Βιβλιοθήκες και Βιβλιοθηκονομία στη Λογοτεχνία
Βιβλιοθήκεςκαι Βιβλιοθηκονομία στη Λογοτεχνία
Ανδρέας Καπανδρέου
Εισαγωγή
Η εισήγηση αυτή γράφτηκε για ένα συνέδριο που διοργάνωσε οΕλληνικός Πνευματικός Όμιλος Κύπρου (ΕΠΟΚ) με θέμα «Λογοτεχνία καιδιεπιστημονικότητα».
Από όλες τις θεματικές και τις επιστήμες που εξετάστηκαν στοΣυνέδριο, οι βιβλιοθήκες και η Βιβλιοθηκονομία, η επιστήμη δηλαδή πουασχολείται με την οργάνωση και τη λειτουργία των βιβλιοθηκών, έχει ίσως τηνμεγαλύτερη εγγύτητα με τη λογοτεχνία.
Εδώ και αιώνες οι λογοτέχνες γράφουν τις σκέψεις και τιιδέες τους σε βιβλία τα οποία φιλοξενούνται σε βιβλιοθήκες. Είναι επίσηςπαραδεκτό ότι οι περισσότεροι συγγραφείς έχουν μια ιδιαίτερη σχέση με τιςβιβλιοθήκες μέσα στις οποίες, πολύσυχνά, μελετούν και γράφουν. Λογικό είναι, λοιπόν, βιβλιοθήκες (δημόσιες,ακαδημαϊκές ακόμα και ιδιωτικές), αλλά και τα ίδια τα βιβλία ως αντικείμενα καιως φορείς ιδεών, να έχουν εμπνεύσει κάποιους συγγραφείς.
Βιβλιοθηκονόμοι - συγγραφείς
Παράδειγμα συγγραφέα τουοποίου τα λογοτεχνικά κείμεναεπηρεάστηκαν από τη βιβλιοθηκονομική θεματολογία, είναι αυτό του Αργεντινού λογοτέχνηΧόρχε Λούις Μπόρχες ο οποίος διετέλεσε και Διευθυντήςτης Εθνικής Βιβλιοθήκης της χώρας του και με τον οποίο θα ασχοληθούμε στησυνέχεια εκτενέστερα.
Στον πιο οικείο, ελληνικό χώρο, έχουμε τον σημαντικόλογοτέχνη Εμμανουήλ Ροΐδη που διετέλεσε Έφορος (δηλαδήΔιευθυντής) της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος, ο οποίος μας άφησε ως παρακαταθήκηένα κείμενο με τίτλο «Η Εθνική Βιβλιοθήκηεν έτει 1880».
Το κείμενο δεν είναι ακριβώς λογοτεχνικό αφού σε αυτό οΡοΐδης καταγράφει την τότε κατάσταση της Βιβλιοθήκης παραθέτοντας πολύενδιαφέρουσες θέσεις και προβληματισμούςγια θέματα όπως η ταξινόμηση των βιβλίων, οι συχνές κλοπές από τη συλλογή, αλλάκαι οι πολιτικές παρεμβάσεις στους διορισμούς των υπαλλήλων που επηρέασαν καιτην ανάπτυξη της βιβλιοθήκης.
Θεωρείται πάντως ένα από τα σημαντικότερα κείμενα του ΕμμανουήλΡοΐδη, εκδόθηκε και κυκλοφόρησε ως αυτόνομη έκδοση το 1880, ενώ έχεισυμπεριληφθεί στη σειρά των απάντων του συγγραφέα.
Εξάλλου, στο διήγημά του με τίτλο «Ιστορία ενός πιθήκου», ο Ροΐδης μας περιγράφειέναν πανέξυπνο πίθηκο, τον Θωμά, ο οποίος εκτελούσε χρέη βιβλιοθηκαρίου στηνιδιωτική βιβλιοθήκη του πλούσιου ιδιοκτήτη του.
Η ευστροφία μάλιστα του Θωμά να καταλαβαίνει ποιο βιβλίοτου ζητούσε το αφεντικό του, σε συνδυασμό με την αναρριχητική του ικανότητα,τον καθιστούσε καλύτερο ακόμα και από τους ανθρώπους συναδέλφους του!
ΟΧόρχε Λούις Μπόρχες είναι, ίσως, ηπιο γνωστή, περίπτωση δημοφιλούς συγγραφέα – βιβλιοθηκονόμου.
Μεταξύτων ετών 1937-1946 ο Μπόρχες δούλεψε στο παράρτημα Μιγκέλ Κανέ της ΔημοτικήςΒιβλιοθήκης του Μπουένος Άιρες ως βοηθός βιβλιοθηκονόμος. Εκεί λέγεται μάλισταότι οι συνάδελφοί του, του απαγόρευσαν να καταλογογραφεί περισσότερα από 100βιβλία την ημέρα, κάτι που ο Μπόρχες έκανε μέσα σε περίπου μια ώρα. Περνούσε τουπόλοιπο της ημέρας στο υπόγειο της βιβλιοθήκης γράφοντας άρθρα και διηγήματα.
Το1955, τυφλός πλέον, διορίστηκε επικεφαλής της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Αργεντινής. Ο ίδιος ο Μπόρχες θαέγραφε σχολιάζοντας την τύφλωση και τον διορισμό του στη Βιβλιοθήκη: «ο Θεός μου έδωσε ταυτόχρονα τα βιβλία και τηνύχτα».
