برای آنها که علاقمندند تاریخ ایران را بدون بزرگنمایی بخوانند عنوان: تاریخ ایران باستان یا تاریخ مفصل ایران قدیم / جلد اول؛ نویسنده: حسن پیرنیا (مشیرالدوله)؛ با مقدمه و شرح: محمدابراهیم باستانی پاریزی؛ تهران، دنیای کتاب، 1362؛ در ؟ ص؛ جلد اول: مدخل، دوره مادی، دوره اول پارسی تا آخر سلطنت خشایارشا؛ جلد دوم بقیه دوره اول پارسی، دوره مقدونی و یونانی تا آخر سلطنت اسکندر؛ جلد سوم: جانشینان اسکندر و سلوکیها؛ جلد چهارم: دولت پارت؛ موضوع: تاریخ پیش از اسلام ایران قرن 20 م چاپ نخست این کتاب در سال 1311 توسط انتشارات شرکت مطبوعات بوده است و بارها با عناوین متفاوت چاپ و نشر شده است
دوستانِ گرانقدر، زنده یاد « پیرنیا» بیانِ تاریخ را از 2225 سال پیش از میلاد و از دورۀ سومری ها و اکّدی ها آغاز نموده است در این کتاب از شروعِ حاکمیتِ « دیا او کّو» و دورۀ مادها ( مدها) تاریخ جنبۀ جذاب تری پیدا نموده است... سپس از تاریخِ پارسیان و کوروش بزرگ و داریوش و خشایارشا سخن گفته و به سراغِ حملۀ اسکندر مقدونی رفته و به آن پرداخته است در بابِ چهارم تاریخِ پارتیان و شاهانِ اشکانی و تمدنِ آن دوره را شرح داده است سپس به صورتِ خلاصه و بسیار بسیار ضعیف و سطحی به تاریخِ ساسانی پرداخته است دوستانِ ایرانی و گرامی، به عقیدۀ من، این کتاب برای دوستانی که در حد معمولی از تاریخ اطلاع دارند، کتاب خوبیست، ولی برای کسانی که منابعِ بسیار زیادی را در موردِ تاریخِ ایران مطالعه کردند، به نوعی سردرگمی ایجاد میکند.. سردرگمی از آن جهت که بخش هایی از این کتاب خصوصاً بخش هایی که مربوط به دوره اشکانیان میشود، بسیار خوب و کامل نگاشته شده و به آن پرداخته شده است.. ولی بخش هایی که مربوط به ساسانیان میشود، بسیار ضعیف... لذا این شک ایجاد میشود که آیا تمامِ این کتاب نوشتۀ استاد «پیرنیا» است؟! از «پیرنیا» بعید است که دورۀ خسرو پرویز را شکوهمندترین دوره ساسانیان قلمداد کند!! چرا که بارها بیان کردم که شکوهمندترین دوره ساسانیان که با رضایتِ اکثریتِ ایرانیان همراه بوده و همچنین رشدِ فرهنگی و علمی بسیار زیاد بوده، دوره انوشیروان و همچنین دورۀ بهرام گور و حتی کمی مربوط به قباد، بوده است و در زمانِ خسرو پرویز همه چیز آماده و محیا بود برای سلطنتی آسوده ... و دلیل دیگری که این شک را در من ایجاد کرده این است که اگر با دقت کتاب را مطالعه بفرمایید، مشخصاً متوجه میشوید که در بسیاری از بخش ها، نوعِ نوشتارِ تاریخ به سبکِ «فون دانکه» همان سبکِ موردِ علاقۀ جنابِ «پیرنیا»، میباشد .. ولی به عنوانِ مثال در بخش هایِ مربوط به ساسانیان اثری از فون دانکه و توجه به جزئیات دیده نمیشود... برای مثال در مورد نبردِ خسرو پرویز و بهرام چوبینه، توضیحی آنچنانی داده نشده است.. یا در جایِ دیگر اشاره کردند که در زمان ساسانیان قانونِ ارتش مقرر کرده بود که در زمانِ جنگ فقط درجه داران باید بجنگند..!! نمیدانم ایشان این حرف را بر چه اساسی زده است و از کدام منبع این حرف را بیان کرده است؟؟ مگر ما چندین تن درجه دار داشته ایم؟!؟.. پس هزاران هزار لشگری که به جنگ میرفتند به چه منظور بوده است؟ تماشایِ جنگیدنِ درجه داران؟؟ یا جمع آوریِ غنیمت؟!؟؟ در مورد جنگ توورک هایِ متجاوز با بهرامِ چوبینه ... در این کتاب نوشته شده بهرام با 100 سوار به بالای تپه ای رفت و هنگامی که توورک ها به دنبال او رفتند .. از پشتِ تپه، بهرام و 100 سوار دیگرش به آنها تیراندازی کردند و همه را کشتند و جنگ تمام شد!!... آقایِ عزیز، مگر برایِ تاریخ دوم دبیرستان دارید توضیح میدهید؟؟؟ سپاه توورکان نزدیک به 50 هزار نفر بودند .. و سپاه مردان ایرانی به 15 هزار تن هم نمیرسید.. اگر قرار بر این هست که تاریخ را شرح بدهید، باید کامل بیان کنید .. سپاه مردان دلیر و بی باک ایرانی با تاکتیکِ جنگی و هنر رزمی توورکان متجاوز را فراری دادند.. بعد دوستان میشینند تعریف میکنند که به به و چه چه.. در این کتاب بزرگنمایی نشده و غلو و زیاده گویی انجام نشده است... خوب عزیزانم، معلوم است انجام نشده است .. اما بجایِ آن کوچک نمایی شده است.. در کل بسیار واضح و مشخص است که یا این کتاب تحریف شده است و یا اینکه جنابِ « پیرنیا» تنها تا زمانِ اشکانیان این کتاب را نوشته است... بعد از آن را اشخاصِ دیگری گردآوری کرده اند
