Faust - Ağustos/Eylül 2020 Eski Klasik Okuması

[Özgür]

Ağustos ve Eylül aylarının eski klasik okuması Johann Wolfgang von Goethe'nin ölümsüz eseri Faust'a ilişkin yorumlarınızı bu başlıkta paylaşabilirsiniz.
Keyifli okumalar!

[Ömer]

Yakın dostu Schiller'e 1 Temmuz 1797 tarihinde gönderdiği mektubunda Goethe, Faust’u tamamlamak için yalnızca "sakin bir aya" ihtiyaç duyduğunu yazmış.
Oysa Faust'un birinci bölümünü bundan 10 yıl sonra, ikinci bölümünü ise 30 yıl sonra tamamlamış.

[Emrex]

Faust'u kimin çevirisinden okumalı? Tavsiyesi olan var mı?

[Ömer]

İclal Cankorel. Alfada da yeni bir çeviriyle çıkacak, zamanı belli değil.

[Zeynep]

Ben de başladım %20'sini de okudum. Gayet başarılı İclal Cankorel tercümesi ki düzyazı olmadığı için çok da zor bir tercüme. Açıklamalar da çok yerinde ve güzel

[Zeynep]

Ben ilk kitabı bitirdim. Çok kolay okunuyor çünkü İclal Cankorel hiçbir anlaşılmaz nokta bırakmamış yaptığı açıklamalarla. Ancak şimdilik beklentimin altında gidiyor Faust

[Ömer]

Kaan Ökten hocanın Twitter paylaşımlarını takip etmenizi tavsiye ederim, Faust’u tekrar tekrar irdeliyor. Misal:

"Faust"un birinci bölümünden (3180-86):

Gretchen, papatya falı bakar. Faust'un onu sevdiği ortaya çıkar ama çiçek tamamen yapraksız kalır.

Gretchen "Margarete"nin küçültmeli biçimi olup "Papatyacık" demektir. Birinci bölümün sonunda Gretchen sahiden solacak ve yitip gidecektir.

[Zeynep]

Ömer wrote: "Kaan Ökten hocanın Twitter paylaşımlarını takip etmenizi tavsiye ederim, Faust’u tekrar tekrar irdeliyor. Misal:

"Faust"un birinci bölümünden (3180-86):

Gretchen, papatya falı bakar. Faust'un onu..."

Harika...tamam takibe alıyorum Kaan Hoca'yı

[Hicret]

Kitabı bugün bitirdim. Sonu çok tatmin etmedi. Faust bilerek isteyerek Mefistofeles'in saptırmalarına uydu. Tüm arzu ve heveslerinin peşinden koştu. Hırslı, asla memnun olmaz bir karakter. Soldurduğu hayatlardan sonra da hiçbir pişmanlık hissetmedi. Tüm istediği olduktan sonra bile tatmin olmadı. Hep daha fazlasını isteyen tipik bir insan evladı. Ama kendi hırsı dışında diğerlerini önemsemedi. Mefistofeles dini kaynaklardaki şeytanın tüm özelliklerini taşıyor. İnsanoğluna secde etmedi ve isyankarlardan oldu. Kıskançlığından tüm insanları saptırmaya and içti. Buradan sonrası SPOİLER içerir! Faust sonunda ihtiyarların ıhlamur ağaçlarına göz diktiği zaman da onların ölümünü veya topraklarını gasp etmeyi istemedi. Bir de Gretchen'i kurtarmak istedi. Bence insaniyetini kaybetmediği yerler burasıydı.

[Özgür]

Kitapta bahsi geçen Auerbach Meyhanesi Leipzig'de hala hizmet veriyormuş.
https://www.auerbachs-keller-leipzig....

[Zeynep]

Nasıl gidiyor Özgür? Beni biraz zorladı ikinci kitap..

[Özgür]

Zeynep wrote: "Nasıl gidiyor Özgür? Beni biraz zorladı ikinci kitap.."

İlk kitabı yarıladım gibi. Şu ana kadarki kısım için idare eder diyebilirim.

