Η Ελένη Σιούφτα για το βιβλίο "Αρουραίοι" του Ανδρέα Καπανδρέου
Της Ελένης Σιούφτα*
Κι α σου μιλώ με παραμύθια και παραβολές
είναι γιατί τ' ακούς γλυκότερα, κι η φρίκη
δεν κουβεντιάζεται γιατί είναι ζωντανή
γιατί είναι αμίλητη και προχωράει·
στάζει τη μέρα, στάζει στον ύπνο
μνησιπήμων πόνος.
(Γιώργος Σεφέρης, «Τελευταίος Σταθμός»)
Για ΠΟΙΩΝ τη φρίκηθέλει να μιλήσει ο καλός μας ο Ανδρέας και καταφεύγει στον μύθο;
Από τις πρώτες σελίδες αντιλαμβανόμαστε...
Αξιοποιεί το γνωστό έργο του Όργουελ«Η Φάρμα των Ζώων», το επεκτείνει, από σεβασμό, οριζόντια και λέει όσα θέλει να πει με τα στόματα των ζώωνή με τα ράμφη των πουλερικών...
Τα συμβάντα είναι απροσδιόρισταχρονικά.
Απροσδιόριστη γεωγραφικά είναι και ητοποθεσία της φάρμας.
Το κοτέτσι μιας φάρμας ζώων, αρχικά, δέχεταιεισβολή από έναν αρουραίο. Στη συνέχεια, από πολλούς...
Ο Οργανισμός Ηνωμένων Ζώων που έχειτην κεντρική διοίκηση της φάρμας καλείται να διαχειριστεί αυτή την ...κρίση.
Για τις κότες όμως δεν είναι απλώς μιακρίση. Είναι μια φρίκη, ένα δράμα, μιατραγωδία ασύλληπτη...
Απειλείται η αξιοπρέπεια τους, η ζωή τους,η περιουσία τους.
Πώς γίνεται η ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ αυτής τηςκρίσης ή του δράματος, ας επιλέξει ο αναγνώστης την ορολογία, είναι το θέμα τουβιβλίου...
Ο συγγραφέας, τολμώ να πω, κι ας μεδιαψεύσει, ΕΠΙΒΑΛΛΕΙ στον αναγνώστη τοφόντο πάνω στο οποίο θα παρακολουθήσει αυτή τη ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ. Πριν καν ξεκινήσει τηναφήγηση της ιστορίας δηλώνει δύο πράγματα:
Στο οπισθόφυλλο του βιβλίου:
Οι «Αρουραίοι» είναι μια αλληγορική ιστορία, μεστοιχεία μαύρου χιούμορ, για τη διαφθορά και την αλαζονεία της εξουσίας, γιατις καταστροφικές συνέπειες της διχόνοιας, αλλά και της κοντής ιστορικήςμνήμης. Αναδεικνύει τον τρόπο με τον οποίο η ατιμωρησία θρέφει τηνπροκλητικότητα και την ασυδοσία και στηλιτεύει την κοινωνική αδιαφορία. Τέλος,καταδεικνύει πώς η ιστορία γράφεται από τους νικητές.
Επίσης παραθέτει ένα απόφθεγμα του Lord Acton: «Η εξουσία τείνει να διαφθείρει, η απόλυτη εξουσία,διαφθείρει απόλυτα».
Σαν να μας λέει κυρίες και κύριοι γιαό,τι θα διαβάσετε να έχετε στο πίσω μέρος του μυαλού σας αυτό... τη διαφθοράτης εξουσίας... και τα αίτια που την προκαλούν.
Υποθέτω ότι το ρήμα «επιβάλλει» μπορείνα σας ακούγεται σκληρό και ωμό.
Ο συγγραφέας όμως τα βγάζει πέρα μεαυτή τη συνειδητή επιλογή, φτάνει ο αναγνώστης του να έχει ένα συγκεκριμένο... προφίλ.
Ναι, η Διαφθορά της Εξουσίας διατρέχει όλο το έργο...
Και ελλοχεύει ο κίνδυνος να ξεθωριάσουν τα αίτια της κατά τη διάρκεια της αφήγησης...
Γιατί;
Επειδή είναι τέτοιος ο βομβαρδισμόςπληροφοριών σχετικά με τα δεινά πουβιώνουν οι κότες (και οι κόκορες) που ο αναγνώστης μπορεί να παρασυρθεί και νααφεθεί να συμπάσχει με τα θύματα της ιστορίας...
