The Doll

by Bolesław Prus, David J. Welsh (Translator), Stanisław Barańczak (Introduction)

Warsaw under Russian rule in the late 1870s is the setting for Prus’s grand panorama of social conflict, political tension, and personal suffering. The middle-aged hero, Wokulski, successful in business, is being destroyed by his obsessive love for a frigid society doll, Izabela. Embattled aristocrats, the new men of finance, Dickensian tradesmen, and the urban poor all come vividly to life on the vast, superbly detailed canvas against which Wokulski’s personal tragedy is played out.

Unlike his Western European counterparts, Prus had to work under official censorship. In this edition, most of the smaller cuts made by the Tsarist censor have been restored, and one longer fragment is included as an appendix.

Genres: Classics, Polish Literature, School, Fiction, Poland, Historical Fiction, 19th Century

702 pages, Paperback

First published January 1, 1890

About the author

Bolesław Prus (pronounced:[bɔ'lεswaf 'prus]; Hrubieszów, August 20, 1847 – May 19, 1912, Warsaw), whose actual name was Aleksander Głowacki, was a Polish journalist and novelist who is known especially for his novels The Doll and Pharaoh. He was the leading representative of realism in 19th-century Polish literature and remains a distinctive voice in world literature. Głowacki took the pen name "Prus" from the name of his family coat-of-arms.

An indelible mark was left on Prus by his experiences as a 15-year-old soldier in the Polish 1863 Uprising against Imperial Russia, in which he suffered severe injuries and imprisonment.

In 1872 at age 25, in Warsaw, Prus settled into a distinguished 40-year journalistic career. As a sideline, to augment his income and to appeal to readers through their aesthetic sensibilities, he began writing short stories. Achieving success with these, he went on to employ a broader canvas; between 1886 and 1895, he completed four major novels on "great questions of our age."

Of his novels, perennial favorites with readers are The Doll and Pharaoh. The Doll describes the romantic infatuation of a man of action who is frustrated by the backwardness of his society. Pharaoh, Prus' only historical novel, is a study of political power and statecraft, set in ancient Egypt at the fall of its 20th Dynasty and of the New Kingdom.

Wikipedia

Reviews

[anna (½ of readsrainbow) · Rating 4 out of 5]

things they didn't teach us in school:
1) wokulski is heavily depressed throughout the whole story not just the last few chapters
2) every dude is a misogynist
3) must have been accidental but basically everyone is Gay™

[Ola · Rating 5 out of 5]

Nie wiem, co tu napisać. Przez trzy lata polonistyki nie spotkałam chyba drugiego polskiego powieściopisarza tak odstającego od reszty. Istnieje całe mnóstwo książek, które kazano nam czytać głównie z pobudek historycznoliterackich; istnieje całe mnóstwo faktów, których znajomość była niezbędna, aby uruchomić chociażby ślad podziwu dla pionierskiego utworu. "Bogurodzica" ze swoim monotonnym rytmem rymów a-a-a-a? Tak, tak, ale... "Malwina", która powala tkliwością? Och, pierwsza polska powieść psychologiczna... I tak dalej. "Lalka" natomiast, jak każde dzieło ponadczasowe, jest światem samym w sobie. Nie wymaga znajomości kontekstu, ani dziejów. Te nie przeszkadzają wprawdzie, lecz nieuchronnie uruchamiają analizę i przenoszą odbiór tekstu na zupełnie inne poziomy, tymczasem "a wise reader reads the book of genius not with his heart, not so much with his brain, but with his spine. It is there that occurs the telltale tingle*".

*mądry czytelnik czyta dzieło geniusza nie przy pomocy swojego serca, nie tyle nawet swoim mózgiem, lecz kręgosłupem. To wzdłuż niego przebiega znaczący dreszcz."

______________

If I had to choose only one book from the whole polish literature to show it to the world—it would be "The Doll"**.

**Actually, not anymore. It'd be Leszczynski's "The Peasant History of Poland". But whatever.

[Agnieszka · Rating 5 out of 5]

The Doll by Bolesław Prus is undeniably a great masterpiece of Polish realism in literature. This is an epic and detailed tale exploring XIX century Warsaw, tale in which Prus created a vivid picture of the city and people on the background of the economic, ideological and social transformations.

I’ve always loved reading about this nonexistent any more world. I mean that one recorded only on sepia-toned photographs. Men in the tailcoats, women in white gowns, multicultural society, Poles, Jews, Russians, merchants and aristocracy, lost professions … And all that and much more we can find here. From one side it is a story about a strong man who lifted up from the lower classes - literally- how significant is the scene of his exit from the basement, who having attained great wealth - only then considers himself to be worthy of woman from upper echelons. And who is the chosen one? Beautiful, with beauty of porcelain dolls, empty Isabella.

Wokulski, it's his name, is an incurable romantic. And in this case it’s rather euphemism for bloody damn fool, as ones say: the first sigh of love, the last sigh of reason.

Prus created a colorful and diverse gallery of minor characters : young scientist Ochocki dreaming about flying machines, old Wokulski’s friend Rzecki yearning for old times, Madame Krzeszowska, baroness from hell and her profligate husband, merry widow Kazia Wąsowska, naughty students sympathizing with socialism and many others. Novel explores their dreams, psychological troubles and involvements in historical events.

