What do you think?
Rate this book
Het slimme onbewuste. Denken met gevoel
Waarom helpt nadenken vaak niet bij het nemen van beslissingen? Waarom vinden we een liedje dat al weken op nummer 1 staat in de hitlijsten leuker dan een liedje dat we voor het eerst horen? En hadden Mozart en Einstein een beter functionerend bewustzijn dan wij, of was het hun onbewuste dat hen tot genieën maakte?
We plaatsen het bewustzijn op een voetstuk, zien het als de kroon op de evolutie en denken dat het ons onderscheidt van andere dieren: dat het ons verstandig en rationeel maakt, dat het de baas is in ons brein en dat het ons gedrag stuurt.
Ons onbewuste daarentegen zien we als ondergeschikt. Het is niet meer dan een hulpje van het bewustzijn. Freud zag het al als een vergaarbak van ellendige herinneringen en dierlijke driften die door het bewustzijn beteugeld moeten worden.
Het slimme onbewuste laat zien dat deze zienswijze onzinnig is en dat juist het onbewuste allesbepalend is. Ons onbewuste stuurt (met een verwerkingscapaciteit die ongeveer tweehonderdduizend keer zo groot is als die van het bewustzijn) ons gedrag, ons denken en onze gevoelens. Ap Dijksterhuis weet op verbluffend heldere wijze duidelijk te maken hoe menselijk gedrag werkt.
We plaatsen het bewustzijn op een voetstuk, zien het als de kroon op de evolutie en denken dat het ons onderscheidt van andere dieren: dat het ons verstandig en rationeel maakt, dat het de baas is in ons brein en dat het ons gedrag stuurt.
Ons onbewuste daarentegen zien we als ondergeschikt. Het is niet meer dan een hulpje van het bewustzijn. Freud zag het al als een vergaarbak van ellendige herinneringen en dierlijke driften die door het bewustzijn beteugeld moeten worden.
Het slimme onbewuste laat zien dat deze zienswijze onzinnig is en dat juist het onbewuste allesbepalend is. Ons onbewuste stuurt (met een verwerkingscapaciteit die ongeveer tweehonderdduizend keer zo groot is als die van het bewustzijn) ons gedrag, ons denken en onze gevoelens. Ap Dijksterhuis weet op verbluffend heldere wijze duidelijk te maken hoe menselijk gedrag werkt.
235 pages, Paperback
First published January 1, 2007
74 people are currently reading
864 people want to read
About the author
Ap Dijksterhuis
16 books31 followersAlbert Jan (Ap) Dijksterhuis (Zutphen, 12 november 1968) is schrijver, spreker en psycholoog. Hij is gespecialiseerd in het onbewuste, in inspiratie, en in geluk. Hij heeft verschillende succesvolle bedrijven opgericht en woont samen met zijn vriendin in Nijmegen. Ook heeft hij een zoon.
Ratings & Reviews
Friends & Following
Create a free account to discover what your friends think of this book!
Community Reviews
Displaying 1 - 30 of 52 reviews
June 24, 2013
(Onderstaande recensie verscheen oorspronkelijk op mijn weblog: https://tasmedes.wordpress.com/2007/1...)
Een van mijn bijvakken tijdens mijn studie theologie was godsdienstpsychologie. Dit vak werd gegeven door de Belg Patrick Vandermeersch, een Freudiaan die zelf – als een van de laatsten in Nederland en België, zo zei hij zelf – in analyse was geweest. Iemand die Freuds idee van een ‘onderbewustzijn’ als een ontologisch gegeven in de psyche van de mens serieus nam, inclusief Freuds hyperseksuele verklaringen van menselijk gedrag en menselijke gedragsstoornissen. Het was superspannend allemaal. In een tijd waarin alles geseksualiseerd lijkt, schenen Freuds seksuele verklaringen me ontzettend plausibel toe. Bovendien kon je op ieder feestje de blits maken door gedrag van anderen te analyseren in termen van anale fascinatie of – in het geval van mooie meisjes die zo arrogant om zich heen keken dat het gewoon lachwekkend was – schrijnende penisnijd.
Pas toen ik me meer ging verdiepen in evolutionair-psychologische verklaringen van menselijk gedrag, begon mijn geloof in het onderbewustzijn te wankelen. Bestond het onderbewustzijn wel? En zo ja, hoeveel macht had het dan? Hoe kun je er natuurwetenschappelijk grip op krijgen?
Ja, mijn geloof wankelde – tot vorige week. Nu is dat geloof weer steviger dan ooit, dankzij het briljante boek van de psycholoog Ap Dijksterhuis. Het slimme onbewuste leek me een leuk boek, maar toen ik het boek in Den Haag kocht, bevroedde ik niet dat het zo verslavend was dat ik het in twee leessessies van een paar uur heb verslonden. Het boek las zo snel, dat ik niet eens de tijd nam om potloodaantekeningen in de kantlijn te maken. Ik moet het boek nu nog een keer lezen, dit keer met een potlood in de hand…
Een Fundgrube van wetenschappelijk onderzoek
Dijksterhuis schrijft met zeer veel humor en zelfspot – hij schrijft met liefde over whisky en met ironie over zijn voormalige rookverslaving, en Freud zou aan hem een stevige kluif hebben om Dijksterhuis’ tussen-neus-en-lippen-door-opmerkingen over vrouwen en seks te analyseren. Het is een kostelijk boek, wat bol staat van de wetenschappelijke experimenten. Een lange lijst met noten vol literatuur (inclusief vermelding van nog niet gepubliceerde artikelen) maakt het een Fundgrube van contemporaine wetenschappelijke research op het gebied van ‘het onbewuste’: “alle psychologische processen waarvan we ons niet bewust zijn, maar die ons gedrag (of ons denken, of onze emoties) wel beïnvloeden”(40). Het is geen zelfhulpboek, maar een populair-wetenschappelijk boek van een expert, een wetenschapper, die verdomd goed schrijft zonder te verzanden in Bas Harings Jip-en-Janneke-stijl. Het is een boek wat je kijk op de mens verandert. En daarmee is het ook een filosofisch boek, want behalve dat Dijksterhuis experimenten beschrijft, reflecteert hij ook over de consequenties van die experimenten.
