"Γράμμα στον πατέρα", του Franz Kafka
Το "Γράμμα στον πατέρα" του Φραντς Κάφκα (Franz Kafka) αποτελεί ένα από τα πιο προσωπικά και συγκλονιστικά κείμενα της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Μέσα από τις σελίδες του, ο συγγραφέας αποκαλύπτει με γυμνή ειλικρίνεια τη βαθιά και περίπλοκη σχέση του με τον πατέρα του, μια σχέση που θα σημαδέψει όλη του τη ζωή και θα αφήσει ανεξίτηλα ίχνη στο έργο του.
Το κεντρικό θέμα του βιβλίου είναι η περίπλοκη και συχνά τραυματική σχέση μεταξύ πατέρα και γιου. Ο Κάφκα αναλύει με λεπτομέρεια τα συναισθήματα του φόβου, της ανασφάλειας και της ενοχής που τον κυρίευσαν εξαιτίας της αυταρχικής και καταπιεστικής συμπεριφοράς του πατέρα του.μΟ συγγραφέας εξετάζει πώς η σχέση του με τον πατέρα του διαμόρφωσε την προσωπικότητά του και επηρέασε την καλλιτεχνική του δημιουργία.
Ο Κάφκα αισθάνεται συνεχώς ανεπαρκής μπροστά στον πατέρα του, μια αίσθηση που τον στοιχειώνει σε όλη του τη ζωή και αντικατοπτρίζεται στα έργα του. Μέσα από την επιστολή (η οποία δεν στάλθηκε ποτέ στον πατέρα του), ο Κάφκα προσπαθεί να κατανοήσει τον εαυτό του και να βρει την ταυτότητά του, ξεφεύγοντας από τη σκιά του πατέρα του.
Η σχέση του Φραντς Κάφκα με τον πατέρα του αποτέλεσε έναν άξονα γύρω από τον οποίο περιστρέφεται όχι μόνο η προσωπική του ζωή, αλλά και η καλλιτεχνική του παραγωγή. Η επιβλητική φιγούρα του πατέρα του, η αυταρχική του συμπεριφορά και η αίσθηση ανεπάρκειας που καλλιέργησε στον Κάφκα, άφησαν ένα ανεξίτηλο σημάδι στην αντίληψή του για τον κόσμο, τον Θεό και την εξουσία.
Το "Γράμμα στον πατέρα" δεν είναι απλώς ένα λογοτεχνικό έργο, αλλά μια προσωπική μαρτυρία, μια προσπάθεια του συγγραφέα να κατανοήσει και να επεξεργαστεί τα τραύματα της παιδικής του ηλικίας. Ο Κάφκα διεισδύει στα βάθη της ψυχής του, αναλύοντας με λεπτομέρεια τα συναισθήματα και τις σκέψεις του Ο συγγραφέας εκθέτει με ειλικρίνεια τις αδυναμίες του και τις αδυναμίες του πατέρα του, χωρίς να ωραιοποιεί την πραγματικότητα.
Η σχέση με τον πατέρα αποτελεί ένα κεντρικό θέμα σε πολλά έργα του Κάφκα, όπως το "Το Δικαστήριο" και ο "Μεταμόρφωση".
Το βιβλίο έχει ασκήσει μεγάλη επιρροή στη λογοτεχνία και την ψυχολογία, ενώ εξακολουθεί να συγκινεί και να προβληματίζει τους αναγνώστες μέχρι σήμερα.
Από την περιγραφή του βιβλίου :
Η συγκλονιστική επιστολή ενός γιου προς τον πατέρα του – από τον συγγραφέα της Μεταμόρφωσης και της Δίκης και έναν από τους σημαντικότερους συγγραφείς του εικοστού αιώνα.
Στα τέλη του 1919, σε ηλικία 36 ετών και με αφορμή έναν έντονο διαπληκτισμό με τους γονείς του, ο Φραντς Κάφκα γράφει αυτό το γράμμα, σε μια προσπάθεια να κλείσει τους λογαριασμούς του με τον αυταρχικό πατέρα του, τον άνθρωπο που φαντάζει στα μάτια του απόλυτα τυραννικός και παντοδύναμος. Το γράμμα, που δεν έφτασε ποτέ στα χέρια του παραλήπτη του, αποτελεί την πληρέστερη και πιο σημαντική αυτοβιογραφική μαρτυρία που έχει αφήσει ο Κάφκα. Αποτυπώνει τον ψυχισμό του συγγραφέα, ο οποίος ανατέμνει με βλέμμα απόλυτα διει-σδυτικό τη σχέση με τον πατέρα του και την ολέθρια επίδρασή της.
Ένα κείμενο προσωπικό, τρυφερό και ευαίσθητο, που συγχρόνως διαθέτει ιδιαίτερη ρητορική και λογοτεχνική αξία, κατέχοντας ξεχωριστή θέση όχι μόνο στην εργογραφία του Κάφκα αλλά και στην παγκόσμια λογοτεχνία.
Kafka , Franz . Γράμματα στον πατέρα / Φραντς Κάφκα ; μετ. Δέσποινα Κανελλοπούλου. Αθήνα : Μίνωας, 2024.