But this is also a story about Warsaw itself, the city of great contrasts, city of poor and rich realistically showed through its streets, parks, shops, buildings and churches. Warsaw, in fact, is one of the characters of the book. With his novel Prus paid a homage to the city and like Lisbon you may visit with Pessoa, Petersburg with Dostoevsky or London with Dickens so Prus became a great chronicler of old Warsaw.

[Patrick Roesle · Rating 5 out of 5]

You've probably never heard of this book, but it comes damn close to meeting War and Peace on its own terms.

History rolls forward. The aristocratic scumbags are replaced by capitalist scumbags. The solutions to yesterday's problems become new problems and we don't get anywhere. A great man becomes a great man in pursuit of a vain and hopeless goal that eventually destroys him. A world of fops, fools, scoundrels, and nihilists loses something it desperately needs.

We can be 99% certain that society is irredeemably fucked. But unless we try to be better, we deprive ourselves of that last 1%.

When you hold out hope for human potential, you'll almost definitely be disappointed. But damn it, we've got to hope. And we've got to try.

[Martyna Antonina · Rating 4 out of 5]

Ależ to był piękny przekrój po psychice romantycznych pozytywistów. Przywodził mi na myśl tołstojowski zmysł wnikliwości w strukturę człowieka, tylko wtłoczony w polskie realia historyczne. Nie sądziłam, że będę kiedyś w stanie czytać lekturę z równą przyjemnością - a tu proszę, takie miłe zaskoczenie.
(Team Rzecki, moi drodzy).

[Katia N · Rating 3 out of 5]

Reading this classic, I could not help thinking that it would be greatly enjoyed by the lovers of Dickens. It is similar in quite a few ways - wide cast of characters on the canvas of a broader historical, social and geographical background. It has also been initially published by instalments in a newspaper. However, when Dickens is sentimental Prus is satirical or at least humorous. It was interesting and entertaining read. But for me it lacked psychological depth I expected.

The main conflict is the unrequited love of a merchant, Wokulski, who becomes rich through successful deals and the ownership of a haberdashery shop in Warsaw. He is absolutely smitten by an aristocratic maiden who does not treat him as an equal. I found very hard to believe in all this passion and his blindness in the matters of love while he is very shroud and successful in other ways. The book occasionally reminded chivalry novels from the 17th century placed into the context of the 19th. Also for me it was evident that Prus was not sure how all of this would end when he has started to publish it.

Inevitably, I think the comparison with the The Cherry Orchard comes to mind, the play, where a successful representative of a new capitalism, Lopakhin is buying an estate from the aristocracy whose time is over. It is a similar conflict here as well. Even plot wise, Wokulski is overpaying for the house when buying it from the father of his Dame. But Chekhov manages to create an atmosphere of transience around it, melancholic and sometimes tragic. While Lopakhin seems to be a real person bringing new energy, it is difficult to ascertain any power or even meaning in Wokuski’s character apart from the overwhelming servitude to his Dame and the passion that is hard to believe. The aristocracy here is greedy, useless and pathetic in a sort of one-dimensional way. It might have been the case of course or maybe Prus is satirising. But it lacked the depth of a more successful realistic piece of the period.

However, the novel might have been considered innovative even now. Prus experiments with the narrative style. The chapters traditionally told are intervened with the diary of Zetsky, the old and very loyal Wokulski’s shop manager. Those sections told from the perspective of a pleasantly unreliable narrator is sheer delight to read.

The novel still holds a lot of entertainment value. There were the moments when I was properly laughing. It is also a very valuable historical document of that period; how the matters stood in Eastern Europe, in particular in Poland that was divided into tree areas of influence by other powers at that time. This feeling of despair and sometimes misplaced patriotism that cannot find the proper way out penetrates the novel.

Another thing one cannot help but notice is how casual antisemitism was in those places and times. It is shocking by out standards. And I felt in the tone of the story that the author is not sure himself where he stood. The most “enlightened” view presented by Wokulski is that Polish society made the Jews who they were - greedy and predatory by systematically killing the best of them through the century, so only the worst adopted.

And women… I would be surprised if this period piece would represent the sensitivities of our times. But it is not misogyny of “Anna Karenina”, it is more of a The Kreutzer Sonata’s kind and better.

This is a monologue by the character of a “strong” woman:

‘You are all wretches. When a woman, at a certain stage in her life, dreams of an ideal love, you mock her illusions and demand a flirtation, without which a girl is boring, and a married woman stupid. Not until she — thanks to your collective efforts — allows banal proposals to be made, glances at you fondly, presses your hand — only then does some medieval moralist in a cowl emerge from a dark corner and solemnly curse her, created though she is in the form and likeness of a daughter of Eve: “You are not allowed to love, you will never be truly loved, because you had the misfortune to be put up for market, and because you have no illusions left!” Yet who stole her illusions, if not you and your brothers? What sort of world is this, in which illusions are first stripped off and the naked body then sentenced to death?’

This view that the society of men converts the innocent girls into “whores” who after that are blamed for everything is very close to the view by the main character of " The Kreutzer sonata" who murdered his wife for suspected infidelity. On the one hand, it seems to be progressive, to some extent. But it totally deprives a woman fo any agency or responsibility for that matter. I was surprised to meet this attitude here. I thought it was more related to Tostoy’s later philosophy, but apparently it was zeitgeist.