De voorkant van het boek is prachtig: een ijsberg van de zijkant gezien, waarvan slechts het topje boven water uitsteekt. Het is typerend voor de boodschap van Dijksterhuis’ boek: niet ons bewustzijn heeft de controle, hoewel het een vruchtbare illusie is van onze hersenen dat we dat wel denken, maar ons onbewuste is in control. Of, zoals Dijksterhuis schrijft (15):
“We denken dat het bewustzijn alles aanstuurt en dat ons gedrag begint met bewust genomen beslissingen. Dit is niet zo. Zoals uit latere hoofdstukken zal blijken, speelt bij verreweg het grootste deel van ons gedrag ons bewustzijn geen enkele rol. … Het is wel belangrijk te onderkennen dat we onbewuste processen schromelijk onderschatten en het belang van bewuste processen enorm overschatten.”
De ‘cartesiaanse catastrofe’
De overschatting van het bewustzijn, die overwegend is in onze gehele Westerse samenleving, noemt Dijksterhuis (in navolging van Arthur Koestler) “de cartesiaanse catastrofe”. Descartes heeft het bewustzijn op een voetstuk geplaatst, waar Dijksterhuis het moedwillig vanaf schraapt. Dat doet hij in hoofdstuk 1. In hoofdstuk 2 bespreekt hij moderne interpretaties van het onbewuste. Hij steekt niet onder stoelen of banken dat hij zeer gecharmeerd is van Freud, want hoewel er veel kritiek op Freuds klinische werk is gekomen, is volgens Dijksterhuis zijn theoretische werk “zo gek nog niet” (35). Freud heeft een “verrassend moderne visie” (35) op het onbewuste. Toch plaatst Dijksterhuis wel kanttekeningen bij Freuds visie.
In hoofdstuk 3 bespreekt Dijksterhuis hoe wij onbewust waarnemen. We nemen bewust slechts een heel klein deel van de werkelijkheid waar, maar ons onbewuste ziet meer. En van dat ‘meer’ maken we onbewust gebruik in ons dagelijks leven. In hoofdstuk 4 bespreekt hij de rol van het onbewuste in onze vorming van meningen. We rationaliseren veel van de beslissingen die we nemen op grond van overtuigingen die we hebben. Maar die rationalisaties, zo betoogt Dijksterhuis, zijn constructies gecreëerd door ons bewustzijn. Onze eigenlijke drijfveren die ons tot gedrag hebben aangezet, zijn onbewust. Hoofdstuk 5 bespreekt vervolgens hoe mensen beslissingen nemen en de rol van intuïtie daarin. Uit dit hoofdstuk blijkt dat bepaalde gut feelings betrouwbaar geacht moeten worden, omdat we die intuïtieve gevoelens of reacties niet kunnen verwoorden en ze dus uit het onbewuste voortkomen. Het blijkt dat die vaak zeer betrouwbaar zijn. Hetzelfde geldt overigens voor het beantwoorden van vragen: het verklaart waarom onze eerste antwoorden meestal goed zijn, en waarom het mis gaat wanneer we onszelf beginnen te verbeteren (nog zeer bekend van de middelbare schoolexamens).
Hoofdstuk 6 gaat over creativiteit. Wat maakt een genie tot genie? Incubatie van ideeën wordt besproken. Fascinerend! Het is niet het bewustzijn dat iemand tot genie maakt, maar juist het eigen-aardige onbewuste. Hoofdstukken 7 en 8 vormen een soort van eenheid, omdat het gaat over menselijk gedrag, waaronder ook sociaal gedrag. In hoofdstuk 7 gaat het over onze onbewuste neiging tot aanpassingsgedrag in de sociale omgang met andere mensen en de rol van bijvoorbeeld lichaamstaal. Hoofdstuk 8 abstraheert enigszins en bespreekt het besef van ‘vrije wil’, o.a. aan de hand van de beroemde Libet-experimenten. Onze vrije wil, zo zegt Dijksterhuis in navolging van Wegner, is een illlusie gecreëerd door ons bewustzijn. Het is wel een nuttige illusie, omdat het bewustzijn een soort van coördinerende en controlerende functie heeft: alle draden van het onbewuste komen in het bewustzijn bij elkaar. Dijksterhuis baseert zich daarmee op de bewustzijns-idee van Bernhard Baars (de ‘theater’-voorstelling van bewustzijn).