Στο αλληγορικό διήγημα φαντασίας με τίτλο «Η βιβλιοθήκης τηςΒαβέλ», οΜπόρχες περιγράφει μια αχανή βιβλιοθήκη, χωρίς αρχή και τέλος, η οποία είναιπλήρης αφού περιλαμβάνει όλα τα βιβλία που έχουν ποτέ γραφτεί αλλά και όλαόσα είναι δυνατό να γραφούν στο μέλλον. Ο συγγραφέας περιγράφει με λεπτομέρειατις αμέτρητες εξάγωνες αίθουσες, τα ράφια και τα βιβλία της βιβλιοθήκης.
Ο Μπόρχες, όμως, κάνειλόγο και για το «ολοκληρωτικό βιβλίο», που βρίσκεται κάπου μέσα στη χαώδηβιβλιοθήκη της Βαβέλ, το βιβλίο των βιβλίων, αυτό που περιλαμβάνει πληροφορίεςγια όλα τα άλλα βιβλία.
«Σε κάποιο ερμάριοκάποιου εξαγώνου θα πρέπει να υπάρχει ένα βιβλίο που είναι το κλειδί και ητέλεια επιτομή όλων των λοιπών: αν κάποιος βιβλιοθηκάριος το ‘χει διαβάσει,αυτό τον εξομοιώνει με θεό».
Αναπαράστασητης πιθανής αρχιτεκτονικής των δωματίων και των ορόφων βάσει των περιγραφών τουκειμένου
Τόσομεγάλη ήταν επιρροή του έργου του Μπόρχες που όταν ο Ουμπέρτο Έκοκλήθηκε τον Μάρτιο του 1981 να μιλήσει για ταεικοσιπέντε χρόνια από την μετεγκατάσταση της Κοινοτικής Βιβλιοθήκης τουΜιλάνου στο PalazzioSormani,ξεκίνησε την ομιλία του ως εξής:
«Πιστεύωότι, σε έναν τόπο τόσο αξιοσέβαστο, αρμόζει να αρχίσω, όπως σε μια χριστιανικήτελετή, με την ανάγνωση της Βίβλου, όχι με σκοπό πληροφοριακό, εφόσον ότανδιαβάζουμε ένα ιερό βιβλίο, όλοι ξέρουμε ήδη τι λέει, αλλά ακολουθώντας τοτυπικό μιας λειτουργίας και για να διατεθούν κατάλληλα τα πνεύματα. Λοιπόν:», λέειο Ιταλός λόγιος και ξεκινά να διαβάζει αποσπάσματα από τη Βιβλιοθήκης της Βαβέλτου Χόρχε Λούις Μπόρχες, και τελειώνει την ανάγνωσή του με τη λέξη «Αμήν!».
Ναι, σωστά αντιληφθήκατε, οΈκο ουσιαστικά μας λέει ότι θεωρεί το διήγημα «Η βιβλιοθήκη της Βαβέλ» τόσο ιερό για τις βιβλιοθήκες, όσο τη Βίβλογια τις εκκλησίες.
Ο Ουμπέρτο Έκο, όμως, δείχνει να επηρεάζεται από τη «Βιβλιοθήκη της Βαβέλ» και στομυθιστόρημά του «Το όνομα του Ρόδου».
Σε αυτό ο Ιταλός συγγραφέας παρουσιάζει τη βιβλιοθήκη τουμοναστηριού που περιγράφει, με τη μορφή λαβυρίνθου όπου κάποιος εύκολα μπορείνα χαθεί (όπως δηλαδή και στη βιβλιοθήκη της Βαβέλ), ενώ το όνομα του υπεύθυνου της βιβλιοθήκης είναι Jorge of Burgos [Χόρχε του Μπόρχος] (που θυμίζει έντονα το όνομα Jorge Borges [Χόρχε Μπόρχες]). Η επιλογή τουσυγκεκριμένου ονόματος θεωρείται φόρος τιμής προς στον Αργεντινό συγγραφέα.
«Η βιβλιοθήκη της Βαβέλ» και η ιδέα τηςβιβλιοθήκης χωρίς όρια, επηρέασε όμως και άλλους συγγραφείς, όπωςγια παράδειγμα τον Γερμανό συγγραφέα ΜίχαελΈντεπου χρησιμοποίησετην ιδέα ενός σύμπαντος με εξάγωνα δωμάτια στον ναό των χιλίων θυρών τουμυθιστορήματος «Ιστορία χωρίς τέλος», τον Βρετανό Τέρυ Πράτσετ που έκανε χρήση τηςάπειρης βιβλιοθήκης στη σειρά φανταστικών διηγημάτων «Διάκοσμος», αλλά και τον Κύπριο φίλο και συνάδελφο Στέφανο Σταυρίδη στο διήγημά του «Ηβιβλιοθήκη του Ραβέλ». Στο διήγημά του οΣταυρίδης μας παρουσιάζει μια φανταστική βιβλιοθήκη στην οποία ο ιδιοκτήτης της, ο Ραβέλ, συγκεντρώνειυλικό που αφορά τα πάντα. Διατηρεί ακόμα και Αρχείο Αισθήσεων στο οποίο φυλάει ότιείναι δυνατόν να δει, να ακούσει, να μυριστεί ή να γευτεί κάποιος. Δενχρειάζεται φυσικά να σχολιάσω το λογοπαίγνιο Βαβέλ – Ραβέλ.