And this is more of the usual one coming from the mouth of our wounded romantic hero:

“Wokulski laughed aloud: ‘It’s possible to free a woman from intriguers, but is it possible to free her from her own instincts? What would you advise if the man whom you consider a trifler or intriguer is to her a male of the same species as herself?’ Gradually a feeling of rage began dominating him. He walked about the room, and said: ‘How can one struggle against a law of nature by which a bitch, even of the best breed, will couple — not with a lion — but with a dog? Show her a whole menagerie of the noblest animals, but she’ll renounce them all for a few dogs. Yet it is hardly surprising, for they are her species.’”

Nevertheless, it is a very well written and translated novel, and sometimes I’ve met with the proper jewels in the text:

“The world is like an amateur theatre, where it is not done to insist on leading parts but reject minor roles. In any case, all roles are good, providing they are well played and not taken too seriously.’

[Weronika Zimna · Rating 4 out of 5]

Po przeczytaniu strony 118 napisałam:

To, że Prus tak przepięknie pisał, wbrew pozorom, wcale nie pomaga. Powinnam czytać to szybko, a ja się bawię w czytanie fragmentów po kilka razy i oznaczanie cytatów karteczkami. Damn it.

Z mojego egzemplarza wystaje grubo ponad 100 kolorowych karteczek, więc mogę tę opinię podtrzymać. Prus pisał niesamowicie. Urzekł mnie też jego humor, a także urocze wykpiwanie różnych zachowań i celne, ironiczne uwagi. Choć fabuła niczym z romantycznej (w dziewiętnastowiecznym znaczeniu tego słowa) telenoweli może irytować, wydaje się też znakomicie oddawać ówczesne realia, w tym i z lekka toksyczne, wszechobecne w kulturze romantyczne wzorce.

Scena, w której pada słowo "farewell" pozostanie moją ulubioną, z wielu względów. Znakomicie skonstruowana i tragicznie zabawna, była dla mnie przełomowym momentem lektury, tak jak była przełomowym momentem życia dla postaci, która to słówko rzuca.

To niewątpliwie znakomicie napisana i zaskakująco interesująca książka. Tak, irytująca też - lecz ta irytacja jedynie podtrzymywała moje zainteresowanie lekturą. Po wspomnianym wcześniej "farewell" to już w ogóle byłam na granicy wytrzymałości. Drżałam ze strachu, że ta brawurowa (i całkowicie przeze mnie pochwalana) decyzja zostanie zaprzepaszczona przez ten tragiczny, beznadziejny romantyzm. Jak to się skończyło... ci, którzy czytali to już wiedzą. Ci, którzy nie czytali - jeśli zechcą, dowiedzą się sami.

Co egzaminacyjny pęd robi mi w głowę ilustruje to zdjęcie:


//Swoją drogą... minusem czytania papierowej kopii jest niemożność natychmiastowego przytoczenia ulubionych cytatów. Muszę je, o zgrozo, przepisać...

[Książkomanka · Rating 5 out of 5]

Arcydzieło. Mogłabym o niej rozmawiać godzinami

[Kuba ✌ · Rating 4 out of 5]

bardzo mi sie podobala. miala swoje gorsze, jak i lepsze momenty. przyjemna i ciekawa. kawal dobrej literatury klasycznej
ps. możecie mnie zjeść, ale jestem team łęcka💪

[Jakub Horbów · Rating 5 out of 5]

To jest chyba najlepszy przykład na to, że warto po latach wrócić nawet do znienawidzonych książek z czasów liceum. Jestem zachwycony Prusem i mam nadzieję, że kolejne czytelnicze próby sięgania do kanonu okażą się równie przyjemne.

[Richard Newton · Rating 5 out of 5]

A book well known and loved in Poland but less well known abroad. This is a shame as I’d have no hesitation in putting it in the same league as Tolstoy - and like Tolstoy this is a huge book, almost 700 pages long. It is helped by a very good translation.

At one level a love story and the power of love to distort someone life, but it is also a story of the relationships between classes - especially between the aristocracy and the self-made man, and it can be read as an existential exploration of the meaning of life. On top of this it is an insightful historical drama of Poland under Russian rule in the late 19th century. Finally it is prescient - talking of flying machines, the fall of the aristocracy and future problems for Jews in Europe.

So you can see I am a fan. To enjoy it you have to be prepared for 19th century writing - it can’t be accused of ever being spartan writing! Also I found one of voices less convincing than the others. Nevertheless a great novel.

[John Gaynard · Rating 5 out of 5]

In writing this majestic novel about fin de siècle 19th century Warsaw, Prus illustrated all the social currents that would make Poland such a cauldron of differing identities in the following century. Ostensibly a story about the excruciating infatuation of a successful merchant, Wokulski, for a noble's daughter, the book is also about three generations of men coming to terms with Poland's past and present and trying to break away from the Nobles' Republic in order to create a modern future for the nation. Although Prus could, naturally, have had no idea of what would happen to his country in the next century, the battle lines of ethno-nationalism, later exploited by the National Democrat anti-Semites, the Catholic Church, the Nazis and the Communists begin to emerge.

