mà mình đã va chạm trong chuyến đi (như tín ngưỡng thờ Bà Chúa Xứ núi Sam, Châu Đốc; thói quen ăn mắm; tên đường Thủ Khoa Huân; dấu ấn của người Hoa & Khmer; áo bà ba, cầu khỉ...).
Tuy nhiên, cũng bởi đây là đề tài quá rộng, nên nếu không tự hệ thống lại, mình cũng thấy hơi mơ hồ nếu phải đặt câu hỏi cho bản thân sau khi đọc, rằng mình đã hiểu thêm được gì về ĐBSCL? Cuốn sách có những đoạn trình bày mà mình nghĩ rằng nếu sửa lại một chút, thông tin sẽ được hệ thống hơn, ví dụ sách đang nói chuyện này, lại thấy chuyển sang chuyện khác nhưng không xuống dòng để tách ý, tạo cảm giác đôi chỗ hơi tủn mủn, góp nhặt. Nếu nói về tính cách, thì gộp hết những luận điểm về tính cách vào một chỗ; nói về sự va chạm, giao thoa của nhiều nền văn hoá, thì nói cho trọn vẹn trong một đoạn... Không hứng thú với vùng đồng bằng rộng lớn này, có lẽ sẽ khó để đọc trọn vẹn.
Sang đến phần còn lại, về Văn minh Miệt Vườn, mình sẽ nói luôn ý này của cụ Sơn Nam: "Giặc giã liên miên, Miệt Vườn với hình thức hồi năm 1930 - 1940 không còn nữa, vườn tược nhà cửa đổ nát, dân chúng tản cư rồi hồi cư hoặc tản cư luôn lên Sài Gòn lập nghiệp". Nhưng, "văn hoá là sức sống luôn luôn hiện đại hoá"...
Mình từng ngây ngô nghĩ rằng Miệt Vườn là tên gọi chung cho những nơi có trồng cây trái, và chỗ nào ở miền Tây cũng có miệt vườn. Đương nhiên không phải như vậy. Cần trích dẫn một lượng cần thiết để ghi nhớ về riêng khu vực này.
"Miệt Vườn tiêu biểu cho hình thức sanh hoạt vật chất cao nhất ở ĐBSCL... Là nơi trù phú, có mật độ dân số cao nhứt, phù hợp với vùng phù sa ven sông ít phèn... Sanh hoạt Miệt Vườn có đặc điểm: tiền bạc dư giả chút ít, nhà cửa mát mẻ, công việc hàng ngày không nhọc nhằn, giao thông dễ dàng...".
"Miệt Vườn là vùng Sa Đéc, Mỹ Tho, Vĩnh Long, sau này là một phần của Cần Thơ".
Cụ Sơn Nam đã nêu ra nhiều đặc điểm của vùng Miệt Vườn, về điều kiện cần thiết để lập vườn tược cũng như những lợi ích đi kèm của vùng này. Có những phần mô tả với mình là rất cặn kẽ, như khi mô tả về ngôi nhà đặc trưng ở Miệt Vườn của "điền chủ bực trung"; hay phác hoạ sinh hoạt cũng như sinh kế tiêu biểu của người Miệt Vườn. Tóm lại, sẽ vẫn có nét chung với hình ảnh con người toàn miền ĐBSCL, nhưng được nhắc lại khéo léo bằng một cách diễn đạt khác. Nên mình sẽ không nói thêm về tập biên khảo thứ hai này.
Được biết đến một "pho từ điển" về Nam Bộ ở thời điểm này, quả là may mắn.
Đoạn mô tả của cụ đã khái quát được khung cảnh đậm chất miền Tây, mà mình tin là nó cũng gần khớp với hình dung của cả những người chưa từng đặt chân tới nơi này, mới chỉ nghe nói đến qua sách vở, báo đài, truyền miệng. Đó là vùng đất của những con người dễ mến, phóng khoáng, ngay thẳng, bộc trực, không câu nệ, vòng vo; là nơi có rừng dừa bạt ngàn, những vườn cây ăn trái trù phú, sum sê hay những rừng đước miên man kéo dài đến tận điểm cuối của Đất Mũi; có con sông Tiền, sông Hậu nặng phù sa, nơi Cà Mau nước còn phèn; kinh rạch chằng chịt và những ghe xuồng tấp nập trên sông...