Hoofdstuk 9 is een soort samenvatting en conclusie – een schokkende conclusie:
“We hebben gezien dat onbewuste waarneming meer kan zijn dan bewuste waarneming, dat onbewuste meningen belangrijker zijn dan bewuste meningen, en dat beslissingen vaak beter zijn als ze het resultaat zijn van onbewuste in plaats van bewuste arbeid. Ook hebben we gezien dat creativiteit en genialiteit veel meer het gevolg zijn van onbewuste processen dan van bewuste processen en dat bewustzijn niet of nauwelijks een rol speelt in ons gedrag. Het lijkt hoogstens een soort podium waarop onbewuste processen (soms) met elkaar communiceren. Het bewustzijn maakt de indruk van een mooi maar nutteloos versiersel dat de evolutie ooit aan ons psychologische apparaat gehangen heeft” (215/216).
Toch vindt ook Dijksterhuis deze conclusie – hoewel juist – te mager. En de reden waarom formuleert hij in de laatste zinnen van het boek (217/218):
“Ik eindig met een vraag. De vraag.
Stelt u zich eens voor, ik bied u alles wat u maar wilt. U krijgt ongelimiteerde rijkdom en kunt kopen wat u maar wilt. U krijgt het meest perfecte liefdes- en seksleven dat u zich maar kan wensen. U hebt een immer blakende gezondheid en u veroudert nauwelijks. Uw leven is werkelijk perfect.
Er is wel één voorwaarde aan al dat prachtigs verbonden. U moet wel eerst uw bewustzijn inleveren.
Zou u dat doen?
[witregel]
Ik ook niet.”
Besluit
Dit boek zet aan tot diepe gedachten. Ergens knaagt het: alles wat ik doe en denk is het resultaat van het onbewuste, zelfs de gedachten aan het onbewuste. Dat mensen het onbewuste onderzoeken lijkt daarmee een kwestie van zelfreferentie geworden te zijn: het onbewuste wil zichzelf blijkbaar leren kennen. Immers, ook wetenschap is dan een uiting van gedrag gestuurd door het onbewuste. Dijksterhuis spreekt in dit boek niet over religie – tussen neus en lippen door slechts enkele opmerkingen die suggereren dat hij atheïst is – maar ook hier is dus blijkbaar sprake van onbewust gestuurd gedrag, zoals ook evolutionaire psychologen al betoogd hebben. Ons bewustzijn blijkt dan een illusie, gecreëerd door het brein en in stand gehouden door het onbewuste, maar daarmee ook onze rationaliteit. Zoals Dijksterhuis al zegt, ons bewustzijn wordt vaak gelijkgesteld met ‘rede’ en verstand (28). Dat is prima, maar we gedragen ons blijkbaar niet redelijk. Redelijkheid en verstandigheid zijn illusies gecreëerd door ons brein en in stand gehouden door het onbewuste.
Wat is de mens? Een steen in de lucht, die voorzien is van een besef van vrije wil, en die denkt dat de baan die hij door de lucht beschrijft, door hemzelf gekozen is… (Aldus het citaat van Tom Wolfe, waarmee het boek begint.)
Een fantastisch boek!
Een van mijn bijvakken tijdens mijn studie theologie was godsdienstpsychologie. Dit vak werd gegeven door de Belg Patrick Vandermeersch, een Freudiaan die zelf – als een van de laatsten in Nederland en België, zo zei hij zelf – in analyse was geweest. Iemand die Freuds idee van een ‘onderbewustzijn’ als een ontologisch gegeven in de psyche van de mens serieus nam, inclusief Freuds hyperseksuele verklaringen van menselijk gedrag en menselijke gedragsstoornissen. Het was superspannend allemaal. In een tijd waarin alles geseksualiseerd lijkt, schenen Freuds seksuele verklaringen me ontzettend plausibel toe. Bovendien kon je op ieder feestje de blits maken door gedrag van anderen te analyseren in termen van anale fascinatie of – in het geval van mooie meisjes die zo arrogant om zich heen keken dat het gewoon lachwekkend was – schrijnende penisnijd.
Pas toen ik me meer ging verdiepen in evolutionair-psychologische verklaringen van menselijk gedrag, begon mijn geloof in het onderbewustzijn te wankelen. Bestond het onderbewustzijn wel? En zo ja, hoeveel macht had het dan? Hoe kun je er natuurwetenschappelijk grip op krijgen?
Ja, mijn geloof wankelde – tot vorige week. Nu is dat geloof weer steviger dan ooit, dankzij het briljante boek van de psycholoog Ap Dijksterhuis. Het slimme onbewuste leek me een leuk boek, maar toen ik het boek in Den Haag kocht, bevroedde ik niet dat het zo verslavend was dat ik het in twee leessessies van een paar uur heb verslonden. Het boek las zo snel, dat ik niet eens de tijd nam om potloodaantekeningen in de kantlijn te maken. Ik moet het boek nu nog een keer lezen, dit keer met een potlood in de hand…
Een Fundgrube van wetenschappelijk onderzoek
Dijksterhuis schrijft met zeer veel humor en zelfspot – hij schrijft met liefde over whisky en met ironie over zijn voormalige rookverslaving, en Freud zou aan hem een stevige kluif hebben om Dijksterhuis’ tussen-neus-en-lippen-door-opmerkingen over vrouwen en seks te analyseren. Het is een kostelijk boek, wat bol staat van de wetenschappelijke experimenten. Een lange lijst met noten vol literatuur (inclusief vermelding van nog niet gepubliceerde artikelen) maakt het een Fundgrube van contemporaine wetenschappelijke research op het gebied van ‘het onbewuste’: “alle psychologische processen waarvan we ons niet bewust zijn, maar die ons gedrag (of ons denken, of onze emoties) wel beïnvloeden”(40). Het is geen zelfhulpboek, maar een populair-wetenschappelijk boek van een expert, een wetenschapper, die verdomd goed schrijft zonder te verzanden in Bas Harings Jip-en-Janneke-stijl. Het is een boek wat je kijk op de mens verandert. En daarmee is het ook een filosofisch boek, want behalve dat Dijksterhuis experimenten beschrijft, reflecteert hij ook over de consequenties van die experimenten.