[Danrowl · Rating 5 out of 5]

Cieszę się, że przeczytałem. Chyba pierwsza książka, która przerosła moje oczekiwania.

Prus? - mistrz powieściopisarstwa.

„Lalka”? - wehikuł czasu.

Przemycenie w powieści obyczajowej wielkich treści, myśli, problemów, spostrzeżeń? - kocham.

Ścieranie się istniejących z rodzącymi się ideałami i doktrynami? - tak tak tak! (Straszne, że niektóre argumenty w odniesieniu np. do równouprawnienia kobiet wciąż są przytaczane przez współczesnych polityków. Czytając o (o zgrozo) wadze mózgu kobiet pomyślałem jedno - k.o.r.w.i.n.)

„Bęcki” dla arystokracji i podziału klasowego? - za późno.

Ignacy Rzecki? - mój przyszywany praprapradziad <3

[Czarny Pies · Rating 5 out of 5]

"The Doll" is as a landmark work of Polish literature that will be of tremendous interest to anyone of Polish descent or having friends who received their education in Poland. It examines all of the major political, cultural and social issues that were debated in Poland in the second half of the nineteenth century. Because The Doll" is taught in Polish secondary schools, the Anglophone reader is assured the pleasure of being able to discuss the work with any of his or her friends in the expatriate Polish community. This is a major benefit for a work that poses significant challenges for the Anglophone reader.
To properly comprehend "The Doll" one needs a very solid understanding of Polish history, class structure and society in the 19th century. At the same time, the reader needs some experience in reading and decoding works written under censorship in which the author, poet or librettist discusses a political issue using events in other countries as proxies for those in the country that he or she is truly interested in.
The key issue is that the events take place in Poland during the 19th century when Poland was partitioned between Russia, Austria and Germany. The hero Stanisław Wokulski has participated in the January Uprising (1863-1864) against Russia and spent a number of years in Siberian exile which indicates that the Polish national question is a major background issue. However, the subject of Polish independence is never directly mentioned.
Poles of the Jean Paul II/Solidarity generation view Wokulski as a figure like Julien Sorel from the Red and the Black who makes the perverse decision to become a priest because under the Bourbon Restoration because no other options were available to him. From this perspective Wokulski who has the innate qualities of political leader has no outlet for his natural talents in the Russian occupied Polish Partition. As a consequence he devotes himself entirely to his love for a woman who is inaccessible because she is an aristocrat whereas Wokulski is "works in trade" (i.e. is a retailer).
In the eyes of Prus, Wokulski's infatuation is a massive folly in the style of the great Polish romantic poet Adam Mickiewicz. The woman he is obsessed with is both shallow and nasty. Wokulski's loyalist friend Igacy Rzecki is appalled. He wants Wokulski to marry a sensible woman of his own social class and dedicate himself to Polish independence which is referred to by the proxy term "Bonapartism" in order to get past the censor. Rzecki's idea makes no sense either. Wokulski is not living in democracy and because of his revolutionary past would have been too closely monitored by the Tsarist police to participate in any underground organization.
Wokulski however is lucid about his situation. He is aware that the best course for him is to concentrate on his business and thus create wealth in Poland. Unfortunately his instincts pull him in the other direction. He is unable to stop loving his fantasy woman. In order to make himself acceptable in her aristocratic milieu he sells his businesses so as to passively live off his investments. When, Wokulski finally sees through the woman that he loves, life loses all meaning for him. His morale collapses and he dies shortly afterwards.
"The Doll" contains a lengthy discussion on Poland's Jews. Being a logical positivist, Prus felt that the differences between Jews and Christians were entirely artificial. What Prus desired was for Polish Jews and Catholics to merge into a single progressive community of atheists. Accordingly, he presents the Jews in a very favorable light. Wokulski has many good Jewish friends. Moreover Wokulski vigorously argues that through their business activities which create wealth, the Jews are making an important contribution to Polish society.
Prus' sharpest criticisms are for the Polish aristocrats who do nothing to create wealth but simply spend money ostentatiously and amass debts while regarding everyone else with contempt particularly Jews and tradesmen (i.e. retailers.)
Prus provides a very insightful portrait of Poland under Russian rule in the second half of the nineteenth century. "The Doll" is in no ways prophetic. Today we know that Poland was finally liberated by "Solidarity" which was in its essence a coalition of the Roman Catholic clergy and blue collar unions. In "The Doll", Prus discounts the Catholic Church as an utterly inconsequential force in Polish society. There is no mention that I can recall either of unions or any working class organizations. "The Doll" is a logical positivist work which assumes that leadership for change in the modern world can only come from the educated middle classes. It is a great novel for any reader willing to forgive it this one blind spot.

[Not My High · Rating 3 out of 5]

Ten tytuł był bardzo dobry. 5 gwiazdek nie dam, bo gdzieś w połowie czułam, jakby pierwotny zamysł się rozmył, ale still przyjemna lektura (dosłownie - lektura)

Takie 3 rzeczy, na które zwróciłam uwagę:
- mam wrażenie że główny bohater zmaga się z depresją (spoiler: próba samobójcza, silna fascynacja kobietą - ze względu na pustkę emocjonalną - oraz ryzykowne zachowania finansowe mogą to potwierdzać)

- Rzecki przejawia typowe autystyczne zachowania (np. jego niechęć do zmian)

- KAŻDY TU JEST QUEER CODED 💅🏻✨🏳️‍🌈

Soundtrack do tej książki: Material girl

[blackmoon · Rating 5 out of 5]

5/5. Kurtyna.