Dikkatimi çeken bazı kısımlar:
- Mefistofelesin Tanrıya seslendiği mısralar, özellikle insanın aklı nedeniyle kötü bir yaşam sürdüğünü söylemesi:
"Heyecanım güldürürdü elbette seni,
Eğer unutmamış olsaydın gülmeyi.
Güneş ve âlemlerden bilmem söz etmeyi;
Görüyorum sadece insanların acı çektiğini.
Dünyanın küçük efendisi hep aynı
Ve ilk günkü gibi acayip.
Biraz daha iyi yaşayacaktı,
Vermemiş olsaydın ona gök ışığından bir parıltı:
O buna akıl diyor ve sadece
Her hayvandan daha hayvanca yaşamak için kullanıyor."

- Mefistofelesin Faust'un doyumsuzluğunu anlattığı mısralar:
"Şüphesiz, özel bir şekilde hizmet ediyor size!
Budalanın yiyip içtiği dünyevî değil!
Tutku sürüklüyor onu uzaklara;
Kendi de biliyor çılgınlığını yarı yarıya:
Gökyüzünden en güzel yıldızları ister
Ve yeryüzündeki en büyük zevkleri,
Yanındaki ve uzağındaki hiçbir şey,
Tatmin etmiyor coşan yüreğini."

- Faust da içindeki sıkıntıyı ve doymazlığı benzer şekilde anlatıyor:
"Buna karşın tüm sevincimi de yitirdim,
İnanmıyorum doğruluğuna bilgilerimin,
Böbürlenmiyorum, bir şey öğretebilirim diye,
İnanmıyorum insanları iyiye, doğruya yöneltebileceğime.
Ne malım var ne de mülküm,
Ne de şan ve şöhrete sahibim:
Köpek bile istemez böyle yaşamak!"

- Faust'un bilgiden kurtulmak istemesi:
"Ve sıyrılıp tüm bilgi dumanından,
Şebnemlerinde yıkanarak kavuşsam sağlığıma!"
"Çoktandır nefret ediyorum bilgiden.
Duyuların derinliğinde
Kor gibi tutkularımızı dindirelim!"

- Sineklerin Tanrısı'nın İbranice Beelzebub’un çevirisi olduğunu öğrenmek ilginç oldu.

- Mefistofelesin Faust kılığınad öğrenciye ders verdiği yerler ise güldürdü.

[Özgür]

Cankorel çevirisinden, özellikle notları nedeniyle, beğenerek okuyorum.
Öteki yayınları baskısına da göz atma fırsatı buldum. Nihat Ülner çevirmiş, 1992'de çıkmış ilk baskısı. Çevirmen şöyle bir not düşmüş: "Elinizdeki çeviri Faust konusunda sanırım 5. veya 6. çeviri denemesi. Karşılaştırdığım çeviriler Sadi Irmak (1960), Vasfi Mahir Kocatürk (1963, 1968) ve Hasan İzzettin Dinamo'ya ait (1983; bu aynı zamanda en son çeviri)."

[Özgür]

Faust'un kökeni ve edebiyattaki Faust'lara ilişkin Wikipedia güzel bir özet vermiş, çok kısa bir derleme yapmaya çalıştım. (kaynak: https://en.wikipedia.org/wiki/Faust)

Bir Alman efsanesinin ana karakteri olan Faust, Johann Georg Faust (1480-1540) isimli bir sihirbaz ve simyacıya dayanıyormuş (büyük ihtimalle, çünkü başka adaylar da var). Efsaneye göre Faust şeytanla bir anlaşma yaparak bilgi ve sihir karşılığında ruhunu satıyor. Faust'a ilişkin ilk kitap(çık) 1587'de Historia von D. Johann Fausten ismiyle Frankfurt'ta yayımlanmış. Sonrasında da benzer temalı pek çok kitap yayımlanmış:
- Das Wagnerbuch (1593)
- Das Widmann'sche Faustbuch (1599)
- Dr. Fausts großer und gewaltiger Höllenzwang (Frankfurt 1609)
- Dr. Johannes Faust, Magia naturalis et innaturalis (Passau 1612)
- Das Pfitzer'sche Faustbuch (1674)
- Dr. Fausts großer und gewaltiger Meergeist (Amsterdam 1692)
- Das Wagnerbuch (1714)
- Faustbuch des Christlich Meynenden (1725)
Wikipedia genç Goethe'nin 1725 tarihli kitabı okuduğunu belirtmiş.