De voorkant van het boek is prachtig: een ijsberg van de zijkant gezien, waarvan slechts het topje boven water uitsteekt. Het is typerend voor de boodschap van Dijksterhuis’ boek: niet ons bewustzijn heeft de controle, hoewel het een vruchtbare illusie is van onze hersenen dat we dat wel denken, maar ons onbewuste is in control. Of, zoals Dijksterhuis schrijft (15):
“We denken dat het bewustzijn alles aanstuurt en dat ons gedrag begint met bewust genomen beslissingen. Dit is niet zo. Zoals uit latere hoofdstukken zal blijken, speelt bij verreweg het grootste deel van ons gedrag ons bewustzijn geen enkele rol. … Het is wel belangrijk te onderkennen dat we onbewuste processen schromelijk onderschatten en het belang van bewuste processen enorm overschatten.”
De ‘cartesiaanse catastrofe’
De overschatting van het bewustzijn, die overwegend is in onze gehele Westerse samenleving, noemt Dijksterhuis (in navolging van Arthur Koestler) “de cartesiaanse catastrofe”. Descartes heeft het bewustzijn op een voetstuk geplaatst, waar Dijksterhuis het moedwillig vanaf schraapt. Dat doet hij in hoofdstuk 1. In hoofdstuk 2 bespreekt hij moderne interpretaties van het onbewuste. Hij steekt niet onder stoelen of banken dat hij zeer gecharmeerd is van Freud, want hoewel er veel kritiek op Freuds klinische werk is gekomen, is volgens Dijksterhuis zijn theoretische werk “zo gek nog niet” (35). Freud heeft een “verrassend moderne visie” (35) op het onbewuste. Toch plaatst Dijksterhuis wel kanttekeningen bij Freuds visie.
In hoofdstuk 3 bespreekt Dijksterhuis hoe wij onbewust waarnemen. We nemen bewust slechts een heel klein deel van de werkelijkheid waar, maar ons onbewuste ziet meer. En van dat ‘meer’ maken we onbewust gebruik in ons dagelijks leven. In hoofdstuk 4 bespreekt hij de rol van het onbewuste in onze vorming van meningen. We rationaliseren veel van de beslissingen die we nemen op grond van overtuigingen die we hebben. Maar die rationalisaties, zo betoogt Dijksterhuis, zijn constructies gecreëerd door ons bewustzijn. Onze eigenlijke drijfveren die ons tot gedrag hebben aangezet, zijn onbewust. Hoofdstuk 5 bespreekt vervolgens hoe mensen beslissingen nemen en de rol van intuïtie daarin. Uit dit hoofdstuk blijkt dat bepaalde gut feelings betrouwbaar geacht moeten worden, omdat we die intuïtieve gevoelens of reacties niet kunnen verwoorden en ze dus uit het onbewuste voortkomen. Het blijkt dat die vaak zeer betrouwbaar zijn. Hetzelfde geldt overigens voor het beantwoorden van vragen: het verklaart waarom onze eerste antwoorden meestal goed zijn, en waarom het mis gaat wanneer we onszelf beginnen te verbeteren (nog zeer bekend van de middelbare schoolexamens).
Hoofdstuk 6 gaat over creativiteit. Wat maakt een genie tot genie? Incubatie van ideeën wordt besproken. Fascinerend! Het is niet het bewustzijn dat iemand tot genie maakt, maar juist het eigen-aardige onbewuste. Hoofdstukken 7 en 8 vormen een soort van eenheid, omdat het gaat over menselijk gedrag, waaronder ook sociaal gedrag. In hoofdstuk 7 gaat het over onze onbewuste neiging tot aanpassingsgedrag in de sociale omgang met andere mensen en de rol van bijvoorbeeld lichaamstaal. Hoofdstuk 8 abstraheert enigszins en bespreekt het besef van ‘vrije wil’, o.a. aan de hand van de beroemde Libet-experimenten. Onze vrije wil, zo zegt Dijksterhuis in navolging van Wegner, is een illlusie gecreëerd door ons bewustzijn. Het is wel een nuttige illusie, omdat het bewustzijn een soort van coördinerende en controlerende functie heeft: alle draden van het onbewuste komen in het bewustzijn bij elkaar. Dijksterhuis baseert zich daarmee op de bewustzijns-idee van Bernhard Baars (de ‘theater’-voorstelling van bewustzijn).
Hoofdstuk 9 is een soort samenvatting en conclusie – een schokkende conclusie:
“We hebben gezien dat onbewuste waarneming meer kan zijn dan bewuste waarneming, dat onbewuste meningen belangrijker zijn dan bewuste meningen, en dat beslissingen vaak beter zijn als ze het resultaat zijn van onbewuste in plaats van bewuste arbeid. Ook hebben we gezien dat creativiteit en genialiteit veel meer het gevolg zijn van onbewuste processen dan van bewuste processen en dat bewustzijn niet of nauwelijks een rol speelt in ons gedrag. Het lijkt hoogstens een soort podium waarop onbewuste processen (soms) met elkaar communiceren. Het bewustzijn maakt de indruk van een mooi maar nutteloos versiersel dat de evolutie ooit aan ons psychologische apparaat gehangen heeft” (215/216).