[Sara · Rating 4 out of 5]

Lektura bardzo przyzwoita na szczęście zrozumiałam co się tam stało a nie jak w jakimś kordianie
Wniosek: Izabela to głupia świnia która nie powinna z nikim rozmawiać

[❃ུ۪ ❀۪wiktoria ❁ུ۪ · Rating 2 out of 5]

2.75/5
Łęcka pusta lala, nie ogarniam jej kompletnie ale ogólnie jak się już zrozumie tą książkę to jest ona zabawna na swój sposób mimo smutku i tej dramatycznej miłości która tu jest... Wokulski fajny gościu coś w tej głowie ma i pomaga ludziom nie tylko rozdając hajs na lewo i prawo, ale no mógłby dać se spokój wcześniej z tą pindą Izabelą NAJLEPSZA KSIONSZKA EVER

[book.olandia · Rating 4 out of 5]

Zrobiłam to. Przeczytałam, a właściwie przesłuchałam „Lalkę” Prusa i mam bardzo mieszane uczucia co do tej lektury, ale pomimo ich jestem zadowolona, że udało mi się ją przeczytać.

[Maria · Rating 4 out of 5]

Okej zacznijmy od tego - jest to pierwsza lektura w liceum, którą przeczytalam w całości i z przyjemnością. Tom 1 czytalo mi się mega dobrze, natomiast mam wrazenie ze tom 2 zostal napisany troche na siłę, aby zbudować napięcie - strasznie się ciągnął, dopiero na ostatnich 100 stronach cos sie zaczeło dziać.

Myślę, ze bardzo ciekawą postacią jest Wokulski. Zachowuje sie dosc idiotycznie, ale zdaje sobie z tego sprawę (co w jakis sposob bardziej przypadlo mi do gustu, niż jakby nie widział wad Izabeli), choć mimo wszystko jego zachowania są dość frustrujące. Generalnie Wokulski w pierwszym tomie daje mi vibe nastolatki, ktora się zakochuje - ma obsesje, non stop mysli tylko o Izabeli , robi sobie takie głupie założenia - "jeśli koń wygra to Izabela mnie kocha", stalkuje tych jej kandydatów. Natomiast w drugim tomie zaczyna to byc juz dosc niepokojące:
"Nieraz, gdy siedzial samotny, brał papier i ołówek i bez konca pisał: Izabela... Iza... Bela...." - creepy, also nie chcial rozstac sie z Izabelą, wiec nie pojechał na POGRZEB prezesowej. Wokulski zdecydowanie ma jakies problemy psychiczne i nie mówię tylko o ostatnich rozdzialach, od początku książki miał w sumie mysli samobójcze, jestesmy swiadkami dwoch atakow paniki no i generalnie cała relacja z Izą jest mega toxic.

Co do Łeckiej - myśle, ze ona sama nie do końca wie co chce w życiu, jest bardzo zmienna w uczuciach i myśle ze duży wpływ na to mialo środowisko w ktorym sie wychowała.

Bardzo podoba mi się to jak Prus opisywał postacie - mamy duzy wgląd w myśli tych bohaterów i dzieki temu dobrze rozumie sie dzialania tych osob. Jednak również są mega obszerne opisy postaci epizodycznych, co dosc utrudnia skupienie się na ważnych wątkach.

W Lalce mamy bardzo dużo perspektyw na różne problemy, bardzo ciekawie mi sie czytało różne spojrzenia na tematy takie jak śmierć, miłość, kobiety, społeczeństwo, samotność. Myśle, ze jest źródłem wielu cytatow, ktore są aktualne w obecnych czasach.

Moje fav postacie to Rzecki (totalnie shipuje RzeckixKatz) i Ochocki, ale uważam ze Wąsowska również była naprawdę spoko postacią.

Generalnie bardzo polecam ksiązkę, uwazam ze Prus uzywa bardzo fajnego języka, nawet czasem się zaśmiałam i serio wciągnęłam się w losy tych bohaterów. Mam mieszane uczucia do zakonczenia - chyba mi nie koniecznie siadł los Wokulskiego.

Na koniec jakieś fajne cytaty :*
" Nieraz spostrzegłem, że najlepszym lekarstwem na własne kłopoty jest cudze nieszczęście"
"Świat podobny jest amatorskiego teatru [...]. Wreszcie, każda rola jest dobra, byle grać ją z artyzmem i nie brać jej zbyt poważnie"

[mia]

rzecki's sooo gay

[Sini · Rating 5 out of 5]

Het bij ons volkomen onbekende "De pop" (1890) van Boleslaw Prus schijnt in Polen zo ongeveer als de evenknie te worden gezien van meesterwerken als "Madame Bovary" of "Anna Karenina". Nou, daar zit wat in: het is een totaal ander en vooral veel maffer boek dan die twee overbekende klassiekers, maar het zit naar mijn smaak wel ongeveer in dezelfde torenhoge kwaliteitscategorie.