امیدوارم این توضیحات برایِ فرزندانِ ایران مفید بوده باشه «پیروز باشید و ایرانی »
کتاب تاریخ ایران باستان (در چهار جلد) کتابی است که به شیوه علمی و بر اساس مستندات و کشفیات باستانشناسی درباره گذشته تاریخی ایران نگاشته شد و هنوز هم مورد توجه است. این کتاب تنها به تاریخ ایران اختصاص ندراد، بلکه دایرهالمعارفی است در باب تاریخ و تمدن و فرهنگ گذشته ممالک مهم دنیا به ویژه یونان، روم، سوریه، مصر، عربستان، میانرود، هند و... چنان که هنگام مطالعه این اثر تنها با تاریخ و سرگذشت سلسلههای ایرانی ماد، هخامنشی،اشکانی و سلسله یونانی سلوکی آشنا نمیشویم، بلکه در زمینه تاریخ خاورمیانه امروز و یونان باستان اطلاعات دست اول خواهیم یافت. منابع عمده پیرنیا کتابهای فرانسوی، انگلیسی، روسی و آلمانی هستند که ترجمهای از منابع یونانی و رومی محسوب میشوند. وی از منابع عربی و فارسی هم در سطح گستردهای استفاده کرده است. وی ابتدا مطالب مورخان باستانی را در زمینه یک مطلب و رویداد تاریخی میآورد، سپس در یک جمعبندی به تجزیه و تحلیل آنها میپردازد و نقطه قوت تاریخنگاری پیرنیا در همین قسمت دیده میشود.
بیش از آنکه تاریخ جنگ ها و پیروزی ها برایم جذاب باشد، تحلیل و گزارشاتی که از وضعیت زبان، خط، دین و مجازات دوره های مختلف حکومتی ایران میداد برایم خواندنی بود. کتاب درباره ی تاریخ ایران پیش از اسلام، جامع و تا حدی مانع بود، و وضعیت ایران قدیم را به خوبی در برابر دیدگان ما مجسم می کرد. ای کاش در متن رفرنس دهی داشت! ولی برای حداقل ِدانش درباره ی تاریخ، خواندنش توصیه می شود.
عبدالحسین زرین کوب خوندن این کتاب رو به عنوان یکی از کامل ترین کتاب های تاریخ ایران توصیه می کنه کتاب خیلی خوبیه و بعد از خوندن اون نظرم در مورد تاریخ ایران و ادعاهایی که در مورد تمدن عوض شد متاسفانه کتاب مثل خیلی از منابع تاریخی دیگر ایران نویسنده و کاوشگر ایرانی نداره و بیشتر کتاب نوشته های هرودوت و کزنفون هست که باز هم یادآور این نکته هست که جدای از وحشی گری های گذشته و سوزاندن کتابخانه ها و منابع تاریخی گذشته، ما ایرانی های نسل حاضر هم فقط به دنبال ادعاهای تاریخی هستیم و نه پژوهش و یافتن گذشته صحیح خودمون و نتیجه هم مشخصه :
تکرار تاریخ گذشته
کتاب جامعی هست هرچند اطلاعاتی که توی کتاب هست کلیات هست و جزییات تاریخ گذشته ما به دست فراموش خانه تاریخ سپرده شده
یکی از نخستین کتابها در مورد ایران باستان که برخلاف سایر کتاب های تاریخی عصر مشروطه به منابع عربی و شرقی بسنده نکرده و سلسله رویدادها را براساس کاوش های باستان شناسی و مقایسه منابع مختلف در نظر گرفته است. اطلاعات دقیقی که در این کتاب وجود دارد آن را به یکی از بهترین مراجع تبدیل کرده است. جلد اول این کتاب از قبل از آریایی ها تا سلطنت خشایارشا و جنگ های آتن را در بر می گیرد، جلد دوم به بررسی سلطنت اردشیر درازدست تا پایان زندگی اسکندر مقدونی می پردازد و جلد سوم سلسله اشکانی تا ساسانی را در بر می گیرد. به علاقه مندان به تاریخ توصیه می شود
این کتاب قطور چهار جلدی اگرچه در ابتدای قرن حاضر شمسی منتشر شده، اما هنوز هم اثری چنین جامع و با این وسعت در مورد تاریخ ایران تالیف نشده است. وسواس حسن پیرنیا (مشیرالدوله) در هرچه مستندتر کردن کتاب، ستودنی ست، و همین امر سبب شده تا بسیاری از اظهار نظرهای درج شده در کتاب، عاری از غلو و زیاده گویی، و قابل اطمینان باشد اگرچه جای جای مطالب، از غرور و تعصب همیشگی نویسنده ی ایرانی در مورد تاریخ ایران، خالی نیست. در جلد چهارم، پیرنیا صرفن به دوره ی ساسانیان تا ظهور اسلام پرداخته است.
کتاب استاد پیرنیا اصلا جای صحبت نداره، ولی ای کاش کمی بیشتر به حکومت خسرو پرویز می پرداختن من سر پیدا کردن منابع خیلی اذیت شدم ولی قسمت مربوطه ای که می خواستم در این کتاب تقریبا کامل بود.