Toch vindt ook Dijksterhuis deze conclusie – hoewel juist – te mager. En de reden waarom formuleert hij in de laatste zinnen van het boek (217/218):
“Ik eindig met een vraag. De vraag.
Stelt u zich eens voor, ik bied u alles wat u maar wilt. U krijgt ongelimiteerde rijkdom en kunt kopen wat u maar wilt. U krijgt het meest perfecte liefdes- en seksleven dat u zich maar kan wensen. U hebt een immer blakende gezondheid en u veroudert nauwelijks. Uw leven is werkelijk perfect.
Er is wel één voorwaarde aan al dat prachtigs verbonden. U moet wel eerst uw bewustzijn inleveren.
Zou u dat doen?
[witregel]
Ik ook niet.”
Besluit
Dit boek zet aan tot diepe gedachten. Ergens knaagt het: alles wat ik doe en denk is het resultaat van het onbewuste, zelfs de gedachten aan het onbewuste. Dat mensen het onbewuste onderzoeken lijkt daarmee een kwestie van zelfreferentie geworden te zijn: het onbewuste wil zichzelf blijkbaar leren kennen. Immers, ook wetenschap is dan een uiting van gedrag gestuurd door het onbewuste. Dijksterhuis spreekt in dit boek niet over religie – tussen neus en lippen door slechts enkele opmerkingen die suggereren dat hij atheïst is – maar ook hier is dus blijkbaar sprake van onbewust gestuurd gedrag, zoals ook evolutionaire psychologen al betoogd hebben. Ons bewustzijn blijkt dan een illusie, gecreëerd door het brein en in stand gehouden door het onbewuste, maar daarmee ook onze rationaliteit. Zoals Dijksterhuis al zegt, ons bewustzijn wordt vaak gelijkgesteld met ‘rede’ en verstand (28). Dat is prima, maar we gedragen ons blijkbaar niet redelijk. Redelijkheid en verstandigheid zijn illusies gecreëerd door ons brein en in stand gehouden door het onbewuste.
Wat is de mens? Een steen in de lucht, die voorzien is van een besef van vrije wil, en die denkt dat de baan die hij door de lucht beschrijft, door hemzelf gekozen is… (Aldus het citaat van Tom Wolfe, waarmee het boek begint.)
Een fantastisch boek!
April 26, 2021
Een voor de leek duidelijk boek over de psychologie van het onbewuste. Er worden veel interessante studies aangehaald om theorieën uit te leggen. De auteur geeft ook aan wanneer bepaalde theorieën en experimenten breed gedragen worden binnen de wetenschappelijke gemeenschap en wanneer er juist nog dingen betwist of onbekend zijn. Hoewel expliciet geen zelfhulpboek laat het me wel nadenken over hoe onbewuste (psychologische) processen van invloed zouden kunnen zijn op mijn dagelijks leven.
May 3, 2020
4 sterren
Ik vond dit een heel interessant boek over het onbewuste en het bewustzijn. Ik had niet gedacht dat ik het boek zo hoog zou beoordelen, maar de combinatie van psychologie en interesse blijkt het wel zo te gaan. Met hier en daar een grapje of een knipoog en interessante onderwerpen vind ik 4 sterren een toepasselijke beoordeling.
Ik vond dit een heel interessant boek over het onbewuste en het bewustzijn. Ik had niet gedacht dat ik het boek zo hoog zou beoordelen, maar de combinatie van psychologie en interesse blijkt het wel zo te gaan. Met hier en daar een grapje of een knipoog en interessante onderwerpen vind ik 4 sterren een toepasselijke beoordeling.
May 27, 2023
Leuk boek, maar als je Blink, Thinking fast and Slow, Paradox of Choice en alles van Dan Ariely al gelezen hebt, dan voelt dit nogal als een herhaling. Vooral leuk als introductie in het onbewuste, biases etc. Maar toch, ik heb er ook echt nog wel nieuwe weetjes uitgehaald. :)
August 30, 2024
wauw, ik lees best veel non-fictie boeken, maar deze was zooo goed onderbouwd en normaal heb ik niet een hele grote “wil” om door te lezen bij zulk soort onderwerpen, maar dit boek heeft een hele fijne schrijfstijl & blijft zo interessant :)
September 6, 2025
super interessant boek over het onbewustzijn en hoe grote rol die in ons dagelijks leven vervult. veel leuke onderzoeken uitgelegd waardoor het allemaal heel duidelijk en begrijpelijk wordt. er zitten ook een paar dingen in die je tijdens het lezen (of luisteren in mijn geval) mee kan doen. vooral het hoofdstuk over subliminaliteit vond jk heel interessant! ik heb er veel van geleerd!
En Ap heeft echt precies de stem van mijn vader en ooms gemixt, heel grappig 😂
En Ap heeft echt precies de stem van mijn vader en ooms gemixt, heel grappig 😂
November 13, 2016
Waar Victor Lamme het in 'De Vrije Wil Bestaat Niet' over babbelboxen en mannetjes in onze hersenen heeft, praat Ap Dijksterhuis in 'Het Slimme Onbewuste' over toeschouwersmodellen en noemt hij ons bewustzijn een nutteloos versiersel. Dit laatste nuanceert Dijksterhuis door te stellen dat "het natuurlijk ook belangrijk is om ervaringen (bewust) te beleven."