Hoofdpersoon is de winkelier Wokulski, ooit een ongeneeslijk romanticus in dromen die meevocht in de Poolse opstand en nadien hogere idealen najoeg via chemie en wetenschap, maar nu via een verstandshuwelijk eigenaar van een winkel in galanterieen en als weduwnaar in goede doen. Maar ja, hij raakt verslingerd aan de wat verveelde Izabela, die van verpauperde adel is en ook allerlei dromen van onbereikbare schoonheid en vervulling heeft, maar die de affecties van Wokulski niet ondubbelzinnig beantwoordt. Want tja, zij blijft maar dromen van onvervulbare idealen, blijft ook maar flirten met andere mannen, en bovendien vindt ze die Wokulski, die een enorm fortuin bijeengegaard heeft om tot haar aristocratische kringen, toch niets meer dan een banale koopman.

De wijze waarop Wokulski helemaal hieraan kapot gaat wordt door Brus echt prachtig op papier gezet. Zelden is obsessionele en over-romantische liefde zo trefzeker beschreven. Zo ook trouwens de volkomen averechtse romantische dromen van Izabela zelf: vrij bakvisachtig en vol van vrij stompzinnige illusie, maar ook uiterst ontroerend. Zoals ook Wokulski in zijn totale verblinding erg ontroerend is. En ook uiterst meeslepend, want zowel zijn momenten van vervoering als zijn heftige teleurstellingen worden vaak via opmerkelijk intense beelden, visioenen en dromen opgeroepen. Zoals ook de vaak volkomen ongrijpbare chaos en verwarring in Wokulski's hoofd door Prus fenomenaal invoelbaar wordt gemaakt.

Echt helemaal geniaal echter vind ik de manier waarop Brus dit alles combineert met absurdisme en ironie. Dat komt ten eerste door allerlei groteske visioenen van Wokulski zelf, en allerlei momenten waarin hij zomaar ineens beseft hoe ridicuul zijn illusies zijn. Maar het komt ook door de perspectieven die andere (vaak heel kleurrijke) personages ontvouwen. De oude klerk bijvoorbeeld, vriend van Wokulski, die op echt briljante wijze neergezet wordt als tragi-komisch figuur: iemand die tot in het belachelijke gelooft dat de dynastie der Napoleons de wereld ooit zal verheffen, en die dus lachwekkend is door de naïviteit van dit geloof maar ook tragisch en aandoenlijk door de intensiteit ervan. Precies die tragi-komische figuur nu, ontdek je als lezer, is een soort grotesk evenbeeld van Wokulski, juist omdat hij nog nadrukkelijker dan Wokulski de TELOORGANG en VERGEEFSHEID van 'geloof in hogere idealen' belichaamt. Bovendien lopen er ook een paar echt erg eloquente cynici rond in dit boek, die vrij pregnant het inzicht verwoorden dat Wokulski zelf ook later bereikt: alles is ijdelheid, alle geloof in idealen is pure zotternij. Een zotternij weliswaar waar de zeer vele personages in dit boek allemaal aan zijn verslaafd, en waar elk personage op zijn eigen wijze niet buiten kan, maar niettemin toch een zotternij.

"De pop" is een mooie liefdesroman, waarin de waanzin en de verlokking van de liefde fraai naar voren komt, in vele verschillende vormen, en waarin ook op aanstekelijke wijze van hogere idealen wordt gedroomd. Maar het is tegelijk ook een echt briljante groteske bespotting van al het geloof in liefde en in andere idealen. Het is een tragisch maar ook erg geestig boek, vol echt opmerkelijk maffe wendingen en vol opmerkelijk maffe formuleringen. De personages lijken soms wel automaten die willoos voortgedreven worden door krachten buiten hen om. En de verteller kijkt daarnaar, grijnst, en noteert alles in ongehoord ironische zinnen.

Dit boek is vele malen grotesker, maffer, ironischer en ontregelender dan "Madame Bovary" en "Anna Karenina". In dat opzicht is de vergelijking met deze twee klassiekers misleidend. Maar "De pop" is in mijn beleving wel net zo goed, en het is een boek met enorm veel vaart en meerdere verrassingen op elke pagina. Ik heb mij er in elk geval echt uitbundig mee vermaakt.

[JuRy · Rating 3 out of 5]

Łęcka ty szmulo

[Wiktoria Fajfer · Rating 5 out of 5]

„Świat podobny jest do amatorskiego teatru; więc nieprzyzwoicie jest pchać się w nim do ról pierwszych, a odrzucać podrzędne. Wreszcie, każda rola jest dobra, byle grać ją z artyzmem i nie brać jej zbyt poważnie”

[jshgvx · Rating 5 out of 5]

mam wrażenie, że takich powieści się już nie pisze. a szkoda.