Κι όχι μόνο να συμπάσχει αλλά και ναταυτιστεί... Να ταυτιστεί πριν την ώρα του...
Η άλλη επιλογή έιναι, να αντισταθεί στονπειρασμό, να αποστασιοποιηθεί κάνονταςτο εξής προβληματισμό:
Είναι αθώα τα θύματα της διαφθοράς; Έχουνευθύνη για όσα τους συμβαίνουν; Κι αν ναι, ΠΟΣΗ ευθύνη έχουν;
Στην περίπτωση που είναι ΑΠΟΛΥΤΗ ηευθύνη των θυμάτων το μήνυμα τουβιβλίου είναι αισιόδοξο.
Αρουραίοι
Αρουραίος...
«Άρουρα», στα αρχαία ελληνικά σημαίνει γη.
Ο αρουραίος είναι τρωκτικό βλαπτικόγια τον άνθρωπο. Σπέρνει την καταστροφή...
Γνωρίζοντας όμως κάποιος ΠΩΣ βλάπτει,μπορεί να τον αντιμετωπίσει...
Ο Καπανδρέου μας δεν έγραψεεπιστημονικό βιβλίο για τους αρουραίους.
ΟΙ ΑΡΟΥΡΑΙΟΙ είναι αλληγορική ιστορίαπολιτικού προβληματισμού.
Ο συγγραφέας είναι ΤΙΜΙΟΣ.
Κρατάει τον λόγο του.
Ο αναγνώστης όντως διαβάζει καιπροβληματίζεται... Καθ’ όλη τη διάρκεια στης ανάγνωσης...
Ποιο είδος αναγνώστη;
Ο ΓΕΝΝΑΙΟΣ αναγνώστης, ο οποίος θαεπιλέξει την αποστασιοποίηση, θα βάλει το μαχαίρι στο κόκκαλο και θααξιολογήσει τη δική του ΣΤΑΣΗ και ΕΥΘΥΝΗ απέναντι στη διαφθορα της πολιτείαςμέσα στην οποία ζει.
Ο αρουραίος έχει την ικανότητα να σκάβει λαγούμια και στοές κάτω από τη γη...
Οι αρουραίοι της ιστορίας βγαίνουν από τη γη και αιφνιδιάζουν.
Κι ο Καπανδρέου μας αιφνιδιάζει.
Μας μιλά για τους εντός και εκτόςεχθρούς ενός φανταστικού κοτετσιού, ταράζοντας την ησυχία ενός άλλουκοτετσιού... πολύ υπαρκτού...
Και μιας και πιάσαμε τους μύθους μπαίνω στον πειρασμό να αναφερθώ στον Όμηρομας. Τη σύνδεση με τους αρουραίους του Καπανδρέου μας, θα την αντιληφθείτε αφούδιαβάσετε το βιβλίο... Έχει να κάνει με τη διαφθορά και τα αποτελέσματά της ,απάνω σε ΟΛΟΥΣ.
Όσοιαμυδρά θυμούνται την υπόθεση τηςΙλιάδας για ένα πράγμα διερωτούνται:Γιατί δεν επέστρεψαν οι Τρώες πίσω την Ελένη για να σταματήσει ο πόλεμος και ηαπώλεια τόσων ανθρώπων; Λογικό το ερώτημα… Όσο ωραία και αν ήταν αυτή η γυναίκα,δέκα χρόνια αιματηρών συγκρούσεων δεν ήταν αρκετά; Δεν θα έπρεπε να επιστραφεί;
Το πρόβλημα που δημιουργήθηκε όταν ογιος του βασιλιά των Τρώων Πάρις, άρπαξε την Ελένη από τον νόμιμο σύζυγό της, βασιλιά της Σπάρτης Μενέλαο, επιχειρήθηκε ναεπιλυθεί όχι μόνο δια των όπλων, αλλά... και διά της διπλωματικής οδού, όπωςμας λέει ο Όμηρος.
Στην ραψωδία Γ, όταν η Ελένη πάνω στατείχη της Τροίας περιγράφει στον πεθερό της Πρίαμο τους αρχηγούς του αχαϊκού στρατεύματος, μαθαίνουμε απότον Αντήνορα πως ο Μενέλαος και οΟδυσσέας είχαν πάει στην Τροία ως απεσταλμένοι, πρέσβεις των Αχαιών, φέρνονταςμήνυμα για την Ελένη και πως ο ίδιοςτους είχε υποδεχτεί φιλικά στο σπίτιτου.