Ο Μπόρχες, όμως, δημοσίευσε ακόμα ένα αλληγορικό διήγημαφαντασίας που έχει παρόμοια θεματολογία με τη «βιβλιοθήκη της Βαβέλ» αφούπεριγράφει ένα βιβλίο με άπειρες σελίδες. Πρόκειται για το διήγημά του «Το βιβλίο της άμμου» που δημοσιεύτηκε το 1975.
Σε αυτό το διήγημα ο Μπόρχες μας περιγράφει ένα βιβλίο τουοποίου, όταν ο αναγνώστης γυρίζει κάποια από τις σελίδες του εμφανίζονται ως διαμαγείας νέες σελίδες στην αρχή και στο τέλος του βιβλίου, χωρίς αυτές νατελειώνουν ποτέ.
Ο πρωταγωνιστής της ιστορίας, που αγοράζει το βιβλίο, αφιερώνει τόσοπολύ χρόνο στην μελέτη του, ώστε ηανάγνωση, του γίνεται εμμονή. Καταλογογραφεί τις απεικονίσεις του βιβλίου καιαποφεύγει να βγει έξω από το σπίτι του φοβούμενος πως αν αφήσει το βιβλίο στοσπίτι αυτό θα κλαπεί. Στο τέλος, συνειδητοποιεί την τερατώδη φύση του βιβλίουκαι την επιρροή που του ασκεί και σκέφτεται να το καταστρέψει καίγοντας το. Δεντο κάνει όμως αναλογιζόμενος πως το κάψιμο ενός απείρου βιβλίου πιθανόν να δημιουργήσειάπειρο καπνό. Τελικά, αποφασίζει να τοπάει στην Εθνική Βιβλιοθήκη (της Αργεντινής) και να το τοποθετήσει ανάμεσα στα ράφια που βρίσκονται στο υπόγειο, σκεπτόμενος πωςτο «καλύτερο μέρος για να κρύψει κάποιος ένα φύλλο είναι το δάσος».
Εξάλλου, στο αυτοβιογραφικό ποίημα με τίτλο «Ιούνιος 1968» ο Μπόρχες περιγράφει έναν τυφλό βιβλιοθηκονόμο πουαντλεί ευχαρίστηση ταξινομώντας τα βιβλία μιας βιβλιοθήκης, ψηλαφώντας τα καιαναγνωρίζοντάς τα με την αφή. Να θυμίσουμε εδώ πως ο ίδιος ο συγγραφέας πουήταν και βιβλιοθηκονόμος, έζησε μεγάλο μέρος της ζωής του τυφλός
«…ο άνθρωπος αυτός τακτοποιεί τα βιβλία πάνω στα ράφια που περιμένουνκαι νιώθει την περγαμηνή, το δέρμα, το πανί και την ηδονή που σου δίνει ηπρόβλεψη μιας συνήθειας κι η καθιέρωση κάποιας τάξης».
Ο Μπόρχες, σε ένα άλλο ποίημα του, με τίτλο «Ο φύλακας των βιβλίων» έχει ως πρωταγωνιστή καιπάλι έναν φύλακα βιβλίων (δηλαδή έναν βιβλιοθηκονόμο).
Πλεούμενες βιβλιοθήκες
Ο Γάλλος μυθιστοριογράφος Ιούλιος Βερν, στο μυθιστόρημα «Είκοσι χιλιάδες λεύγες κάτω από τη θάλασσα» περιέγραψε τη Βιβλιοθήκη του«Ναυτίλου», του υποβρύχιου πλοίου που κυβερνούσε ο αυτοεξόριστος πλοίαρχοςΝέμο.
Μέσαστον Ναυτίλο, λοιπόν, βρισκόταν μια μεγάλη βιβλιοθήκη με 12.000 δεμένα βιβλίασε διάφορες γλώσσες που κάλυπταν όλα τα γνωστά θέματα της εποχής και η οποία πρόσφερεψυχαγωγία και γνώσεις στους επιβάτες του υποβρυχίου. Στη βιβλιοθήκη τουΝαυτίλου μπορούσε κανείς να βρει «τα αριστουργήματα των αρχαίων και νεότερων συγγραφέων, τακαλύτερα που γράφτηκαν στην ιστορία, την ποίηση, τη μυθιστοριογραφία, και τηνεπιστήμη.
Ο Ανδρέας Εμπειρίκος μιμούμενοςκατά κάποιο τρόπο τον Ιούλιο Βέρν, βάζει και αυτός στο δικό του πλοίο, τον «Μέγα Ανατολικό», μια τεράστια, πολύπλούσια, πλεούμενη βιβλιοθήκη.