[Klaudia · Rating 3 out of 5]

udało się!! podobało mi się całkiem, ale długie to jak nie wiem. nie lubię ani wokulskiego ani leckiej, ale rzecki love

[k. · Rating 5 out of 5]

non omnis moriar

[Paulina Potrzebowska · Rating 3 out of 5]

Rzecki jest gejem

[Laurent De Maertelaer · Rating 4 out of 5]

De pop van Bolesław Prus, negentiende-eeuws realisme op zijn best

- Laurent De Maertelaer

Het Schwob-programma, een onderdeel van het Nederlands Letterenfonds, rakelt verdwenen klassiekers uit de vergetelheid en geeft ‘onzichtbare literatuur’ gestalte. Lezers van divers pluimage stellen op schwob.nl lijsten samen met cruciale maar teloorgegane literatuur. Stuk voor stuk must-reads, cultboeken uit ‘alle windstreken en daarbuiten’, geheimtips die nooit eerder in het Nederlands verschenen of sinds jaren niet meer verkrijgbaar zijn. Schwob gaat vervolgens op zoek naar ondersteuning voor de vertaling, terwijl een honderdtal Nederlandse en Vlaamse boekhandels met een heuse campagne de herontdekkingen aan de man brengen. Een van de boeken die dankzij Schwob een eerste vertaling kreeg is De pop, het magnum opus van de Poolse schrijver Bolesław Prus (spreek uit ‘proes’, jawel, zoals in ‘Proust��). Een onmetelijke en in eigen land diepgeliefde klassieker, kaliber Max Havelaar, Madame Bovary of Anna Karenina, maar nauwelijks of niet gekend buiten de landsgrenzen. “Negentiende­eeuws realisme op zijn best”, aldus Czesław Miłosz.

Bolesław Prus

Bolesław Prus (zijn voornaam spreek je trouwens uit als ‘boleswaf’) is in onze contreien een nobele onbekende, en dat ‘nobele’ mag u letterlijk nemen. Prus, geboren als Aleksander Głowacki (1847-1912), haalde zijn pseudoniem namelijk uit het wapenschild van het verpauperd adellijk geslacht waar hij van afstamde: de zogeheten ‘Prus I’ was populair in de heraldiek bij hooggeplaatste families tijdens het Pools-Litouwse Gemenebest. Als 15-jarige idealist verliet hij de schoolbanken en sloot zich aan bij de Poolse Januariopstand van 1863 tegen het keizerlijke Rusland. Een jaar later liep hij ernstige verwondingen op tijdens de slag bij Białka en kwam zelfs in de beruchte tsaristische gevangenis van het Kasteel van Lublin terecht. Deze traumatiserende gebeurtenissen leverden hem een levenslange paniekstoornis en agorafobie op, net als een grondige afkeer voor iedere vorm van gewapende opstand.

Gezien zijn jonge leeftijd sprak een militaire rechtbank Prus vrij en bracht hem onder voogdijschap van een oom. Hij liep eerst school in het gymnasium van Lublin, studeerde nadien wiskunde en fysica aan de universiteit van Warschau, maar zag zich omwille van financiële problemen verplicht om zijn studies stop te zetten. Prus was een man met een brede interesse en wijdde zich aan zelfstudie, terwijl hij in zijn levensonderhoud voorzag door bijlessen te geven. Rond 1872 startte hij een carrière als journalist en verwierf al snel grote naambekendheid door zijn columns in de razend populaire kranten de “Warschause Koerier” en de “Dagelijkse Koerier”. Prus’ bijdragen zouden 40 jaar lang verschijnen: recent verschenen ze bij een Poolse uitgever in maar liefst 20 boekdelen. Zijn stukken getuigen niet alleen van een groot maatschappelijk engagement, maar ook van een vergevorderde interesse in de wetenschap en een diep geloof in de technologische vooruitgang. Stuk voor stuk thema’s die prominent terugkeren in De pop en van Prus een belangrijk vertegenwoordiger maken van de anti-romantische beweging, die later bekend werd onder de noemer ‘Pools positivisme’.

Prus publiceerde naast zijn journalistiek werk tientallen kortverhalen en novelles. Het zijn sobere maar charmante en ironische observaties waarin hij zich een even gevat waarnemer van het dagelijkse leven toont als een groot humorist. Om naar eigen zeggen de ‘grote vragen van zijn tijd’ in kaart te brengen schreef Prus ook enkele romans. Zo verscheen in 1883 zijn debuutroman Kinderzonden, zij het zonder veel gevolgen. Drie jaar later volgde, deze keer met heel wat meer bijval, De voorpost, een prangende roman over het boerenbestaan en het Duits kolonialisme. Vanaf 1887 verscheen als feuilleton het boek dat nog steeds als de eerste moderne Poolse roman wordt beschouwd en hem een definitieve plaats in het literaire firmament bezorgde: De pop. Nadien volgden in 1890 - ver zijn tijd vooruit - De geëmancipeerden, een boeiende roman over vrouwenemancipatie en in 1897 de historische roman De farao, die zich afspeelt in het Egypte van na Ramses II.

De unie van het Pools-Litouwse Gemenebest hield stand tot 1795, toen het Poolse gebied werd verdeeld tussen Rusland, de Habsburgse monarchie en Pruisen. Pas in 1918, na de Eerste Wereldoorlog, herwon Polen zijn onafhankelijkheid. Anders gezegd, tijdens zijn leven heeft Prus ‘Polen’ als onafhankelijk land nooit gekend. Dat de ondertoon van De pop één groot hunkeren naar een onverdeeld vaderland verraadt, verklaart meteen waarom iedere rechtgeaarde Pool het boek een warm hart toedraagt. Toen Prus stierf in 1912 woonden duizenden mensen zijn begrafenis op het Powązki-kerkhof in Warschau bij.