Στην ραψωδία Λ, στο σημείο όπου ότανο Αγαμέμνονας έρχεται αντιμέτωπος μετους δύο Τρώες γιους του Αντίμαχου, τονΠείσανδρο και τον Ιππόλοχο, ο Όμηρος μας δίνει περισσότερες πληροφορίες σχετικάμε την πρεσβεία αυτή, η οποία είχεως αίτημα την επιστροφή της Ελένης.
Ο ποιητής σχολιάζει πως ο πατέρας τουςείχε χρηματιστεί, είχε πάρειδώρα και χρυσάφι από τον Πάρι για να υποστηρίξειτη θέση πως ή Ελένη δεν έπρεπε να επιστραφεί!
Ο Αγαμέμνονας δεν θα δεχτεί την ικεσίατων δύο μαχητών και δεν θα τους πάρει αιχμάλωτους στα πλοία. Πριν τους σκοτώσειθα τους πει πως θα πληρώσουν το κρίμα του πατέρα τους ο οποίος προσπάθησε να πείσει την αγορά των Τρώων, να δολοφονήσει τους απεσταλμένους τωνΑχαιών.
Πόσους άραγε Τρώες χρημάτισε ο Πάρις, για να εξυπηρετήσει ταδικά του συμφέροντα, όταν τέθηκε εκεί τοθέμα αν θα επιστραφεί ή όχι η Ελένη;
Η αρπαγή της Ελένης κόστισε πολλέςανθρώπινες ζωές.
Γιατί όμως οι Τρώες ανέχονταν κάποιον,τον Πάρι, ο οποίος τους είχε φέρει τόσεςσυμφορές;
Το ερώτημα αυτό το απαντά ο Έκτορας ότανθα πει:
«ἀλλὰμάλα Τρῶες δειδήμονες» (Γ 56),επειδή οι Τρώες είναι δειλοί κι ενώ θα έπρεπε, δεν λιθοβολούν τον Πάρι μέχρι θανάτου.
Ο Έκτορας όμως ίσως, αγνοεί το γεγονόςότι πέρα από τον φόβο τους, κάποιοι από τους Τρώες, όπως ο Αντίμαχοςχρηματίζονταν από τον ἠπεροπευτά (Γ39), τον πλάνο, όπως ο ίδιος θααποκαλέσει τον αδελφό του.
Η μονομαχία του Μενέλαου με τον Πάρι μετην οποία όλοι προσδοκούν να δοθεί ένα τέλος στον πολυετή πόλεμο, δεν οδηγεί πουθενά αφού με παρέμβαση της θεάς Αφροδίτης, οΠάρης από το πεδίο της μάχης καταλήγει στον θάλαμο της Ελένης.
Μια τελευταία διπλωματική προσπάθεια γιαλήξη του πολέμου γίνεται από το μέρος των Τρώων οι οποίοι προτείνουν στουςΑχαιούς να επιστραφούν οι θησαυροί της Ελένης,αλλά όχι η ίδια. Ο κήρυκας Ιδαίος οοποίος μεταφέρει την πρόταση στο στρατόπεδο των Αχαιών δε διστάζει ναμιλήσει απαξιωτικά για τον Πάρι λέγοντας: «μακάρι να 'βρισκε πιο πριν τοθάνατό του» (Η, 390).
Οι Αχαιοί θα απορρίψουντην πρόταση.
Εξ’ αιτίας ενός διεφθαρμένου, ανάμεσαστ’ άλλα, ηγέτη ρέει το αίμα άφθονο έξωαπό τα τείχη της πολιορκημένης Τροίας.
Για έναν γυναικά, ο οποίος κατήντησεντροπή και καταφρόνια, μέγα πῆμα (Γ 50) μεγάλη συμφορά για τον γέρο Πρίαμο, για την Τροία και τον λαό της... λόγια που ανήκουν στον Έκτορα.
H Τροία θα πέσει!
Η πένα του ΚΑΠΑΝΔΡΕΟΥ είναι έναςωφέλιμος αρουραίος.
Το βιβλίο του δεν είναι αθώο.
Ούτε αυτός.
Προσέξετε μην πέσετε στην παγίδατου...
Έχετε προειδοποιηθεί.
Καλή ανάγνωση σε όλους.
Σας ευχαριστώ
*Εκπαιδευτικός - Λογοτέχνιδα
(από την παρουσίαση του βιβλίου στις 25/4/2024 στο Πολιτιστικό Κέντρο Στροβόλου)
Παντελής Βουτουρής, Ανδρέας Καπανδρέου, Ελένη Σιούφτα