Η βιβλιοθήκη του Μεγάλου Ανατολικού, όπως μας περιγράφει οΕμπειρίκος, κάλυπτε τους τρείς από τους τέσσερεις τοίχους μιας μεγάλης αίθουσας του καραβιού καιείχε πολλά και εξαιρετικά βιβλία. Ανάμεσα στους πέντε με έξι χιλιάδες τόμουςτης βιβλιοθήκης υπήρχαν τα πιο γνωστά λογοτεχνικά έργα. Βιβλία φιλοσοφίας,ιστορίας, ταξιδιωτικά, αλλά και κάποια ερωτικά βιβλία τοποθετημένα σταυψηλότερα και δυσκολότερο προσβάσιμα ράφια της βιβλιοθήκης. Για τον δανεισμότων βιβλίων από τη βιβλιοθήκη του Μεγάλου Ανατολικού, υπήρχαν ειδικοίκανονισμοί οι οποίοι ήταν αναρτημένοι στην είσοδο της βιβλιοθήκης.
Σε αυτό το πολυσυζητημένο για τις ερωτικές τουπεριγραφές βιβλίο, ο Εμπειρίκοςχρησιμοποίησε φυσικά και τη βιβλιοθήκη του Μεγάλου Ανατολικού ως μέρος ερωτικώνσυνευρέσεων των επιβατών του πλοίου.
Η ζωντανή βιβλιοθήκη του ΡέιΜπράντμερι
Ένα άλλο βιβλίο, σταθμός στην παγκόσμια λογοτεχνία, έχει νακάνει με μια διαφορετικού είδους, ζωντανή αυτή τη φορά βιβλιοθήκη.
Πρόκειται για το «Φαρενάιτ451»του Ρέι Μπράντμπερι. Το δυστοπικό αυτόμυθιστόρημα περιγράφει έναν φανταστικό κόσμο όπου όλα τα βιβλία είναιαπαγορευμένα. Ο τίτλος Φαρενάιτ 451 αναφέρεται στη θερμοκρασία κατά την οποίαένα βιβλίο παίρνει φωτιά αφού σε αυτόν τον φανταστικό κόσμο του Μπράντμπερι οι Αρχέςέκαιγαν όποιο βιβλίο εντόπιζαν. Σε έναν κόσμο, λοιπόν, χωρίς βιβλία κάποιοιαποφασίζουν να αποστηθίζουν τα αγαπημένα τους βιβλία, από ένα ο καθένας, έτσιώστε όλοι μαζί να αποτελούν μια μυστική, ζωντανή, ανθρώπινη βιβλιοθήκη πουδιασώζει τη γνώση.
Η μαγική βιβλιοθήκη της Τζ. Κ.Ρόουλινγκ
Η βιβλιοθήκη δεν θα μπορούσε να λείψει ούτε από τονφανταστικό κόσμο που δημιούργησε η Τζ.Κ. Ρόουλινγκ στη σειρά μυθιστορημάτωνμε ήρωα τον Χάρι Πότερ
Η Βιβλιοθήκη τουΧόγκουαρτςβρισκόταν έξω από έναν διάδρομο στον πρώτο όροφο του Κάστρου και περιείχεδεκάδες χιλιάδες βιβλία, ανάμεσα σε στενούς διαδρόμους με χιλιάδες ράφια.
Τα βιβλίαπροστατεύονταν από την μάγισσα βιβλιοθηκονόμο μαντάμ Ίρμα Πινς αλλά και από ξόρκια πουείχαν τα ίδια τα βιβλία για να εμποδίσουν τους μαθητές να τα καταστρέψουν ή νατα κλέψουν.
Βιβλιοθήκες στη λογοτεχνίατρόμου
Βιβλία και βιβλιοθήκες, όμως συναντάμε και στη λογοτεχνίατρόμου.
Ο διάσημος συγγραφέας λογοτεχνίας τρόμου ΣτίβενΚίνγκστο μυθιστόρημα με τίτλο «Η αστυνομία τηςβιβλιοθήκης»μετατρέπει τη βιβλιοθήκη σε ένα πεδίο μάχης με υπερφυσικά όντα, ενώο Χ. Φ Λάβκραφτ, ένας ακόμα συγγραφέαςπου ασχολήθηκε με τον υπερφυσικό τρόμο, συνέδεσε την εξαφάνιση της ελληνικήςέκδοσης του φανταστικού βιβλίου «Νεκρονομικόν» με το κάψιμο τηςΒιβλιοθήκης του Σάλεμ το 1692 συνδέοντάς το με την πραγματικήγνωστή ιστορία της δίκης των μαγισσών.
Βιβλιοθήκες ως χώροι εγκλημάτων
Από την άλλη, η Βρετανίδα συγγραφέας Ντόροθι Σάγιερς, στο διήγημά της «Φόνος στο Πέντεκοστ» μας περιγράφει μιαδολοφονία που οργανώθηκε χρησιμοποιώντας τα κενά φύλαξης και ελέγχου μιαςπανεπιστημιακής βιβλιοθήκης.
Τη βιβλιοθήκη ως χώρο εγκλήματος χρησιμοποίησαν συγγραφείς,όπως οι Άγκαθα Κρίστι στο βιβλίο της «Το πτώμα στη βιβλιοθήκη», και ο ΤζονΜάντοξ Ρόμπερτς στο βιβλίο του «Φόνος στηΒιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας» .
Άλλες περιπτώσεις
Τη βιβλιοθήκη ως χώρο ερωτικών περιπτύξεων χρησιμοποιεί καιο Γάλλος συγγραφέας Ανρί Φρανσουά Ντεζεράμπλ στοβιβλίο του «Αφέντρα και κυρά μου».