Dĩ nhiên, để đọc đến đoạn mô tả trữ tình ở trên, mình phải đi qua sự khô khan nhất định của một tập biên khảo. Nhưng có lẽ vì vẫn còn ngây ngất trước ấn tượng một miền Tây đầy thương mến mà mình mới đặt chân đến cách đây một tháng, háo hức muốn hiểu thêm, nên mình đọc bài khảo cứu của cụ Sơn Nam khá trôi chảy, khác với những trải nghiệm đọc khác cùng thể loại. Những điểm ấn tượng nhất với mình được đề cập trong cuốn sách này, là yếu tố về con người, ẩm thực, tâm linh. Với mình, đây là chuyến hành trình quá thú vị, để bổ sung cho chuyến đi thực tế còn nhiều thiếu sót tìm hiểu trước đó, cũng như để mình biết thêm về những gì mà đến nay, đã hầu như biến mất, nơi mà chỉ còn là tên địa danh cũ (mà những bài báo mạng ngu xuẩn sẽ không thể nào đề cập đến được chỉ với hình thức copy-paste từ những bài trước đó).
Theo cụ Sơn Nam, lưu dân miền Trung đến ĐBSCL để khẩn hoang vào thế kỷ XVII, đây là vùng đất mới với nét đa dạng rất lớn về văn hoá, việc nghiên cứu sẽ tốn nhiều công sức, không nên chia ra khu vực riêng vì các miền đều có tác động qua lại thường xuyên. Cụ đã mổ xẻ ĐBSCL dưới góc nhìn của từng giai đoạn phát triển kinh tế (trước năm 1940), mà cụ thể là Buổi ban đầu, Khi thực dân còn dò dẫm và Giai đoạn khai thác lớn của Pháp. Nhìn chung, các đặc điểm về bối cảnh lịch sử, con người, văn hoá, phong tục, kinh tế, giáo dục, tâm linh, khoa học kỹ thuật... được diễn giải mạch lạc, không quá khó hiểu, xen kẽ những góc nhìn cá nhân, những trích đoạn từ các tác phẩm cùng đề tài giúp mình có cái nhìn khách quan, hình dung được sự "lần hồi" chuyển mình của miền Tây trên các phương diện nêu trên, hiểu thêm được những gì liên quan mà mình đã va chạm trong chuyến đi (như tín ngưỡng thờ Bà Chúa Xứ núi Sam, Châu Đốc; thói quen ăn mắm; tên đường Thủ Khoa Huân; dấu ấn của người Hoa & Khmer; áo bà ba, cầu khỉ...).
Tuy nhiên, cũng bởi đây là đề tài quá rộng, nên nếu không tự hệ thống lại, mình cũng thấy hơi mơ hồ nếu phải đặt câu hỏi cho bản thân sau khi đọc, rằng mình đã hiểu thêm được gì về ĐBSCL? Cuốn sách có những đoạn trình bày mà mình nghĩ rằng nếu sửa lại một chút, thông tin sẽ được hệ thống hơn, ví dụ sách đang nói chuyện này, lại thấy chuyển sang chuyện khác nhưng không xuống dòng để tách ý, tạo cảm giác đôi chỗ hơi tủn mủn, góp nhặt. Nếu nói về tính cách, thì gộp hết những luận điểm về tính cách vào một chỗ; nói về sự va chạm, giao thoa của nhiều nền văn hoá, thì nói cho trọn vẹn trong một đoạn... Không hứng thú với vùng đồng bằng rộng lớn này, có lẽ sẽ khó để đọc trọn vẹn.
Sang đến phần còn lại, về Văn minh Miệt Vườn, mình sẽ nói luôn ý này của cụ Sơn Nam: "Giặc giã liên miên, Miệt Vườn với hình thức hồi năm 1930 - 1940 không còn nữa, vườn tược nhà cửa đổ nát, dân chúng tản cư rồi hồi cư hoặc tản cư luôn lên Sài Gòn lập nghiệp". Nhưng, "văn hoá là sức sống luôn luôn hiện đại hoá"...