De pop

Van september 1887 tot mei 1889 verscheen De pop als feuilleton. Het boek is inmiddels vertaald in 20 talen, meerdere keren verfilmd en zelfs tot een miniserie voor televisie bewerkt. Prus noteerde in een brief dat de directe aanleiding om De pop te schrijven een per toeval gelezen krantenartikel over de vermeende, in een heus proces eindigende diefstal van een speelgoedpop was. Dit banaal fait divers loopt als een plagerig leidmotief doorheen de roman. Het groter plaatje toont het bankroet van een natie, of de zoektocht van een volk naar een vaderland.

Via twee parallelle verhaallijnen strekt de handeling zich uit over de eerste maanden van 1878 tot in oktober 1879. In de grandioze opening verhaalt Prus gebeurtenissen uit 1878 en maken we kennis met de protagonist: Stanisław Wokulski, een dynamische koopman van middelbare leeftijd die een haat-liefdeverhouding met zijn vaderland heeft en hemel en aarde verzet om de hand van de beeldschone, maar leeghoofdige aristocrate Izabela Łęcki te winnen. Het andere verhaal krijgen we in de vorm van dagboeknotities uit het internationaal fel bewogen ‘Revolutiejaar 1848’ van de dromerige, met Napoleon dwepende en het ‘mozaïsche geloof’ aanhangende ex-revolutionair Ignacy Rzecki, Wokulski’s beste vriend en de veel oudere gerant van diens galanterieënwinkel in de chicste straat van Warschau.

Het dagboek van de trouwe gerant doet Wokulski’s levensverhaal uit de doeken, een spannend verhaal van ‘rags to riches’: hij is, net als Prus, een nazaat van een verarmde adellijke familie, die het hoofd boven water probeert te houden als ober in een Warschaus restaurant maar droomt van een carrière als wetenschapper. Wanneer hij, opnieuw zoals Prus, deelneemt aan de mislukte Januariopstand wordt hij gevangengenomen en uiteindelijk verbannen naar Siberië. Bij zijn terugkeer naar Warschau gaat hij als verkoper werken in een chique galanterieënzaak, huwt de rijke eigenares van de winkel om na haar dood haar zaak én geld te erven. Hij zet een nogal louche maatschap op met een Russische koopman en maakt zijn fortuin door het Russische leger te bevoorraden tijdens de Russisch-Turkse oorlog van 1877. Als steenrijk koopman poogt hij de sociale conventies te doorbreken en dingt naar de gunsten van de aristocratie, in het bijzonder die van Izabela hoewel zij hem blijft zien als een sluwe parvenu.

Net als die andere grote realisten Flaubert en Tolstoj laat Prus geen steen op de andere. Hij toont in zijn geweldige stadsroman alle sociale geledingen van het negentiende-eeuwse Warschau, een bruisende metropool in volle transitie. Hij schetst een Poolse samenleving van contrasten en tegenstellingen, een maatschappij in verval en nadat de Russische overheersers de Januariopstand hadden neergeslagen, ook nog zonder identiteit. Een natie verscheurd tussen Pools idealisme, zoals opgehangen door de romantische dichter-held Adam Mickiewicz, en een groeiend positivisme en antisemitisme.

Met het verschijnen van De pop ging voor veteraan-vertaler Karol Lesman – hij vertaalde ruim 50 titels uit het Pools – een sinds lang gekoesterde droom in vervulling. Lesman slaagt erin een heel tijdsgewricht op te roepen door een zwierige zinsbouw en een bijzonder charmerende sfeerschepping en toonzetting. Het afgemeten gebruik van archaïsmen doet denken aan de beste Charles B. Timmer-vertalingen van de Russische grootmeesters, een hele prestatie. Dat De pop als feuilleton verscheen is er soms aan te merken: bij momenten is Prus iets te breedvoerig, zijn er herhalingen of hebben kleinere personages plots een andere naam. Een kniesoor die daar over valt, want met meer dan 800 pagina’s is De pop, letterlijk én figuurlijk, één grote brok leesplezier. Dit modern epos van een land in wording verdient ruimschoots zijn plaats in de canon van de Europese literatuur.

De pop van Bolesław Prus, L.J. Veen Klassiek, vertaling en nawoord: Karol Lesman, ISBN: 9789020414523, Prijs: € 24,99, 829 pagina's

[Ola Tomsia · Rating 4 out of 5]

PODOBAŁA MI SIE BARDZO!!
pierwszy tom trzeba przeżyć bo nie jest jakiś fantastyczny, ale drugi już serio wciąga.
wokulski to pojeb i to porządny ale chociaz pod koniec książki sie ogarnął (zeby potem sie zabić?? like GET OVER YOURSELF)
łęcka nie jest taka zła, ale nikt mi nie powie, że jest najlepsza postacią żeńską w tej książce, kiedy istnieje WĄSOWSKA 🧎‍♀️🧎‍♀️(stawska tez jest super i love her)
rzecki był gay asf i są na to nawet cytaty
anyways moja fav lekturka bolesław prus put his whole badussy into that fucking book ‼️💯