Συγκεκριμένα, βάζει τον διανοούμενο βιβλιοθηκάριο που χάνειτα μυαλά του για μια νεαρή ηθοποιό, να την οδηγήσει στα άδυτα της ΕθνικήςΒιβλιοθήκης και να κάνουν τον παθιασμένο έρωτα πάνω σ’ ένα γραφείο όπουεκτίθενται τα διορθωμένα χειρόγραφα από «Τα άνθη του κακού του Μποντλέρ» και ηπιο σπάνια έκδοση της πρώτης Βίβλου του Γουτεμβέργιου.
Στο μυθιστόρημα του ΜατΧέιγκ(Matt Haig) με τίτλο «Μεσάνυχτα στη Βιβλιοθήκη», η μυστηριώδηςβιβλιοθηκάριος δίνει στην πρωταγωνίστρια τη δυνατότητα επιλογής: «Ανάμεσα στηζωή και στον θάνατο υπάρχει μια βιβλιοθήκη και μέσα σ’ αυτή τη βιβλιοθήκη, ταράφια συνεχίζονται επ’ άπειρον. Κάθε βιβλίο σού δίνει μια ευκαιρία ναδοκιμάσεις μιαν άλλη ζωή που θα μπορούσες να έχεις ζήσει. Να δεις πώς μπορεί ναήταν τα πράγματα, αν είχες κάνει διαφορετικές επιλογές… Θα είχες κάνει κάτιδιαφορετικό, αν είχες την ευκαιρία να αναιρέσεις αυτά για τα οποία μετάνιωσες;»
Μια ενδιαφέρουσα και συνάμα κωμική προσέγγιση στο θέμα έχειο Ζακ Ρουμπό στο μυθιστόρημά του «Η ωραία Ορτάνς» στο οποίο περιγράφει ένααρνητικό πρότυπο βιβλιοθήκης στην οποία όλοι οι κανονισμοί αλλά και οιβιβλιοθηκονόμοι προσπαθούν με κάθε τρόπονα αποτρέψουν τον αναγνώστη από το να εντοπίσει και να διαβάσει το βιβλίο πουψάχνει.
Το κεφάλαιο όπου αναφέρεται στη βιβλιοθήκη, περιγράφει καικάποιες φιγούρες ενοχλητικών αναγνωστών οι οποίοι συντελούν προς τον γενικόστόχο που είναι η με κάθε τρόπο παρενόχληση των επισκεπτών της βιβλιοθήκης.
Η Λιζέλ, η ηρωίδα του βιβλίου «Η κλέφτρα των βιβλίων» του Αυστραλού συγγραφέα Μάρκους Ζούσακ μάζευε με μανία βιβλίαπου πετούσαν οι Ναζί στη φωτιά για να τα κάψουν, έκλεβε βιβλία από τηβιβλιοθήκη του δημάρχου της πόλης αλλά και από όπου αλλού μπορούσε.
Ο ΔημήτρηςΜαμαλούκαςστο βιβλίο του με τίτλο «Η χαμένηβιβλιοθήκη του Δημήτριου Μόστρα» μας μεταφέρει σε έναν κόσμο με σπάνια βιβλία, παλιέςβιβλιοθήκες και χαμένες συλλογές.
Επιστρέφοντας στην κυπριακή λογοτεχνία θέλω να αναφερθώ στοδιήγημα της Μόνας Σαββίδου-Θεοδούλου με τίτλο «Ταξιδεύοντας στοΚαφενείο “Ο Εναέριος” παρά θίν’ άλός». Σεαυτό η Κύπρια συγγραφέας μας περιγράφει την εμπειρία της με τις νυχτερίδες πουκατοικούν στη Βιβλιοθήκη του Παλατιού ντέ Μάρφα στη Λισσαβόνα προστατεύοντας ταβιβλία από τον σκόρο με τον οποίο τρέφονται.
Ετοιμάζοντας αυτή την παρουσίαση, δεν απέφυγα τον πειρασμόνα ανατρέξω και στα δικά μου βιβλία. Βιβλιοθηκονόμος και εγώ στο επάγγελμα και ταυτόχρονα συγγραφέας,φαίνεται ότι και η δική μου έμπνευση, έστω και υποσυνείδητα, επηρεάστηκε απότις βιβλιοθήκες και τη βιβλιοθηκονομία, αφού σε κάθε βιβλίο μου υπάρχειτουλάχιστον μία τέτοια αναφορά.
Έτσι, στο διήγημά μου με τίτλο «Το τρομακτικό μυστικό του Αϊνστάιν», πρωταγωνιστής είναι έναςνεαρός εργαζόμενος στη Βιβλιοθήκη του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου στηΘεσσαλονίκη, ο οποίος κατά την παραλαβή μιας δωρεάς ανακαλύπτει ένα παράξενοβιβλίο το οποίο αποτελεί κλειδί για την εξέλιξη της ιστορίας.
Στο διήγημα μου «Ο γιος της μάγισσας», ο μοναχός Αρμίνιος εργάζεται ως αντιγραφέας περγαμηνών στηβιβλιοθήκη του μοναστηριού ενώ και στο μυθιστόρημα μου με τίτλο «Ο μυστικός σύντροφος του Ρήγα», ο πρωταγωνιστήςκαταφεύγει αυτοεξόριστος στη μοναστηριακή βιβλιοθήκη της μονής Βατοπεδίου στοΆγιο Όρος, όπου διαβάζει με ζήλο, όποιο βιβλίο πέφτει στα χέρια του, μειδιαίτερη προτίμηση, όμως, τα βιβλία φιλοσοφίας.
