Το αρχείο της Κλαίρης Αγγελίδου στη Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Κύπρου

 

Σύλβια Κουκουνίδου και Ανδρέας Κ. Ανδρέου (Καπανδρέου). Το αρχείο της Κλαίρης Αγγελίδου στη Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Κύπρου. Στο συνέδριο «Κλαίρη Αγγελίδου: η γυναίκα που ξεχώρισε, που εμπνέει». Λευκωσία: Παγκύπριο Γυμνάσιο, 20-21 Νοεμβρίου 2023. 

Εισαγωγή
Τις τελευταίεςδεκαετίες η βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Κύπρου (ΒΠΚ), έχοντας ως βασικό στόχοτην κάλυψη της πρωταρχικής και βασικής της αποστολής για ικανοποίηση τωναναγκών μάθησης και πληροφόρησης της ακαδημαϊκής κοινότητας του ΠανεπιστημίουΚύπρου, καθώς και του ευρύτερου κοινού, ανέπτυξε και αξιοποίησε τηντεχνογνωσία, το ανθρώπινο δυναμικό της και τις νέες δυνατότητες των τεχνολογιώνπληροφόρησης για τη διαχείριση αρχειακών τεκμηρίων και της ψηφιοποίησής τους.
Με βασικόκριτήριο τη διάσωση και τη διαφύλαξη του υλικού αυτού και της ανάδειξηςπρωτογενών πηγών έρευνας προς όφελος του ερευνητικού κοινού, αλλά και τηςκοινωνίας γενικότερα, η Βιβλιοθήκη αποδέχεται δωρεές αρχείων από άτομα καιφορείς.
Με τον τρόποαυτό η Βιβλιοθήκη και εν γένει το Πανεπιστήμιο Κύπρου, συμβάλλει στη διάθεση πρωτογενώνπηγών έρευνας και διδασκαλίας στην επιστημονική  κοινότητα και στηνκοινωνία, στη διάσωση και διατήρηση της ιστορίας της Κύπρου  και της πολιτιστικής της κληρονομιάς καιπροβάλλει την Κύπρο μέσα από ιστορικές πηγές, μέσω  ελεύθερης πρόσβασης από το διαδίκτυο.Παράλληλα, προάγει τη συνεργασία μεταξύ φορέων πολιτισμού και δίνει τηδυνατότητα σε ιδιώτες να διαφυλάξουν και να μεταδώσουν γεγονότα και εμπειρίεςτα οποία αποτυπώνονται στα αρχειακά τους τεκμήρια
Μέχρι σήμερα, ηΒιβλιοθήκη του Πανεπιστήμιου Κύπρου έχει αναλάβει πέραν των 80 ξεχωριστών έργωνψηφιοποίησης ή/και διαχείρισης αρχείων, παλαιτύπων και άλλουσπάνιου/μοναδικού υλικού.
Ανάμεσα στους/στιςπρώτους/πρώτες δωρητές/ήτριες αρχείων προς το Πανεπιστήμιο Κύπρου, υπήρξε και ηαείμνηστη Κλαίρη Αγγελίδου. Δείχνοντας πλήρη εμπιστοσύνη προς το πρώτο ανώτατοακαδημαϊκό ίδρυμα της Κύπρου, η Κλαίρη Αγγελίδου παραχώρησε το 2014 τοπροσωπικό της αρχείο στη Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Κύπρου. Αποτελούμενο από έγγραφα,φωτογραφίες, αποσπάσματα εφημερίδων, οπτικοακουστικό και ηχητικό υλικό, τοαρχείο της Κλαίρης Αγγελίδου, παρουσιάζει και αποτυπώνει την προσωπικότητα τηςως άνθρωπο, ως μια γυναίκα αγωνίστρια, ως λογοτέχνιδα  και ως πολιτικό.
Ιστορικό τηςδωρεάς του αρχείου
Η πρώτη επαφή  της αείμνηστης Κλαίρης Αγγελίδου με τη Βιβλιοθήκητου Πανεπιστημίου Κύπρου,  προέκυψε κατάτη διάρκεια της συνεργασίας της Βιβλιοθήκης  με το Συμβούλιο Ιστορικής Μνήμης ΕΟΚΑ 1955-59(ΣΙΜΑΕ), του οποίου προέδρευε μεταξύ των ετών 2005-2009. Ήταν η ίδια περίοδος πουη Βιβλιοθήκη ψηφιοποιούσε τα αρχεία του ΣΙΜΑΕ και η Κλαίρη Αγγελίδου, έχονταςπλήρη επίγνωση των δυνατοτήτων της τεχνολογίας και των προοπτικών ανάδειξης τουπολύ καλά οργανωμένου αρχείου της, εξέφρασε στη διεύθυνση και στους λειτουργούςτης Βιβλιοθήκης, την επιθυμία της για δωρεά, ψηφιοποίηση, διάσωση και αξιοποίησηαπό την ερευνητική κοινότητα και του δικού της αρχείου.