Mình từng ngây ngô nghĩ rằng Miệt Vườn là tên gọi chung cho những nơi có trồng cây trái, và chỗ nào ở miền Tây cũng có miệt vườn. Đương nhiên không phải như vậy. Cần trích dẫn một lượng cần thiết để ghi nhớ về riêng khu vực này.
"Miệt Vườn tiêu biểu cho hình thức sanh hoạt vật chất cao nhất ở ĐBSCL... Là nơi trù phú, có mật độ dân số cao nhứt, phù hợp với vùng phù sa ven sông ít phèn... Sanh hoạt Miệt Vườn có đặc điểm: tiền bạc dư giả chút ít, nhà cửa mát mẻ, công việc hàng ngày không nhọc nhằn, giao thông dễ dàng...".
"Miệt Vườn là vùng Sa Đéc, Mỹ Tho, Vĩnh Long, sau này là một phần của Cần Thơ".
Cụ Sơn Nam đã nêu ra nhiều đặc điểm của vùng Miệt Vườn, về điều kiện cần thiết để lập vườn tược cũng như những lợi ích đi kèm của vùng này. Có những phần mô tả với mình là rất cặn kẽ, như khi mô tả về ngôi nhà đặc trưng ở Miệt Vườn của "điền chủ bực trung"; hay phác hoạ sinh hoạt cũng như sinh kế tiêu biểu của người Miệt Vườn. Tóm lại, sẽ vẫn có nét chung với hình ảnh con người toàn miền ĐBSCL, nhưng được nhắc lại khéo léo bằng một cách diễn đạt khác. Nên mình sẽ không nói thêm về tập biên khảo thứ hai này.
Được biết đến một "pho từ điển" về Nam Bộ ở thời điểm này, quả là may mắn.
This entire review has been hidden because of spoilers.
January 9, 2019
Vì đây là hình thức biên khảo, nên cách truyền đạt tương đối khô khan, nhưng mang một lượng lớn thông tin về Nam Bộ xưa. Nhìn chung nó khó đọc cho số đông nhưng ai thực sự mún tìm hiểu, có cái nhìn sâu sắc hơn về Nam Bộ thì đây là một quyển sách đáng giá.
Sơn Nam vẫn luôn xứng đáng với biệt danh Ông già Nam Bộ. Ông đặt góc nhìn từ những người dân nơi đây để nhìn mọi thứ xung quanh nên mang lại cảm giác gần gũi.
Đọc sách của Sơn Nam, khi bạn là người con Nam Bộ, bạn sẽ thấy phảng phất đâu đó hình ảnh của mình qua những tính cách, khí chất con người nơi đây. Thấy được hình ảnh cái nếp sống của ông bà mình thuở xưa, thấy được những điều chân phương bình dị khi còn tấm bé tưởng chừng đã quên.
"Lạc đường nắm đuôi chó, lạc ngõ nắm đuôi trâu", bài Dạ cổ hoài lang rồi nguồn gốc của chiếc áo bà ba,... Vô vàng những điều thân quen dần trở thành lạ lẫm theo thời gian...
Sơn Nam vẫn luôn xứng đáng với biệt danh Ông già Nam Bộ. Ông đặt góc nhìn từ những người dân nơi đây để nhìn mọi thứ xung quanh nên mang lại cảm giác gần gũi.
Đọc sách của Sơn Nam, khi bạn là người con Nam Bộ, bạn sẽ thấy phảng phất đâu đó hình ảnh của mình qua những tính cách, khí chất con người nơi đây. Thấy được hình ảnh cái nếp sống của ông bà mình thuở xưa, thấy được những điều chân phương bình dị khi còn tấm bé tưởng chừng đã quên.
"Lạc đường nắm đuôi chó, lạc ngõ nắm đuôi trâu", bài Dạ cổ hoài lang rồi nguồn gốc của chiếc áo bà ba,... Vô vàng những điều thân quen dần trở thành lạ lẫm theo thời gian...
May 2, 2023
Tập hợp những bài viết của nhà văn Sơn Nam, với chất giọng dung dị nhưng vẫn đầy thông tin về vùng đất Nam Bộ
May 6, 2016
Ai thích tìm hiểu địa lý, văn hóa này nọ ngày xưa ở miền Tây thì có lẽ mới đọc nổi, còn không sẽ rất chán.
Displaying 1 - 4 of 4 reviews