Τέλος, η βιβλιοθήκη του παράξενου συλλέκτη, στο διήγημα μουμε τίτλο «Άσυλο κατατρεγμένων βιβλίων», φιλοξενεί βιβλία «πουέχουν κατά καιρούς διωχτεί, απαγορευτεί, ή, ακόμα βιβλία, αντίτυπα των οποίωνέχουν καταστραφεί μαζικά». Βασισμένο στην ίδια ιστορία είναι και το ποίημα«Ωδή των βιβλίων για τα χαμένα αδέρφιατους».
Επίλογος
Τα παραδείγματα που έχω αναφέρει σε αυτή την εικοσάλεπτηπαρουσίαση, είναι μόνο ενδεικτικά.
Οι βιβλιοθήκες και τα βιβλία τους βρίσκονται διάσπαρτα σεαμέτρητα λογοτεχνικά έργα, ενώ είμαι σίγουρος πως αυτή τη στιγμή που μιλούμε,κάπου, κάποιος συγγραφέας θα γράφει ένα λογοτεχνικό έργο αναφερόμενος σε κάποιαβιβλιοθήκη.
Ελπίζω κάποτε να καταφέρω να κάνω μια εκτενέστερη παρουσίασηπεριλαμβάνοντας και άλλους τίτλους και άλλους συγγραφείς, αφού το θέμα μοιάζεινα είναι ανεξάντλητο.
Τέλος θα ήθελα να σας προσκαλέσω στην έκθεση βιβλίων μεθέμα τις βιβλιοθήκες και τη βιβλιοθηκονομία που στήσαμε στο περίπτερο τηςΚυπριακής Ένωσης Βιβλιοθηκονώμων – Επιστημόνων Πληροφόρησης (ΚΕΒΕΠ).
Η έκθεση είναι μια ευγενής παραχώρηση του συνάδελφου ΜάριουΣωκράτους από την προσωπική του συλλογή και τον ευχαριστούμε πολύ για αυτό.
Ανδρέας Καπανδρέου
[Από την παρουσίαση στο πλαίσιο της 2ης Διεθνούς Έκθεσης Βιβλιοθήκης (Limassol International Book Fair), 18/11/2023.JorgeLuis Borges, Αργεντινόςσυγγραφέας. Γεννήθηκε το 1899 στο Μπουένος Άιρες της Αργεντινής και πέθανε το1986 στη Γενεύη της Ελβετίας. Ο Μπόρχες έγινε γνωστός για τα διηγήματά του (σταοποία κυριαρχεί το στοιχείο του φανταστικού). Ήταν επίσης δοκιμιογράφος,ποιητής και κριτικός. Εργάστηκε και ως βιβλιοθηκονόμος και διετέλεσε καιδιευθυντής της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Αργεντινής.
Έλληναςλογοτέχνης και δοκιμιογράφος. Έζησε μεταξύ των ετών 1836-1904. Διετέλεσε Έφορος– Διευθυντής της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος από το 1878 μέχρι το 1903, μεορισμένες παύσεις που οφείλονταν στην εναλλαγή της διακυβέρνησης της χώραςμεταξύ Χαρίλαου Τρικούπη και Θεόδωρου Δηλιγιάννη. (Όταν εκλεγόταν ο Τρικούπηςτον διόριζε και όταν εκλεγόταν ο Δηλιγιάννης τον απέλυε).
Η ΕθνικήΒιβλιοθήκη εν έτει 1880 / Εμμανουήλ Ροίδης. Εν Αθήναις: εκ του βιβλιοπωλείουτου Ανδρέου Κορομηλά, 1880.Το κείμενο ήταν ουσιαστικά μια έκθεση προς τον βουλευτή ΑττικήςΤιμολέοντα Φιλήμονα για την κατάσταση της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος. Το1913 συμπεριλήφθηκε στη σειρά των Έργων του Εμμανουήλ Ροΐδη και συγκεκριμέναστον τόμο VI «Πάρεργα και παραλειπόμενα».
Αχρονολόγητο.Δημοσιεύτηκε στο βιβλίο: Ιστορίες με ζώα / Εμμανουήλ Ροΐδης. Αθήνα: Επικαιρότητα,1996.
Τοδιήγημα γράφτηκε το 1941 και δημοσιεύτηκε το 1944 στη συλλογή διηγημάτων TheGarden of Forking Paths (στα ελληνικά μεταφράστηκε ως «Λαβύρινθοι», εκδόσειςΚαστανιώτη 1986).
Από τημετάφραση του Αχιλλέα Κυριακίδη στο βιβλίο «Περί Βιβλιοθηκών» / Διάφοροι. Αθήνα:Άγρα, 1993.
Umberto Eco (1932-2016). Ιταλόςσυγγραφέας και φιλόσοφος.
Κυκλοφόρησεγια πρώτη φορά στην Ιταλία το 1980.
Michael Ende (1929-1995). Γερμανόςσυγγραφέας φαντασίας και παιδικών βιβλίων.
«The Neverending Story» είναι ένα μυθιστόρημαφαντασίας του Γερμανού συγγραφέα Michael Ende, που εκδόθηκε το 1979.