Με αίσθηματιμής, εκτίμησης και ευθύνης, η διοίκηση της Βιβλιοθήκης, προχώρησε με τις απαραίτητεςδιαδικασίες για την υπογραφή της συμφωνίας μεταξύ της Κλαίρης Αγγελίδου και τωναρχών του Πανεπιστημίου και ακολούθως με τη σταδιακή μεταφορά του αρχείου στιςεγκαταστάσεις της για  περαιτέρωεπεξεργασία, ψηφιοποίηση και φύλαξη.
Οι εργασίες μετατροπήςτης αναλογικής μορφής του αρχείου σε ψηφιακή διήρκησαν λίγο περισσότερο από έναέτος. Συνολικά ψηφιοποιηθήκαν 9248 έγγραφα, 59 ηχοκασέτες, 46  βιντεοταινίες, 1630 φωτογραφίες και 17 βιβλία.
Αναλυτικότερα τουλικό περιλαμβάνει: Άρθρα εφημερίδων, Έρευνες, Άρθρα περιοδικών, Αφιερώσεις,Γελοιογραφίες, Δελτία τύπου, Δημοσιεύματα, Δημοσιογραφικές Διασκέψεις,Διαλέξεις, Έγγραφα (χειρόγραφα), Έγγραφα (Συνοδευτικά επιστολών), Εικόνες,Ενημερωτικά δελτία, Ενημερωτικά σημειώματα, Επιστολές, Ευχαριστήρια σημειώματα,Ευχετήριες κάρτες, Εφημερίδες, Κάρτες, Καλλιτεχνικές Εκδηλώσεις, Ομιλίες,Ποιήματα, Προσχέδια Επιστολών, Προσωπικές σημειώσεις,  Προγράμματα επισκέψεων, Προγράμματασυναντήσεων, Προγράμματα ταξιδιών, Προσκλήσεις, Σκίτσα, Στατιστικά Στοιχεία, Συνεντεύξεις,Φωτογραφίες.
Το αρχείο καλύπτεικυρίως τη χρονολογική περίοδο 1990-2000 καθώς επίσης και έγγραφα άλλωνδεκαετιών και δημιουργήθηκε κυρίως κατά τις δραστηριότητες της κατόχου τουως  Υπουργός Παιδείας και Πολιτισμού(1993-1997).
Το αρχείοψηφιοποιήθηκε σε υψηλή ανάλυση και μετατράπηκε σε συμπιεσμένη μορφή γιαευκολότερη ανάρτηση και ανάκτηση από τις ψηφιακές πλατφόρμες. Η αποθήκευση τηςψηφιακής μορφής έγινε σε κεντρική και ασφαλή υποδομή του Πανεπιστημίου Κύπρου.
Πρόνοιες πρόσβασηςκαι φύλαξης
 Στο υπογραφθέν συμφωνητικό γίνεται αναφοράστους όρους πρόσβασης και διάθεσης του αρχείου. Συγκεκριμένα, αναφέρεται ηπρόνοια όπως, η ηλεκτρονική μορφή του «Αρχείου» θα διατίθεται για μελέτη καιέρευνα, με τη συμπλήρωση περιόδου τριάντα χρόνων, σε σχέση με κάθε στοιχείοαυτού, η οποία αρχίζει από την πρώτη Ιανουαρίου που έπεται του χρόνου παραγωγήςτου συγκεκριμένου εγγράφου, χάρτη, ημερολογίου, άλλου στοιχείου ή μέρους τουΑρχείου.  Η δωρήτρια  είχε  τηδυνατότητα να κρίνει αν οποιοδήποτε έγγραφο, χάρτης, ημερολόγιο ή άλλο στοιχείοή μέρος του αρχείου περιείχε αναφορά σε μέλος του κοινού ή πληροφορίες τωνοποίων το περιεχόμενο ή οι συνθήκες που έχουν ληφθεί θα καθιστούσε τη διάθεσητους για μελέτη  παράβαση καλής πίστηςαπό μέρους της αρχής ή των προσώπων που έλαβαν τις πληροφορίες ή παραβίαση τηςνομοθεσίας για την προστασία των προσωπικών δεδομένων ή οιασδήποτε άλληςνομικής διάταξης που περιορίζει ή απαγορεύει την πρόσβαση σε αυτές τιςπληροφορίες, τότε το εν λόγω έγγραφο, χάρτης, ημερολόγιο ή άλλο στοιχείο ήμέρος του αρχείου θα επισημανθεί και δεν θα διατίθεται για μελέτη, σεοποιαδήποτε μορφή, μετά τη συμπλήρωση της πιο πάνω περιόδου παρά μόνο μετά τηνπαρέλευση τέτοιας επιπρόσθετης περιόδου όπως θα όριζε η δωρήτρια ή ακόμη καικαθόλου αν ο δωρήτρια έτσι όριζε. Στην περίπτωση δε που το Πανεπιστήμιο Κύπρουέχει οποιαδήποτε αμφιβολία για το καθεστώς δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίαςεπί οιουδήποτε στοιχείου του αρχείου ή για τη νομιμότητα της παροχής πρόσβασηςστην ηλεκτρονική μορφή του Αρχείου στο κοινό για διασφάλιση αμφότερων τωνσυμβαλλομένων είχε το δικαίωμα να αρνηθεί την επεξεργασία αυτού ή/και τηνπαροχή πρόσβασης στο κοινό αναφορικά με τα στοιχεία αυτά.