Dit hele boek (en dat van Lamme) staat vol met onduidelijke terminologie en metaforen. Wat kan het überhaupt betekenen dat "ons creatieve onderbewuste op ideeën komt, deze doorgeeft aan ons bewuste, waarna het bewustzijn het 'doorgeefluik' naar de buitenwereld is"? Of wat betekent het dat "ons onbewuste veel slimmer is dan ons bewustzijn?" (resp. hoofdstuk 6 en 2)
De boodschap van dit boek (idem dito voor Lamme) is mij totaal onduidelijk. Is het dat hersenprocessen (of modules, zoals Dijksterhuis ze noemt) grotendeels onbewust plaatsvinden? Dit is niets nieuws. In de laatste hoofdstukken lijkt de aap uit de mouw te komen: de vrije wil bestaat niet (net als bij Lamme). Dit is natuurlijk een onhoudbare positie (zie bv. Consciousness Explained van Daniel Dennett).
Ik weet niet of het in dit soort boeken ligt aan de (nog) beperkte kennis in de psychologie en hersenwetenschappen, (on)bewuste misleiding van de lezer of 'slechts' onduidelijke beschrijvingen van wetenschappelijk onderzoek. Eén ding is zeker: het toekennen van menselijke eigenschappen aan fysiologische processen maakt het hele verhaal inhoudelijk zinloos. Het onbewuste 'geeft niets door' en het bewustzijn is geen 'podium' waar alle onbewuste processen 'samenkomen'.
Een vermakelijk boek, maar voor een sterker (en realistischer) betoog raad ik Consciousness Explained van Daniel Dennett aan. Ietwat achterhaald (1991), maar een veel duidelijker overzicht van de belangrijkste filosofische thema's. Ook gaat Dennett in op de drogreden van het 'Cartesiaanse theater', waar zowel Dijksterhuis als Lamme zich aan branden; ironisch genoeg doet Dijksterhuis in het begin van zijn boek erg zijn best het Cartesianisme de grond in te boren...
Dit hele boek (en dat van Lamme) staat vol met onduidelijke terminologie en metaforen. Wat kan het überhaupt betekenen dat "ons creatieve onderbewuste op ideeën komt, deze doorgeeft aan ons bewuste, waarna het bewustzijn het 'doorgeefluik' naar de buitenwereld is"? Of wat betekent het dat "ons onbewuste veel slimmer is dan ons bewustzijn?" (resp. hoofdstuk 6 en 2)
De boodschap van dit boek (idem dito voor Lamme) is mij totaal onduidelijk. Is het dat hersenprocessen (of modules, zoals Dijksterhuis ze noemt) grotendeels onbewust plaatsvinden? Dit is niets nieuws. In de laatste hoofdstukken lijkt de aap uit de mouw te komen: de vrije wil bestaat niet (net als bij Lamme). Dit is natuurlijk een onhoudbare positie (zie bv. Consciousness Explained van Daniel Dennett).
Ik weet niet of het in dit soort boeken ligt aan de (nog) beperkte kennis in de psychologie en hersenwetenschappen, (on)bewuste misleiding van de lezer of 'slechts' onduidelijke beschrijvingen van wetenschappelijk onderzoek. Eén ding is zeker: het toekennen van menselijke eigenschappen aan fysiologische processen maakt het hele verhaal inhoudelijk zinloos. Het onbewuste 'geeft niets door' en het bewustzijn is geen 'podium' waar alle onbewuste processen 'samenkomen'.
Een vermakelijk boek, maar voor een sterker (en realistischer) betoog raad ik Consciousness Explained van Daniel Dennett aan. Ietwat achterhaald (1991), maar een veel duidelijker overzicht van de belangrijkste filosofische thema's. Ook gaat Dennett in op de drogreden van het 'Cartesiaanse theater', waar zowel Dijksterhuis als Lamme zich aan branden; ironisch genoeg doet Dijksterhuis in het begin van zijn boek erg zijn best het Cartesianisme de grond in te boren...
Read
December 12, 2010Ik mag wat meer op mijn gevoel vertrouwen en niet alles afmeten aan mijn eigen normen. En dat nachtje slapen blijkt een goede raadgever te zijn...
Interessant boek, met name waar het gaat over stereotypes en priming.
Interessant boek, met name waar het gaat over stereotypes en priming.
January 2, 2015
Good book. Not a enlightening as Daniel Kahneman's Thinking fast and slow. But a good read about our subconscious and the way we function.
July 3, 2022
We staan er onvoldoende bij stil, gewoonweg omdat we dit niet zouden kunnen, maar het onbewuste is veel invloedrijker dan je zou denken. Het stuurt de meeste – en de beste- beslissingen, hoewel we van onszelf menen dat het ons bewustzijn is dat alle belangrijke beslissingen neemt. Dat bewustzijn, waar we zo prat op gaan, heeft feitelijk maar een bijrolletje in wat we doen. Het stuurt een beetje, zorgt desnoods als rationele alarmbel, maar is voor de rest heel beperkt en vaak onbetrouwbaar.