Faust efsanesi Goethe'ninkinin yanı sıra çok sayıda kitaba da kaynaklık etmiş. En meşhurları:
- Doktor Faustus: 1592'de İngiltere'de yayımlanan bir çeviriyi esas alarak 1604'de Christopher Marlowe tarafından oyunlaştırılmış. (Bir de Mitos Boyut çevirisi var ama bulamadım)
- Mikhail Bulgakov'un grupta da okuduğumuz, kıymetlimis Usta ve Margarita'sı da Faust'tan esintiler içeriyor.
- Diğer bir meşhur Faust uyarlaması ise Thomas Mann'ın Doktor Faustus'u. Faust'u yirminci yüzyıla getiren kitap 1947'de yayımlanmış.

Bunların yanı sıra Turgenyev (Faust), Pessoa, Washington Irving (The Devil and Tom Walker) ve Heine gibi çok sayıda yazar ve şairin Faust'a dayanan roman, öykü, şiir ve oyunları varmış. Ayrıca Wagner, Schumann, Mahler, Berlioz (Usta ve Margarita'dan hatırlayacaklar olacaktır :), Liszt ve başka bir sürü sanatçıya da esin kaynağı olmuş.

[Özgür]

https://lettersfromthedustbowl.com/Fb... de ise ilk Faust kitabına (yanlış anlamadıysam) ilişkin bilgiler ve İngilizce tercümesi var.

[Zeynep]

Teşekkürler Özgür. Ben de bugün aşağıdaki bilgilere ulaştım.:

Faust Teması

Ortaçağ Avrupa’sında filizlenen Faust efsanesinin, İncil’in Elçilerin İşleri bölümünde bahsi geçen Büyücü Simon’un öyküsünden kaynaklandığı düşünülür.

Batıl itikatlar ile dolu olan Ortaçağ’da, ruhunu şeytana satarak doğaüstü güçler edinen Faust’un ünü, kulaktan kulağa yayıldı ve bir zaman sonra adına Dr. Faustus dendi.

1540-1585 arasında çıkan yazılardan anlaşıldığına göre, Almanya’da Johann Faustus adında bir adam kendini büyücülüğe vermiş ve bu işde büyük başarılar elde etmiş. 1488’e doğru doğmuş olan bu adamın, daha gençken gizli bilimlere yeteneği olduğu görülmüş, Wittenberg veya Heidelberg üniversitesinden ya doktor, ya da ilahiyat doktoru olarak çıktıktan sonra köy köy, kent kent dolaşarak becerilerini halka göstermeye başlamış. Şeytan kayınbiraderi imiş ya da her zaman yanında bulundurduğu köpek, şeytanmış. Kendisini gören ve görmeyenler arasında büyük bir ün kazanan Faustus’u, bir gece Würtemberg’de bir handa şeytan öldürmüş; sabahleyin yerde bulmuşlar; yüzü gözü kötü bir biçimde öldüğünü gösteriyormuş. Böyle acı bir biçimde ölüşü halkta, ruhunu gerçekten şeytana sattığı ve gerçek bir büyücü olduğu kanısını güçlendirmiş, kulaktan kulaktağa duyulmuş olan bütün büyücülük öyküleri, muhtemelen 1488-1541 arasında yaşamış bu adama yüklenmiş ve Faustus adı çevresinde bir söylence oluşmuştur.

Yazarı bilinmeyen, 1587’de çıkan Faustbuch, Dr. Faustus’un Lanetli Yaşamı ve Ölümü adlı kitap ile bu söylence son biçimini almıştır. Faustbuch, Faustus’un öğrenim yıllarını, nasıl sihirbazlığa sapıp ruhunu şeytana sattığını, gösterdiği mucizeleri ve ölümünü anlatır

Rönesans’ın etkileri, Kuzey Avrupa’ya yayılmaya başladıkça, Faust, özgür ve laik düşüncenin, Kilise baskısına baş kaldırışın simgesi oldu ve Christopher Marlowe, Batı edebiyatının ilk önemli Faust eserini yazdı. 1588’de sahneye konulan, 1604 yılında yayınlanan oyunun tam adı Dr. Faustus’un Trajik Öyküsü’dür. Marlowe bu eseri ile dramatik sanat türünde bir devrim yaratmış, başta Shakespeare olmak üzere bütün tiyatro eseri yazarları eserin görsel zenginliğinden, şiirselliğinden, trajik kahramanının duyarlı tasvirinden örnek almışlardır. Konusunu Faustbuch’un İngilizce çevirisinden almış, fakat konuyu tümüyle başka bir biçimde işlemişti.