Ο συγγραφέας:
Ο Φραντς Κάφκα γεννήθηκε στις 3 Ιουλίου του 1883στην Πράγα από γονείς Εβραίους: από έναν πατέρα αυταρχικό, που κατόρθωσε ναγίνει εύπορος υφασματέμπορος, κι από μια μάνα τρυφερή που, αντίθετα με τονπατέρα του, είχε μεγαλώσει μέσα σ' έναν περίγυρο βαθιά μορφωμένων ανθρώπων. ΟΦραντς ήταν ο πρωτότοκος. Είχε τρεις αδελφές και δύο αδελφούς, οι οποίοιπέθαναν σε βρεφική ηλικία. Οι αναμνήσεις από τα παιδικά του χρόνια και κυρίωςοι σχέσεις με τον αυταρχικό και άξεστο πατέρα του, στοίχειωσαν τη ζωή του.
Μετά το γυμνάσιο, υπακούοντας στην επιθυμία τουπατέρα του, ο Κάφκα αφού παρακολούθησε ορισμένα πανεπιστημιακά μαθήματαγερμανικής φιλολογίας, σπούδασε τελικά νομικά. Στο πανεπιστήμιο γνωρίστηκε μεδιάφορους γερμανόφωνους εκκολαπτόμενους λογοτέχνες όπως ο Μαξ Μπροντ, που έγινεεπιστήθιος φίλος του. Στη συνέχεια εργάστηκε επί δεκατέσσερα χρόνια, πρώτα σεμια ασφαλιστική εταιρεία και μετά στο Ινστιτούτο Ασφάλισης Εργατικών Ατυχημάτωντης Βοημίας. Τις νύχτες του αφιέρωνε στο γράψιμο. Αυτό ήταν το μεγάλο του πάθος.Ήξερε ότι ο προορισμός του ήταν το γράψιμο, αλλά δεν κατάφερε -δεν τόλμησε- νατο κάνει επάγγελμά του. Ελάχιστα κείμενά του δημοσιεύτηκαν όσο ζούσε, όπως ηπερίφημη "Μεταμόρφωση" (1916), "Η αποικία των τιμωρημένων",το "Ένας αγροτικός γιατρός", καθώς και "Το γράμμα στονπατέρα" (1919). Το 1914 αρραβωνιάστηκε τη Φελίτσε Μπάουερ, την οποία είχεγνωρίσει στο σπίτι του Μπροντ και με την οποία αλληλογραφούσε επί δύο χρόνια,διέλυσε όμως τον αρραβώνα επειδή ένιωθε ανίκανος να αντιμετωπίσει το γάμο. Άλλημια απόπειρά του να παντρευτεί τη Φελίτσε κατέληξε σε αποτυχία, αφού το 1917έγινε γνωστό ότι πάσχει από φυματίωση και μπήκε σε σανατόριο -με τησυμπαράσταση της αδελφής του Ότλα. Το 1923, σε ένα ταξίδι του στη Βαλτική,γνώρισε τη χειραφετημένη εβραία νηπιαγωγό Dora Diamant και μετά απόλίγο μετακόμισε στο σπίτι της στο Βερολίνο, προσπαθώντας να ξεφύγει από τηνεπίδραση της οικογένειάς του και να αφοσιωθεί στο γράψιμο. Πέθανε όμωςφυματικός στις 3 Ιουνίου του 1924. Γενικά, η ζωή του υπήρξε απλή, χωρίς πολλέςμετακινήσεις και μακρινά ταξίδια. Χωρίς "μεγάλες συναντήσεις". Λίγοπριν πεθάνει, παρακάλεσε τον Μπροντ να καταστρέψει τα έργα του, εντολή πουαυτός ευτυχώς παράκουσε. Ο Μπροντ επιμελήθηκε τα τρία ημιτελή μυθιστορήματά τουκαι τα εξέδωσε: "Η δίκη" (1925), "Ο Πύργος" (1926),"Αμερική" (1927).
Μ' όλο που έχει διασωθεί ένα πολυσέλιδοημερολόγιό του (3.000 σελ.), πολλά από τη ζωή του Κάφκα παραμένουν άγνωστα.Τούτο οφείλεται ιδιαίτερα ατα πολιτικά γεγονότα μεταξύ 1933 και 1945: ΣτοΒερολίνο, στο σπίτι της Dora Diamant, της πιστής φίλης του στα ύστερα χρόνια της ζωήςτου, κατασχέθηκε από τη Γκεστάπο μια δέσμη από χειρόγραφά του που θεωρούνταισήμερα χαμένα. Το 1935 απαγορεύτηκε η δημοσίευση των έργων του. Οι μάρτυρες τηςζωής του, οι τρεις αδελφές του, φίλοι, συγγενείς, θανατώθηκαν από τους Ναζί σεστρατόπεδα συγκέντρωσης. Τα αρχεία καταστράφηκαν. Η βιβλιοθήκη και πολλάγράμματά του χάθηκαν. Το έργο του, αρχικά γνωστό σ' ένα μικρό μόνο λογοτεχνικόκύκλο της Γερμανίας, διαδόθηκε μετά το θάνατό του στη Γαλλία, χάρη στους H. Breton, A. Camus και J. P. Sartre, ύστερα στηνΑγγλία και Αμερική και τελευταία στη Ρωσία. Οι πρώτες μεταφράσεις στα Τσεχικά δημοσιεύτηκαντο 1957 στην Πράγα.