Terry Pratchett (1948-2015). Άγγλοςσυγγραφέας μυθιστορημάτων φαντασίας, ιδιαίτερα κωμικών έργων. Είναι περισσότερογνωστός για τη σειρά του Discworld.
«Discworld»ονομάζεται ο φανταστικός κόσμος που αποτελεί τον άξονα της ομώνυμης σειράς 41 μυθιστορημάτωντου Βρετανού συγγραφέα Terry Pratchett.
ΟΣτέφανος Σταυρίδης (1972- ), Κύπριος συγγραφέας διηγημάτων και ποιητής,διετέλεσε βιβλιοθηκονόμος στη Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Κύπρου (2003-2021).
Ηβιβλιοθήκη του Ραβέλ / Στέφανος Σταυρίδης. Αθήνα: Εκδόσεις Καστανιώτη, 2008.
«El libro de arena», 1975.
Από τηνποιητική συλλογή Elogio de laSombra (Το εγκώμιοτης σκιάς), 1969.
Ο.π.
Jules Gabriel Verne(1828–1905). Γάλλος μυθιστοριογράφος, ποιητής και θεατρικόςσυγγραφέας.
«Vingt Mille Lieues sous les mers». Δημοσιεύτηκε μεταξύ των ετών1869-1870, σε συνέχειες στο δεκαπενθήμερο γαλλικό περιοδικό Magasind'éducation et de récréation.
Έλληνας ποιητής, πεζογράφος, φωτογράφος και ψυχαναλυτής.Έζησε μεταξύ των ετών 1901-1975.
Ησυγγραφή του διήρκεσε από το 1945 μέχρι το 1951, ενώ η τελική του μορφήοριστικοποιήθηκε περίπου το 1970. Είναι ένα από τα τολμηρότερα βιβλία στηνιστορία της ελληνικής λογοτεχνίας και αποτελεί το ογκωδέστερο ελληνικόμυθιστόρημα, το οποίο περιλαμβάνει 100 αριθμημένα κεφάλαια και περίπου 2.100σελίδες. Η ελευθεροστομία του και το άκρως ερωτικό περιεχόμενό του προκάλεσαν πολλέςαντιδράσεις.
Fahrenheit 451. Βιβλίοεπιστημονικής φαντασίας που δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στις ΗΠΑ το 1953.
RayBradbury (1920-2012), Αμερικανός συγγραφέας.
J. K. Rowling (1965- ), Βρετανίδασυγγραφέας της σειράς μυθιστορημάτων με ήρωα τον Harry Potter.
HarryPotter ονομάζεται η σειρά επτά μυθιστορημάτων φαντασίας από τη Βρετανίδασυγγραφέα J. K. Rowling. Οι τίτλοιτων βιβλίων είναι: 1. Ο Χάρι Πότερ και η Φιλοσοφική Λίθος (Harry Potter and the Philosopher's Stone, 1997), 2. Ο Χάρι Πότερκαι η Κάμαρα με τα Μυστικά (Harry Potter and the Chamber of Secrets, 1998), 3.Ο Χάρι Πότερ και ο Αιχμάλωτος του Αζκαμπάν (Harry Potter and the Prisoner ofAzkaban, 1999), 4. Ο Χάρι Πότερ και το Κύπελλο της Φωτιάς (Harry Potter and theGoblet of Fire, 2000), 5. Ο Χάρι Πότερ και το Τάγμα του Φοίνικα (Harry Potterand the Order of the Phoenix, 2003), 6. Ο Χάρι Πότερ και ο Ημίαιμος Πρίγκιψ(Harry Potter and the Half-Blood Prince, 2005), 7. Ο Χάρι Πότερ και οι Κλήροι τουΘανάτου (Harry Potter and the Deathly Hallows, 2007).
Η ΣχολήΜαγείας και Ξορκιών «Hogwarts» είναι φανταστικό αγγλικό οικοτροφείο μαγείας καιπρόκειται για τον κύριο τόπο δράσης στη λογοτεχνική (και κινηματογραφική) σειράτου Harry Potter, καθώς και για το κυρίως σκηνικό στο σύμπαν του Μαγικού Κόσμουπου δημιούργησε η J. K. Rowling.
Irma Pince.Φανταστικός χαρακτήρας στη σειρά μυθιστορημάτων Harry Potter.
Οιπληροφορίες για τη φανταστική βιβλιοθήκη του Hogwarts είναι παρμένες από τα βιβλία HogwartsMystery & Harry Potter και Magic Awakened & Hogwarts Legacy.
Stephen King (1947 -), Αμερικανόςσυγγραφέας ιστοριών τρόμου.
Το 1990 κυκλοφόρησετο βιβλίο του Στίβεν Κινγκ με τίτλο «Four past Midnight». Ο τόμος περιλαμβάνει τέσσερα μυθιστορήματα: 1.The Langoliers,2. Secret Window, Secret Garden, 3. The LibraryPoliceman, 4. The Sun Dog. Κοινόχαρακτηριστικό στην πλοκή των τεσσάρων ιστοριών είναι τα στοιχεία του τρόμουκαι του υπερφυσικού. Το 1995, το μυθιστόρημα “The LibraryPoliceman” κυκλοφόρησε, αυτόνομο, μεταφρασμένο στα ελληνικά με τίτλο «Ηαστυνομία της βιβλιοθήκης».