Faustbuch, Faustus’u basit bir büyücü, bir kötülük örneği olarak göstermektedir. Marlowe ise Faustus’u kendi kişiliği ve içinde yaşadığı İngiliz Rönesans’ı açısından işlemişti.

Marlowe’un Faust’u kendini doyuma eriştiremeyen dar dünyadan sıyrılarak maddi, manevi zenginlik, güzellik ve güç peşinde koşar. Düşlemlerinin genişliği, tutkuları, umutları, bocalamaları, acıları ve sonunda daha üstün güçler karşısındaki yenilgisiyle Rönesans insanının bir örneği olarak beliriyor, bütün insanlığı yansıtıyordu. Faust’un hırsı, kafasıyla dünyaya egemen olmak, evrenin tüm gizlerini çözmek, insanların bilebileceği her şeyi bilmek, insanların duyabileceği her şeyi duymaktı. Sadece bir insan olmakla yetinemiyordu. Amacı insanüstü biri olmaktı. Benliğinde iyi ve kötü güçler arasındaki savaşım sürüp giderken Hıristiyan dininin yasakladığı büyülere yöneldi.

Marlowe’un Faust’u 17. yüzyılın ortalarına kadar popülerliğini kaybetmedi.

18. yüzyılın sonunda Almanya’da Rönesans’a benzer bir devir yaşandı. Alman drama yazarı Gotthold EphraimLessing (1729-1781), 1759’da bir dergi için yazdığı, ölümünden sonra basılan, tamamlanmamış bir tiyatro eseri yazdı: Faust.

Goethe’nin (1749-1832) işlediği büyük trajedi, bütün Avrupa’yı yeni görüşlere ve düşüncelere sürükledi. Onun yarattığı kahraman, ilk modern Faust olarak kabul edilir.

Goethe’nin Faust’una, aydınlanma açısından bakıldığında, bir bilim adamı olarak kişilik arayışının trajedisidir. Aydınlanmanın insanı, dünyaya ve doğaya çıkmak, doğal yaratının kaynaklarını bulmak, yaratarak yaşamak ve dünyaya katılmak ister. Kendi sınırlarını aşmak, uçsuz bucaksız olanaklara ve kaynaklara ulaşmayı arzular. Sonsuzluğu özleyen bu gücü eyleme dönüştürmek için, çağırdığı doğa ruhu, iblistir. Faust için insanın doğa ve evren hakkında bildikleri, bilmedikleri yanında hiçbir şeydir. Aradığını elde etmeye, Mefisto’nun kılavuzluğunda yönelir. Goethe, bütün aydınlanmalara, gelişme ve ilerlemelere karşın hisleri değişmemiş olan çağdaş insanı bize haber vermektedir. Faust aslında, ilk varoluşundan, yok oluşuna dek insanı yansıtmaktadır.

Goethe’nin Faust’u tüm sanat dallarında ilham kaynağı olmuştur. Faustvari terimi, yalnız sanatta değil, ilim ve siyasette, tanımlayıcı bir sözcük olarak kullanılmıştır.

Her sanatçı, Faust temasının işlenişini çağının entelektüel ve duygusal eğilimine göre biçimlendirdiği için, geçen birkaç yüzyıl içinde Faust öyküsü, evrendeki konumunu anlamaya çalışan insanın umut ve ikilemlerini yansıtan bir arketip haline gelmiştir.

Faust teması hep popüler kaldı, bu temadan hiç vazgeçilmedi.