Επιπλέον, στησυμφωνία προνοείται πως, το ίδιο το Αρχείο σε φυσική μορφή δεν θαχρησιμοποιείται για σκοπούς μελέτης. Πρόσβαση θα παρέχεται μόνο στην  ηλεκτρονική μορφή η οποία θα φέρει τηνεπικεφαλίδα «Αρχείο Κλαίρης Αγγελίδου». Η πρόσβαση στο φυσικό αρχείο θαεπιτρέπεται μόνον από εξουσιοδοτημένα άτομα της Βιβλιοθήκης του ΠανεπιστημίουΚύπρου για σκοπούς ελέγχου, επαλήθευσης, συντήρησης ή έρευνας, η οποίαεξαρτάται από την εξέταση του φυσικού υποστρώματος (ποιότητα χαρτιού, ύπαρξηυδατογραφήματος, ανάγλυφα κλπ.). Στην περίπτωση αυτή η εξέταση πραγματοποιείταιπαρουσία του εξουσιοδοτημένου από τη Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Κύπρουατόμου.
Το Αρχείο θαείναι γνωστό ως «Αρχείο Κλαίρης Αγγελίδου» και ειδική πινακίδα με την επιγραφήαυτή θα είναι τοποθετημένη πάντοτε στο μέρος που θα βρίσκεται το Αρχείο.
Συμπεράσματα
Το ΑρχείοΚλαίρης Αγγελίδου, αποτελεί την παρακαταθήκη της προσωπικότητας ΚλαίρηςΑγγελίδου. Μέσα από αυτό παρουσιάζεται η δράση της, ο δυναμισμός και οιευαισθησίες της κυρίως σε ότι αφορά τα εθνικά θέματα της Κύπρου, την παιδείακαι τον πολιτισμό. Από αρχειονομικής άποψης διακρίνεται ιδιαίτερη αρχειακήσυνείδηση, καθώς στο αρχείο της παρουσιάζεται μια τακτική τήρηση της δράσης καιτων απόψεων της. Παράλληλα, παρουσιάζεται η αντικειμενικότητα της, καθώςδιατηρούσε τόσο τις θετικές όσο και τις αρνητικές κριτικές που γίνονταν για τοέργο της κυρίως ως υπουργός, μέσα από την τήρηση των σχετικών αποκομμάτων τουτύπου.
Η συνεργασία μετην Κλαίρη Αγγελίδου, υπήρξε αγαστή. Αυτό αποδεικνύει και σχετική επιστολή προςτους εμπλεκόμενους λειτουργούς, όπου με θερμά λόγια εκφράζει την εκτίμηση της. Τηνευχαριστήρια επιστολή υπέγραψε με την ιδιότητα της ως πρόεδρος του ΣΙΜΑΕ καιανέφερε «Το Συμβούλιο Ιστορικής Μνήμης Αγώνα ΕΟΚΑ 1955-59 εκφράζει τις πιοθερμές του ευχαριστίες για την τεράστια προσφορά στο Συμβούλιο και τον Κυπριακόλαό, με την ψηφιοποίηση των Αρχείων του Συμβουλίου. Η ψηφιοποίηση είναικαθοριστική πράξη ιστορικής συνείδησης. Κατάθεση σημαντική. Ευχαριστούμε τόσογια τις απεριόριστες ώρες εργασίες, αλλά και την υπέροχη παρουσίαση τηςιστοσελίδας στις 22 Μαΐου 2009 στο Πανεπιστήμιο Κύπρου».
Το αρχείο της Κλαίρης Αγγελίδου θαείναι διαθέσιμο μέσω του αποθετηρίου της Βιβλιοθήκης του Πανεπιστημίου ΚύπρουΛΗΚΥΘΟΣ.