Het echte, volle leven speelt zich af in het onbewuste, dat veel meer signalen capteert van de omgeving, een groter en betrouwbaarder geheugen ter beschikking heeft en in staat is om veel complexere redeneringen uit te voeren dan we bewust zouden kunnen. Hoe de wisselwerking tussen het onbewuste en het bewuste precies werkt, is nog wat speculeren. Ze dienen eenzelfde missie, misschien, het zijn zeker en vast in de meeste gevallen geen concurrenten, maar wie precies de baas is in huis is niet met zekerheid te bepalen, al wijst veel (niet alles) erop dat het onbewuste de bovenhand heeft.
Deze stellingen komen voort uit talrijk -boeiend- onderzoek, die veelvuldig in dit boek worden aangehaald. Wat overblijft na het lezen ervan is een enkele zekerheid: het onbewuste is een van de laatste ongekende gebieden waar de mens nog heel weinig van weet, en misschien zelfs, door de aard ervan, nooit veel van zal weten…
Het doet me alleszins verder denken: wat als ons onbewuste zich bewust is van zichzelf?
Razend boeiende lectuur.
Het echte, volle leven speelt zich af in het onbewuste, dat veel meer signalen capteert van de omgeving, een groter en betrouwbaarder geheugen ter beschikking heeft en in staat is om veel complexere redeneringen uit te voeren dan we bewust zouden kunnen. Hoe de wisselwerking tussen het onbewuste en het bewuste precies werkt, is nog wat speculeren. Ze dienen eenzelfde missie, misschien, het zijn zeker en vast in de meeste gevallen geen concurrenten, maar wie precies de baas is in huis is niet met zekerheid te bepalen, al wijst veel (niet alles) erop dat het onbewuste de bovenhand heeft.
Deze stellingen komen voort uit talrijk -boeiend- onderzoek, die veelvuldig in dit boek worden aangehaald. Wat overblijft na het lezen ervan is een enkele zekerheid: het onbewuste is een van de laatste ongekende gebieden waar de mens nog heel weinig van weet, en misschien zelfs, door de aard ervan, nooit veel van zal weten…
Het doet me alleszins verder denken: wat als ons onbewuste zich bewust is van zichzelf?
Razend boeiende lectuur.
July 27, 2022
Vlot, belangrijk boekje over de functie van het onbewuste.
De strekking is: we zijn meer beïnvloed door ons onbewuste dan we denken, en we overschatten ons bewustzijn enorm. Het is niet zo dat het onbewuste an sich beter is (alhoewel veel wijzer en wijdser), maar dat de samenwerking tussen bewust en onbewust cruciaal is in hoe ons gedrag ontstaat.
Ap schrijft makkelijk waardoor zijn boek goed leesbaar is en weet de toon vermakelijk te houden. Als hoogleraar haalt hij doorgaand wetenschappelijke onderzoeken en experimenten aan die aantonen in hoeverre het onbewuste eigenlijk aan de grond van alles ligt.
Dit was voor mij als dieptepsycholoog al aardig helder, en heb er met mijn eigen ervaring ook al veel over geleerd. Dit maakte het boek niet erg baanbrekend. Het was eerder verplichte literatuur voor mij opleiding tot Jungiaans Analyticus. Fair enough.
Ap heeft een stijl waarin mensen zich gemakkelijk zullen herkennen en blijft nederig gedurende de tekst. Hij blijft een wetenschapper en houdt zich netjes aan dat kader. Dat is de charme van dit boek: geen fluf en gezweef, gewoon aantoonbare fenomenen. Dat zet de Jungiaanse en Freudiaanse school weer op een hoger standje wat betreft respectwaardigheid. Maar daar maakt Ap wel onderscheid: het betreft het Moderne onbewuste, en niet die van Freud, die deels gelijk had maar veelal nu gedateerd is.
De strekking is: we zijn meer beïnvloed door ons onbewuste dan we denken, en we overschatten ons bewustzijn enorm. Het is niet zo dat het onbewuste an sich beter is (alhoewel veel wijzer en wijdser), maar dat de samenwerking tussen bewust en onbewust cruciaal is in hoe ons gedrag ontstaat.
Ap schrijft makkelijk waardoor zijn boek goed leesbaar is en weet de toon vermakelijk te houden. Als hoogleraar haalt hij doorgaand wetenschappelijke onderzoeken en experimenten aan die aantonen in hoeverre het onbewuste eigenlijk aan de grond van alles ligt.
Dit was voor mij als dieptepsycholoog al aardig helder, en heb er met mijn eigen ervaring ook al veel over geleerd. Dit maakte het boek niet erg baanbrekend. Het was eerder verplichte literatuur voor mij opleiding tot Jungiaans Analyticus. Fair enough.
Ap heeft een stijl waarin mensen zich gemakkelijk zullen herkennen en blijft nederig gedurende de tekst. Hij blijft een wetenschapper en houdt zich netjes aan dat kader. Dat is de charme van dit boek: geen fluf en gezweef, gewoon aantoonbare fenomenen. Dat zet de Jungiaanse en Freudiaanse school weer op een hoger standje wat betreft respectwaardigheid. Maar daar maakt Ap wel onderscheid: het betreft het Moderne onbewuste, en niet die van Freud, die deels gelijk had maar veelal nu gedateerd is.