Jules Perrot’nun balesi (1848); Beethoven, Schubert, Wagner, Mendelssohn, Berlioz, Schumann, Liszt, Mahler, Mussorgsky’nin de aralarında bulunduğu 16 sanatçı tarafından yapılan besteler; ayrıca 16 adet opera; 8 çizgi ve animasyon; 14 manga ve anime; 33 çağdaş müzik parçası; 63 sinema ve TV filmi; yazarları arasında Puşkin (1830), George Sand (1838), Heinrich Heine (1851), Vaclav Havel’in (1986) de bulunduğu 34 oyun; 11 şiir; 58 roman ve 8 bilgisayar oyunu tarafından Faust teması işlendi.

Yararlanılan Kaynaklar

İngiliz Edebiyatı Tarihi Cilt 1, Prof. Dr. Mina Urgan, Altın Kitaplar, 1986.
Christopher Marlowe ve Dr. Faustus Üzerine Birkaç Söz, İrfan Şahinbaş, Cumhuriyet Dünya Klasikleri, 1999.
Aydınlanma Açısından Goethe’nin Yapıtlarında Bireyleşme, Yüksel Pazarkaya,

www.kavrakoglu.com

[Özgür]

Senin de eline sağlık Zeynep.
Faust hakkında okudukça kitaptan daha çok keyif almaya başladım. Marlowe ve Mann yorumlarını çok merak ediyorum. Ekim ayı yazarı Bulgakov seçilirse Usta ve Margarita'yı da farklı bir açıdan okuma şansı olacak.

[Ömer]

Faust’u biraz sindire sindire okumak gerekiyor, okudukça düşündükçe genişleyen bir metin. Özellikle ikinci bölüm mitoloji bilgisi de gerektiriyor. Birinci bölüm de ise şeytanlaşma anlaşma ve Gretchen mevzuları gibi daha somut olaylar söz konusu. Harold Bloom ikinci bölümü kanona dahil ediyor, edebiyatın köşetaşlarından biri ilan ediyor.

[Zeynep]

Bugün Goethe'nin doğumgünüymüş :)

[Özgür]

Ne güzel bir tesadüf :)
🎂

[Zeynep]

Evet sonunda ben de Faust okumuş olanlardanım ama okumak demek anlamak demek mi? Hayır elbette.

Öncelikle bence Faust'u anlamak diye bir tabir olmalı, evet evet olmalı. Çok ciddi bir altyapı gerektiriyor anlamak. Mitoloji ve semavi dinlerin olaylarını, kahramanlarını çok iyi bilmek lazım herşeyden önce neden bahsettiğini anlamak için. Neden bahsettiğini anladıktan sonra özünü, ne demek istediğini anlamak için de ayrıca bir altyapı, zaman, düşünme, tekrar tekrar okuma, özümseme lazım. Zor bir kitap. Çok zorlandım okurken ama ilginçtir ne kadar zorlansam da sıkılmadım, bırakmayı düşünmedim tam tersine zorlanırken seviyorsun kitabı. Ne kadar eksik olduğunu görüp daha çok okuyup bilmek ve düşünmek istiyorsun. Farklı bir hazmış Faust, daha önce hiç tatmadığım o yüzden yorum yapmak da çok zor ama biraz daha büyüyüp tekrar okumak lazım.

'rate' edemeyecek kadar yetersizim o yüzden vermedim notumu belki ileriki yıllarda :)

[Özgür]

Darısı başımıza Zeynep :)

[Bilgen]

çok güzel bir yorum olmuş sevgili zeynep.

[Özgür]

Faust okumasının sonuna geldik.
İki ay rüzgar gibi geçti, yalnızca ilk bölümü okuyabildim. Ama en kısa zamanda ikinci bölümü de okumak istiyorum. Zaten defalarca okunabilecek bir şaheser yaratmış Goethe.
Okumaya katılan ve yorumlarıyla tartışmayı şenlendiren herkese çok teşekkürler.
Yarın iki aylık yeni bir maceraya başlıyoruz, insanlığın en önemli eserlerinden bir diğeri olan Don Kişot okumasına. Herkesi bekleriz :)

[Merve]

Doğu Batı Yayınları çevirisini tavsiye ederim. İlk olarak Boğaziçi Üniversitesi Kütüphanesi’nden Timaş Yayınları çevirisini ödünç almak gibi bir talihsizlik yaşadım, Faust’un Mephisto ile olan diyaloğunda besmele çekmesi ve bu üslubun kitabın geneline yayılması hoş değildi.