Από τοοπισθόφυλλο της ελληνικής έκδοσης: Ηαστυνομία της βιβλιοθήκης : Μυθιστόρημα / Stephen King · μετάφραση ΧρύσαΤσαλικίδου. - Θεσσαλονίκη : Επιλογή / Θύραθεν, Χριστάκης, 1995
Ο H. P. Lovecraft (1890-1937) ήταν Αμερικανός συγγραφέας περίεργων,επιστημονικών, φανταστικών και φαντασίας τρόμου.
Necronomicon.Είναι φανταστικό βιβλίο, λογοτεχνικό δημιούργημα του H. P. Lovecraft ο οποίος τοχρησιμοποίησε σε διάφορα έργα του. O Λάβκραφταναφέρει την ύπαρξη του εν λόγω βιβλίου σε διάφορες ιστορίες του. Τηνπρώτη αναφορά στο Νεκρονομικόν την συναντούμε στο διήγημα του «Το Κυνηγόσκυλο»(“The Hound”) το οποίο γράφτηκε το 1922 και δημοσιεύτηκε το 1924. Σύμφωνα μετον Χ. Φ. Λάβκραφτ, συγγραφέας του Νεκρονομικόν ήταν ένας «ΤρελόςΆραβας» με το όνομα Αμπντούλ Αλχαζρέντ (Abdul Alhazred). Ο παράφρον Άραβας είχε πρωτοαναφερθεί σε ένα άλλο διήγημά του Λάβκραφτ με τίτλο «ΗΑνώνυμη Πόλη» (“The Nameless City”) που δημοσιεύτηκε το 1921. Αναφορά στοΝεκρονομικόν γίνεται επίσης στα διηγήματα του “"Pickman's Model"(1927), "The Call of Cthulhu" (1928), The Dunwich Horror(1929), “The Diary of Alonzo Typer” (1938), καθώς και στις νουβέλες “The Caseof Charles Dexter Ward”, (γράφτηκε το 1927 αλλά δημοσιεύτηκε το 1941 μετά τονθάνατο του συγγραφέα), και “At the Mountains of Madness” (γράφτηκε το 1931 καιδημοσιεύτηκε το 1936).
Η δίκητων μαγισσών του Σάλεμ είναι ένα πραγματικό περιστατικό της αποικιακής ιστορίαςτων ΗΠΑ, το οποίο οδήγησε στην καταδίκη και εκτέλεση κατοίκων του χωριού Σάλεμστη Μασαχουσέτη, το 1692 με την κατηγορία της μαγείας.
DorothyL.Sayers(1893-1957)
Διήγημα«Murder at Pentecost»,από τη συλλογή διηγημάτων της Dorothy L. Sayers «Hangman’s Holiday» (1933).
AgathaChristie (1890-1976). Αγγλίδα συγγραφέας αστυνομικών βιβλίων.
The Body in the Library δημοσιεύτηκε γιαπρώτη φορά στις ΗΠΑ το 1942.
John Maddox Roberts (1947- ). Αμερικανός συγγραφέαςεπιστημονικής φαντασίας και ιστορικής λογοτεχνίας.
The Temple of the Muses (1999)
François-Henri Désérable (1987- ).
Mon maître et mon vainqueur (2021).
Matt Haig (1975- ), Άγγλος συγγραφέας και δημοσιογράφος.
The Midnight Library (CanongateBooks, 2020).
Jacques Roubaud (1931- ), Γάλλος συγγραφέας.
La Belle Hortense . Κυκλοφόρησε το 1985.
The Book Thief (2005).
Markus Zusak (1975- ). Αυστραλός συγγραφέας.
ΔημήτρηςΜαμαλούκας (1968- ).
Η χαμένηβιβλιοθήκη του Δημήτριου Μόστρα / Δημήτρης Μαμαλούκας. Αθήνα: ΕκδόσειςΚαστανιώτη, 2007.
ΜόναΣαββίδου-Θεοδούλου (1949- ). Κύπρια συγγραφέας.
Από τησυλλογή διηγημάτων «Οδός Κουμανδαρίας: διηγήματα» / Μόνα Σαββίδου-Θεοδούλου.Λευκωσία: Αρμίδα. 2005.
Από το1996 μέχρι σήμερα εργάζομαι στη Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Κύπρου.
Από τησυλλογή διηγημάτων «Το τρομακτικό μυστικό του Αϊνστάιν: αλλόκοτα διηγήματα /Ανδρέας Καπανδρέου, Λευκωσία: Επιφανίου, 2010.
Από τοιστορικό μυθιστόρημα – επιστημονικής φαντασίας «Ο μυστικός σύντροφος του Ρήγα: η άγνωστη μαρτυρία του Ιωάννη Καρατζά» /Ανδρέας Καπανδρέου, Αθήνα: Συμπαντικές Διαδρομές, 2016.
Από τησυλλογή διηγημάτων «Η παράξενη ιστορία του Ευριπίδη Παπαδόπουλου και άλλαδιηγήματα» / Ανδρέας Καπανδρέου. Αθήνα: Συμπαντικές Διαδρομές, 2019.
Από τηνποιητική συλλογή «Το τέλος της Χιονάτης: ποίηση» / Ανδρέα Καπανδρέου. Αθήνα: Συμπαντικές Διαδρομές,2017.