January 15, 2025
ik dacht eerder dit boek te hebben gelezen maar dat was niet zo. ik had wel artikelen van hem gelezen en als opdracht voor bèta gamma een populair wetenschappelijk artikel geschreven. de manier hoe je de kracht van de capaciteit van je onbewuste voor je kan laten werken door de informatie tot je te nemen en daarna wachten of “een nachtje erover slapen” is iets wat met altijd is bijgebleven sinds bèta gamma tijd en ook praktiseerde. dit boek wilde ik al een hele lange tijd herlezen, bleek lezen dus te zijn. werd geactiveerd toen ik iemand ontmoette die ook dit boek had gelezen en we hadden een leuk gesprek hierover. hij wilde m ook gaan herlezen. daarna kwam gedurende weken dit boek op mijn pad, een vriend bleek m ook toevallig te lezen terwijl het boek uit 2007 komt. laurien begon over dat de uitslagen van amerikaanse verkiezingen al vaststonden aan de hand van likability van de foto’s van kandidaten tijdens een diner, een onderzoek dat in het boek beschreven was. en ik kocht nog 2x het boek en heb het nu uitgeleend aan Xena en Callan. over 3 dagen zie ik weer hopelijk die persoon die het in gang heeft gezet en gaan we boekverslag bespreken. hihi. het heeft mij in ieder geval doen geloven dat al die synchronicities eromheen mij vertellen dat het goed is wat ik nu doe, de beslissingen die ik neem, hoe moeilijk ze ook waren/zijn
May 21, 2021
Super interessant boek over de invloed van het onbewust denken op ons doen. Het boek geeft verschillende theorieën van bekenden psychologen en onderbouwt theorieën over het onderbewust denken met afgronden experimenten. Deze experimenten geven leuk gesprekstof voor bij het avondeten. Het boek is heerlijk makkelijk geschreven waardoor mensen zoals ik (die eigenlijk niks van de psychologie van een mens afweten) het heel goed kunnen lezen. Door deze gemakkelijke taal is het boek totaal niet langdradig, de opbouw is ook heel logisch. Zeker een aanrader voor diegene die iets meer wil weten over ons onderbewuste. Probeer het boek echter ook na het lezen aan de kant te leggen, het idee dat wij namelijk enkel doen en laten aan de hand van ons onderbewuste kan wat beangstigend zijn.
June 24, 2022
Heel fijn toegankelijk en goed leesbaar populair wetenschappelijk boek. Dijksterhuis schrijft over ons onderbewuste en het bewuste. Denk je eerst iets en ga je het dan pas doen of andersom? Met voorbeelden uit onderzoek of uit zijn eigen praktijk/leven schrijft hij over het onbewust beïnvloeden van mensen en of het helpt om lang na te denken over keuzes of dat je beter je gevoel kunt volgen. Het boek bevat veel informatie en omdat het boek zo lekker snel leest kan ik hoofdstukken achter elkaar door lezen. Heb ik het dan wel goed opgenomen? Misschien niet zo bewust als ik zou willen, dan nog maar eens lezen!
November 20, 2024
Boeiend onderwerp om over te lezen. M.i. werd er wel heel vaak gegeneraliseerd vanuit enkele experimenten, wat me steeds meer irriteerde. Ook veel harde meningen en conclusies over andere onderzoekers/stromingen (kwam wat uit de hoogte over, en achteraf is iedereen professor). Toch een leuk boek om te hebben gelezen; kan me in grote lijnen wel vinden in de boodschap & leuke stof om over na te denken.
January 21, 2021
We vinden het lastig, om te praten over de vrije wil. Want wat als die niet bestaat? Ap legt een paar puzzelstukjes, zodat we die conclusie zelf mogen leggen, op onze eigen tijd. En het mooie is dat hij stukjes openlaat voor interpretatie. Een psychologisch research perspectief op alles wat met ons bewuste en onbewuste 'denken' te maken heeft. Simpel, raak, en domweg: leuk om te lezen.
November 20, 2018
Interessant. Er worden veel experimenten beschreven, en dat is boeiend maar gaat op den duur ook een beetje vervelen, waardoor ik worstelde met de laatste tientallen pagina's van het boek. Toch uitgekregen!
January 12, 2018
Oppervlakkig, kort door de bocht, zeer ongenuanceerd en ook nog eens taai geschreven.
January 31, 2018
Wat een interessant boek! Ik heb het verslonden. Aanrader als je eens wat meer over je (onder)bewustzijn wilt weten.
December 7, 2020
Interessant verhaal maar zou ook op twee A4-tjes kunnen.
December 28, 2020
Must-read voor iedereen die iets wil vinden van ons menselijk bewustzijn. Goed onderbouwd en beknopt beschreven. Zeer prettig leesbaar en eindeloos interessant.
December 29, 2021
Very easy read!
June 15, 2022
Interessant om te bedenken dat het grootste deel van je gedachten onbewust worden gevormd en afgehandeld en slechts een klein deel daarvan zich vormen tot in je bewuste gedachten.
July 25, 2022
Interessant verhaal dat verteld wordt op een laagdrempelige manier. Dit maakt het makkelijk om te lezen en begrijpen, aanrader!
November 7, 2022
Vrij wetenschappelijk, maar fascinered en interessant!
January 12, 2023
Prachtig geschreven, onderhoudend en verrassend.
December 27, 2023
Kado van Annelies
July 14, 2024
Mooie uiteenzetting hoe het onbewuste zich verhoudt met het bewustzijn. Tweede gedeelte in het boek sprak mij het meest aan, hier komt de diepgang van het boek in terug.
This entire review has been hidden because of spoilers.
March 23, 2025
Lekker toegankelijk geschreven boek. Aanrader als je het leuk vindt ons brein beter te begrijpen en het lezen over experimenten leuk vindt
Displaying 1 - 30 of 52 reviews